ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ Ν ΙΚΟΣ Φ ΑΚΩΤΑΚΗΣ Καθηγητής Μηχανισμός Παραγωγής & Αντίληψης Ομιλίας.

Παρουσίαση με θέμα: "ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ Ν ΙΚΟΣ Φ ΑΚΩΤΑΚΗΣ Καθηγητής Μηχανισμός Παραγωγής & Αντίληψης Ομιλίας."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ Ν ΙΚΟΣ Φ ΑΚΩΤΑΚΗΣ Καθηγητής Μηχανισμός Παραγωγής & Αντίληψης Ομιλίας

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης2  Μηχανισμός παραγωγής & Αντίληψης Ομιλίας  Προεπεξεργασία Σήματος Ομιλίας  Παραμετροποίηση Σήματος Ομιλίας  Ταξινόμηση Προτύπων  Συστήματα Αναγνώρισης  Διαλογικά Συστήματα  Τεχνικές κωδικοποίησης  Πεδίο χρόνου  Χρήση φάσματος ( πεδίο συχνότητας )  Χρήση ανάλυσης - σύνθεσης ( πεδίο συχνότητας )  Γραμμικής Πρόβλεψης  Σύνθεση Ομιλίας (TTS)

3 Ανατομία οργάνων παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης3

4 Ανατομία οργάνων παραγωγής ομιλίας  Θωρακική κοιλότητα  Πνεύμονες  Ξεκινάει το ρεύμα αέρα,  Σταθερή Υπο γλωττιδική Πίεση.  Λαρυγγική κοιλότητα  Τραχεία  Φωνητικές χορδές  Αντρών : 17-24 mm, Γυναικών :13-17 mm.  Ταλάντωση ανοίγο - κλείνοντας τη γλωττίδα  Γλωττίδα :  Το άνοιγμα μεταξύ των φωνητικών χορδών  Φαρυγγική κοιλότητα  Μυώδης σωλήνας, (~ 15cm),  Ανεστραμμένος κώνος, με 2 ανοίγματα :  Ρινική Κοιλότητα και  Στοματική Κοιλότητα.  Στοματική & Ρινική Κοιλότητα  Οι έξοδοι του ΦΚ Τεχνολογία Ομιλίας Νίκος Φακωτάκης 4

5 Ανατομία οργάνων παραγωγής ομιλίας Έξοδοι Φωνητικού Καναλιού ( ΦΚ )  1 η έξοδος : Στοματική Κοιλότητα  Οριοθετείται : Χείλη, Μάγουλα, Φάρυγγα  Μεγάλη πλαστικότητα  Γλώσσα :  Χείλη  2 η έξοδος : Ρινική Κοιλότητα  Χωρίζεται σε 2 μέρη : Ρινικές Θαλάμες  Ένρινη ομιλία, Μέσα Άρθρωσης  Γλώσσα,  Το σημαντικότερο όργανο,  Δυνατότητα μεγάλης κινητικότητας  Δυνατότητα μεταβολών στον όγκο και σχήμα της ΣΚ  Κάτω Χείλος  Βοηθούν στην παραγωγή Φωνηέντων Τεχνολογία Ομιλίας Νίκος Φακωτάκης 5

6 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μηχανισμού Παραγωγής Ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης6

7 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μηχανισμού Παραγωγής Ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης7 Εισπνοή - Εκπνοή  Κανονική αναπνοή :  60% εκπνοή και  40% εισπνοή.  Ομιλία :  90% εκπνοή.  10% εισπνοή.

8 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης8 Συντελεστές παραγωγής ομιλίας :  Διέγερση :  Ταλάντωση της Γλωττίδας,  Διαμόρφωση Κοιλότητας :  Μορφολογία Στοματικής Κοιλότητας,  Μορφολογία Φαρυγγικής Κοιλότητας,  Επίδραση της ακτινοβολίας των χειλιών

9 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης9  Κατηγορίες ήχων  Ηχηροί ήχοι (voiced sounds):  Διέγερση με ψευδο - περιοδικούς παλμούς αέρα, ( άνοιγμα και το κλείσιμο της γλωττίδας ).  Θεμελιώδης Συχνότητα ταλάντωσης των φωνητικών χορδών ( καθορίζεται από τη ροή και την ένταση ).  Τυρβώδεις ήχοι (fricative sounds): :  Στένωση του ΦΚ, και Εξαναγκασμός του αέρα να περάσει μέσω της στενωπού παράγοντας Θορυβώδους μορφής διέγερση  Εκρηκτικοί ήχοι (plosive sounds):  Ολοκληρωτικό κλείσιμο του ΦΚ, ξαφνική αποδέσμευση της πίεσης.

10 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης10  Φωνητικό Κανάλι ( ΦΚ ): Χαρακτηριστικά  Φυσικές Συχνότητες (formants), αντιστοιχούν σε συντονισμούς (resonances) στην απόκριση της συχνότητας του ΦΚ,  Οι τρεις πρώτοι συντονισμοί (f 1, f 2, f 3 ) είναι πλέον σημαντικοί, ( από πλευράς αντίληψης ενός ήχου ),  Για την παραγωγή ήχων καλής ποιότητας, και οι ανώτεροι συντονισμοί είναι απαραίτητοι.  Αλλάζει σχήμα σχετικά αργά στο χρόνο,  Προτυποποιείται ως ένα αργά Χρονικά - μεταβαλλόμενο φίλτρο

11 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης11 Χρονικά-μεταβαλλόμενο σύστημα διακριτού χρόνου  Είσοδος :  p(n), περιοδικοί παλμοί, ( ακολουθία κρουστικών ),  r(n), τυχαίος θόρυβος, ( ακολουθία θορύβου ),  Έξοδος :  s(n), δείγματα σήματος ομιλίας  Υπόθεση :  Πηγή διέγερσης και ΦΚ ανεξάρτητα.  Σταθερές ιδιότητες για διάστημα min10msec.

12 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης12

13 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας  Μοντέλο για τη συνάρτηση του ΦΚ  Ισοδύναμα  Οι Πόλοι :  Formants: Συχνότητες Συντονισμού της ΦΚ ( μιγαδικές φυσικές συχνότητες )  Τα μηδενικά :  Γλωττίδα,  Στη ζεύξη με τη ρινική κοιλότητα,  Ένρινος και Τυρβώδης ήχος ( στενώσεις του ΦΚ κατά τη δημιουργία τους ). Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης13

14 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Θέματα για το Μοντέλο Παραγωγής ομιλίας  Οι συντελεστές της V(z),  οι θέσεις των πόλων και μηδενικών  Το είδος της διέγερσης,  περιοδική ακολουθία, τυχαίος παλμός  Περίοδος της διέγερσης  Pitch (T0)  Πλάτος του σήματος διέγερσης Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης14

15 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό Μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης15 … ίσως το πιο επιτυχημένο μοντέλο είναι το γραμμικό, που αρχικά ανέπτυξε ο FANT

16 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης16 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό Μοντέλο παραγωγής ομιλίας

17 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης17 Φίλτρο μόνο πόλων  Είσοδοι :  E(z) : Γεννήτρια κρουστικών παλμών, ( ηχηρή διέγερση )  W(z): Γεννήτρια λευκού θορύβου, ( άηχη διέγερση )  Έξοδος :  S(z) : Σήμα Ομιλίας  Δεν καλύπτει περιπτώσεις :  Μικτής διέγερσης ( ηχηρή και άηχη, Ένρινη ομιλία ),  Σύζευξη με τη ρινική κοιλότητα. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας

18  Γεννήτρια Κρουστικών Παλμών E(z)  T: περίοδος δειγματοληψίας  T 0 : περίοδος ύψους φωνής (pitch),  f 0 =1/T 0, θεμελιώδης συχνότητα.  Φίλτρο Γλωττίδας L(z)  Συχνότητα αποκοπής φίλτρου (~100 Η z).  cT>>1 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης18 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας

19  Φωνητικό Κανάλι V(z) (φίλτρο μόνο πόλων)  k πόλοι : Σ υντονισμοί ΦΚ (Formants >6),  f i = b i /2 π συχνότητες  b i = c i /2 π εύρη ζωνών Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης19 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας

20 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης20  Μοντέλο Ακτινοβολίας Χειλιών R(z)  δίνει έμφαση στις υψηλότερες συχνότητες  Εντάσεις ήχων: Α v ηχηρών, Α u άηχων. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας

21 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης21 Μετασχηματισμός z του σήματος ομιλίας  Av=Au=1 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας S(z)

22 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης22 H(z)=S(z)/E(z) = V(z) R(z) L(z) = 1/A(z), cT>>1 S(z)/E(z) = V(z) (1-z -1 ) / (1-e -cT z -1 )²

23 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης23

24 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης24

25 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης25

26 Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας  Η συνάρτηση μεταφοράς του μοντέλου στο σύνολό του, περιγράφεται από τη σχέση

27 Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας  Η συνάρτηση μεταφοράς του μοντέλου στο σύνολό του, περιγράφεται από τη σχέση  Το γραμμικό μοντέλο μπορεί να παρασταθεί σαν φίλτρο μόνο πόλων, όπου η έξοδος s(n) δίνεται σαν γραμμικός συνδυασμός p προηγουμένων εξόδων και μιας εισόδου e(n), δηλαδή

28 Γραμμικό μοντέλο παραγωγής ομιλίας  Η συνάρτηση μεταφοράς του γραμμικού συστήματος παραγωγής ομιλίας μπορεί να δοθεί από τη σχέση, όπου : Α (z), το μόνο μηδενικά ανάστροφο φίλτρο ( μοντέλο παραγωγής σήματος ομιλίας εξομαλυμένο από τον ερεθισμό Ε (z)). Οι παράμετροι { α i}, για i=1,2,...p, που ορίζουν το ανάστροφο φίλτρο ονομάζονται Συντελεστές Γραμμικής Πρόγνωσης (LPC)

29 George Miller figure

30 Ανατομία του αυτιού

31 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Αντίληψη ήχων ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης31 Διαδικασία Ακοής: 1. Λήψη ακουστικού μηνύματος, ( αυτί ), 2. Μετατροπή σε νευρικό μήνυμα, ( νευρολογικά κυκλώματα ) 3. Αναγνώριση σαν ένα δομικό στοιχείο, ενός γλωσσικού συστήματος, ( Εγκέφαλος )

32 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Αντίληψη ήχων ομιλίας 1. Εξωτερικό αυτί:  Προστατευτικό κάλυμμα, 2. Μεσαίο αυτί:  Προσαρμόζει εξωτερικές - εσωτερικές πιέσεις, 3. Εσωτερικό αυτί (κοχλίας):  Μετατρέπει την ενέργεια του ήχου σε μηνύματα. Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης32 Πτερύγιο

33 Αντίληψη ήχων ομιλίας..... 1. Εξωτερικό Αυτί  Λοβός :  Συγκεντρώνει τα κύματα ήχου  Βοηθά στον Εντοπισμό της πηγής ήχου.  Το Ακουστικό Κανάλι :  Από λοβό έως τυμπανική μεμβράνη  Μήκος = ~ 2,7cm  Τυμπανική Μεμβράνη (ΤΜ):  Ο ήχος φτάνει, στην ΤΜ,  Η ΤΜ τίθεται σε ταλάντωση, Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης33

34 Αντίληψη ήχων ομιλίας..... 2. Μεσαίο Αυτί  Προσαρμόζει τις πιέσεις:  ~ 30dB Διαφορά της πίεσης  Αποτελείται από 3 Οστάρια (Μεταφέρουν τις ταλαντώσεις στο έσω αυτί)  Την Σφύρα  ( Η σφύρα στον άκμονα )  Τον Άκμονα  ( Ο άκμονας στον αναβολέα ),  Τον Αναβολέα  Ο αναβολέας διεγείρει τον κοχλία ( έσω αυτί ). Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης34

35 Αντίληψη ήχων ομιλίας..... 3. Εσωτερικό Αυτί  Αποτελείται από τον κοχλία  (3) ημικυκλικοί σωλήνες με υγρό που χωρίζονται από μεμβράνες.  Μεταφέρει τις ταλαντώσεις στις απολήξεις των νευρικών ινών του ακουστικού νεύρου. Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης35

36 Αντίληψη ήχων ομιλίας..... Φωνητική ολοκλήρωση  Στον κοχλία η μνήμη μπορεί να αναπαρασταθεί από το χρόνο διάρκειας της ταλάντωσης που προκλήθηκε από ένα μόνο παλμό, ενώ η μνήμη των νευρολογικών κυκλωμάτων μπορεί να διαρκέσει μία ολόκληρη ζωή.  Η ολοκλήρωση εξουδετερώνει τον παράγοντα χρόνο με την υπέρθεση δύο εικόνων. Όταν δύο κινήσεις ταλάντωσης αρχικά χωρισμένες στο χρόνο μπορούν να υπερτεθούν στον κοχλία, παράγεται ένα φαινόμενο ανάμιξής τους, που οδηγεί στην αίσθηση της συχνότητας ύψους.  Τα όρια της ακουστικής ολοκλήρωσης βρίσκονται περίπου στα 60msec, που αντιστοιχεί στο ακραίο όριο της αίσθησης του ύψους που δίνεται από ένα χρονικό διάλειμμα στη βέλτιστη ένταση.

37 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Αντίληψη ήχων ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης37 Οι ήχοι καθορίζονται από:  Συχνότητα, για καθαρούς τόνους,  Φάσμα, για σύνθετους ήχους,  Πλάτος, Το ακουστικό μήνυμα Φυσική ΠοσότηταΑίσθηση ΣυχνότηταΎψος ΠλάτοςΈνταση ΦάσμαΧροιά

38 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Αντίληψη ήχων ομιλίας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης38  Μονάδα μέτρησης πλάτους, Bell = log(W1/W2) dB = 10log(W1/W2),(Decibel)  όπου, W1, W2, ισχύς δύο μεγεθών  Περιοχή Ακουστότητας  ~16 Η z - 18 ΚΗ z  1 ΚΗ z- 4 ΚΗ z, μεγάλη ευαισθησία

39 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Περιοχή Ακουστότητας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης39

40 Η κλίμακα Mel  Το ανθρώπινο αυτί είναι ένας μη γραμμικός δέκτης, ενισχύοντας κατ ’ αυτό τον τρόπο κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ακουστικών δεδομένων και υποβιβάζοντας άλλα.  Επιπλέον, τα κύτταρα ακρόασης και το νευρικό σύστημα μπορούν να προσαρμοστούν στις διαφορετικές καταστάσεις και να μειώσουν τον αντίκτυπο του θορύβου και άλλων τυχαίων ακουστικών φαινομένων.

41 Η κλίμακα Mel  Το εύρος ζώνης που μπορούμε να ακούσουμε είναι περίπου από 20 έως 20000 Hz, αλλά και οι κλίμακες πλάτους, όπως και οι κλίμακες συχνοτήτων, είναι μη γραμμικές.  Από τεχνική σκοπιά, υπάρχουν διάφορες εμπειρικές κλίμακες συχνότητας, οι οποίες είναι εφαρμόσιμες και χρησιμοποιούν τη γνώση των κρισίμων εύρων ζώνης.  Το κρίσιμο εύρος ζώνης γύρω από μια κεντρική συχνότητα είναι το εύρος στο οποίο όλες οι συχνότητες ηχούν το ίδιο.

42 Η κλίμακα Mel  Ένα ‘mel’ ορίζεται ως η μονάδα μέτρησης του αντιλαμβανόμενου pitch ή συχνότητας ενός τόνου.  Δεν ανταποκρίνεται γραμμικά στη φυσική συχνότητα του τόνου, όπως ακριβώς και το ανθρώπινο ακουστικό σύστημα δεν αντιλαμβάνεται το pitch με γραμμικό τρόπο.

43 Η κλίμακα Mel

44 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Παραγωγή ήχων ομιλίας: ΗΧΟΙ Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης44  Ηχηροί ήχοι:  Ταλάντωση φωνητικών χορδών.  Διέγερση με ψευδο - περιοδικούς παλμούς αέρα.  Τυρβώδεις (Τριβόμενοι) ήχοι:  Θορυβώδους μορφής διέγερση.  Στένωση του ΦΚ.  Εξαναγκασμένη διέλευση αέρος από στενωπό.  Εκρηκτικοί ήχοι:  Στιγμιαίο ολοκληρωτικό κλείσιμο του ΦΚ.  Αιφνίδια αποδέσμευση της πίεσης.

45 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Παραγωγή ήχων ομιλίας : ΑΡΘΡΩΣΗ Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης45  Μέσα Άρθρωσης: Κινητά μέρη της ΣΚ.  Γλώσσα,  Κάτω Χείλος  Σημεία Άρθρωσης: Ακίνητα μέρη ΣΚ :  Άνω χείλος,  Άνω οδοντοστοιχία,  Φατνιακό όγκωμα ….  Τρόπος Άρθρωσης:  Μέσο Άρθρωσης σε επαφή με Σημείο Άρθρωσης.  Σημείο με τη μικρότερη διατομή στη ΣΚ.

46 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Παραγωγή ήχων ομιλίας: ΑΡΘΡΩΣΗ Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης46 Άρθρωση Φωνηέντων: Γλώσσα θα πάρει μια ποικιλία από θέσεις, Χείλη ανοιχτά, Ταλάντωση φωνητικών χορδών. Άρθρωση Συμφώνων: Βεβιασμένη έξοδος διαμέσου στένωσης ΦΚ. Ηχηρά: ταλάντωση φωνητικών χορδών. Άηχα: χωρίς ενεργοποίηση φωνητικών χορδών. Άρθρωση Στιγμιαίων (εκρηκτικά): Έξοδος του αέρα κλεισμένη στον τόπο άρθρωσης. Η αιφνίδια αποδέσμευση της πίεσης

47 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Παραγωγή ήχων ομιλίας: ΑΡΘΡΩΣΗ Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης47

48 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Παραγωγή ήχων ομιλίας: ΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης48  Συνάρθρωση: αφορά Συνεχή ομιλία,  Σύμφωνα:  Γρήγορες κινήσεις των μέσω άρθρωσης.  Μέσα άρθρωσης πλησιάζουν την θέση - στόχο.  Φωνήεντα:  Μεγάλη Διάρκεια, (20msec - 390msec).  Μέσα άρθρωσης φθάνουν τον στόχο

49 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Ιδιότητες και χαρακτηριστικά ήχων Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης49 Θεμελιώδης συχνότητα:  Συχνότητα ταλάντωσης φωνητικών χορδών,  F 0 = 60 - 350 Η z.  Άντρες ~ 125Hz,  Γυναίκες ~ 200Hz,  Παιδιά ~ 300Hz  Περίοδος φωνητικών χορδών ( Τ 0 =1/F 0 ), Pitch.  Φάσμα : αρμονικές, στο πολλαπλάσιο της F 0.

50 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Ιδιότητες και χαρακτηριστικά ήχων Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης50  Συντονισμοί (Formants):  Συχνότητες ταλάντωσης του φωνητικού καναλιού  F 1 = 200 – 900 Hz  F 2, =550 – 2700 Hz  F 3, = 1100 – 3000 Hz  F 4  Ποιότητα / ένταση φωνής:  Τρόπος δόνησης των φωνητικών χορδών  Φυσικές διαφορές της φωνητικής οδού  Καλά ανεπτυγμένο μηχανισμό πηγής.

51 Φωνήματα φωνηέντων της αγγλικής γλώσσας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης51

52 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Χαρακτηριστικά ελληνικών φωνημάτων Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης52  Φώνημα :  Στοιχειώδης ήχος μιας γλώσσας,  Το φωνολογικό σύστημα της Νεοελληνικής (37 φωνήματα ):  Φωνήεντα  Φωνήεντα :/a/, /e/, /i/, /o/, /u/,  Σύμφωνα  Τυρβώδη  Εκρηκτικά (Κρουστικά)  Άηχα : /k/, /p/, /t/,  Ηχηρά :/g/, /b/, /d/  Ένρινα /m/, /n/,  Ημίφωνα (Υγρά) /l/, /r/,  Αλλόφωνα /l/, /m/, /n/ + / ι / -> /L/, /M, /N/.

53 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Χαρακτηριστικά Ελλ. Φωνημάτων: Φωνήεντα Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης53  Φωνήεντα: /a/, / ο /, / ε /, /u/, /i/,  Πρόσθια φωνήεντα: (/ ε /, /i/)  Η γλώσσα στο πρόσθιο μέρος του στόματος.  Στόμα σχετικά κλειστό για το / ε /, μισάνοιχτο για το /i/.  Πίσω φωνήεντα: (/ ο /, /u/)  Η γλώσσα στο πίσω μέρος του στόματος (/a/)  Κεντρικά φωνήεντα: (/a/)  Η γλώσσα σε θέση ηρεμίας, ( ουδέτερο ).  Δίφθογγοι  / φωνήεν /+/ φωνήεν /

54 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ... Χαρακτηριστικά Ελλ. Φωνημάτων: Σύμφωνα Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης54  Σύμφωνα  Σύμφωνα ( Μεγαλύτερη στένωση του ΦΚ )  Τυρβώδη Ηχηρά : Άηχα :  Συριστικά /z/ /s/  Χειλοδοντικά /v//f/  Οδοντικά / δ // θ /  Λαρυγγικά / γ // χ /  Ουρανικά (palatal) / γ /+/i/, / γ /+/ ε / / χ /+/i/, / χ /+/ ε /  Εκρηκτικά (Κρουστικά) :  Χειλικά Labial /b//p/,  Οδοντικά Dental /d/ /t/,  Λαρυγγικά Velar /g/ /k/  Ουρανικά Palatal /g/+/i/, /g/+/ ε / /k/+/i/, /k/+/ ε /  Ένρινα  Χειλικά /m/  Λαρυγγικά /n/,  Ημίφωνα (Υγρά) : /l/, /r/,  Αλλόφωνα /l/+/i/->/L/, /m/+/i/->/M/, /n/+/i/->/N/

55 Τα φωνήματα της ελληνική γλώσσας

56 Φωνήματα της Ελληνικής γλώσσας Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης56 ΦώνημαΤρόποςΤόπος άρθρωσηςΠαράδειγμα /α/[a]φωνήενκεντρικό (ανοιχτό)ανοίγω /α/['a]φωνήενκεντρικό (ανοιχτό)γάτα /ο/[o][o]φωνήενπίσω (μισάνοιχτο)τομή /ο/['o]φωνήενπίσω (μισάνοιχτο)όραμα /ε/[ε]φωνήενπρόσθιο (μισάνοιχτο)πετώ /ε/['ε]φωνήενπρόσθιο (μισάνοιχτο)πέρασμα /ου/[u][u]φωνήενπίσω (κλειστό)πουθενά /ου/['u]φωνήενπίσω (κλειστό)ούτε /ι/[i]φωνήενπρόσθιο (κλειστό)μικρός /ι/['i]φωνήενπρόσθιο (κλειστό)αμύγδαλο

57 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης57 /λ/[l][l]υγρόalveolarλάθος /λ/[l']υγρόpalatalελιά /ρ/[r][r]υγρόalveolarνερό /μ/[m][m]ένρινοχειλικόμαθαίνω /ν/[n]ένρινοalveolarνόμισμα /ν/[n']ένρινοpalatalεννιά /ν/[n][n]ένρινολαρυγγικόσφίγγω /π/[p][p]εκρηκτικόχειλικόπείθω /μπ/[b][b]εκρηκτικόχειλικόμπάλα /τ/[t][t]εκρηκτικόοδοντικότραπέζι /ντ/[d][d]εκρηκτικόοδοντικόντομάτα /κ/[k][k]εκρηκτικόλαρυγγικόακόμη /κ/[k']εκρηκτικόpalatalκέρασμα /γκ/[g][g]εκρηκτικόλαρυγγικόαγκώνας /γκ/[g']εκρηκτικόpalatalάγγελος Φωνήματα της Ελληνικής γλώσσας...

58 Τεχνολογία ΟμιλίαςΝίκος Φακωτάκης58 /σ/[s][s]τυρβώδεςalveolarσίδηρος /ζ/[z][z]τυρβώδεςalveolarζωή /φ/[f][f]τυρβώδεςχειλοοδοντικόφανάρι /β/[v][v]τυρβώδεςχειλοοδοντικόβαφή /θ/[θ]τυρβώδεςοδοντικόθέρος /δ/[δ]τυρβώδεςοδοντικόδύναμη /χ/[x][x]τυρβώδεςλαρυγγικόνύχτα /χ/[x']τυρβώδεςpalatalτυχερός /γ/[γ]τυρβώδεςλαρυγγικόαγορά /γ/[j][j]τυρβώδεςpalatalγείτονας Φωνήματα της Ελληνικής γλώσσας...