Η σημασία της Γεωργίας (Επισιτισμός, Οικονομία, Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία)

Παρουσίαση με θέμα: "Η σημασία της Γεωργίας (Επισιτισμός, Οικονομία, Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία)"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η σημασία της Γεωργίας (Επισιτισμός, Οικονομία, Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία)

2 Η σημασία της Γεωργίας Παγκόσμιος Επισιτισμός

3 Επισιτισμός FOOD SECURITY Επισιτιστική ασφάλεια (Επάρκεια τροφίμων)

4 Επισιτισμός FOOD SAFETY Ασφάλεια τροφίμων (Ασφαλή τρόφιμα)

5 Επισιτισμός FOOD SECURITY Επισιτιστική ασφάλεια (Επάρκεια τροφίμων) FOOD SAFETY Ασφάλεια τροφίμων (Ασφαλή τρόφιμα)

6 Επισιτισμός Η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής ή Επισιτισμού γιορτάζεται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο στις 16 Οκτωβρίου, μέρα που το 1945 ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ

7 Ο FAO υποστηρίζει ότι σημαντικά βήματα για την καταπολέμηση της πείνας είναι: Η ανάδειξη της σημασίας της παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Η ενθάρρυνση οικονομικών και τεχνικών συνεργασιών μεταξύ αναπτυσσόμενων χωρών. Η ενθάρρυνση ανθρώπων, ειδικά γυναικών, στη λήψη αποφάσεων και στη συμμετοχή σε δραστηριότητες που επηρεάζουν της συνθήκες διαβίωσης Η αφύπνιση για το πρόβλημα του υποσιτισμού. Η ενδυνάμωση της διεθνούς αλλά και της κρατικής αλληλεγγύης κατά της πείνας, της υποθρεψίας και της φτώχειας αλλά και η στροφή της προσοχής στην ασφάλεια των τροφίμων και στην αγροτική ανάπτυξη.

8 FAO: Στόχος 2013 «Ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων παράγωγης τροφίμων για την διασφάλιση τροφής και θρέψης». 3 άξονες: Διασφάλιση τροφής για όλους (ποσότητα) Επαρκής κάλυψη θρεπτικών αναγκών (ποιότητα) Αποτελεσματικά και βιώσιμα συστήματα παραγωγής τροφίμων

9 Διασφάλιση τροφής για όλους (ποσότητα) 1 στους 8 υποφέρει από χρόνια στέρηση τροφής με αποτέλεσμα να μην έχει καλή υγεία και να μην μπορεί να φέρει εις πέρας τις καθημερινές του δραστηριότητες. Παράλληλα, ο πληθυσμός της γης αυξάνεται ραγδαία, κάτι που σημαίνει πως η διασφάλιση των απαραίτητων γίνεται όλο και πιο σημαντική.

10 Επαρκής κάλυψη θρεπτικών αναγκών (ποιότητα) Το να αυξηθεί η παραγωγή τροφής γενικά είναι βασικό αλλά δεν είναι αρκετό. Πάνω από 2 δισ. άνθρωποι υποφέρουν από χρόνια έλλειψη θρεπτικών ουσιών με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η υγεία τους. Κάλυψη σε θερμιδικές αλλά και θρεπτικές ανάγκες. Έμφαση στην αύξηση της παραγωγή θρεπτικών τροφίμων, φρούτων και λαχανικών

11 Αποτελεσματικά και βιώσιμα συστήματα παραγωγής τροφίμων Τα στάδια μέχρι να φτάσει ένα τρόφιμο στο πιάτο είναι πολλά. Καλλιέργεια, επεξεργασία, συσκευασία, μεταφορά, σημεία πώλησης και αγορά. Κάθε στάδιο είναι σημαντικό και επηρεάζει την τελική διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα των ανθρώπων σε βασικά είδη. Για αυτό θα πρέπει να ελέγχονται και να αξιολογούνται όλα τα στάδια προκειμένου να είναι αποτελεσματικά.

12 Ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία: Περισσότεροι από 852 εκ. άνθρωποι πεινούν σε όλο τον κόσμο, ενώ ταυτόχρονα, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 300 εκ. ενήλικες στον κόσμο είναι παχύσαρκοι (100 εκ. περισσότεροι από το 1995).

13 Ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία: Στις φτωχές χώρες του κόσμου 146 εκ. παιδιά κάτω των 5 ετών έχουν βάρος μικρότερο από το κανονικό. Περισσότερα από τα μισά ζουν στη Νότια Ασία, ενώ το πρόβλημα είναι οξύ και στην Αφρική.

14 Ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία: 2 δισ. άνθρωποι υποφέρουν από χρόνια έλλειψη θρεπτικών συστατικών. 40 εκ. άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα. Στις Η.Π.Α. περισσότερο από το 40% των παραγόμενων τροφίμων πετιέται στα σκουπίδια (με κόστος πάνω από 100 δισ. δολάρια για το αμερικάνικο κράτος). Τ ο 14% των τροφίμων που καταλήγουν στα σκουπίδια βρίσκεται πακεταρισμένο και δεν έχει λήξει.

15 Ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία: Αν οι 670 εκ. τόνοι από την παγκόσμια παραγωγή δημητριακών που προορίζεται για ζωοτροφές μειώνονταν κατά 10%, τα περίσσια δημητριακά θα έφταναν για να θρέψουν 225 εκατομμύρια ανθρώπους.

16 Πρόσφατα προβλήματα που αφορούν στην Επισιτιστική Ασφάλεια Η έκρηξη παραγωγής βιοκαυσίμων (Βιοαιθανόλης), ως λύση του ενεργειακού προβλήματος και της «υπερθέρμανσης του πλανήτη», έδειξε σοβαρή τάση δημιουργίας προβλήματος Επισιτιστικής Ασφάλειας. Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων που προορίζονται για βιοκαύσιμα είναι υψηλότερες από ότι αυτών που προορίζονται για τρόφιμα. Ετσι, πολλοί παραγωγοί στρέφονται προς αυτά τα προϊόντα. Επακόλουθα μειώνεται η προσφορά για βασικά αγροτικά αγαθά όπως το καλαμπόκι και το σογιέλαιο με άμεση επίπτωση την αύξηση της τιμής τους.

17 Επίσης οι εισροές (λιπάσματα, φάρμακα, κλπ.) στην καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων που προορίζονται για βιοκαύσιμα έγιναν αλόγιστες (αφού δεν προορίζονταν για τρόφιμα), με σοβαρές επιπτώσεις στους γεωργικούς και περιβαλλοντικούς πόρους (ρύπανση εδαφών, ποταμών, θαλασσών, κα.). Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να αναθεωρούν την πολιτική τους απέναντι στα βιοκαύσιμα. Πρόσφατα προβλήματα που αφορούν στην Επισιτιστική Ασφάλεια

18 Η σημασία της Γεωργίας Οικονομία

19 Η σημασία της Γεωργίας ΕΛΣΤΑΤ

20

21 Ελληνική γεωργία Συμμετοχή του αγροτικού τομέα στο ΑΕΠ: 2.4%, ΕΕ27: 1,1% (2009) στην απασχόληση: 11.9%,ΕΕ27: 5.1% (2009) στις εξαγωγές: 25%ΕΕ27: 6,5% (2009) Διάρθρωση αγροτικής παραγωγής: 70%-30% Φυτική-Κτηνοτροφική παραγωγή Πολύ μεγάλο πλήθος και πολύ μικρό μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων [ μ.ε (2007): 4,7 εκτάρια, ΕΕ27: 12,4 εκτάρια] Έντονη κλαδική και γεωγραφική διαφοροποίηση Μετά το 2000 σημαντική αύξηση των εκμεταλλεύσεων που εξειδικεύονται στη ελαιοκομία (παραδοσιακός αλλά και στρατηγικός κλάδος της ελληνικής γεωργίας) Συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο: Εμπορικό ισοζύγιο γεωργικών προϊόντων : -1,25 δισ. Ευρώ (ΕΕ27:-2,29) Βασικά εξαγωγικά προϊόντα: φρούτα& λαχανικά, καπνά, φυτικά έλαια και λίπη, υφαντικές ίνες

22

23 Διάγραμμα 8: Το Αγροτικό Εμπορικό Ισοζύγιο (σε δισεκ. €) Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 Πηγή: Eurostat

24 Εμπορικό Ισοζύγιο Αγροτικών Προϊόντων Ελλάδα - Κόσμος για το έτος 2009 προσωρινά στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΕΠΙΣΤΡΟΦΗ Κωδικός Σ.Ο.Κατηγορίες αγροτικών προϊόντωνΕισαγωγές σε Ευρώ% Συν. Αγρ.ΕισαγωγώνΕξαγωγές σε Ευρώ% Συν. Αγρ.ΕξαγωγώνΙσοζύγιο.00 Ζωντανά ζώα (εκτός ψαριών)86.022.1121,34%7.882.8440,20%-78.139.268.01 Κρέατα & Παρασκευάσματα κρέατος1.117.652.26117,47%61.973.0211,55%-1.055.679.240.02 Γαλακτοκομικά προϊόντα & αυγά πουλιών732.701.19911,46%278.280.5876,96%-454.420.612.03 Ψάρια & Παρασκευάσματα ψαριών401.264.1186,27%476.690.66511,92%75.426.547.04 Δημητριακά & Παρασκευάσματα δημητριακών486.640.7757,61%339.018.4238,48%-147.622.352.05 Φρούτα & Λαχανικά735.172.37811,49%1.263.714.21431,61%528.541.836.06 Ζάχαρες & Παρασκευάσματα, Μέλι177.450.8972,77%85.820.1182,15%-91.630.779.07 Καφές, κακάο, τσάι, μπαχαρικά κλπ.364.265.1955,70%31.113.8710,78%-333.151.324.08 Ζωοτροφές360.745.9065,64%43.568.1401,09%-317.177.766.09 Προϊόντα διατροφής & Παρασκευάσματα353.253.2975,52%128.071.0993,20%-225.182.198.11 Ποτά425.430.9576,65%168.666.6074,22%-256.764.350.12 Καπνός & Προϊόντα καπνού401.130.8266,27%420.817.07610,52%19.686.250.21 Δορές, Δέρματα & Γουνοδέρματα ακατέργαστα40.990.3600,64%17.713.7050,44%-23.276.655.22 Ελαιούχοι σπόροι & Καρποί191.550.5922,99%58.976.3751,48%-132.574.217.231 Καουτσούκ φυσικό7.766.3320,12%448.9960,01%-7.317.336.24 Ξυλεία & Φελλός168.954.9072,64%7.222.6270,18%-161.732.280.261-265,268 Φυσικές υφαντικές ίνες9.872.1260,15%307.182.6777,68%297.310.551.29 Ακατέργαστες ζωικές & φυτικές ύλες119.309.3861,87%17.920.6730,45%-101.388.713.4 Έλαια & λίπη208.812.9113,26%283.188.8807,08%74.375.969.592-11/12 Άμυλα σιταριού και καλαμποκιού7.095.3230,11%115.1390,00%-6.980.184 Σύνολο αγροτικών προϊόντων6.396.081.85813,3%*3.998.385.73727,78%*-2.397.696.121 Σύνολο προϊόντων48.087.468.248 14.392.890.740 -33.694.577.508

25 Εμπορικό Ισοζύγιο Αγροτικών Προϊόντων Ελλάδα - Κόσμος για το έτος 2009 προσωρινά στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ Εισαγωγές σε Ευρώ % Αγρ.Εισαγ.στο σύνολο των Εισαγωγών Εξαγωγές σε Ευρώ % Αγρ.Ειξαγ.στο σύνολο των Εξαγωγών Ισοζύγιο Σύνολο αγροτικών προϊόντων6.396.081.85813,3%*3.998.385.73727,78%*-2.397.696.121 Πηγή: Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων ΕΛΣΤΑΤ

26 Η Ακαθάριστη Αξία Γεωργικής Παραγωγής (σταθ. τιμές 1993) Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 Επεξεργασία στοιχείων της Eurostat

27 Το Γεωργικό Οικογενειακό Εισόδημα ανά πλήρως απασχολούμενο Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 Επεξεργασία στοιχείων της Eurostat (*) Εκτιμήσεις

28 Η σύνθεση του Γεωργικού Οικογενειακού Εισοδήματος Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 Επεξεργασία στοιχείων της Eurostat

29 Διάγραμμα 10: Απασχόληση (χιλιάδες άτομα) Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 ΕΛΣΤΑΤ

30

31

32

33 * Χρησιμοποιούμενη Γεωργική Έκταση

34 Η σημασία της Γεωργίας (Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία)

35 Γεωργική Πολιτική Εθνική Γεωργική Πολιτική Διαμορφώνεται εκάστοτε από τον Υπουργό Γεωργίας Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων http://www.minagric.gr

36 ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (ΚΑΠ)

37 Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) είναι η πρώτη, πραγματικά, κοινή πολιτική που θεσπίστηκε μετά την ίδρυση της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). (1957 – εφαρμογή 1962) Έχει σαφείς και αυστηρούς κανόνες δεσμευτικούς για τα κράτη-μέλη και εξακολουθεί να απορροφά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό από τους κοινοτικούς πόρους.

38 Κατά την διάρκεια της υπερ-τεσσαρακονταετούς λειτουργίας της, η ΚΑΠ έχει υποστεί πολλές και σημαντικές αλλαγές και προσαρμογές ώστε να καλύπτει τις σύγχρονες και μεταβαλλόμενες ανάγκες (δημοσιονομικές, καταναλωτικές, περιβαλλοντικές κ.ά.) αλλά και να εναρμονίζεται με τις υπερεθνικές και διεθνείς ρυθμίσεις που αποφασίζονται σε διάφορους Διεθνείς Οργανισμούς στους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση συμμετέχει είτε ως πλήρες μέλος, είτε ως παρατηρητής, είτε υπό οποιοδήποτε ειδικό καθεστώς. Ως τέτοιοι Οργανισμοί θα μπορούσαν να αναφερθούν: Οργανισμός Γεωργίας & Τροφίμων του ΟΗΕ (FAO) Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ)

39 Η συζήτηση για το μέλλον της ΚΑΠ, μετά το 2013, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις μελλοντικές δημοσιονομικές προοπτικές (2014-2020) της Ε.Ε. Από πλευράς δαπανών του προϋπολογισμού, η τάση είναι σαφής: μείωση των πόρων για την Γεωργία, σταθεροποίηση των δαπανών της Συνοχής με προσανατολισμό υπέρ των φτωχότερων νέων μελών, και αύξηση των πόρων για την Έρευνα, την Ανάπτυξη και την Καινοτομία.

40 Στη διάσκεψη που επισφράγισε τις εργασίες της δημόσιας διαβούλευσης για τη νέα ΚΑΠ, ο Επίτροπος Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης έδωσε τις γενικές κατευθύνσεις της μεταρρύθμισης δηλώνοντας ότι: Η νέα ΚΑΠ θα πρέπει να: ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και την βιώσιμη γεωργία να εξασφαλίζει την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των αγροτών να προτρέπει τους αγρότες στην υιοθέτηση καλών γεωργικών πρακτικών να διασφαλίζει τη γεωργία και την απασχόληση στην περιφέρεια ιδιαίτερα στις μειονεκτικές περιοχές

41 Η διαδικασία των εφαρμοστικών νόμων της ΚΑΠ 2014- 2020, αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί ώς τον Μάιο του 2014. Ομως, όπως όλα δείχνουν, η νέα ΚΑΠ δίνει πολλά περιθώρια σε κάθε κράτος-μέλος να πάρει αποφάσεις για να χαράξει αγροτική πολιτική. Το τοπίο με τα μέχρι στιγμής δεδομένα διαμορφώνεται ως εξής: Ο κουμπαράς της ΚΑΠ για την Ελλάδα, θεωρητικά για το 2014-2020 αλλά πρακτικά από το 2015, περιλαμβάνει κονδύλια 19,7 δισ. εκατ. ευρώ. Ομως, από το 2007 ώς σήμερα η Ε.Ε. έχει καταλογίσει πρόστιμα 1,3 δισ. ευρώ και μπορεί να χρειαστεί να επιστρέψουμε χρήματα ή να μην πάρουμε ολόκληρο το ποσό.

42 Η Αλλάζει ο τρόπος υπολογισμού της επιδότησης και καταργείται το άδικο καθεστώς ενίσχυσης των Ιστορικών Δικαιωμάτων, που επιδοτούσε παραγωγούς ακόμη κι αν δεν καλλιεργούν σήμερα το παραμικρό, επειδή είχαν μεγάλη παραγωγή τη χρονική περίοδο που χρησιμοποιήθηκε ως έτος βάσης υπολογισμού των επιδοτήσεων. Το ψαλίδι στα ιστορικά δικαιώματα φτάνει ώς το 30% της επιδότησης που δινόταν πριν, εκτός από τους καπνοπαραγωγούς, οι οποίοι με τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν επιδοτούνται.

43 Χαμένοι και οι παραγωγοί των λεγόμενων «μεγάλων καλλιεργειών» -αροτραίων- π.χ. σιτηρών, αλλά αδιευκρίνιστο παραμένει το πόσο και για ποια προϊόντα. Η Ελλάδα λ.χ. είναι έντονα ελλειμματική στο μαλακό σιτάρι, αν θέλει της δίνεται το δικαίωμα ν' ασκήσει πολιτική με παραπάνω ενίσχυση. Αναμένεται να μειωθούν οι ενισχύσεις στην ελαιοκαλλιέργεια. Πολλαπλά κερδισμένοι βγαίνουν οι νέοι παραγωγοί (18-40 χρόνων) που με το πριμ εγκατάστασης μπορεί να πάρουν ώς 70.000 ―. Την τελευταία φορά το κονδύλι λόγω πληθώρας αιτήσεων ήταν με +/- περίπου 17.500 ―.

44 Προβλέπεται πράσινη ενίσχυση 30% για ορθές γεωργικές πρακτικές (οικολογική γεωργία). Η μονοκαλλιέργεια καταργείται για τους μεγαλοαγρότες, ενώ οφείλουν ν' αφήσουν και τις οικολογικές γωνιές, αν θέλουν επιδότηση. Υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς πόρων από τον πυλώνα που έχει άμεσες ενισχύσεις (επιδοτήσεις) στον πυλώνα ΙΙ, που έχει αγροτική ανάπτυξη (επενδυτικά, περιβαλλοντικά μέτρα κ.ά.). Οι μικροαγρότες μπορούν να πάρουν εφάπαξ 500 ευρώ - 1.250 ευρώ ως ενίσχυση και να μη χρειαστεί να ταλαιπωρηθούν με ελέγχους κ.ά.

45 Ως 8% του κοινοτικού προϋπολογισμού μπορεί να εξακολουθήσει να δίνεται σε ευαίσθητες περιοχές (ορεινές, μειονεκτικές, νησιωτικές), ποσό που ανέρχεται περίπου σε 1,576 δισ. ευρώ. Το κριτήριο της νησιωτικότητας εξακολουθεί να ισχύει υπέρ κατοίκων νησιών κάτω των 100.000 κατοίκων. Το 2% του προϋπολογισμού, δηλαδή ποσό περίπου 394 εκατ. ευρώ, προβλέπεται ως ειδική ενίσχυση για παραγωγούς ψυχανθών (όσπρια, κτηνοτροφικά φυτά), για να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από τη σόγια. Η χώρα μας καλείται να επιλέξει μοντέλο «περιφερειοποίησης». Το μοντέλο που προτείνεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ως περιφερειοποίηση είναι: υψηλότερη ενίσχυση για τη γεωργία, χαμηλότερη για την κτηνοτροφία. Αυτή τη φορά η αναλογία αναμένεται να βελτιωθεί προς όφελος της αδικημένης ώς σήμερα κτηνοτροφίας.

46 Σε καλύτερη μοίρα με τη νέα ΚΑΠ βρίσκεται η κτηνοτροφία, διότι άνω των 4 δισ. ευρώ, από τον κουμπαρά των 19,7 δισ., δίνονται στη χώρα μας για τα επιλέξιμα βοσκοτόπια. Λόγω σύγκλισης, η επιδότηση δεν καταργείται αλλά αναμένεται να κατευθυνθεί σε ίδια ή άλλα προϊόντα, που έχουν μεγαλύτερη εξωστρέφεια ή βελτιώνουν το εμπορικό ισοζύγιο, π.χ. φρούτα, κηπευτικά. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει δώσει γραμμή να ενισχυθούν νέες καλλιέργειες που μπορούν να φέρουν εισόδημα (π.χ. αρωματικά βότανα, που έχουν ζήτηση στην αγορά)

47 Η σημασία της Γεωργίας (Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία)

48 Η σημασία της Γεωργίας Παγκόσμιος Επισιτισμός

49 Η σημασία της Γεωργίας Σε αναπτυγμένες χώρες η γεωργία συρρικνώνεται διότι οι επισιτιστικές ανάγκες καλύπτονται από εισαγωγές (χαμηλότερο κόστος). Όμως, οι χώρες αυτές παράγουν και εξάγουν άλλα προϊόντα υψηλής αξίας, διασφαλίζοντας θέσεις εργασίας. Προφανώς, αν δεν συντρέχει το δεύτερο, το πρώτο είναι προβληματικό. Χώρες σαν την Ελλάδα πρέπει να βρουν τη «μέση οδό»

50 Η σημασία της Γεωργίας Χώρες σαν την Ελλάδα πρέπει να βρουν τη «μέση οδό». Ως προς τη Γεωργία, η χώρα θα πρέπει να γίνει ξανά κατά το δυνατόν αυτάρκης σε γεωργικά προϊόντα και να δοθεί έμφαση στην εξαγωγή ποιοτικών – πιστοποιημένων γεωργικών προϊόντων (βιολογικής και ολοκληρωμένης γεωργίας, ΠΟΠ, κλπ.), για απαιτητικές αγορές όπως της ΕΕ.