ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ι Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής.

Παρουσίαση με θέμα: "ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ι Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ι Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής

2 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (ά. 16 ΣΕΕ, 237 επ. ΣΛΕΕ) Το Συμβούλιο αποτελεί το όργανο διακυβερνητικής συνθέσεως, δηλαδή το όργανο εκπροσώπησης των κυβερνήσεων των Κ-μ, που συναντά κανείς σε κάθε διεθνή οργανισμό. Το Συμβούλιο, σε αντίθεση με την Επιτροπή που προωθεί και εκφράζει το κοινό συμφέρον, είναι το όργανο στο οποίο «εκφράζονται, συγκρούονται και συμβιβάζονται» τα κρατικά συμφέροντα. Ιστορικά το Συμβούλιο αποτελεί το θεσμικό επίκεντρο των Κοινοτήτων και της Ένωσης, κυριαρχώντας στο θεσμικό σύστημα, όντας το κατ’ εξοχήν όργανο λήψης αποφάσεων. Ωστόσο σταδιακά άρχισε να μοιράζεται την εξουσία αυτή με το Ευρ.Κοινβ, μαζί με το οποίο αποτελούν σήμερα τη «νομοθετική αρχή» της Ένωσης, σε μια προσπάθεια καθιέρωσης και εμβάθυνσης της αρχής της «διπλής (διττής) νομιμοποίησης». Το Συμβούλιο, ως εκ της συνθέσεως του, στερείται προσωπικής και χρονικής σταθερότητας (θητείας), ενώ τα μέλη του δεν βρίσκονται συνεχώς στην έδρα του.

3 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (σύνθεση - οργάνωση) Σύνθεση: Το Συμβούλιο απαρτίζεται από έναν αντιπρόσωπο κάθε Κ-μ σε υπουργικό επίπεδο, ο οποίος έχει την εξουσία να δεσμεύει την κυβέρνηση του Κ-μ, το οποίο εκπροσωπεί και να ασκεί το δικαίωμα ψήφου. Συνθέσεις: Για λειτουργικούς λόγους το Συμβούλιο συνεδριάζει με τις εξής συνθέσεις Γενικών Υποθέσεων (ΥΠΕΞ), Εξωτερικών Υποθέσεων (ΥΠΕΞ), Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (γνωστό ως ECOFIN), Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, Απασχόλησης, Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας και Καταναλωτών, Ανταγωνιστικότητας, Μεταφορών, Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας, Γεωργίας και Αλιείας, Περιβάλλοντος, Παιδείας, Νεολαίας και Αθλητισμού. Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων εξασφαλίζει τη συνοχή των εργασιών των διαφόρων συνθέσεων του Συμβουλίου, Προσοχή!!! ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ, ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΥΝΘΕΣΕΩΝ ΕΊΝΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΌΣ ΚΑΙ ΕΝΙΑΙΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

4 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (Προεδρία)  Από ιδρύσεως των Κοινοτήτων των οργάνων διακυβερνητικής συνθέσεως (Συμβούλιο, Ευρ. Συμβούλιο, COREPER, Ομάδες Εργασίας) προήδρευε ο αντιπρόσωπος του Κ-μ, που ασκούσε την εξάμηνη Προεδρία. Τα Κ-μ εναλλάσσονταν ανά εξάμηνο στην Προεδρία με βάση αλφαβητική σειρά (μεταφορά της εθνικής ονομασίας στο λατινικό αλφάβητο).  Από τις αρχές του 2000 το σύστημα της Προεδρίας άρχισε να αλλάζει υπό την πίεση των μεγάλων Κ-μ και σε αναζήτηση διάρκειας και συνοχής, που δεν εξασφαλίζονταν από το εξάμηνο της Προεδρίας. Η οριστική διευθέτηση έγινε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Έτσι, καθιερώθηκε:  η σταθερή Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Πρόεδρος του οποίου εκλέγεται για θητεία 2,5 χρόνων άπαξ ανανεώσιμη.  η σταθερή Προεδρία του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα ΚΕΠΠΑ (ως μέλος της Επιτροπής ο Ύπατος Εκπρόσωπος έχει θητεία 5 χρόνων).  Οργάνωση της Προεδρίας των λοιπών συνθέσεων κατά το σύστημα της ομαδικής Προεδρίας, που διατηρεί μεν την εξάμηνη εναλλαγή καταργεί δε την αλφαβητική σειρά, αφού δημιουργεί ομάδες 3 Κ-μ με γεωγραφικά και άλλα κριτήρια.

5 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (λήψη αποφάσεων)  Το Συμβούλιο αποφασίζει: με ομοφωνία, με απλή πλειοψηφία και με ειδική πλειοψηφία.  Η ομοφωνία και η απλή πλειοψηφία βασίζονται στην αρχή της ισότητας των Κ-μ (ένα Κράτος μία ψήφος), ενώ για τη συγκρότηση της ειδικής πλειοψηφίας η αρχή αυτή κάμπτεται υπέρ άλλων κριτηρίων (πχ πληθυσμιακών).  Σήμερα και μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας ο κανόνας κατά τη λήψη των αποφάσεων στο Συμβούλιο είναι η ειδική πλειοψηφία, αφού κατά το ά. 16 παρ. 3 ΣΕΕ «πλην των περιπτώσεων για τις οποίες οι Συνθήκες ορίζουν άλλως, το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία».  Ο κανόνας, που θα εφαρμοσθεί κάθε φορά, καθορίζεται από τη νομική βάση της πράξης που θα θεσπισθεί (διάταξη της Συνθήκης που προβλέπει τη θέσπιση της πράξης)

6 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (ειδική πλειοψηφία) Από ιδρύσεως των Κοινοτήτων η ειδική πλειοψηφία βασίστηκε στο σύστημα των σταθμισμένων ψήφων, στο πλαίσιο του οποίου το σύνολο των Σταθμισμένων ψήφων κατανέμονταν ανισομερώς μεταξύ των Κ-μ με βάση κάποια κριτήρια (πχ Γαλλία 29, Ελλάδα 12 και Κύπρος 4). Σταδιακά για τη συγκρότηση της ειδικής πλειοψηφίας απαιτήθηκαν και άλλα στοιχεία (πλειοψηφία Κ-μ, πληθυσμιακή βάση). Έτσι, το σύστημα έγινε αρκετά πολύπλοκο, αφού για τη λήψη αποφάσεων απαιτούνταν σωρευτικά τρεις (3) προϋποθέσεις. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ήρθε να απλοποιήσει την ειδική πλειοψηφία, καταργώντας το σύστημα των σταθμισμένων ψήφων και μειώνοντας τις προϋποθέσεις σε δύο (2). Το παλαιό σύστημα, σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις θα ισχύσει μέχρι τις 31 η Οκτωβρίου 2014, ενώ η εφαρμογή του μπορεί υπό προϋποθέσεις να παραταθεί και μέχρι τις 31 η Μαρτίου 2017, οπότε οριστικά θα ισχύσει το νέο απλοποιημένο σύστημα ειδικής πλειοψηφίας.

7 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (ειδική πλειοψηφία) Μεταβατικό σύστημα: Για τη συγκρότηση ειδικής πλειοψηφίας απαιτούνται σωρευτικά  260 (επί συνόλου 352) τουλάχιστον σταθμισμένοι ψήφοι υπέρ,  Πλειοψηφία των Κ-μ (15), όταν υπάρχει πρόταση της Επιτροπής. Στις άλλες περιπτώσεις, απαιτούνται τα δύο τρίτα των Κ-μ (19)  Τα Κ-μ τα οποία συνιστούν την ειδική πλειοψηφία θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 62 % του συνολικού πληθυσμού της Ένωσης.  Νέο, απλοποιημένο σύστημα: Για τη συγκρότηση ειδικής πλειοψηφίας απαιτούνται σωρευτικά  55% τουλάχιστον των συμμετεχόντων στην ψηφοφορία Κ-μ (15), όταν υπάρχει πρόταση της Επιτροπής. Στις άλλες περιπτώσεις, το ποσοστό των Κ-μ ανεβαίνει στο 72% (20 Κ-μ),  το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει Κ-μ, που συγκεντρώνουν ποσοστό τουλάχιστον 65% του πληθυσμού της Ένωσης. Για τη συγκρότηση μειοψηφίας αρνησικυρίας απαιτείται ποσοστό μεγαλύτερο από το 35% του πληθυσμού των συμμετεχόντων Κ-μ, συν ένα Κ-μ (τουλάχιστον 4)

8 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (λειτουργία) Το Συμβούλιο λειτουργεί με βάση τις διατάξεις της Συνθήκης και τον Εσωτερικό του Κανονισμό. Το Συμβούλιο επικουρείται από τη Γενική Γραμματεία, υπό την ευθύνη του Γενικού Γραμματέα, που διορίζεται από το Συμβούλιο. Το Συμβούλιο συνέρχεται κατόπιν προσκλήσεως του Προέδρου του, με πρωτοβουλία του ιδίου, ενός μέλους του ή της Επιτροπής. Το Συμβούλιο συνεδριάζει δημοσίως όταν συσκέπτεται και ψηφίζει επί σχεδίου νομοθετικής πράξης. Προς τον σκοπό αυτό, κάθε σύνοδος του Συμβουλίου διακρίνεται σε δύο σκέλη, αφιερωμένα αντίστοιχα στις εργασίες επί των νομοθετικών πράξεων της Ένωσης και στις μη νομοθετικές δραστηριότητες. Βασικό δομικό στοιχείο της λειτουργίας του Συμβουλίου είναι η Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων (COREPER), που αποτελείται από τους Μόνιμους Αντιπρόσωπους (πρέσβεις) των Κ-μ στην ΕΕ και είναι επιφορτισμένη με την προετοιμασία των συνεδριάσεων του Συμβουλίου.

9 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (αρμοδιότητες) Κατά το ά. 16 ΣΕΕ το Συμβούλιο «ασκεί, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, νομοθετικά και δημοσιονομικά καθήκοντα. Ασκεί καθήκοντα χάραξης πολιτικών και συντονισμού σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που προβλέπουν οι Συνθήκες». Στο πλαίσιο αυτό και σε συνδυασμό με άλλες διατάξεις των Συνθηκών, το Συμβούλιο έχει τις εξής αρμοδιότητες: Νομοθετική, την οποία ασκεί από κοινού με το Ευρ.Κοινβ (συνήθης νομοθετική διαδικασία), Δημοσιονομική, (έγκριση του ενωσιακού προϋπολογισμού) από κοινού με το Ευρ.Κοινβ, Σύναψης των διεθνών συνθηκών της Ένωσης, Συντονιστική, αφού το Συμβούλιο αποτελεί το πλαίσιο συντονισμού των πολιτικών των Κ-μ όπου δεν προβλέπεται παραχώρηση αρμοδιοτήτων στην Ένωση (πχ οικονομική πολιτική) Εκτελεστική (συμπλήρωση, τροποποίηση, εκτέλεση νομοθετικής πράξης). Η αρμοδιότητα αυτή μπορεί από κοινού με το Ευρ.Κοινβ να ανατεθεί στην Επιτροπή. ΚΕΠΠΑ, το Συμβούλιο αποτελεί το κεντρικό όργανο.

10 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ η εξέλιξη του θεσμού  Θεσμός σαν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Διάσκεψη Κορυφής) δεν προβλέπονταν από τις Ιδρυτικές Συνθήκες. Ωστόσο, η αδυναμία του Συμβουλίου να αποφασίσει (συμβιβασμός του Λουξεμβούργου), η ανάγκη συμβιβασμών σε κρίσιμα θέματα για την εξέλιξη των Κοινοτήτων και πολιτικής ώθησης στην ενοποιητική διαδικασία οδήγησαν από το 1969 και μετά στην εμφάνιση του θεσμού, που είχε διακυβερνητικό χαρακτήρα και λειτούργησε άτυπα και εξωθεσμικά.  Για πρώτη φορά με την ΕΕΠ προβλέφθηκε στη Συνθήκη ο θεσμός, χωρίς να θιγεί ο διακυβερνητικός του χαρακτήρας και ο εξωθεσμικός του ρόλος.  Η Συνθήκη του Μάαστριχτ κατέστησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όργανο της Ένωσης, που έδινε την αναγκαία πολιτική ώθηση και διασφάλιζε τη συνοχή των πυλώνων.  Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, αν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διατηρεί τα βασικά διακυβερνητικά χαρακτηριστικά του, καθίσταται θεσμικό όργανο της Ένωσης με σοβαρές συνέπειες για το θεσμικό του status

11 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Συνθήκη Λισαβόνας - καινοτομίες Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με την κατάργηση του δυισμού Κοινότητας και Ένωσης, καθίσταται ένα καθ' όλα θεσμικό όργανο της ΕΕ και απαριθμείται μεταξύ των κυρίων ή θεσμικών οργάνων της Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απαρτίζεται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων των Κ-μ, καθώς και από τον Πρόεδρό του και τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας συμμετέχει στις εργασίες του. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «παρέχει στην Ένωση την αναγκαία για την ανάπτυξή της ώθηση και καθορίζει τους γενικούς της πολιτικούς προσανατολισμούς και προτεραιότητες. Δεν ασκεί νομοθετική λειτουργία». Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκδίδει αρκετές νομικά δεσμευτικές πράξεις (όχι πάντως νομοθετικές), οι οποίες μπορούν να προσβληθούν ενώπιον του ΔΕΕ «όταν προορίζονται να παράγουν έννομα αποτελέσματα έναντι τρίτων».

12 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Συνθήκη Λισαβόνας - καινοτομίες  Η Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ασκείται από σταθερό Πρόεδρο (θητεία 2,5 χρόνων άπαξ ανανεώσιμη), που εκλέγεται από το όργανο με ειδική πλειοψηφία και δεν μπορεί κατά τη διάρκεια της θητείας του να κατέχει άλλο εθνικό αξίωμα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται δύο φορές το εξάμηνο, συγκαλούμενο από τον Πρόεδρό του. Όταν το απαιτεί η κατάσταση, ο Πρόεδρος συγκαλεί έκτακτη σύνοδο. Όταν το απαιτεί η ημερήσια διάταξη, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δύνανται να αποφασίσουν ένας υπουργός να επικουρεί έκαστο μέλος, ο δε Πρόεδρος της Επιτροπής να επικουρείται από ένα μέλος της Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει με συναίνεση των μελών του (consensus), εκτός των περιπτώσεων για τις οποίες οι Συνθήκες ορίζουν διαφορετικά. Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, εκτός αν η Συνθήκη προβλέπει διαφορετικά, παραμένουν πολιτικού χαρακτήρα (ψηφίσματα, δηλώσεις, συμπεράσματα), που όμως αναπτύσσουν ενεργό δεσμευτικότητα λόγω της φύσης του θεσμού.

13 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Προεδρία Κατά το άρθρο 15 παρ. 6 ΣΕΕ ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έχει τα εξής καθήκοντα: Προεδρεύει και διευθύνει τις εργασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Μεριμνά για την προετοιμασία και τη συνέχεια των εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε συνεργασία με τον Πρόεδρο της Επιτροπής και με βάση τις εργασίες του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων, Καταβάλλει προσπάθειες για να διευκολύνει τη συνοχή και τη συναίνεση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Παρουσιάζει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έκθεση μετά από κάθε σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ασκεί, υπό την ιδιότητά του αυτή και στο επίπεδό του, την εξωτερική εκπροσώπηση της Ένωσης σε θέματα που άπτονται της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων του Ύπατου Εκπροσώπου.

14 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

15 1. Ποιες αλλαγές επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας στο σύστημα της ειδικής πλειοψηφίας; 2. Να περιγράψετε το σύστημα της Προεδρίας των οργάνων διακυβερνητικής συνθέσεως της Ένωσης κατά τη Συνθήκη της Λισαβόνας. 3. Ποιες είναι οι καινοτομίες που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας στο θεσμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου; 4. Πως λαμβάνονται και ποια είναι η φύση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου;