ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ – ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ Ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο Πολιτιστικό πρόγραμμα-Παπαδημητρίου-Δοδουτζή Ελευθερία.

Παρουσίαση με θέμα: "ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ – ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ Ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο Πολιτιστικό πρόγραμμα-Παπαδημητρίου-Δοδουτζή Ελευθερία."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ – ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ Ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο Πολιτιστικό πρόγραμμα-Παπαδημητρίου-Δοδουτζή Ελευθερία

2 ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

3 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης και κατά το σχολικό έτος 2015-2016 υλοποιήθηκε ένα καινοτόμο Πολιτιστικό πρόγραμμα στην Στ’ τάξη του 13 ου Δ.Σ Καβάλας με σκοπό την επαφή των μαθητών με τη λαϊκή τέχνη, παιχνίδια, παροιμίες, ιστορίες, ήθη και έθιμα του τόπου μας και την ευαισθητοποίησή τους στη λαϊκή παράδοση και πολιτισμό. Με τον τρόπο αυτό έγινε κατανοητή η επίδραση της λαογραφίας στο σύγχρονο τρόπο ζωής και νοοτροπίας των ανθρώπων και η αδιάσπαστη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού και σοφίας του λαού μας στο πέρασμα των αιώνων. Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

4 ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Η αφύπνιση του ενδιαφέροντος των παιδιών για θέµατα που συνδέονται µε την πολιτιστική κληρονοµιά και µε την ιστορική εξέλιξη των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της αισθητικής τους καλλιέργειας και η υποστήριξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων των παιδιών που συνδέονται µε την παρατήρηση, τη διερεύνηση, την περιγραφή και τη µύηση σε στρατηγικές που προωθούν την αυτόνοµη µάθηση. Η ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέµατα του πολιτισµού, ο σεβασµός στην παράδοση. Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

5 Η γνωριμία με τα χαρακτηριστικά και τους τομείς της ελληνικής λαϊκής τέχνης και η κατανόηση της σημασίας της ελληνικής λαϊκής τέχνης Η απόκτηση βασικών γνώσεων για τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του ελληνικού λαού Η κατανόηση της σημασίας της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και των δυνατοτήτων αξιοποίησής της στην εποχή μας Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

6 ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ-ΤΠΕ ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΜΟΥΣΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

7 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η υλοποίηση του προγράμματος πραγµατοποιήθηκε µε τη µέθοδο project και βασίστηκε στην οµαδοσυνεργατική διδασκαλία και µάθηση. Τα παιδιά εξοικειώθηκαν µε βασικές ερευνητικές διαδικασίες, συνεργάστηκαν και πραγµατοποίησαν µικρές έρευνες, αναζήτησαν απαντήσεις σε διάφορα ερωτήµατα, παρατήρησαν, συνέλεξαν στοιχεία από διάφορες πηγές, οργάνωσαν και «κατέγραψαν» πληροφορίες, συνέκριναν, ταξινόµησαν, ερµήνευσαν και πειραµατίστηκαν µε νέους τρόπους εργασίας και τέλος, παρουσίασαν τις ιδέες τους µε δικούς τους τρόπους. Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

8 ΥΠΟΘΕΜΑΤΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Α’ ΥΛΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ-ΟΙΚΗΜΑΤΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΛΑΙΚΗ ΤΕΧΝΗ : ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ,ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ,ΥΦΑΝΤΙΚΗ Κ.Α ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Β’ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΛΑΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ – ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ – ΛΑΧΝΙΣΜΑΤΑ - ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΛΑΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ – ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΛΑΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ – ΜΥΘΟΙ - ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ’ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΗΘΗ – ΕΘΙΜΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

9 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ  Επισκέψεις σε εκθέσεις και µουσεία: Λαογραφικό Μουσείο Καρβάλης και Ξυλαγανής  Ταξινόμηση παλαιών αντικειμένων ή αντιγράφων τους που συνέλεξαν τα παιδιά (σκεύη φαγητού, χρηστικά αντικείµενα, είδη προικός, εργαλεία, παλιές φωτογραφίες, εικόνες, βιβλία και λαϊκές φορεσιές) με σκοπό τη δημιουργία λαογραφικού μουσείου στο σχολείο  Αξιοποίηση των αντικειμένων και των επαγγελμάτων για δραματοποίηση και θέατρο µε στόχο την αναπαράσταση του τρόπου ζωής στα παλιά χρόνια  Κατασκευή ειδών λαϊκής τέχνης (παραδοσιακές παντόφλες και ποδιές, ταγάρια, κεντήματα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης από πηλό). Κατά τη διαδικασία της παρατήρησης δόθηκε έµφαση στα χρώµατα, τα σχέδια, τα µοτίβα, τα θέµατα και τη συµµετρία Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

10  ∆ηµιουργία προσκλήσεων, µε τις οποίες προσκάλεσαν τους συµµαθητές τους από γειτονικά σχολεία, τους γονείς καθώς και τις γιαγιάδες και τους παππούδες, που αποτελούν τα πρόσωπα που βοηθούν τα παιδιά να πάνε πίσω στο χρόνο. Η διανοµή των προσκλήσεων στα σχολεία πραγµατοποιήθηκε µε την αναβίωση του εθίµου της «Χελιδόνας»  Αξιοποίηση του παραμυθιού στην ομαδική εμπειρία του σχολείου ως μοχλός κινητοποίησης συναισθημάτων, ανάπτυξης εμπιστοσύνης και καλλιέργειας αξιών ζωής. Συγγραφή και δηµιουργία λαϊκών παραµυθιών. Τα παιδιά αφού δέχτηκαν τις επιρροές από κάθε τοµέα της παράδοσης, τις χρησιµοποίησαν και τις συνδύασαν σε µία τελείως καινούργια µορφή που αποτελεί δική τους προσωπική έκφραση  Συγγραφή και αισθητική επεξεργασία από τα παιδιά των πινακίδων που επεξηγούσαν τα εκθέµατα του μουσείου και στις δύο Γλώσσες Ελληνικά και Αγγλικά Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

11 ΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

12 ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Λαογραφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού.Εξετάζει, καταγράφει και ταξινομεί όλα όσα ένας λαός κατά παράδοση λέγει, ενεργεί και πράττει σε συλλογικό επίπεδο. Κατηγορίες, τις οποίες θα μπορούσε κανείς να διακρίνει ως αντικείμενο έρευνας της λαογραφικής επιστήμης, αφορούν : τον υλικό βίο και την λαϊκή δημιουργία ( οίκος και αυλή, τροφές και ποτά, ενδύματα και καλλωπισμός, λαϊκές τέχνες ), τον πνευματικό βίο ( λατρεία, θρησκευτική ζωή, δημώδης μετεωρολογία, φυτά, ζώα, μύθοι, παραδόσεις, παροιμίες, αινίγματα, λαϊκό θέατρο κ.α.) και τον κοινωνικό βίο (καθημερινά έθιμα, παιχνίδια, σχολική ζωή κ.α.).

13 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Ένας πολύ σημαντικός τομέας της πολιτισμικής μας κληρονομιάς είναι τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του λαού μας. Οι λέξεις αυτές συνδέονται στενά μεταξύ τους και συμπληρώνουν η μια την άλλη. Τα ήθη είναι οι αντιλήψεις, «οι άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας, ενώ τα έθιμα είναι οι πράξεις με τις οποίες εκφράζονται οι αντιλήψεις αυτές. Όταν τα έθιμα επαναλαμβάνονται σταθερά από γενιά σε γενιά, δημιουργούνται οι παραδόσεις. ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

14 ΠΑΡΑΔΟΣΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Παράδοση είναι το σύνολο, αλλά και το καθένα ξεχωριστά από τα στοιχεία του παρελθόντος ενός πολιτισμού- υλικές και πνευματικές κατακτήσεις- που διασώζονται προφορικά και μεταδίδονται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά. Επιπλέον, είναι τα ήθη και τα έθιμα, οι καθιερωμένες αρχές και συνήθειες, οι ηθικές αντιλήψεις, που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Συγκεκριμένα, την παράδοση αποτελούν: η νοοτροπία, οι προκαταλήψεις και οι αξίες ενός λαού, το θρησκευτικό βίωμα, η γλώσσα, η ιστορική πορεία και μνήμη ενός έθνους,τα πνευματικά δημιουργήματα, οι θεσμοί, τα υλικά επιτεύγματα, η πολιτική οργάνωση, η λαϊκή δημιουργία.

15 ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Με τον όρο λαϊκή τέχνη χαρακτηρίζουμε την ελληνική τέχνη των δύο τελευταίων αιώνων της Τουρκοκρατίας. Την περίοδο αυτή σημειώθηκε βελτίωση των συνθηκών ζωής των Ελλήνων, οικονομική ανάπτυξη του ελληνισμού και αναβίωση της ελληνικής παιδείας. Οι παράγοντες αυτοί συνέβαλαν στην άνθηση της τέχνης. Η ελληνική λαϊκή τέχνη έχει τις ρίζες της στο Βυζάντιο. Έχει επηρεαστεί, επίσης, από την τέχνη της Ανατολής και της Δύσης. Συγγενεύει, μάλιστα, ιδιαίτερα με την τέχνη των άλλων βαλκανικών λαών. Τα έργα της είναι δημιουργίες ανθρώπων που δε διδάχτηκαν την κάθε μορφή τέχνης σε σχολές, αλλά από έμπειρους τεχνίτες.

16 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Η ελληνική λαϊκή τέχνη διακρίνεται σε εκκλησιαστική και σε κοσμική. Εκφράζεται, επίσης, με διάφορες μορφές : την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, καθώς και με την υφαντική, την κεντητική, τη μεταλλοτεχνία, την κεραμική, την επιπλοποιία, την κατασκευή της φορεσιάς και άλλες

17 ΘΕΜΑΤΑ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

18 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή ΟΙΚΙΣΜΟΙ - ΟΙΚΗΜΑΤΑ

19 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί μια αναντικατάστατη έκφραση πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος μας. Στην έννοια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται παραδοσιακά κτίρια, οικιστικά σύνολα, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων και γενικότερα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με ιδιαίτερη ιστορική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, λαογραφική, κοινωνική και αισθητική φυσιογνωμία και αξία.

20 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2015 – ΠΑΝΑΓΙΑ : ΜΙΑ ΓΕΙΤΟΝΙΑ, ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ, ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΜΥΣΤΙΚΑ Η διατήρηση και η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποτελεί συστατικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης. Αρκετά κτήρια έχουν επανενταχθεί στον αστικό ιστό σήμερα, έχουν αποκτήσει νέες χρήσεις, στεγάζουν νέες λειτουργίες όπως, μουσεία, εκθέσεις, γραφεία, καφέ, εστιατόρια κ.α. Αλλά αρκετά κτήρια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής επίσης έχουν ανάγκη προστασίας. Θεωρήσαμε ότι στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για την αειφορία, η γνωριμία των μαθητών με τον παραδοσιακό οικισμό της Παναγίας, μπορεί να συμβάλλει στην κατανόηση της διατήρησής του και αξιοποίησης του προς όφελος της τοπικής αλλά κει της ευρύτερης κοινωνίας.

21 ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ - ΠΑΝΑΓΙΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

22 Decoupage – Κολάζ πάνω σε κεραμίδι

23 ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

24 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Κάθε ελληνική φορεσιά ή καλύτερα ελληνική τοπική φορεσιά είναι ένα σύνολο ενδυμάτων, που χαρακτηρίζει μια ομάδα ανθρώπων που ζουν μέσα στον ελληνικό χώρο. Λειτουργεί όπως κάθε ενδυμασία: ντύνει και στολίζει το κορμί, και παρουσιάζει την όψη που επιθυμεί να δώσει εκείνος που την φορά στους τρίτους, παρέχοντας στον εαυτό του σιγουριά και άνεση. Μέσα στη συντηρητική και αυστηρή κοινωνία του χωριού και της μικρής πόλης, η σιγουριά και η άνεση πετυχαίνονται με την ομοιομορφία που προσφέρει μια στολή. Η στολή βασίζεται στην παράδοση και στη συντηρητικότητα και διαφέρει ριζικά από τη μόδα που βασίζεται στην αλλαγή.

25 Επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο Ν. Καρβάλης Επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο Ξυλαγανής

26 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΒΑΛΗΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

27 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΞΥΛΑΓΑΝΗΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

28 Στολές Έβρου –Γιορτή 25 ης Μαρτίου Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

29 ΔΙΑΤΡΟΦΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

30 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Οι βασικές αρχές που αποτελούν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ελληνικής διατροφής είναι: - Αφθονία τροφών φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά, πατάτες, δημητριακά και όσπρια. -Λάδι ελιάς ως βασικό έλαιο, που αντικαθιστά όλα τα άλλα λίπη και έλαια. -Καθημερινή λήψη μικρών ποσοτήτων γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως το τυρί και το γιαούρτι. -Κατανάλωση ψαριού και πουλερικών σε εβδομαδιαία βάση (όχι καθημερινή). Προτιμούνται φαγητά που περιέχουν ω-3 λιπαρά οξέα όπως τα λιπαρά ψάρια (σολομός, τόνος, πέστροφα και σκουμπρί), τα καρύδια, και τα πράσινα λαχανικά. -Αυγά το πολύ μέχρι 4 την εβδομάδα (να σημειωθεί ότι στον αριθμό αυτόν περιλαμβάνονται αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στο μαγείρεμα) -Κατανάλωση ζάχαρης (που υπάρχει βέβαια στα γλυκά) σε εβδομαδιαία βάση (όχι καθημερινή) -«Κόκκινο» κρέας (μοσχάρι, χοιρινό κτλ) μόνο λίγες φορές το μήνα. -Φυσική δραστηριότητα (περπάτημα, κίνηση γενικότερα) στο επίπεδο που συντηρεί την αίσθηση καθημερινής υγείας και ευεξίας. -Λογική κατανάλωση κρασιού (συνήθως με τα γεύματα 1-2 ποτηράκια του κρασιού)

31 ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

32 ΛΑΪΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Η λαϊκή ζωγραφική, εκκλησιαστική και κοσμική, απαντά ως διακοσμητικό στοιχείο κτηρίων, δημοσίων ή ιδιωτικών, και είναι ίσως η μοναδική τέχνη που έχει ως αυτοσκοπό την διακόσμηση και την ικανοποίη- ση των θρησκευτικών συναισθημάτων ή της ματαιοδοξίας του ιδιοκτήτη. Λαϊκοί ζωγράφοι όπως ο Χιονιαδίτης Παγώνης, που εργάστηκε στο Πήλιο τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο Παναγιώτης Ζωγράφος, δημιουργός 25 εικόνων της ελληνικής επανάστασης, όπως του τις υπαγόρευσε ο στρατηγός Μακρυγιάννης και ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ από τη Μυτιλήνη ανανέωσαν την τέχνη της ζωγραφικής, εκκλησιαστικής (ο πρώτος) και κοσμικής (οι άλλοι δύο) εμπλουτίζοντας την καλλιτεχνική δημιουργία. Ο αυθορμητισμός, η φαντασία πέρα από περιορισμούς στο θέμα, τα χρώματα, την ιδέα, αλλά και το στήσιμο των προσώπων και των αντικειμένων, κάνουν την λαϊκή ζωγραφική μια από τις πιο αυθεντικές εκφράσεις των τεχνών.

33 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ

34 Ζωγραφική σε πέτρα από τους μαθητές

35 Ζωγραφική σε πιάτα από τους μαθητές

36 ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

37 KENTHMA Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Η κεντητική αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα είδη λαϊκής τέχνης της Ελλάδας. Χρησιμοποιείται για τη διακόσμηση των υφασμάτων και επιτυγχάνεται με τη χρήση της βελόνας. Περνώντας μέσα από το φίλτρο των παραδόσεων και των μορφολογικών χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής εξελίσσεται σε τοπικές ιδιαιτερότητες και τεχνοτροπίες δημιουργώντας έργα μοναδικής τέχνης που σφραγίζουν μια από τις «πτυχές» της ιστορίας των υφασμάτων.

38 Χάρτινα Κεντήματα από τους μαθητές

39 ΥΦΑΝΤΙΚΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

40 ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Ο αργαλειός είναι μηχανή που χρησιμοποιούνταν για την ύφανση σε παλαιότερες εποχές. Χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά την προβιομηχανική εποχή και αργότερα κυρίως στις αγροτικές περιοχές, στην οικιακή οικονομία των οποίων διαδραμάτισε βασικό ρόλο, καθώς αποτελούσε το κύριο μέσο ύφανσης και κλωστοϋφαντουργίας. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση ο κλασικός, ξύλινος, κινούμενος με μυϊκή ενέργεια αργαλειός αντικαταστάθηκε από το μηχανικό αργαλειό. Σήμερα έχει σχεδόν καταργηθεί, καθώς η διαδικασία της ύφανσης έχει μηχανοποιηθεί και στη θέση του αργαλειού χρησιμοποιείται η υφαντική μηχανή.

41 Κατασκευή Χαλιών από τους μαθητές

42 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

43 ΠΑΛΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Με το πέρασμα των χρόνων, καθώς ο τρόπος ζωής, οι ανάγκες των ανθρώπων και ο τρόπος παραγωγής πολλών προϊόντων αλλάζουν, πολλά επαγγέλματα εξαφανίζονται ή αντικαθιστούνται από άλλα που έχουν να κάνουν με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Μερικά από αυτά είναι: Γανωτής, λούστρος, πλανόδιος μανάβης, νερουλάς, τσαγκάρης, παγωτατζής, εφημεριδοπώλης, σαμαράς, πεταλωτής, βαρελάς, αγωγιάτης, νερουλάς, ντελάλης, πλανόδιος φωτογράφος, καρβουνιάρης, καροτσέρης, πωλητής πάγου, φαροφύλακας, καρεκλάς, στρωματάς, σαλεπτσής, λατερνατζής, καλαθάς, σιδεράς, καρεκλάς, ξυλοκόπος, λατερνατζής, γανωτής κ. α

44 Εφημερίδα - Τεύχος 9 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα μας παπούτσια. Παλιότερα όμως, ο τσαγκάρης τα έφτιαχνε ο ίδιος από την αρχή μετά από παραγγελίες. Η κατασκευή των παπουτσιών ήταν χειροποίητη, αφού τα πάντα ήταν ραφτά ή καρφωτά. Δεν υπήρχαν τότε κόλλες και μηχανές. Για να τα κατασκευάσει ο τσαγκάρης αγόραζε το δέρμα. Τα δέρματα ήταν δύο ειδών, τα ψιλά που τα χρησιμοποιούσε για το πάνω μέρος του παπουτσιού και τα χοντρά, με τα οποία έφτιανε το κάτω μέρος, για τις σόλες δηλαδή. http://13dim-kaval.kav.sch.gr/

45 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ- ΛΑΙΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

46 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Η ελληνική παραδοσιακή μουσική ή αλλιώς δημοτική μουσική περιέχει όλα τα τραγούδια, τους σκοπούς και ρυθμούς των περιοχών της Ελλάδας και της Κύπρου. Τα ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια χαρακτηρίζονται από την περιοχή στην οποία παίζονται. Επίσης, ταξινομούνται με βάση το περιεχόμενό τους, την περίσταση στην οποία παίζονται και το μέτρο τους. Μία κατηγορία τραγουδιών που συμπεριλαμβάνεται στην ελληνική παραδοσιακή μουσική είναι τα δημοτικά τραγούδια. Τα δημοτικά τραγούδια παίζονται συνήθως σε γάμους αλλά και σε πανηγύρια. Χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: Ακριτικά, Κλέφτικα, Ιστορικά, Παραλλαγές, Γαμήλια. Ωστόσο, στην παραδοσιακή μουσική ενυπάρχουν και διάφορα όργανα όπως τα αερόφωνα (φλογέρες, γκάιντα, κλαρίνο), τα χορδόφωνα (λύρα, βιολί, λαούτο), τα κρουστά (νταούλια, τουμπερλέκι, ντέφι).

47 Εφημερίδα - Τεύχος 8 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Η κρητική λύρα είναι τρίχορδο, τοξωτό, απιδόσχημο μουσικό όργανο, που κατέχει κεντρική θέση στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης και άλλων νησιών του Αιγαίου και των Δωδεκανήσων. Θεωρείται η πλέον δημοφιλής παραλλαγή της βυζαντινής λύρας που χρησιμοποιείται σήμερα. http://13dim-kaval.kav.sch.gr/

48 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

49 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Ο πρώτος μεγάλος σταθμός της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας είναι το δημοτικό τραγούδι. Προέρχεται από ένα δημιουργό, ο οποίος είναι μέλος μιας κοινότητας και έχει την ικανότητα μια μεγάλη χαρά, μια δυνατή λύπη ή ακόμα και γεγονότα της καθημερινής κοινωνικής ή εθνικής ζωής να τα κάνει σύνθεση (ποίημα και μουσική μαζί). Βασικά στοιχεία Υπόθεση Μελωδία Χορός (με εξαίρεση τα κλέφτικα τραγούδια) Χαρακτηριστικά Η γλώσσα είναι η δημοτική Ο δημιουργός εκφράζεται αυθόρμητα κυρίως με ρήματα και ουσιαστικά ενώ χρησιμοποιεί λιγότερο τα επίθετα Ο λόγος του είναι λιτός, πυκνός, περιεκτικός, φυσικός και ανεπιτήδευτος

50 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

51 ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Στην Κεντρική Μακεδονία, πόλεις και χωριά εκτός από τους ντόπιους κατοικούν και πρόσφυγες από τον Πόντο, την ανατολική Ρωμυλία, τη Μακεδονία, καθώς και Βλάχοι. Όλες αυτές οι ομάδες χρωματίζουν όπως είναι φυσικό με το δικό τους τρόπο την χορευτική παράδοση της περιοχής. Στις περιοχές αυτές ο πρωτοχορευτής έχει την ευθύνη της χορευτικής ομάδας, την οποία μπορεί να οδηγήσει κατά βούληση, διαγράφοντας διάφορα χορευτικά σχήματα, έξω από την αυστηρά καθορισμένη και σχηματοποιημένη κυκλική μορφή. Στο χέρι κρατά μαντήλι, που το κουνά ελεύθερα, σύμφωνα με το ρυθμό, η το κουνά μεταδίδοντας μηνύματα απόλυτης συμμετοχής και στους υπόλοιπους χορευτές. Σε ορισμένους χορούς, οδηγεί την ομάδα σε λαβυρινθικές σχηματοποιήσεις. Εδώ έχουμε ρυθμούς γκάιντας, τοπικά χασάπικα, και χορούς στα τρία.

52 Δημοτικοί χοροί Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

53 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ- ΛΑΧΝΙΣΜΑΤΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

54 Εφημερίδα – Τεύχος 8 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ Μην καμαρώνεις την αρχή, προτού να ιδείς το τέλος. Άνεμος που δεν μποδίζει, αφήσε τον κι ας βουίζει. Δέκα άκουγε κι ένα λέγε. Ας ήξερα δυο γράμματα κι ας είχα κι ένα μάτι. Τα γράμματα είναι φως πολύ. ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ Η μυγδαλιά μου η τσιγδαλιά μου, η μυγδοτσιγδοκοκαλιά μου, κάνει μυγδαλίδια, τσιγδαλίδια, μυγδοτσιγδοκοκαλίδια. http://13dim-kaval.kav.sch.gr/ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

55 ΛΑΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ – ΜΥΘΟΙ- ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

56 ΛΑΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Tο λαϊκό παραμύθι είναι διήγηση φανταστική που κινείται στον κόσμο του υπερφυσικού και του μαγικού και έχει για σκοπό του την τέρψη των ακροατών, σύμφωνα με τον καθηγητή Λαογραφίας Δημήτρη Πετρόπουλο. Σχετικά με το λαϊκό παραμύθι ο Mιχάλης Mερακλής μας λέει: «H πραγματικότητα της ζωής με την απαράβατη και σκληρή νομοτέλειά της μας καταθλίβει και λαχταράμε να ζήσουμε κάποτε και δίχως αυτήν, πλάθοντας μύθους». Για το Γεώργιο Mέγα, τα παραμύθια έχουν σκοπό να τέρψουν τον ακροατή και χαρακτηρίζονται από το έντεχνο της διήγησης, στη δε πλοκή πρόσωπα και ζώα κινούνται στον κόσμο του μαγικού και του φανταστικού.

57 Eίδη των παραμυθιών Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Συναφή προς το παραμύθι είναι κάποια είδη της λαϊκής παράδοσης από τα οποία πρέπει να το ξεχωρίσουμε: οι μύθοι, οι θρύλοι / τοπικές παραδόσεις και οι ευτράπελες διηγήσεις. Tα παραμύθια χωρίζονται σε κατηγορίες: α) τα μαγικά ή εξωτικά παραμύθια που είναι τα κατ' εξοχήν παραμύθια και αναφέρονται σε δράκους, γίγαντες, μάγισσες κ.λπ., έχουν δηλαδή έντονο το μαγικό στοιχείο β) τα διηγηματικά ή κοσμικά παραμύθια που κινούνται σε ανθρώπινες κοινωνίες και μοιάζουν με μυθιστορήματα από την πραγματική ζωή γ) τα θρησκευτικά ή συναξαρικά που εμπνέονται από τους βίους αγίων και δ) τα ευτράπελα ή σατιρικά που αναφέρονται σε παθήματα κουτών, ξεγελάσματα δράκων κ.λπ. [3]

58 ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

59 ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Ο Καραγκιόζης είναι κεντρικός χαρακτήρας του παραδοσιακού τουρκικού και ελληνικού Θεάτρου Σκιών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις αποκαλείται με το όνομα του πρωταγωνιστή του. Στα τούρκικα ονομάζεται Karagöz που σημαίνει μαυρομάτης. Είναι καμπούρης και περιστοιχίζεται από την οικογένειά του, το φίλο του Χατζηαβάτη, το θείο του Μπάρμπα-Γιώργο και άλλους χαρακτήρες. Ζει σε παράγκα (Η παράγκα του Καραγκιόζη), είναι ξυπόλητος και μένει απέναντι από το σεράι (το παλάτι) του Βεζίρη. Τα θέματα των έργων του Θεάτρου Σκιών είναι συνήθως σκωπτικά - σατιρικά, προκαλώντας γέλιο στους θεατές ενώ πολλές φορές αναφέρονται σε πραγματικά και σύγχρονα ζητήματα που ενδιαφέρουν τον κόσμο.

60 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

61 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΞΥΛΑΓΑΝΗΣ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Σε έναν παλιό αλευρόμυλο, δωρεά των οικογενειών Ατζεμιάν και Ουζουνοπούλου στον Όμιλο, ύστερα από βελτίωση και κατάλληλη διευθέτηση των χώρων του, έχει στεγάσει τη μεγάλη όσο και ενδιαφέρουσα λαογραφική συλλογή του, προϊόν προσπαθειών μιας τριακονταετίας. Υλικές μαρτυρίες από τη ζωή, την τέχνη και την ιστορία της Θράκης -δωρεές κατά 90% των κατοίκων του χωριού - προβάλλουν το λαϊκό πολιτισμό της ευλογημένης αυτής γης και ανασύρουν από το όχι και τόσο μακρινό παρελθόν την ολιγάρκεια και αυτάρκεια, την εργατικότητα και την «μετ’ ευτελείας φιλοκαλία» των τέκνων της. Τέλος, ένα πλούσιο και κατάλληλα αξιοποιημένο σχετικό φωτογραφικό υλικό κάνει ακόμα πιο εύγλωττο το Μουσείο αυτό. Σουλτάνα Πολιτσάκη Παπαδημητρίου, Υπεύθυνη του Μουσείου, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πολιτιστικού Ομίλου Ξυλαγανής

62 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή http://www.xylagani-mouseio.gr/

63 ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

64 ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Έθιμα με ιστορία, που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Πολιτισμικές πρακτικές, που διατηρούνται από την εποχή του Ομήρου. Παραδόσεις δεμένες με τις διαφορετικές «φυλές» και κουλτούρες του τόπου, που σαγηνεύουν με το βαθύτερο νόημά τους την οικονομία και το τελετουργικό τους. Συνήθειες δεμένες άρρηκτα με τόπους, κοινότητες, αλλά και γιορτές.

65 ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

66 ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ 9 η – Αφιέρωμα στο παλιό σχολείο Το «Παλιό Σχολείο» ήταν στην πραγματικότητα ένα δωμάτιο στο οποίο ήταν στημένη μια τάξη μιας περασμένης εποχής. Τα παλιά ξύλινα θρανία, ο μαυροπίνακας, το χειροποίητο αριθμητήριο, αλφαβητάρια και άλλα βιβλία, εποπτικά μέσα διδασκαλίας παλαιοτέρων εποχών, χειροτεχνήματα μαθητών προηγούμενων γενεών, η έδρα, η σημαία του σχολείου και μια φωτογραφία του πρώτου διευθυντή του είναι μερικά από τα εκθέματα που είδαμε στο χώρο αυτό. Η διδασκαλία στα παλιά χρόνια ήταν πολύ διαφορετική από τον σημερινό τρόπο διδασκαλίας. Οι καθηγητές ήταν ιδιαίτερα αυστηροί. Για παράδειγμα όταν τα παιδιά ήταν ζωηρά ή δεν ήταν διαβασμένα, υπήρχε ένα αντικείμενο, η βίτσα ή αλλιώς βέργα, με το οποίο οι καθηγητές χτυπούσαν τα παιδιά.Επίσης τα παιδιά φορούσαν ποδιές στο σχολείο. Ήταν η ενδυμασία η οποία φορούσαν καθημερινά. Στη σημερινή εποχή τα παιδιά έρχονται στο σχολείο με τα ρούχα της αρεσκείας τους αν και σε ορισμένα σχολεία, κυρίως ιδιωτικά, από την αρχή της χρονιάς το σχολείο δίνει στα παιδιά στολές για να φοράνε καθημερινά. http://13dim-kaval.kav.sch.gr/ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

67 Λαογραφικό Μουσείο Ξυλαγανής : Το σχολείο

68 Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

69 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή

70 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Ελευθερία Παπαδημητρίου - Δοδουτζή Παραδοσιακά παιχνίδια ονομάζονται τα παιχνίδια που έπαιζαν οι παλαιότεροι και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά με προφορική περιγραφή ή επίδειξη των μεγαλύτερων προς τους μικρότερους. Τα παραδοσιακά παιχνίδια είναι ομαδικά (κρυφτό, μακριά γαϊδούρα, τυφλόμυγα, το μαντίλι, κ.ά.). Υπάρχουν και κάποια που αρχικά ενδέχεται να μοιάζουν ατομικά, αλλά τελικά αποδεικνύονται ομαδικά, καθώς παίζονται διαδοχικά από κάθε ένα παιδί μέσα στην ομάδα. Αυτά έχουν σχέση περισσότερο με την τεχνολογία της κάθε εποχής και τις δεξιότητες των παιδιών, όπως η σφεντόνα, η σβούρα, το τσιλίκι, κ.ά. Κάθε παραδοσιακό παιχνίδι εκφράζει την εποχή και την κοινωνία που το δημιούργησε (κοινωνικές σχέσεις, οικονομική κατάσταση, πολιτιστικές αξίες, τεχνολογία, αντιλήψεις για την πολιτική, τον πολιτισμό, το φύλο, τις σχέσεις με τους άλλους λαούς).

71 Τα παιδιά γνώρισαν τα παιχνίδια της παράδοσης. Οι κουτσούνες, τα τόπια, οι λαλίτσες, οι σβούρες ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια των παιδιών που κατασκευάζουν τα δικά τους παιχνίδια. Επίσης γνώρισαν τα ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια και τα έπαιξαν στην αυλή του σχολείου.

72 Γ.A.Mέγα: Eισαγωγή εις την Λαογραφίαν, Aθήνα 1967. Δ.Λουκάτος: Eισαγωγή στην Eλληνική Λαογραφία, Mορφωτικό Ίδρυμα Eθνικής Tραπέζης, Aθήνα 1985. http://www.e-istoria.com/laografia.html http://www.visaltis.net/2013/09/blog-post.html http://www.sigmalive.com/archive/lifestyle/health/ http://art-e-painting.blogspot.gr/ http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/3453/101 5.pdf http://eshadow.gr/ http://www.xylagani-mouseio.gr/ http://13dim-kaval.kav.sch.gr/