Δρ. Σπυρούλα Σπύρου C.D.A. Κολλέγιο 2014-2015.  Μάθημα 10  21.04.2015.

Παρουσίαση με θέμα: "Δρ. Σπυρούλα Σπύρου C.D.A. Κολλέγιο 2014-2015.  Μάθημα 10  21.04.2015."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Δρ. Σπυρούλα Σπύρου C.D.A. Κολλέγιο 2014-2015

2  Μάθημα 10  21.04.2015

3 Μέθοδοι διαχείρισης του στρες VI:  Aσκήσεις διεκδικητικής συμπεριφοράς  Aποτελεσματικής επικοινωνίας  Συγκρούσεις και δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων

4

5  Πώς να υπερασπίζετε τον εαυτό σας?  Η διεκδίκηση των προσωπικών δικαιωμάτων είναι μια δεξιότητα που αναφέρεται στις διαπροσωπικές σχέσεις  Πρόκειται για την ικανότητα μετάδοσης στους άλλους των επιθυμιών, αναγκών και συναισθημάτων σας χωρίς να προσβάλλονται τα δικαιώματα των άλλων ή τα δικά σας  Αναγνωρίζετε τα δικαιώματα σας, ενώ ταυτόχρονα σέβεστε τα δικαιώματα των άλλων

6  Πριν υπερασπίσετε τα προσωπικά σας δικαιώματα, πρέπει να ξέρετε ποια είναι αυτά  Τα πιο βασικά όσον αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις είναι:

7  Το δικαίωμα: ◦ Να λέτε όχι, χωρίς ενοχές ◦ Να λέτε, δεν ξέρω, δεν καταλαβαίνω, δεν με ενδιαφέρει χωρίς ενοχές ◦ Να αλλάζετε γνώμη και στάση ◦ Να κάνετε λάθη για τα οποία θα αναλαμβάνετε την ευθύνη ◦ Να έχετε δική σας γνώμη και άποψη, όπως και συναισθήματα και να τα εκφράζετε όποτε χρειάζεται ◦ Να επιλέγετε ποιον και πότε θα βοηθήσετε ◦ Να έχετε ιδιωτικές στιγμές ◦ Να ερωτάτε και να ζητάτε από τους άλλους, κατανοώντας όμως και το δικό τους δικαίωμα να σας πουν όχι ◦ Να διεκδικείτε να δικαιώματα σας χωρίς ενοχές

8  Το να διεκδικείτε τα δικαιώματα σας σημαίνει ότι δεν υποτιμάτε τον εαυτό σας, αλλά ούτε και τους άλλους  Είναι άλλο πράγμα η διεκδικητικότητα και άλλο η παθητικότητα, η εχθρικότητα ή ο χειρισμός των άλλων  Με την παθητικότητα το άτομο αποφεύγει συστηματικά την σύγκρουση, την αντιπαράθεση με τους άλλους  Αποφεύγει την λήψη αποφάσεων και στοχεύει πάντα στην ευχαρίστηση των άλλων

9  Αν και σέβεται τα δικαιώματα των άλλων, δεν νοιάζεται καθόλου για τα δικά του  Ο αντίθετος τύπος, ο εχθρικός, διεκδικεί με την συμπεριφορά του την υπερίσχυση των δικών του δικαιωμάτων (θέλει μόνο να νικήσει), αδιαφορώντας για τους άλλους  Ο χειριστικός τύπος είναι έμμεσα διεκδικητικός: η επίθεση του είναι καλυμμένη. Αν και εμφανίζεται ως φιλικός και υποστηρικτικός, χρησιμοποιεί συναισθηματικό (ή και άλλο) εκβιασμό και έτσι υποτιμά τα δικαιώματα των άλλων

10  Το άτομο που διεκδικεί σωστά τα δικαιώματα του ◦ Παραδέχεται τις προσωπικές δυνατότητες και αδυναμίες, τις προσωπικές ανάγκες και αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του αλλά ταυτόχρονα ◦ Αποδέχεται και παραδέχεται τα δικαιώματα των άλλων

11  Διεκδικητικότητα σημαίνει ◦ Να αποφασίσετε τι θέλετε ◦ Να το ζητήσετε ξεκάθαρα αναλαμβάνοντας το σχετικό ρίσκο ◦ Να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας

12  Όταν ετοιμάζεστε να διεκδικήσετε κάποιο δικαίωμα σας, να ζητήσετε ή να αρνηθείτε κάτι, τότε:  Προετοιμαστείτε ώστε τα επιχειρήματά σας να είναι στέρεα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι εξαιρετικά επεξεργασμένα. Απλώς στέρεα!  Οι απλές εξηγήσεις και τα απλά αιτήματα είναι αποτελεσματικά. Σκεφτείτε τα επιχειρήματα σας εκ των προτέρων και οργανώστε τα έτσι ώστε να δηλώνετε με σαφήνεια τι ζητάτε, τι θέλετε, πώς νιώθετε  Π.χ. ‘τις τελευταίες τρεις φορές έπλυνα εγώ τα πιάτα χωρίς να είναι η σειρά μου. Νιώθω ότι με αδικείς. Τώρα είναι η σειρά σου. Θα τα πλύνεις εσύ’

13  Είναι χρήσιμο σε κάποιες περιπτώσεις, να κάνετε μια ‘πρόβα’ των επιχειρημάτων σας πριν τα εκθέσετε.  Ένας φίλος μπορεί να σας φανεί χρήσιμος.  Όσο πιο πολύ σίγουρος/η αισθάνεστε, τόσο πιο αποτελεσματικός θα είστε  Ένας καλός τρόπος για να αρχίσετε την επιχειρηματολογία σας, είναι να χρησιμοποιήσετε μια φιλοφρόνηση ή να πείτε κάτι καλό, ώστε να μην προκαταβάλλετε τον άλλο αρνητικά  Π.χ. ‘Είναι μια καλή ιδέα, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να εφαρμοστεί εδώ’

14  Μην ασκείτε αρνητική κριτική στο πρόσωπο, αλλά μόνο στη συμπεριφορά. Αναφερθείτε στην κατάσταση και όχι στην προσωπικότητα του άλλου  Αποφύγετε τα πολλά λόγια, τις θεωρίες ή τις γενικολογίες. Να είστε σύντομος και σαφής!  Μην περιμένετε οι άλλοι να αποδεχτούν αμέσως τις θέσεις σας. Μπορεί να προσπαθήσουν να υποβαθμίσουν τις προσπάθειες σας με ποικίλους τρόπους, π.χ. να σας πουν ότι έχετε άδικο και ότι τους στενοχωρείτε, ή να σας κάνουν ‘κήρυγμα’ ή να σας φωνάζουν και να σας προσβάλλουν ή κατηγορήσουν’

15  Υπάρχουν 3 βασικές τεχνικές, χρήσιμες κατά την άσκηση της διεκδικητικής συμπεριφοράς 1. Επιμονή: (ή η τεχνική του χαλασμένου τηλεφώνου). Συνήθως τα μη διεκδικητικά άτομα αποδέχονται το ‘όχι’ εύκολα ως απάντηση. Όμως, μια βασική τεχνική διεκδικητικότητας είναι η επιμονή και η επανάληψη του αιτήματος ξανά (και ξανά αν χρειαστεί), με ηρεμία. Αν κάποιος δεν δείχνει να συμμερίζεται το αίτημα σας, χαλαρώστε και επαναλάβετε ήρεμα το μήνυμα σας, ώσπου ο άλλος ή να το αποδεχθεί ή να διαπραγματευθεί μαζί σας. Επιμείνετε ακόμα και αν ο άλλος συμπεριφέρεται εχθρικά ή χειριστικά

16 2. Παραδοχή της αλήθειας: η διεκδικητική συμπεριφορά προκαλεί αρκετές φορές αρνητική κριτική εκ μέρους των άλλων, με στόχο να κάνουν το διεκδικητικό άτομο να νιώσει ενοχές και να αποσύρει το αίτημα.  Συχνά, σε ότι λέγεται υπάρχει κάποιο στοιχείο αλήθειας, αλλά αυτό μεγιστοποιείται ή τραγικοποιείται π.χ. ‘Συνηθισμένα τα βουνά από τα χιόνια! Πάντα αργείς…είσαι εγωιστής, σε νοιάζει μόνο για τον εαυτό σου..δεν νοιάζεσαι διόλου για τους άλλους και τα προβλήματα τους…’.  Παραδοχή της αλήθειας σημαίνει να αποδεχθείτε την αλήθεια (και μόνο αυτή), π.χ. ‘Ναι, άργησα’ και να επαναδιατυπώσετε ήρεμα και σταθερά την άποψη σας. Αυτό διατηρεί την κατάσταση ήρεμη και σας δίνει χρόνο να σκεφτείτε καθαρότερα

17 3. Διαπραγμάτευση: ο στόχος της διεκδικητικής συμπεριφοράς δεν είναι πάντα η νίκη, με όποιο κόστος, αλλά η επίτευξη λύσης λογικής για όλες τις πλευρές. Αυτό σημαίνει διαπραγμάτευση.  Διαπραγματευτείτε αφού έχετε κατανοήσει τι ακριβώς διαπραγματεύεστε καθώς και τις θέσεις, ανάγκες και επιθυμίες του άλλου, διατηρώντας τη χαλαρή σας στάση, ξεκαθαρίζοντας τη θέση σας και επαναλαμβάνοντας τη όσο χρειάζεται, αφού έχετε αποφασίσει εκ των προτέρων τι σας συμφέρει και ποιος πιθανός συμβιβασμός θα ήταν αποδεκτός για εσάς

18  Η διεκδικητική συμπεριφορά είναι μια πολύπλοκη δεξιότητα, η οποία χρειάζεται εξάσκηση  Η συμπεριφορά να είναι διεκδικητική και όχι εχθρική ή χειριστική

19

20  Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ δύο (ή περισσότερων) ανθρώπων, μέσω της οποίας αναπτύσσονται σχέσεις.  Η λειτουργία της επικοινωνίας εξυπηρετεί σημαντικές πτυχές της ζωής του ανθρώπου, όπως είναι η κάλυψη βασικών αναγκών (εύρεση τροφής, στέγης κλπ), η ενίσχυση και διατήρηση της αίσθησης του εαυτού, η ανταλλαγή πληροφοριών, η αυτοανάπτυξη κ.ά.

21  Η επικοινωνία συντελείται από: ένας άνθρωπος (πομπός) θέλει να στείλει μήνυμα σε έναν άλλο (δέκτης). Ο πομπός κωδικοποιεί το μήνυμα (του δίνει την μορφή κατάλληλων λέξεων, χειρονομιών, εκφράσεων κλπ) και το κοινοποιεί στον δέκτη. Ο τελευταίος δέχεται το μήνυμα και το ερμηνεύει σύμφωνα με τις δικές του αντιλήψεις.

22  Μία επικοινωνιακή κατάσταση λοιπόν περιλαμβάνει τους ακόλουθους βασικούς παράγοντες: τον πομπό ή αποστολέα (αυτός ο οποίος στέλνει το μήνυμα), τον δέκτη ή παραλήπτη (αυτός ο οποίος δέχεται το μήνυμα), το μήνυμα, τη γλώσσα, τον κώδικα δηλαδή με τον οποίο είναι διατυπωμένο το μήνυμα, το μέσο (το «όχημα» με το οποίο μεταφέρεται το μήνυμα) και το επικοινωνιακό πλαίσιο που είναι η διάταξη, η οργάνωση, η σχέση και οι συνθήκες όλων των παραπάνω μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

23  Ο καθένας μας διαθέτει ένα σύστημα από αντιλήψεις, με βάση το οποίο καταλαβαίνει την πραγματικότητα.  Αυτό το σύστημα βασίζεται, με την σειρά του, στις προηγούμενες εμπειρίες μας (προσωπικές, κοινωνικές, επαγγελματικές) στην παιδεία και στην ευρύτερη καλλιέργειά μας, αλλά και στην τωρινή διάθεση, στις ανάγκες και στις προσδοκίες μας.  Έτσι, κάθε άνθρωπος βρίσκει την ισορροπία του, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, μέσα στην περίπλοκη πραγματικότητα που τον περιβάλλει και η οποία, χωρίς τον μηχανισμό που περιγράφηκε, θα μετατρεπόταν σε χάος.

24 1. Δώστε χρόνο και ‘χώρο’ στον άλλον να μιλήσει και να εκφραστεί, χωρίς να τον διακόψετε. Μη σταματάτε τον ειρμό της σκέψης του, κάθε φορά που εσείς έχετε την ανάγκη να προβάλετε τις δικές σας ιδέες. Όταν διακόπτετε τον άλλον σταματάτε την ροή της σκέψης που μπορεί να φέρει στην επιφάνεια την αιτία του προβλήματος. Το να διακόπτουμε ο ένας τον άλλο οδηγεί σε δυσαρέσκεια, αίσθημα ασέβειας και θυμού ‘δεν με ακούς’.. ‘άφησε με να τελειώσω’, ‘μα δεν με αφήνεις να μιλήσω’, κτλ.

25 2. Κρατάτε οπτική επαφή. Κοιτάξτε τον άλλον στα μάτια και μη γυρίζετε το βλέμμα σας αλλού. Η μη-λεκτική επικοινωνία είναι πάρα πολύ σημαντική, το σώμα σας και οι κινήσεις σας πρέπει να ταυτίζονται με αυτά που λέτε. Το σώμα σας να βρίσκετε ακριβώς απέναντι από τον άλλον και στο πλάι. Δείξτε του ενδιαφέρον για ό,τι σας λέει και δώστε του να καταλάβει πως τον ακούτε προσεχτικά συμμετέχοντας και ότι ενδιαφέρεστε για ό,τι σας λεει.

26 3. Μην αρχίσετε να κάνετε κριτική ή να δίνετε συμβουλές. Η τεχνική της ενεργητική ακρόασης είναι πάρα πολύ σημαντική. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μην υπάρχει κριτική, διαφωνία ή απόρριψη κατά τη διάρκεια της ενεργητικής ακρόασης. Στο τέλος της συζήτησης μπορούμε να εκφράσουμε την γνώμη μας και πως αισθανόμαστε.

27 4. Κάντε ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε πιο καθαρά τι νιώθει ο άλλος. Ερωτήσεις που θα βοηθήσουν κι εσάς και τον άλλον να κατανοήσει πιο είναι το πρόβλημα. Για να μπορέσετε να βρείτε τις κατάλληλες ερωτήσεις θα σας βοηθούσε εάν φανταστείτε ότι είστε ο άλλος. Αναρωτηθείτε πως νιώθει το άλλο άτομο και τι του συμβαίνει.  Χρειάζεται ευαισθησία σχετικά με τον σωστό τρόπο, τόπο και χρόνο που θα πλησιάσουμε το άλλο άτομο. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να πιεστεί το άτομο να συζητήσει κάτι χωρίς να το θέλει.

28 5. Επιβεβαιώσουμε εάν αυτό που καταλάβαμε από την επικοινωνία μας με το άλλο άτομο είναι σωστό ή όχι. Π.χ. ‘δηλαδή, εάν κατάλαβα καλά αυτό που λες είναι…’. Επαναλαμβάνουμε απλά τα όσα μας είπε ο άλλος με δικά μας λόγια (μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και λέξεις που είπε το άτομο). Αυτό βοηθά κι εμάς να διαπιστώσουμε εάν καταλάβαμε καλά αυτά που λέει το άλλο άτομο; Και το άλλο άτομο να νιώσει ότι το ακούμε και καταλαβαίνουμε τι μας λέει και τον δεχόμαστε. Αν αισθανθεί πως δεν καταλάβαμε κάτι καλά, θα προσπαθήσει να μας το εξηγήσει με διαφορετικό τρόπο. Έτσι και τα δύο άτομα θα αποκτήσουν μια πιο καθαρή εικόνα για το τι απασχολεί τον καθέναν από τους δύο, τι σκέφτεται ή αισθάνεται.

29 6. Έκφραση συναισθημάτων. Μια σημαντική τεχνική για αποτελεσματική επικοινωνία είναι η έκφραση συναισθημάτων – το τι νιώθει ο κάθε ένας. Όταν εκφράζουμε τα συναισθήματα δίνει την δυνατότητα στον συνομιλητή να καταλάβει τις επιπτώσεις που έχουν τα λόγια και οι πράξεις του στο άλλο άτομο, αλλά και μια ποια καθαρή εικόνα στον εσωτερικό κόσμο του άλλου ατόμου. Τα συναισθήματα, με αντίθεση από τις σκέψεις και τις απόψεις, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσεις. Σωστό είναι να δείχνουμε σεβασμό στο τι νιώθει το άλλο άτομο και να μην το κρίνουμε ή ακυρώσουμε.

30  7. Τρόπος έκφρασης. Είναι σημαντικό να δίνουμε σημασία το πώς μιλάμε και με ποιο τρόπο εκφραζόμαστε. Από τον τόνο της φωνής μέχρι και τις εκφράσεις του προσώπου. Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της παραγλωσσικής επικοινωνίας είναι: ο τόνος (το ύφος), η ένταση και η ποιότητα (η χροιά) της φωνής και ο ρυθμός του λόγου. Επίσης σημαντικός παράγοντας είναι η επιλογή των λέξεων που θα χρησιμοποιήσουμε. Μπορούμε να πούμε και να επικοινωνήσουμε το ίδιο μήνυμα με διαφορετικές λέξεις και φράσεις που είναι πιο αποτελεσματικές, λιγότερο προκλητικές και αντιδραστικές.

31  Η γλώσσα του σώματος μπορεί να επικοινωνήσει διάφορα μηνύματα προς το άλλο άτομο. Μεγάλο ρόλο παίζουν τα χέρια, πόδια, στάση του σώματος, το κεφάλι και οι κινήσεις του κεφαλιού, οι μορφασμοί και οι εκφράσεις του προσώπου, τα μάτια και το στόμα. Δώστε προσοχή στην ανοιχτή γλώσσα του σώματος και πώς το σώμα σας μπορεί να δείχνει άμυνα, εχθρικότητα ή δεκτικότητα

32  Η μη-λεκτική επικοινωνία είναι περισσότερο ασαφής, σε σχέση με την λεκτική, είναι συνεχής, σε σχέση με τις διακοπές που μπορεί να έχει η ροή του λόγου, είναι πολλαπλών διόδων, καθώς οι μη-λεκτικές πληροφορίες μπορεί να γίνουν ορατές, να ακουστούν, να τις νιώσουμε με την αφή, να τις μυρίσουμε ή να τις γευθούμε, προσφέρει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό στην έκφραση των συναισθηματικών καταστάσεων και τέλος τα μηνύματα της μη- λεκτικής επικοινωνίας έχουν καθοριστεί πολιτισμικά.

33

34

35  Επίσης σημαντικό στοιχείο της επικοινωνίας είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή διεξάγεται. Δηλαδή, ο χώρο της επικοινωνίας, τον χρόνο της, την κατάσταση (συνθήκες, «κλίμα») μέσα στην οποία συντελείται αυτή, την παρουσία άλλων (τρίτων) και τα γεγονότα που έχουν συμβεί προηγουμένως μεταξύ πομπού και δέκτη και τα οποία διαμορφώνουν την μεταξύ τους σχέση.  Για παράδειγμα η έκφραση «Νερό... φέρε νερό» μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα, αναλόγως με το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται (ποιος μιλάει σε ποιον, πώς το λέει, σε ποιο κοινωνικό περιβάλλον γίνεται η συνομιλία κλπ)

36  Μία διάσταση του πλαισίου λοιπόν είναι η φυσική οργάνωση, η οποία περιλαμβάνει την τοποθεσία, τον χρόνο, τις καιρικές συνθήκες, την χρονική στιγμή, τον αριθμό των ατόμων που συμμετέχουν στην διαδικασία κ.ά.  Μία δεύτερη είναι η ιστορική, η οποία αφορά τα ιστορικά γεγονότα που έχουν προηγηθεί της διαδικασίας και το νόημα που δημιουργείται από αυτά.  Μία ακόμη διάσταση του πλαισίου είναι αυτή της κουλτούρας και του πολιτισμού, καθώς οι αξίες, τα πιστεύω, τα σύμβολα και οι συμπεριφορές που μοιράζεται μία σχετικά μεγάλη ομάδα ανθρώπων, δημιουργούν πρότυπα επικοινωνίας, τα οποία μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με την εθνότητα, την γεωγραφική περιοχή κ.ά.

37  Υπάρχουν επτά κρίσιμα φίλτρα, μέσω των οποίων η επικοινωνία δυσκολεύεται και γίνεται προβληματική: ◦ Οι προκατειλημμένες απόψεις και πεποιθήσεις σχετικά με το κεντρικό ζήτημα, προσδιορίζουν τα στοιχεία και τις πληροφορίες που γίνονται αντιληπτές. ◦ Κρίσεις και αντιλήψεις σχετικά με τον άλλον χρωματίζουν όσα αυτός προσπαθεί να επικοινωνήσει. ◦ Ο τρόπος με τον οποίο έχουμε μάθει να ακούμε, προσδιορίζει εν πολλοίς το είδος της πληροφορίας που δεχόμαστε. ◦ Εξαιτίας των παραπάνω, πολύ συχνά καταλήγουμε σε γρήγορα συμπεράσματα, δίχως να έχει ολοκληρωθεί η μετάδοση όλου του μηνύματος από τον άλλον.

38  Υπάρχουν επτά κρίσιμα φίλτρα, μέσω των οποίων η επικοινωνία δυσκολεύεται και γίνεται προβληματική: ◦ Σχεδόν πάντα υπάρχουν διαταραχές από το περιβάλλον, οι οποίες σε μεγάλο ή μικρότερο βαθμό επηρεάζουν την επικοινωνιακή διαδικασία. ◦ Φυσικές δυσκολίες (όπως είναι προβλήματα στην ακοή, την όραση κ.ά) καθορίζουν το είδος και την ποιότητα του μηνύματος που γίνεται αντιληπτό. ◦ Εσωτερικά φίλτρα, οι φωνές, που υπάρχουν μέσα μας, μπορεί να εμποδίζουν ή να διαστρεβλώνουν το μήνυμα που προσπαθεί να στείλει ο άλλος. Είναι πιθανό μία δική μας φωνή, μη αποδεκτή, να εκφράζεται από τον άλλον και νιώθουμε ότι χρειάζεται να την σταματήσουμε. Θυμώνουμε όταν ο άλλος εκφράζει κάτι που δεν αποδεχόμαστε ως οικείο, όσο όμως περισσότερο μας ενοχλεί τόσο πιθανότερο μπορεί να μας αφορά.

39

40  Σχεδόν όλες οι συγκρούσεις σχετίζονται με προβλήματα επικοινωνίας και εξουσίας, τόσο ως αιτίες, όσο και ως αποτελέσματά τους.  Η αίσθηση αδικίας (φυσικής, οικονομικής, προσωπικής, κοινωνικής, εθνικής), η οποία προκύπτει από λανθασμένη ή κακή άσκηση εξουσίας, αλλά και η αίσθηση ανασφάλειας, εξαιτίας ταχύτατων και έντονων αλλαγών, ωθούν άτομα και ομάδες σε συγκρουσιακές λογικές και πρακτικές

41  Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά περιβάλλοντα συγκρούσεων, π.χ. το ατομικό/ προσωπικό (εσωτερικές συγκρούσεις), το οικογενειακό, το φιλικό, το εργασιακό, συγκρούσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων, εθνών κ.ά.  Παρόλες τις διαφορές, είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε κάποια κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των συγκρούσεων σε κάθε περιβάλλον, όπως είναι η επικράτηση έντονων συναισθημάτων, όπως αυτά του θυμού και του φόβου, η απροθυμία προσέγγισης των κεντρικών ζητημάτων που σχετίζονται με την σύγκρουση, η απουσία ανοικτής και εποικοδομητικής επικοινωνίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, η σταδιακή κλιμάκωση των φάσεων των συγκρούσεων και, πολλές φορές, η αδυναμία εξεύρεσης κοινής λύσης με αποτέλεσμα την καταστροφική κατάληξη (βλ. πόλεμος, βία κ.ά.).

42  Ένα άτομο μπορεί να συνδέεται με μία σύγκρουση είτε ως εμπλεκόμενο μέρος, είτε ως διαμεσολαβητής, είτε ως παρατηρητής.  Κατά την διάρκεια μίας ημέρας, κάποιος είναι πιθανόν να βιώσει και τους τρεις ρόλους: ◦ ενώ είναι εμπλεκόμενο μέρος μίας οικογενειακής σύγκρουσης, ◦ χρειάζεται να διαμεσολαβήσει σε μία σύγκρουση τρίτων στον χώρο της εργασίας του, ενώ ταυτόχρονα ◦ παρακολουθεί την εξέλιξη της σύγκρουσης διαδηλωτών και οργάνων της τάξης στον δρόμο.  Σε κάθε περίπτωση, τα άτομα συμμετέχουν στις συγκρούσεις ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες (με συναισθήματα, σκέψεις, ιδέες, σύστημα αντιλήψεων) και είναι σημαντικό να είναι ενήμερα για την σημασία, τις απαιτήσεις, τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που αφορούν τον εκάστοτε ρόλο που χρειάζεται να παίξουν.

43  Μια σύγκρουση συνήθως ξεκινά με μια αίσθηση δυσκολίας και δυσφορίας σχετικά με μια κατάσταση.  Ακολουθούν κάποια μεμονωμένα περιστατικά που ερεθίζουν την ατμόσφαιρα, προσπαθώντας να αποφορτίσουν τους πρωταγωνιστές της σύγκρουσης, τα οποία μετατρέπονται σε παρεξηγήσεις μεγαλύτερης διάρκειας και συχνότητας.  Ύστερα ακολουθεί ένταση στις σχέσεις των προσώπων, που οδηγεί σε αρνητικές προκαταλήψεις και τελικά επέρχεται η κρίση, που εκδηλώνεται στη συμπεριφορά μεταξύ τους και κάποτε λαμβάνει ακραίες διαστάσεις ή οδηγεί σε ακραίες λύσεις.

44  Γενικά η πορεία μιας σύγκρουσης μπορεί να αφορά στην αποτυχία των αρχικών διευθετήσεων, στην φάση του αδιεξόδου, στην αποκλιμάκωση της έντασης, στην είσοδο στην φάση των διαπραγματεύσεων και της διευθέτησης και, τέλος, στην ειρήνευση και την συμφιλίωση.  Η σημασία της ενημερότητας, σε σχέση με την φάση που χαρακτηρίζει την σύγκρουση, είναι πολύ σημαντική, καθώς προσφέρει πολλές πληροφορίες για το είδος της σύγκρουσης, αλλά και τους πιθανούς τρόπους διαχείρισής της.  Γενικά, μπορεί είτε να αποφεύγουμε μία συγκρουσιακή κατάσταση, αγνοώντας το πρόβλημα, ή να ματαιώσουμε την αντίδρασή μας περιμένοντας να αλλάξουν οι συνθήκες και τέλος, να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα με την χρήση βίας (λεκτικής, φυσικής, ψυχολογικής) ή χωρίς βία, μέσα από διάλογο, συζήτηση εναλλακτικών λύσεων κλπ.

45  Οι συγκρούσεις προκύπτουν από τη διαφορετικότητα και την αλλαγή και δεν αποτελούν πρόβλημα αφ’ εαυτές, αλλά ο τρόπος που τις χειριζόμαστε.  Έτσι, εκτός από την ενέργεια και την προσοχή μας, απαιτούν και ορισμένες δεξιότητες για την αντιμετώπισή τους και τη διάνοιξη νέων δυνατοτήτων για γνώση και εξέλιξη.  Ανάμεσα σε αυτές τις δεξιότητες - προσεγγίσεις, που διευκολύνουν την επίλυση περιλαμβάνονται η τεχνική του όλοι κερδίζουν, η δημιουργική απάντηση, η συναισθηματική ενσυναίσθηση, η χαρτογράφηση της σύγκρουσης, οι ερωτήσεις που αλλάζουν την προοπτικής σύγκρουσης κ.ά.

46  Αποδοχή της συνεχούς αλλαγής ◦ Είτε ως αυτόνομοι οργανισμοί είτε ως κοινωνικές ομάδες, βρισκόμαστε διαρκώς σε μία φάση διαφοροποίησης (οργανικής, συναισθηματικής), η οποία σχετίζεται με την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος. Ο τρόπος με τον οποίο διαφοροποιούμαστε δεν είναι πάντοτε συνειδητός.  Κατανόηση της συνεξέλιξης ◦ Αποτελούμε (οι άνθρωποι μεταξύ μας και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε) ένα σύνολο δεσμών και σχέσεων, όπου μέσα από τη αλληλεπίδραση των διαφορετικών πλευρών προάγεται η εξέλιξη και η διαφοροποίηση.

47  Προετοιμασία για αλλαγή ◦ Σε ένα κόσμο εξαίρετης πολυπλοκότητας και διαρκούς αλλαγής, το άτομο χρειάζεται να είναι ενήμερο για τυχόν που μπορεί να διαφοροποιήσεις προκύψουν και έτοιμο να ανταπεξέλθει δημιουργικά, για το ίδιο και το ευρύτερο περιβάλλον του.  Ενσυναίσθηση εαυτού και αλλήλων ◦ Η επαφή ενός ατόμου με τα συναισθήματά του και η κατανόηση και σεβασμός των συναισθημάτων του άλλου, διευρύνουν το πεδίο των ανθρώπινων σχέσεων, δίνοντας χώρο για μία ανοικτή και εποικοδομητική επικοινωνία.

48  Θετική στάση απέναντι στην διαφορά και την αξιοποίησή της ◦ Σε διάφορες περιστάσεις και περιβάλλοντα, αυτό που εκτιμούμε ως διαφορετικό στον άλλον μπορεί να είναι εκείνο που κάποιος τρίτος παρατηρεί ως ξένο σε εμάς. Αποδοχή της διαφορετικότητας σημαίνει παραδοχή της πολυπλοκότητας του πολύπλευρου εαυτού.

49  Ικανότητα για γνωστική και συγκινησιακή σύνθεση (από το ή στο και) ◦ Η απεμπλοκή από διπολικά διλήμματα (καλό - κακό, όμορφο - άσχημο κ.λ.π.) χρειάζεται την κριτική ματιά στα γεγονότα, την ολιστική προσέγγιση ενός θέματος και την σύνθεση της λογικής και του συναισθήματος, σε μία στάση ζωής.  Αξία της συνεργασίας και δεξιότητα του συνεργάζεσθαι ◦ Οι άνθρωποι φαίνεται να αποδίδουν θετικότερα αποτελέσματα μέσα από την κοινή προσπάθεια και η ικανότητα της συν-εργασίας μαθαίνεται και βελτιώνεται μέσα από την άσκησή της

50  Δημητριάδης, Δ. & Μιχιώτης, Σ. (2007). Επικοινωνία και επίλυση συγκρούσεων. Εκπαιδευτικό υλικό ΙΝΕΠ ΕΚΔΔΑ.

51 Ερωτήσεις - Απαντήσεις