Π ΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΕΣ ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ.

Παρουσίαση με θέμα: "Π ΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΕΣ ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Π ΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

2 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΕΣ ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΤΥΧΑΙΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ Ε ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΤΥΧΑΙΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ Ε ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΕΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

3  Εξετάζει την κατανομή της νόσου σε ένα πληθυσμό και παρατηρεί τα βασικά χαρακτηριστικά του (χρόνος, τόπος, άτομα ).  Ποσοτικοποιεί την έκταση του προβλήματος. Πχ Μελέτη της θνησιμότητας από AIDS στην Αφρική τη δεκαετία 2000-2010.  Χρησιμοποιεί συνήθως την επισκόπηση ή καταγραφή: health survey (cross- sectional study, descriptive study)  Εξετάζει την υπόθεση της σχέσης μιας νόσου με μια πιθανή αιτία, χρησιμοποιώντας έρευνα που συσχετίζει την έκθεση σε ένα παράγοντα με την έκβαση (νόσο ). Πχ Διερεύνηση της επίδρασης της έκθεσης του παθητικού καπνίσματος στην ανάπτυξη βρογχικού άσθματος  Χρησιμοποιεί τις έρευνες κοόρτης ή ασθενών - μαρτύρων (cohort, case- control) Περιγραφική Επιδημιολογία Αναλυτική επιδημιολογία

4

5 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ (DESCRIPTIVE STUDIES)  Γίνονται σε πληθυσμούς σε συνθήκες καθημερινότητας = μελέτες πεδίου (field studies)  Αποτυπώνουν στιγμιαίες καταστάσεις (επιπολασμός)

6 ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ  Συχνότητα νόσου  Κατανομή (φύλο, φυλή, επάγγελμα, κοινωνικοοικονομική θέση κ.α.)  Αξιολόγηση αναγκών πληθυσμού σε θέματα υγείας και αντίστοιχα των παρεχόμενων υγειονομικών υπηρεσιών

7  Απλές  Γρήγορες  Χωρίς κόστος  Δεν μελετούν τη νόσο σε χρονική διάρκεια  Όχι τα οξέα νοσήματα  Όχι την αιτιότητα γιατί δεν παρακολουθεί τη χρονική αλληλουχία της εξέλιξης της νόσου ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

8 Π ΟΙΑ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ;  Ο αντιπροσωπευτικός πληθυσμός  Διευκρίνιση και σαφής καθορισμός του αντικειμένου της έρευνας και των περιπτώσεων που θα μελετηθούν  Ποιοτική κατοχύρωση των τεχνικών που θα χρησιμοποιηθούν, όπως και των αποτελεσμάτων

9

10 Π ΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ( STUDY POPULATION )  Άτομα που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό ή μια κοινή εμπειρία που ενδιαφέρει την έρευνα  Αντιπροσωπευτικό δείγμα με «τυχαία» δειγματοληψία (random sampling)  Όσο μεγαλύτερο το δείγμα, τόσο πιο ακριβή τα συμπεράσματα της έρευνας

11 Π ΟΙΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚΑΤΟΧΥΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ; Δεν υπάρχει γενικός κανόνας Εξαρτάται από:  Όσο μεγαλύτερη η πιθανολογούμενη συχνότητα, τόσο μικρότερο δείγμα χρειάζεται  Όσο μικρότερο είναι ανεκτό να είναι το πιθανό σφάλμα, τόσο μεγαλύτερο δείγμα θα χρησιμοποιηθεί  Όσο πιο βέβαιο και ασφαλές αποτέλεσμα επιδιώκεται, τόσο μεγαλύτερο δείγμα απαιτείται  Όσο καλύτερες είναι η οργάνωση της έρευνας και η στατιστική επεξεργασία των ευρημάτων, τόσο μπορεί να είναι μικρότερο δείγμα.

12 Π ΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ( OBSERVATION ) Μπορεί να είναι:  Εργαστηριακό εύρημα  Κλινικό σύμπτωμα ή σημείο  Πληροφορία από το ιατρικό ιστορικό

13 Μ Ε ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙΤΑΙ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ; Επαναληπτότητα : Ο βαθμός συμφωνίας ανάμεσα σε επανειλημμένες μετρήσεις Για να διασφαλιστεί γίνονται «τυφλές» επανεξετάσεις σε μέρος του εξεταζόμενου δείγματος Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται και οι συνθήκες παρατήρησης πρέπει να είναι αυστηρά καθορισμένες δηλ. να είναι «προτυπωμένες», ώστε να τα ευρήματα να είναι επαναληπτά και συγκρίσιμα.

14 Εγκυρότητα (validity): Η έκταση στην οποία οι παρατηρήσεις εκφράζουν αυτό που υποτίθεται εκφράζουν Η επαναληπτότητα αποτελεί προϋπόθεση της εγκυρότητας, αλλά η μεγάλη επαναληπτότητα δε σημαίνει αναγκαστικά και μεγάλη εγκυρότητα. Αυθεντικότητα(accuracy) : μετρά αυτό που υποτίθεται μετρά στις ποσοτικές παρατηρήσεις Ακρίβεια(precision): βαθμός συμφωνίας ανάμεσα σε ποσοτικές μετρήσεις

15 Π ΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΜΙΚΡΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΟΤΗΤΑ ( Ή ΜΕΓΑΛΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ) ΣΕ ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ; Περισσότερο στα σφάλματα (τυχαία ή συστηματικά) και λιγότερο στις παρατηρήσεις και στους παρατηρητές

16 ΣΦΑΛΜΑΤΑ Τυχαίο (random error) : Αυξομείωση γύρω από την τιμή μιας παραμέτρου (π.χ. δείκτης, σχετικός κίνδυνος) - Ελαττώνεται όσο αυξάνει το δείγμα Που οφείλεται; Σε πλημμελή ακρίβεια: Υποτιμάται κάποιος παράγοντας της έρευνας Σε δειγματοληπτικό σφάλμα : Δε «χρησιμοποιήθηκε» το καλύτερο δυνατό δείγμα πληθυσμού για την έρευνα Σε μεταβλητότητα κατά τη μέτρηση: Αν δεν υπάρχει «ευαισθησία(sensitivity)», και «ειδικότητα» (specificity) στις μεθόδους μέτρησης

17 ΣΦΑΛΜΑΤΑ Συστηματικό (systematic error): Οποιοδήποτε λάθος στο σχεδιασμό ή στην πραγματοποίηση μιας επιδημιολογικής μελέτης που οδηγεί σε λανθασμένη εκτίμηση της σχέσης μεταξύ έκθεσης και συχνότητας του νοσήματος Δεν διορθώνεται με την αύξηση των παρατηρήσεων

18 ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ  Σφάλματα επιλογής: Δεν είναι τυχαίο το δείγμα- εθελοντισμός- απώλεια ατόμων κατά τη διάρκεια της μελέτης κ.α. Δε συμμετέχει το κατάλληλο δείγμα  Σφάλματα πληροφορίας: Όταν η πληροφορία που συλλέγεται σχετικά με την έκθεση στον παράγοντα ή την έκβαση είναι εσφαλμένη  Σφάλματα σύγχυσης: Εκτός από τον παράγοντα που μελετάται υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες που μπορεί να υπερ ή υποεκτιμηθούν από τον παρατηρητή κατά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Μόνο τα σφάλματα σύγχυσης μπορούν να διορθωθούν, αν αναμένονταν και έχουν ληφθεί τα κατάλληλα μέτρα για την εξουδετέρωσή τους

19 Σ ΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΦΑΛΜΑΤΩΝ Οι συνέπειες των τυχαίων σφαλμάτων είναι σαφώς μικρότερες και σε κάποιο βαθμό ανεκτές Ενώ οι συνέπειες των συστηματικών σφαλμάτων που δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με αύξηση του αριθμού των παρατηρήσεων δεν μπορούν να γίνουν ανεκτές

20 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΥΧΑΙΟ ΣΦΑΛΜΑΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Μη τυχαίο δείγμα Σφάλμα επιλογής ΔείγμαΣφάλμα δειγματοληψίας Μη τυχαίο δείγμα Σφάλμα επιλογής ΜΕΛΕΤΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Αίτημα συμμετοχήςΣφάλμα επιλογής ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΟΝΤΩΝ Μέτρηση-ΤαξινόμησηΤυχαία διακύμανση (στο υποκείμενο-στον παρατηρητή- μεταξύ παρατηρητών) Λανθασμένη ταξινόμηση (σφάλμα υποκειμένου- παρατηρητή- μέτρησης) ΣΥΓΚΡΙΝΟΜΕΝΕΣ ΟΜΑΔΕΣ Σύγχυση

21 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Εξαρτάται από το σχεδιασμό και τη δομή του επιδημιολογικού δελτίου (form) Ηλεκτρονικά ή έντυπα Πόσες μεταβλητές να περιλαμβάνει; Λίγες ; (να αφορούν μόνο άμεσα την έρευνα;) -Για πολυάσχολους γιατρούς Περισσότερες; (με δυνητικό ενδιαφέρον;) -Η προτιμότερη τελικά Πολλές; (με την ελπίδα ανακάλυψης μιας νέας ενδιαφέρουσας σχέσης;) -Μπορεί να κουράσει και να μειωθεί η αξιοπιστία των πληροφοριών

22

23 Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ  Απλές συνήθως στατιστικές μέθοδοι και σπάνια πιο σύνθετες χρησιμοποιούνται στην ανάλυση των δεδομένων μιας επιδημιολογικής έρευνας.  Σημαντική αλλά σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες για την αξιολόγηση των ευρημάτων.  Μπορεί να μην ισχύει η σχέση που διαπιστώνεται με τη στατιστική ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους παράγοντες,για διάφορους λόγους(π.χ. έμφραγμα και χοληστερίνη)  Ένα εύρημα μπορεί να θεωρηθεί σημαντικό αν είναι συμβατό με επιστημονικές υποθέσεις και γνώσεις ακόμη κι αν δεν είναι στατιστικά σημαντικό και το αντίθετο!

24 Π ΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

25

26 Πίνακες και διαγράμματα  Απλοί και αυτοεπεξηγούμενοι  Αναλυτικοί υπότιτλοι και επικεφαλίδες  Να μην περιέχουν πολλούς αριθμούς και πολλά δεκαδικά ψηφία  Σε ορισμένες περιπτώσεις (διδακτορικές διατριβές, πολυκεντρικές και εκτεταμένες μελέτες) είναι σκόπιμο εκτός από τους συνοπτικούς πίνακες να υπάρχουν και αναλυτικοί σαν παραρτήματα της κυρίως εργασίας

27 Π ΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΤΆ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Φάση οργάνωσης:  Σύνταξη πρωτοκόλλου (αντικείμενο, στόχοι, πληθυσμός μελέτης, διαδικασίες συλλογής- αποθήκευσης και επεξεργασίας δεδομένων)  Έντυπα συγκατάθεσης συμμετεχόντων (απλά και κατανοητά, στόχοι, διαδικασία, οφέλη, κίνδυνοι)  Έγκριση πρωτοκόλλου και συγκατάθεσης από αρμόδια επιτροπή βιοηθικής για προστασία προσωπικών δεδομένων  Έγκριση πρωτοκόλλου από συνεργάτες  Διασφάλιση προσωπικού, εξοπλισμού και δαπανών

28 Φάση εκτέλεσης:  Συνεχής έλεγχος για σταθερότητα συνθηκών  Η διακοπή συνεργασίας συμμετεχόντων έχει σημασία μόνο αν έχει σχέση με το αντικείμενο της έρευνας Φάση αξιολόγησης:  Δημοσίευση στον επιστημονικό τύπο  Ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στους αρμόδιους (αν πρακτικό ενδιαφέρον)  Ενημέρωση του πληθυσμου μελέτης (ηθική υποχρέωση και διευκόλυνση επόμενης ίσως έρευνας στον ίδιο πληθυσμό)

29 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ - ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

30 Π ΟΙΟΣ ? Π ΌΤΕ ? Π ΟΥ ? Ποιος προσβάλλεται? o Οι άντρες έναντι των γυναικών; o Οι νέοι έναντι των γερόντων; o Οι πλούσιοι έναντι των φτωχών; o Οι περισσότερο μορφωμένοι έναντι των λιγότερο; Που απαντάται το πρόβλημα? o Σε αστικές έναντι αγροτικών περιοχών; o Σε περιοχές με υψηλό υψόμετρο έναντι αυτών με χαμηλό; o Σε μεγάλες πόλεις έναντι μικρότερων; Πότε λαμβάνει χώρα το πρόβλημα? o Το χειμώνα παρά το καλοκαίρι; o Έχει αιφνίδια αύξηση ή αυξάνεται σταδιακά;

31 Π ΟΙΟΣ ? ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ Ηλικία Η σημαντικότερη ατομική ιδιότητα, γι αυτό και οι ειδικοί κατά ηλικία δείκτες Συνήθως :  Λοιμώδη στην παιδική ηλικία  Χρόνια, κακοήθη στις μεγαλύτερες ηλικίες

32  Πολυμορφικές στις ειδικές για την ηλικία καμπύλες: απότομες αυξομειώσεις στη συχνότητα των νοσημάτων σε διάφορες ηλικίες (φυματίωση, Hodgkin)  Οι ειδικοί κατά ηλικία δείκτες θνησιμότητας μπορεί να είναι ανακριβείς στις μεγάλες ηλικίες λόγω μη σαφούς αιτίας θανάτου  Ατυχήματα, βία, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, κατάχρηση ουσιών παρατηρούνται στις ηλικίες από την εφηβεία μέχρι την πρώιμη ενηλικίωση

33 Φύλο Δείκτης γεννήσεων αγοριών > Δείκτη γεννήσεων κοριτσιών Δείκτης θνησιμότητας αντρών > Δείκτη θνησιμότητας γυναικών Δείκτης νοσηρότητας αντρών < Δείκτη νοσηρότητας γυναικών

34 Φυλή Δυστυχώς η υφιστάμενη ακόμα φυλετική διάκριση έχει σχέση με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση και άρα υπεισέρχεται «συγχυτικός» παράγοντας Όμως : Ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα πολύ αυξημένο στους μαύρους της Αφρικής (10πλασια συχνότητα σχετικά με τους λευκούς) γενετικός παράγοντας Στους μαύρους της Αμερικής οριακά μεγαλύτερη η συχνότητα από τους λευκούς των ΗΠΑ οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από τους γενετικούς

35 Εθνικότητα Η αυξημένη ή μειωμένη νοσηρότητα σε κάποια νοσήματα που παρουσιάζουν πληθυσμοί της ίδιας υπηκοότητας όταν μεταναστεύουν σε άλλη χώρα στην αιτιολογία των νοσημάτων δείχνει ότι οι παράγοντες του «μικροπεριβάλλοντος» και οι ενδογενείς (γενετικοί) παίζουν σημαντικό ρόλο

36 Θρησκεία Επίδραση «μικροπεριβάλλοντος»  Περιτομή εβραίων και μουσουλμάνων  Αποθάρρυνση καθολικών για αντισύλληψη  Αποχή από το κάπνισμα Αντβεντιστών

37 Οικογενειακή κατάσταση Δείκτης θνησιμότητας διαζευγμένων> ΔΘ χήρων >ΔΘ αγάμων > ΔΘ εγγάμων Γιατί ?  Οι περισσότερο φιλάσθενοι μένουν άγαμοι ή χωρίζουν συχνότερα  Τα ανεξάρτητα και πιο ριψοκίνδυνα άτομα που αποφεύγουν και το γάμο ή χωρίζουν ευκολότερα εκτίθενται συχνότερα σε νοσογόνους παράγοντες  Η έγγαμη ζωή παρέχει κάποια προστασία Αριθμός αδελφών Σειρά γέννησης Ηλικία μητέρας κατά τη γέννηση

38 Επάγγελμα Καθορίζει: Κοινωνικοοικονομική θέση Έκθεση σε επαγγελματικούς κινδύνους(φυσικούς, χημικούς, βιολογικούς) Ενδεχόμενους κινδύνους λόγω της φύσης τους

39 Οικονομικο-κοινωνική τάξη Δείκτης νοσηρότητας και θνησιμότητας κατώτερων τάξεων > ΔΘ ανώτερων τάξεων Διατροφή, συνθήκες διαβίωσης, συνήθειες, επάγγελμα κ.α.

40 Π ΟΥ ? Τ Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ Διακρατικές συγκρίσεις Έχουν βγει σημαντικά συμπεράσματα μετά από προσεκτικές επιδημιολογικές έρευνες Π.χ.  Σχέση στεφανιαίας νόσου με διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά ζωικής προέλευσης  Κατανάλωση κρασιού και προστασία από στεφανιαία νόσο  Διαφορές σε λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα

41

42 Ενδοκρατικές συγκρίσεις Αστικές vs αγροτικές περιοχές Στις αστικές αυξημένος καρκίνος πνεύμονα και λοιμώδη μεταδοτικά και γενικά μεγαλύτερη θνησιμότητα Στις αγροτικές αυξημένος καρκίνος δέρματος και στομάχου, υδατογενή, ζωονόσοι και μεγαλύτερη θνησιμότητα από αδιευκρίνιστα νοσήματα και αδιάγνωστα.

43 Λ ΕΠΤΟΣΠΕΙΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

44 Τοπικές κατανομές σε μικρή κλίμακα  Μια πόλη- ένα σχολείο- μια κατασκήνωση («μικροτοπικές» ή «περιοχικές» κατανομές)  Διερεύνηση επιδημιολογικών εκρήξεων (outbreaks) –συνήθως λοιμώδη νοσήματα

45 S POT MAPS

46 ΠΟΤΕ? ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΧΡΟΝΟΥ Βραχυχρόνιες διακυμάνσεις  Αφορούν κυρίως επιδημίες  Λοιμώδη – δηλητηριάσεις

47 Διαχρονικές εξελίξεις Αφορούν παρακολούθηση νόσων σε διάρκεια ετών Προοδευτική αύξηση ή μείωση της συχνότητας Μελετούνται με βάση το δείκτη θνησιμότητας Πως εξηγούνται;  Αλλάζουν οι γενετικοί παράγοντες (μετανάστευση- γενετική μείωση)  Αλλάζουν οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες ( μακρο- ή μικροπεριβάλλον)

48

49 Κυκλικές διακυμάνσεις Περιοδικές διακυμάνσεις εμφάνισης νοσημάτων (ανά έτη, έτος, μήνα, εβδομάδα κ.α.) Σπουδαιότερη η εποχική διακύμανση  Π.χ. αυτοκτονίες (καλοκαίρι?)  Λοιμώδη μεταδοτικά (χειμώνας λόγω συνωστισμού)  Αλλεργίες (άνοιξη)  Θάνατοι (χειμώνας -κλίμα)  Χλωρίδα –πανίδα- κλίμα