Α΄. Η φυσική ρητορεία Φυσική ευγλωττία Είναι χαρακτηριστικό - χάρισμα των : - ομηρικών ηρώων (Νέστωρ) - ποιητών (Σόλων, Πίνδαρος) - ιστορικών προσώπων.

Παρουσίαση με θέμα: "Α΄. Η φυσική ρητορεία Φυσική ευγλωττία Είναι χαρακτηριστικό - χάρισμα των : - ομηρικών ηρώων (Νέστωρ) - ποιητών (Σόλων, Πίνδαρος) - ιστορικών προσώπων."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 Α΄. Η φυσική ρητορεία Φυσική ευγλωττία Είναι χαρακτηριστικό - χάρισμα των : - ομηρικών ηρώων (Νέστωρ) - ποιητών (Σόλων, Πίνδαρος) - ιστορικών προσώπων στο έργο του Ηροδότου Δημοκρατία (ισηγορία) => δυνατότητα αξιοποίησης φυσικής ευγλωττίας Κορυφαίοι φυσικοί ρήτορες : Θεμιστοκλής, Περικλή

3 Β΄. Η γέννηση της συστηματικής ρητορείας Συστηματική ρητορεία, εξαιτίας της : – Γνώσης κανόνων (επιστήμη) – Άσκησης ( μελέτη) Ανάπτυξη στη Σικελία μετά το 466 π.Χ. με την επικράτηση δημοκρατικών καθεστώτων και τηνεκδίκαση υποθέσεων για ανάκτηση περιουσιών που είχαν σφετερισθεί οι τύραννοι. ● Κόραξ, Τεισίας - Διαίρεση ρητορικού λόγου σε μέρη - Χρήση πιθανών λογικών επιχειρημάτων (εικότων) Τεισίας: εκπόνηση πρώτου εγχειριδίου ρητορικής («Τέχνη»)

4 Γ΄. Ρητορεία και σοφιστική ● Αθήνα : επίκεντρο ρητορικής στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. λόγω : - δημοκρατίας - λαϊκών συνελεύσεων - λαϊκών δικαστηρίων - αθηναϊκής αγάπης για τον λόγο - μεγέθους της πόλης(πόλος έλξης σοφιστών) - καλλιέργεια πολιτικής και επιδεικτικής ρητορείας ● Γοργίας ● - Σημασία στην κατάλληλη πολιτική, κοινωνική, ψυχολογική συγκυρία (καιρός) ● - Εντυπωσιασμός μέσω γοργιείων σχημάτων (πάρισα, ομοιοτέλευτα, παρηχήσεις,αντιθέσεις) ● Γοργίας : άρνηση αντικειμενικής γνώσης, αλήθειας, ηθικής ● Πρωταγόρας ● - δισσοί λόγοι: αντίθετες αλλά εξίσου αληθινές απόψεις για κάθε ζήτημα ● Άρα: Ρητορική όχι για τα αληθή και δίκαια αλλά για τα αληθοφανή (εικότα) και συμφέροντα=> στρεψοδικία, δημαγωγία, αδιαφορία για το δίκαιο και το ηθικό

5 ● Κριτική Πλάτωνα : ● Ρητορική ≠ επιστήμη (λόγω έλλειψης αντικειμένου και μεθόδου) ● Ρητορική = απάτη,ανηθικότητα,συμφεροντολογία, άγνοια ● Ισοκράτης: ● Επίκριση επαγγελματιών της ρητορικής ● ≠ ● Ρητορική = μέσο αγωγής με πρακτικούς πολιτικούς στόχους ( φιλοσοφία)

6 Δ΄. Οι αττικοί ρήτορες και η ελληνιστική και χριστιανική συνέχεια Οι ρήτορες του «Κανόνος» : 1.Αντιφών, 6.Αισχίνης, 2.Λυσίας, 7.Λυκούργος, 3.Ανδοκίδης,8. Υπερείδης, 4.Ισοκράτης,9. Δημοσθένης 5.Ισαίος, 10.Δείναρχος

7 Ε΄. Τα είδη του αττικού ρητορικού λόγου α) Συμβουλευτικοί β) Δικανικοί γ) Επιδεικτικοί

8 (α) Συμβουλευτικοί: - πολιτικοί λόγοι για λαϊκές συνελεύσεις (Εκκλησία του Δήμου) - συμβουλές (προτροπές ή αποτροπές) για συμφέρον μέλλον Εκκλησία του Δήμου ● Αποφάσεις για κήρυξη πολέμου - υπογραφή ειρήνης - σύναψη/διάλυση συμμαχίας ● - ψήφιση νόμων - δημόσια οικονομικά ● Δικαίωμα λόγου/ψήφου: γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες, άνω των 20 ετών, με ακέραια πολιτικά δικαιώματα ● 40 κανονικές συνεδριάσεις + έκτακτες ● Τόποι συνεδριάσεων: Πνύκα/Αγορά/Θέατρο Διονύσου ● Μέθοδος: Αγορεύσεις >Χειροτονία>Απόφαση

9 (β) Δικανικοί ● Κατηγορίες ● Απολογίες ● Σκοπός: απόδειξη ενοχής ή αθωότητας βάσει των νόμων και του αισθήματος δικαίου ● Δικαστήρια ● Άρειος Πάγος (φόνοι εκ προμελέτης / πιο ασήμαντες υποθέσεις) ● Βουλή / Εκκλησία Δήμου(σοβαρές υποθέσεις) ● Ηλιαία - Δικαστήριο κληρωτών ενόρκων (γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες άνω των 30 χωρίς εκκρεμείς κατηγορίες εναντίον τους) - 6.000 δικαστές ( Ηλιασταί ) (1.000 αναπληρωματικοί) - Τμήματα 201, 401, 501 δικαστών ανάλογα με τη δίκη ( περιττός αριθμός για να μην υπάρξει ισοψηφία) - Ημερήσια αποζημίωση δικαστών: 2-3 οβολοί - Περιορισμός χρόνου αγορεύσεων με την κλεψύδρα - Μυστική ψηφοφορία ● Λογογράφοι / Λυσίας : βλ. παρακάτω

10 (γ) Επιδεικτικοί: Εκφωνούνταν σε εορτές / συγκεντρώσεις Εγκώμια ή επικρίσεις καταστάσεων / προσώπων Αναδρομές στο παρελθόν / προβλέψεις για το μέλλον Επίδειξη ρητορικής δεινότητας /εντυπωσιασμός Εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων Κορυφαίος εκπρόσωπος : Ισοκράτης

11 Στ΄. Τα μέρη του ρητορικού λόγου α) Προοίμιον β) Διήγησις γ) Πίστις δ) Επίλογος

12 (α) Προοίμιον - Ενημέρωση για το θέμα (ευμάθεια) - Προσπάθεια εξασφάλισης της εύνοιας / προσοχής του ακροατηρίου (πρόσεξις) - Συχνή στο τέλος η πρόθεσις (σύντομη έκθεση του θέματος)

13 (β) Διήγησις - Έκθεση γεγονότων με συμφέροντα τρόπο - Δεν υπάρχει πάντα => τονισμός ευνοϊκών στοιχείων αποσιώπηση ασύμφορων εμμονή σε ασήμαντα αν συμφέρει

14 (γ) Πίστις - Άτεχνες αποδείξεις (αντικειμενικά πειστήρια) - Έντεχνες αποδείξεις i.Ενθυμήματα: - Βραχυλογικοί συμπερασματικοί συλλογισμοί - Ακριβείς ανάλογα με την ακρίβεια των δεδομένων - Βασισμένα λογικά στους κοινούς τόπους ii. Παραδείγματα – Ιστορικά (πραγματικά) – Πλαστά (παραβολές) - Βάση τους η αναλογία καταστάσεων - Ενδείξεις (όχι αποδείξεις) iii.Γνώμες : αποφθέγματα κύρους / γενικής παραδοχής ( κοινοί τόποι) iv.Ήθη: - Προσωπική ηθική επιβολή του ρήτορα - Ηθική μείωση του αντιπάλου - Προσεταιρισμός ακροατηρίου : έπαινος προγόνων κολακεία δικαιολόγησηλαθών/αδυναμιών v.Πάθη : διέγερση παθών (συναισθημάτων)

15 (δ) Επίλογος Ανάμνηση (ανακεφαλαίωση βασικών θέσεων) Παθοποιία (προτροπή ή αποτροπή) Σε μικρούς λόγους απουσιάζει

16 ΛΥΣΙΑ, ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ

17 Προοίμιο §§1-3 Στόχοι προοιμίου : 1. Η εύνοια 2. Η προσοχή του ακροατηρίου 3. Η κατατόπιση

18 1. εύνοια Ο ρήτορας επιδιώκει να δημιουργήσει κλίμα ● ευνοϊκό για τον εαυτό του (captatio benevolentiae) και ● δυσμενές για τον αντίπαλο με : ✔ Την επίδειξη ανωτερότητας με την έκφραση ευγνωμοσύνης (υπό προϋποθέσεις) προς τους κατηγόρους ✔ Την ηθική μείωση των κατηγόρων (κακοί – συκοφάντες) ✔ Την αυτοπεποίθηση και την ελπίδα / αισιοδοξία του ότι θα δικαιωθεί ✔ Τη βεβαιότητα ότι θα αποκομίσει ηθικά οφέλη από τη δίκη, καθώς απολογούμενος για τη ζωή του θα αποδειχτεί ότι έχει συκοφαντηθεί αδίκως ✔ Την υπόσχεσή του ότι θα αποδείξει περίτρανα τα δημοκρατικά του φρονήματα καθώς και το ήθος του στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του ✔ Την κατηγορηματική του δήλωση ότι θα ανατρέψει το κατηγορητήριο.

19 2. πρόσεξις Ο ρήτορας επιδιώκει να προκαλέσει την προσοχή ( «πρόσεξις» ) των δικαστών με : ● Τη δημιουργία ευνοϊκού, για τον ίδιο, κλίματος ● Το έξυπνο παράδοξο δηλαδή τον απροσδόκητο και εντυπωσιακό τρόπο που άρχισε το λόγο του ● Την περιέργεια που γεννήθηκε στους δικαστές για το πώς θα αιτιολογούσε την ευγνωμοσύνη του προς τους κατηγόρους ● Την προσδοκία να πληροφορηθούν για τα «μέγιστα αγαθά» που ελπίζει ότι θα αποκομίσει ● Τη σκόπιμη απόσταση του «αξιω» από το συντακτικό και νοηματικό αντικείμενό του ● Τη δήλωσή του ότι θα αναφερθεί στο ήθος του γενικώς ● Την υπόσχεση ότι θα προσκομίσει αποδείξεις για την αντίκρουση του κατηγορητηρίου.

20 3. ευμάθεια Ο ρήτορας επιδιώκει να κατατοπίσει – ενημερώσει («ευμάθεια» ) το ακροατήριο στα εξής : ● Το κατηγορητήριο ● Το κίνητρο των κατηγόρων ● Τις προϋποθέσεις που κρίνει απαραίτητες για την επικύρωση της εκλογής του ● Τα «μέγιστα αγαθά» που προσδοκά να αποκομίσει ● Το θέμα της πρώτης ενότητας της «απόδειξης – διήγησης» που ακολουθεί μετά το προοίμιο.

21 ΗΘΟΠΟΙΙΑ 1.Ήθος του λέγοντος (του κατηγορουμένου) : αξιοπρεπής, ευγνώμων(υπό προϋποθέσεις), άδικα διαβεβλημένος, θύμα της μοχθηρίας των συκοφαντών του, αισιόδοξος, άνθρωπος με αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα, με δημοκρατικά φρονήματα που επιπροσθέτως δείχνει σεβασμό στη Βουλή και στο θεσμό της δοκιμασίας, και τέλος, συνετός/ ευπρεπής στην ιδιωτική και δημόσια ζωή του. 2.Ήθος αντιπάλου : κακόβουλοι, κακοήθεις, συκοφάντες, μοχθηροί, αφού επιδιώκουν με κάθε μέσο την καταστροφή ενός ενάρετου και δημοκρατικού πολίτη. Συνεπώς είναι επικίνδυνοι και για την πολιτεία, λόγω των πράξεών τους και προφανώς ανήθικοι και αναξιόπιστοι. 3.Ήθος ακροατή (των δικαστών) : σωστοί πολίτες με δημοκρατικά φρονήματα και προσφορά στην πόλη, πατριώτες, ένθερμοι υποστηρικτές του πολιτεύματος καθώς και άξιοι δημόσιοι λειτουργοί. ΠΑΘΟΠΟΙΙΑ α. Ο κατηγορούμενος προκαλεί στους βουλευτές εκτίμηση και θαυμασμό προς το πρόσωπό του, εξαίροντας τη σύνεση, τα δημοκρατικά του φρονήματα και τη μετριοπάθεια. β. Δημιουργεί αισθήματα απέχθειας, οργής και αγανάκτησης προς τους αντιπάλους (των οποίων τη μοχθηρία, κακοήθεια, συκοφαντική διάθεση και μικροψυχία τόνισε αφενός και αφετέρου δημιούργησε αμφιβολίες για την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του κατηγορητηρίου καθώς και για την ειλικρίνεια των κινήτρων και των προθέσεών τους) γ. Προξενεί ευχαρίστηση και ικανοποίηση στους βουλευτές(αφού υπογράμμισε τη φιλοπατρία και την έμπρακτη αγωνιστικότητά τους)

22 Α’ ΜΕΡΟΣ ΔΙΗΓΗΣΗΣ – ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ §§ 4 – 8 Στις παραγράφους αυτές ο Μαντίθεος θα επιχειρήσει, αφηγούμενος γεγονότα σχετικά και χρησιμοποιώντας πίστεις (άτεχνες και έντεχνες), να αντικρούσει το κατηγορητήριο, και συγκεκριμένα : 1)ότι « μετέσχε της τότε πολιτείας» §§ 4- 5 2)ότι «ίππευε επί των Τριάκοντα» §§ 6 – 7 3)ακόμα όμως κι αν υπηρετούσε ως ιππέας των Τριάκοντα, το γεγονός αυτό ( μη πραγματικό) δεν είναι δίκαιο να του στερήσει το βουλευτικό αξίωμα.

23 «οὐ μετέσχε της τότε πολιτείας» §§ 4- 5 Διότι : ● Έλειπε από την Αθήνα / ζούσε στον Πόντο την εποχή των Τριάκοντα ( πραγματικό ) ● Επέστρεψε στην Αθήνα πέντε μέρες προτού φτάσουν στον Πειραιά οι δημοκρατικοί εξόριστοι από τη Φυλή ( πραγματικό ) ● Δεν ήταν λογικό υπό τέτοιες συνθήκες να εμπλακεί σε ξένες πολιτικές περιπέτειες ( λογικό / εικός ) ● Άλλωστε, ούτε οι Τριάκοντα παρείχαν αξιώματα σε όσους απουσίαζαν ή δε συμμετείχαν σε εγκληματικές πράξεις αφενός, και αφετέρου αφαιρούσαν τα πολιτικά δικαιώματα των ίδιων των πολιτικών εταίρων τους. (πραγματικό / λογικό) ● Το επιχείρημα αυτό είναι ένα ενθύμημα, δηλαδή ένας βραχυλογικός συλλογισμός που δίδει, με βάση τα δεδομένα στα οποία στηρίζεται, ένα πιθανό συμπέρασμα. ● Οι δύο πρώτες προτάσεις είναι πειστικά και ισχυρά επιχειρήματα, ● η τρίτη ανήκει στα εικότα, δηλαδή στα εύλογα, πιθανά, αληθοφανή ● ενώ η τελευταία αποτελεί πειστικό επιχείρημα, καθώς περιγράφει και μάλιστα εύστοχα την τακτική των τυράννων, γνωστή σε όλους (π.χ. Θηραμένης).

24 «Οὐκ ίππευε επί των Τριάκοντα» §§ 6 – 7 α. Η αναγραφή του ονόματός του στην πινακίδα δεν αποτελεί αδιάσειστη απόδειξη ενοχής αφού : ● Κάποιοι που απουσίαζαν από την πόλη, είχαν αναγραφεί στην πινακίδα ● Μερικοί που υπηρετούσαν ως ιππείς δεν είχαν αναγραφεί σ’ αυτήν ● Άλλωστε ήταν εύκολο να διαγραφεί το όνομα κάποιου σκόπιμα ● β. Αδιάσειστη απόδειξη είναι μόνο οι κατάλογοι των φυλάρχων, αφού : ● Είναι επίσημα κρατικά έγγραφα ● Και έχουν συνταχτεί, λόγω των επικείμενων κυρώσεων, με μεγάλη προσοχή και υπευθυνότητα ● γ. Κανείς δεν μπορεί να αποδείξει με στοιχεία ότι ο κατηγορούμενος : ● Καταγράφηκε ως ιππέας στον κατάλογο των φυλάρχων ● Ούτε ότι παραδόθηκε στους συνηγόρους του δημοσίου ● Ούτε ότι επέστρεψε το επίδομα ● Ισχυρά, πραγματικά / λογικά και πειστικά τα επιχειρήματα αυτά του κατηγορουμένου

25 δεν είναι δίκαιο να στερηθεί το βουλευτικό αξίωμα Ακόμα όμως κι αν υπηρετούσε ως ιππέας των Τριάκοντα, το γεγονός αυτό (μη πραγματικό) δεν είναι δίκαιο να του στερήσει το βουλευτικό αξίωμα, αφού : ● Ισχυρότερο και δικαιότερο κριτήριο θεωρεί το ότι δεν έβλαψε ποτέ κανένα συμπολίτη του ( υποθετικό / λογικό ) ● Πολλοί ιππείς εκείνης της περιόδου εξελέγησαν βουλευτές, στρατηγοί και ίππαρχοι (μετά την αμνηστία) (πραγματικό) ● Ο υποθετικός αυτός συλλογισμός είναι μεν εύστοχος αλλά όχι ισχυρός.

26 ΠΙΣΤΕΙΣ α.ΑΤΕΧΝΗ : Η μαρτυρική κατάθεση που ακολουθεί. β.ΕΝΤΕΧΝΕΣ : 1. ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ - ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΛΕΓΟΝΤΟΣ : ρεαλιστής, αδίκως συκοφαντηθείς, έντιμος, ηθικός, υπερήφανος με δημοκρατικά φρονήματα, αποφασιστικός, διεκδικεί τα δικαιώματά του, απεχθάνεται τη συκοφαντία και το ψεύδος - ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ : συκοφάντες, κακοήθεις, μοχθηροί, ανόητοι, ανάξιοι εμπιστοσύνης - ΗΘΟΣ ΑΚΡΟΑΤΗ : υπεύθυνοι, συνετοί πολίτες και δημοκράτες. Επιδιώκει να κερδίσει τη συμπάθεια και την εύνοιά τους επιδοκιμάζοντας την ανάρρησή τους στα ανώτατα αξιώματα. 2. ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ : Ο Μαντίθεος στοχεύει στα συναισθήματα των δικαστών όπως την αγάπη για την πατρίδα και τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, την εντιμότητα και την αλήθεια, την απέχθεια προς την τυραννία, το ψεύδος και τη συκοφαντία, επιδιώκοντας μ’ αυτόν τον τρόπο να εγείρει στις ψυχές των βουλευτών συμπάθεια και εύνοια προς τον ίδιο ενώ αγανάκτηση, αποστροφή και οργή προς τους αντιπάλους, υπενθυμίζοντας σκόπιμα τις πρακτικές των Τριάκοντα που αποτελούν οδυνηρά βιώματα και τραυματικές εμπειρίες γι αυτούς. 3. ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ / ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ

27 Η επιθυμία του Μαντιθέου να απολογηθεί για τον ιδιωτικό και το δημόσιο βίο του§9 Η παράγραφος 9 ● λειτουργεί μεταβατικά, ● επειδή κλείνει εδώ την ανασκευή του κατηγορητηρίου §§ 4 – 8 και ● εισάγει παράλληλα το νέο θέμα : απολογία για τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του ● και αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το προοίμιο της ενότητας που ακολουθεί. ● Και στο δεύτερο αυτό προοίμιο, ο κατηγορούμενος : ● α. επιδιώκει την ευμάθεια των ακροατών ● β. ζητά την εύνοιά τους ● γ. διεγείρει την προσοχή τους

28 Η συμπεριφορά του στην ιδιωτική του ζωή § 10 Ο Μαντίθεος παρουσιάζει τον εαυτό του [ήθος του λέγοντος] ως : ● καλό αδελφό, ● υπεράνω χρημάτων άνθρωπο, ● αφιλοκερδή, έντιμο, ● υπεύθυνο και δίκαιο συμπολίτη, ● με κοινωνική συνείδηση, ● ο οποίος σέβεται τους δημοκρατικούς θεσμούς, ● στηρίζοντας τη θέση του με τα εξής στοιχεία : ● Μολονότι η περιουσία που κληρονόμησε ήταν μικρή, προίκισε όμως τις δύο αδελφές του, αν και δεν ήταν υποχρέωσή του.(πραγματικό) ● Άφησε το μεγαλύτερο μέρος της πατρικής περιουσίας στον αδελφό του. ( πραγματικό) ● Καμία αφορμή για κατηγορία δεν έδωσε σε κανέναν από τους συμπολίτες του. (λογικό) ● Άρα, όσον αφορά τον ιδιωτικό του βίο, έζησε σωστά, δίκαια και με ευπρέπεια. ● Λογικό και πειστικό επιχείρημα. ● ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ : Αναφερόμενος στη διαγωγή του όσον αφορά την οικογένειά του, στοχεύει να κερδίσει τη συμπάθεια των δικαστών και τη φιλική/ ευνοϊκή στάση τους αφού οι οικογενειακές σχέσεις θεωρούνταν ιερές την εποχή αυτή ( αν θυμηθούμε και το ερωτηματολόγιο των δοκιμασιών) ● Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι ενώ στον ιδιωτικό του βίο αναφέρεται πολύ σύντομα (σε μία παράγραφο), στη δημόσια ζωή του θα αναφερθεί σε επτά παραγράφους : Αυτό δηλώνει άνθρωπο που προτάσσει το κοινό καλό έναντι του ατομικού.

29 Η συμπεριφορά του στη δημόσια ζωή. §§ 11 – 12 § 11 : Όσον αφορά το δημόσιο βίο του, παρουσιάζει [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ] α) τον εαυτό του ως έντιμο, κόσμιο, συνετό και μετρημένο άνθρωπο, β) ενώ τους κατηγόρους του ως άσωτους, ακόλαστους, κακοήθεις, κακοπροαίρετους και ζηλόφθονους, ψευδολόγους, ανυπόληπτους, αφού : Ο ίδιος δεν ασχολείται με ακολασίες Ενώ οι κατήγοροί του περνούν μ’ αυτό τον τρόπο τον καιρό τους Και τον συκοφαντούν επειδή ακριβώς τον φθονούν δια το ήθος και τη διαγωγή του Άλλωστε (υποθετικό επιχείρημα), αν είχε κι αυτός τα ίδια ενδιαφέροντα, δεν θα τον ζήλευαν και δεν θα τον εχθρεύονταν/ συκοφαντούσαν Το ψυχολογικό / ηθικό επιχείρημα αυτό είναι πολύ εύστοχο και στηρίζεται στη γνωστή παροιμία («κοινός τόπος») : «όμοιος ομοίω αεί πελάζει» καθώς και στην ευρέως αποδεκτή άποψη («κοινός τόπος») ότι οι ενάρετοι προκαλούν τη ζήλια και το φθόνο των διεφθαρμένων.

30 Η συμπεριφορά του στη δημόσια ζωή. §§ 11 – 12 § 12 : Στην παράγραφο αυτή, συνεχίζοντας την απολογία του σχετικά με το δημόσιο βίο του, Σκιαγραφεί [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ] τον εαυτό του ως ηθικό, έντιμο, φιλήσυχο, μετριοπαθή και διαλλακτικό πολίτη, θύμα της κακοήθειας των αργόσχολων, όχι φιλόδικο, αφού : Κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει εμπλακεί σε δίκη δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, σε αντίθεση με πάρα πολλούς συμπολίτες του. (πραγματικό / ηθικό ) Στοχεύοντας μ’ αυτό το επιχείρημα στην εύνοια των δικαστών (Οι Αθηναίοι ήταν φιλόδικοι και γι αυτό επαινούσαν όποιον δεν πήγαινε στο δικαστήριο ούτε ως κατήγορος ούτε ως κατηγορούμενος)[ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ] Το ηθικό αυτό επιχείρημα κρίνεται πολύ ισχυρό. Χρησιμοποιείται, άλλωστε, και από πολλούς άλλους ρήτορες. Στην τελευταία περίοδο της § 12 που λειτουργεί μεταβατικά, ο απολογούμενος εισέρχεται σ’ ένα πολύ κρίσιμο τομέα της δημόσιας ζωής του, την πολεμική και στρατιωτική σταδιοδρομία και δράση του χάρη της πατρίδας.

31 Η στρατιωτική του δράση. §§ 13 -18 § 13 Για να αποδείξει [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ] τα πατριωτικά του φρονήματα, την αγάπη του για την πατρίδα, την ανιδιοτελή προσφορά, τη γενναιότητα, την τόλμη, την ανυστεροβουλία του, την πρόταξη του συλλογικού συμφέροντος έναντι του στενού ατομικού του, σκοπεύοντας έτσι στην εκτίμηση/σεβασμό/ εύνοια/ φιλική στάση των δικαστών και εγείροντάς τους [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ] αισθήματα πατριδολατρίας και εθνικής υπερηφάνειας, καταφεύγει σε ιστορικά παραδείγματα / αξιολογικές γνώμες-κρίσεις καθολικού κύρους π.χ. «επειδή πίστευα ότι ήταν αισχρό… ασφάλεια» (έντεχνες πίστεις) καθώς και στην κατάθεση του μάρτυρα ( άτεχνη πίστη) ● Κατά την εκστρατεία των Αθηναίων στην Αλίαρτο (395 π. Χ), αν και καταγεγραμμένος ως ιππέας από τον Ορθόβουλο,, με δική του πρωτοβουλία μετατάσσεται στο σώμα των οπλιτών, θεωρώντας ανήθικο να εκστρατεύει ασφαλής, την ίδια στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος του στρατού διακινδυνεύει.( λογικό/ πραγματικό / ηθικό + κατάθεση μάρτυρα = πειστικό, ισχυρό) ● Για να τονίσει το ιδιαίτερο και ανώτερο ήθος του καθώς και τη διαφορά του σε επίπεδο τόσο ενεργειών όσο και κινήτρων, αντιπαραθέτει τη δική του στάση προς τη στάση άλλων, που αν και «αδοκίμαστοι» κατετάγησαν παράνομα στο ιππικό. Πολύ ισχυρό και πειστικό και εύστοχο το ηθικό αυτό επιχείρημα του Μαντιθέου καθώς στηρίζεται στην πανθομολογούμενη διαπίστωση ότι οι Αθηναίοι εκτιμούσαν βαθιά όσους εκπλήρωναν με προθυμία και γενναιότητα τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του προς την πατρίδα [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ]. Τέλος, προς επιβεβαίωση των λεγομένων του, καλεί τον Ορθόβουλο να καταθέσει [ΑΤΕΧΝΗ ΠΙΣΤΙΣ]

32 §§ 14 – 17 ΔΙΗΓΗΣΗ – ΑΠΟΔΕΙΞΗ (περιληπτικά) Ο Μαντίθεος συνεχίζει την απολογία του σχετικά με το δημόσιο βίο του. Για να τεκμηριώσει την ηρωική πολεμική του δράση, αφηγείται τα ακόλουθα γεγονότα : ● Πριν την εκστρατεία στην Αλίαρτο, συμβούλευσε, με δική του πρωτοβουλία, τους εύπορους συνδημότες του ● να βοηθήσουν οικονομικά τους άπορους. ● Έδωσε μάλιστα ο ίδιος το παράδειγμα, προσφέροντας χρήματα σε δύο άνδρες, μολονότι ο ίδιος δεν ήταν ευκατάστατος. ΑΤΕΧΝΗ ΠΙΣΤΗ : Η μαρτυρία των δύο ανδρών.

33 ● Κατά την εκστρατεία στην Κόρινθο, τάχθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης ενώ πολλοί άλλοι αποχωρούσαν από φόβο. ● Μετά την ήττα στην Κόρινθο και τις πάμπολλες ανθρώπινες απώλειες, ο ίδιος αποχώρησε με τους τελευταίους από το πεδίο της μάχης, ακόμα και ύστερα από τον Θρασύβουλο. ● Στη συνέχεια, αφού ο Αγησίλαος εισέβαλε στη Βοιωτία, ενώ όλοι δικαιολογημένα φοβούνταν να ριχτούν σε νέα μάχη, ο Μαντίθεος προέτρεπε τον ταξίαρχο να στείλει το δικό του τάγμα και μάλιστα χωρίς κλήρωση στη Βοιωτία Πολλοί που επιθυμούν διακαώς να ασκούν εξουσία όμως αποφεύγουν τους πολεμικούς κινδύνους, τον συκοφαντούν αδικαιολόγητα. ● Σε αντίθεση με τους παραπάνω, ο ίδιος εκτελούσε με προθυμία τις διαταγές και επιπλέον με δική του πρωτοβουλία ριχνόταν στους κινδύνους. ● Και τέλος, μ’ αυτή του τη διαγωγή, απέβλεπε στο να αποκτήσει ηθική καταξίωση / καλή φήμη, αρετές που θα του ήταν ωφέλιμες σε περίπτωση που οδηγούνταν αδίκως σε δίκη. ● [Συνεπώς, στην προκειμένη περίπτωση, όπου κατά τη γνώμη του οδηγήθηκε αδίκως στο δικαστήριο, θα πρέπει λόγω του έντιμου βίου του, να κριθεί άξιος της δοκιμασίας για το βουλευτικό αξίωμα] ● ΑΤΕΧΝΗ ΠΙΣΤΗ : Μαρτυρίες ● Πολύ ισχυρά -επειδή είναι πραγματικά και ψυχολογικά / ηθικά- τα επιχειρήματα του Μαντιθέου, με τα οποία αποσκοπεί να αποδείξει [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ] : τον ανθρωπισμό, τον αλτρουισμό, τον ενθουσιασμό, τη γενναιοδωρία, τον πατριωτισμό, τη γενναιότητα και το θάρρος του σε αντίθεση με την ατολμία, το φόβο, τη δειλία, τον ατομικισμό, τη λιποταξία καθώς και την αποφυγή των στρατιωτικών υποχρεώσεων πολλών άλλων. ● Και ενώ η στάση του Μαντιθέου προξενεί τα θετικά συναισθήματα των δικαστών, η στάση των υπολοίπων προκαλεί δικαιολογημένη απέχθεια και οργή.[ΠΑΘΟΠΟΙΙΑ]