Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας Τμήμα Πολιτικών Επιστημών Β΄ κύκλος Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών 6ο εξάμηνο Διδάσκουσα Βιργινία Τζώρτζη.

Παρουσίαση με θέμα: "Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας Τμήμα Πολιτικών Επιστημών Β΄ κύκλος Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών 6ο εξάμηνο Διδάσκουσα Βιργινία Τζώρτζη."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας Τμήμα Πολιτικών Επιστημών Β΄ κύκλος Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών 6ο εξάμηνο Διδάσκουσα Βιργινία Τζώρτζη

2 1η ενότητα  πώς εξελίχθηκε η εξωτερική πολιτική της Ένωσης;  ιστορική εξέλιξη _ Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία _ Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη _ αλλαγή της κατάστασης στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (τέλος Ψυχρού Πολέμου, η Γερμανία ήθελε να συνδεθεί με την ΚΕΠΠΑ και την ΟΝΕ, πόλεμος του Κόλπου, ανεπαρκής αντίδραση της ΕΕ στη διάσπαση της πρώην Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας)

3 Πώς εξελίχθηκαν οι πολιτικές ασφάλειας και άμυνας;  3 επίπεδα πολιτικής : α) ήπια πολιτική ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) β) δυναμική πολιτική ασφαλείας (ΚΠΑΑ) γ) πολιτική άμυνα (δεν περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα δράσης της ΕΕ)

4  Πολύ δύσκολα μπορεί να αναπτυχθεί μια διακρατική συνεργασία στις πολιτικές ασφάλειας και άμυνας Λόγοι : α) η ασφάλεια και η άμυνα έχουν συνδεθεί στενά με την ουσία της εθνικής κυριαρχίας β) οι ικανότητες ασφάλειας και άμυνας που έχουν τα κράτη μέλη είναι διαφορετικός

5  διαφορετικός βαθμός προθυμίας κάθε κράτους μέλους να χρησιμοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις του όταν πιεστεί  διαφορές μεταξύ των κρατών μελών ως προς το βαθμό δέσμευσής τους με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ

6  Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες αυτές, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 η ΕΕ άρχισε να συμμετέχει σε πολιτικές ασφάλειας και άμυνας  Γαλλογερμανική συνάντηση κορυφής στο Saint Malo (Δεκέμβριος 1998) – η μεγαλύτερη επανάσταση πολιτικής στην ΕΕ. Επετεύχθη σύγκλιση των θέσεων της Γαλλίας και Βρετανίας, που αποτελούσαν τις χώρες με τις πλέον αντίθετες απόψεις ως προς τον προσανατολισμό στην εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας

7 2η ενότητα  Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ)

8  φύση  πεδίο εφαρμογής  συνοχή (ά. 21 ΣΕΕ)  ποιοι υλοποιούν την ΚΕΠΠΑ  πώς ασκείται η ΚΕΠΠΑ

9 Λόγοι για τους οποίους η στρατιωτική διάσταση είναι περιορισμένης εμβέλειας  οι πολιτικές ασφάλειας και άμυνας προκαλούν σε όλα τα κράτη μέλη ανησυχίες ως προς την εθνική τους κυριαρχία  Τα κράτη μέλη μερικές φορές διαφωνούν ωσ προς τους σκοπούς και τα μέσα

10  Πολλά κράτη μέλη δεν θεωρούν αναγκαίο να προωθήσουν ιδιαίτερα τις πολιτικές ασφάλειας και άμυνας λόγω των άλλων εναλλακτικών λύσεων που έχουν σε θέματα άμυνας (ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ, ad hoc συμμαχίες)  Χωρίς σημαντική αύξηση του ύψους των δαπανών για την ασφάλεια και την άμυνα, η ΕΕ και ειδικότερα το Eurocorps, θα συνεχίσει να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ΝΑΤΟ / ΗΠΑ για σημαντικούς στρατιωτικούς πόρους

11 3η ενότητα  Α. Το θεσμικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ  Β. Η λήψη αποφάσεων σε θέματα ΚΕΠΠΑ

12 Α. Το θεσμικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ  Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Συμβούλιο : κινητήριος μοχλός της ΚΕΠΠΑ  Επιτροπή, ΕυρΚοινβ, ΔΕΕ : περιορισμένο ρόλο

13 Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης  διπλός ρόλος : α. ΥπΕκ της ΚΕΠΠΑ (Συμβούλιο) β. Επίτροπος για τις εξωτερικές σχέσεις (Επιτροπή)

14 Στοιχεία στα οποία αντανακλάται η διπλή αποστολή του ΥπΕκ  προϋποθέσεις διορισμού του  θεσμική του θέση  το εύρος των αρμοδιοτήτων του  απαίτηση διπλής πίστης

15 Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης  ά. 27 παρ. 3 ΣΕΕ : ‘’Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ο ύπατος εκπρόσωπος επικουρείται από ευρωπαϊκή υπηρεσία εξωτερικής δράσης’’.  Απόφαση 2010/427/ΕΕ του Συμβουλίου για τον καθορισμό της οργάνωσης και της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης2010/427/ΕΕ  αρμοδιότητα : η ενίσχυση του ΥπΕκ, του Προέδρου του ΕυρΣυμβ, του Προέδρου της Επιτροπής και της Επιτροπής στην άσκηση των αντίστοιχων λειτουργιών τους στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων

16 Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης  αποτελείται : από υπαλλήλους των αρμόδιων διευθύνσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής κι από αποσπασμένο προσωπικό των εθνικών διπλωματικών υπηρεσιών  έδρα : Βρυξέλλες  διοικείται από : Εκτελεστικό Γενικό Γραμματέα 2 αναπληρωτές Γενικούς Γραμματείς  αποτελείται από κεντρική διοίκηση (γενικές διευθύνσεις) και δίκτυο αντιπροσωπειών

17 Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας (ΕΠΑ)  παρακολουθεί τη διεθνή κατάσταση στους τομείς που εμπίπτουν στην ΚΕΠΠΑ  συμβάλλει στον καθορισμό των πολιτικών διατυπώνοντας γνώμες στο Συμβούλιο  εποπτεύει την εφαρμογή των συμφωνημένων πολιτικών  ασκεί, υπό την ευθύνη του Συμβουλίου και του ΥπΕκ τον πολιτικό έλεγχο και τη στρατηγική διεύθυνση των επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων  προεδρεύεται από εκπρόσωπο του ΥπΕκ

18 Β. Η λήψη αποφάσεων σε θέματα ΚΕΠΠΑ - α. διαδικασία  i)EυρΣυμβ → λαμβάνει αποφάσεις που καθορίζουν τα στρατηγικά συμφέροντα και τους στόχους της EΕ  ii)Συμβ → εκδίδει τις αναγκαίες αποφάσεις κατόπιν πρότασης ενός κ – μ, του ΥπΕκ, ή του Υπ με την υποστήριξη της Επιτροπής

19  κανόνας = ομοφωνία  εξαιρέσεις από τον κανόνα της ομοφωνίας : α. μηχανισμός εποικοδομητικής αποχής β. θέσπιση ειδικής πλειοψηφίας σε 4 περιπτώσεις γ. ρήτρα γεφύρωσης (passerelle) * όλες οι περιπτώσεις ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία δεν εφαρμόζονται για αποφάσεις με στρατιωτικές συνέπειες ή με συνέπειες στην άμυνα β. κανόνας ψηφοφορίας

20 γ. μέσα της ΚΕΠΠΑ  γενικοί προσανατολισμοί  αποφάσεις  συστηματική συνεργασία μεταξύ των κ- μ * η θέσπιση νομοθετικών πράξεων στην ΚΕΠΠΑ αποκλείεται

21 δ. ρόλος των άλλων οργάνων - περιθωριακός  Επιτροπή : έχασε το αυτόνομο δικαίωμα πρωτοβουλίας της  ΕυρΚοινβ : _ δίνει τη γνώμη του στον ΥπΕκ ως προς τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ _ερωτήσεις και συστάσεις προς Συμβούλιο και ΥπΕκ _ δύο φορές το χρόνο διεξάγει συζήτηση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της ΚΕΠΠΑ  ΔΕΕ : καταρχήν αποκλείεται η δικαιοδοσία του

22 ενισχυμένη συνεργασία  μηχανισμός που επιτρέπει στα κ – μ που το επιθυμούν να προχωρήσουν πιο γρήγορα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με το να λάβουν μέτρα που θα ισχύουν μόνο για εκείνα  εργαλείο ελαστικότητας  προϋποθέσεις  διαδικασία

23 δαπάνες  διοικητικές : βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ  λειτουργικές : βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ, εκτός από τις δαπάνες που οφείλονται σε ενέργειες που έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή συνέπειες στην άμυνα και των περιπτώσεων όπου το Συμβούλιο λαμβάνει ομόφωνα διαφορετική απόφαση

24 4η ενότητα  Α. κυρώσεις  Β. αλληλεπίδραση μεταξύ της ΚΕΠΠΑ και των οικονομικών διαστάσεων της ασφάλειας  Γ. προβλήματα που εμφανίστηκαν πριν τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης Λισαβόνας

25 Α. κυρώσεις  σκοποί (ά. 11 ΣΕΕ)  έννοια  είδη  αρχές

26 Β. αλληλεπίδραση μεταξύ της ΚΕΠΠΑ και των οικονομικών διαστάσεων της ασφάλειας  διαδικασία επιβολής τους (ά. 215 & 75 ΣΛΕΕ)

27 Γ. Δύο προβλήματα που εμφανίστηκαν πριν τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης Λισαβόνας  1. Οι κυρώσεις που έχουν στόχο τους ιδιώτες (ευφυείς κυρώσεις)  2. Η δικαστική προστασία όσων θίγονται από τις κυρώσεις

28 Μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας :  ρητή νομική βάση για να επιβάλει η ΕΕ κυρώσεις σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, ανεξάρτητα από το αν συνδέονται με κυβερνήσεις τρίτων χωρών ή όχι (ά. 215 παρ. 2 ΣΛΕΕ)  τα φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να ασκούν προσφυγή ακυρώσεως κατά των περιοριστικών μέτρων (ά. 275 παρ. 2 ΣΛΕΕ)  θεσπίζεται υποχρέωση της ΕΕ τα περιοριστικά μέτρα που επιβάλλει να προβλέπουν νομικές εγγυήσεις, δηλαδή να διασφαλίζουν τη δικαστική προστασία των ιδιωτών (ά. 215 παρ. 3 ΣΛΕΕ)

29 5η ενότητα Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ)

30 ΚΠΑΑ  έννοια  αποτελεί το υπερ - διακυβερνητικό τμήμα της ΚΕΠΠΑ  τι περιλαμβάνει

31 Ιστορική αναδρομή  Συνθήκη Βρυξελλών (1948) - ίδρυση ΔΕΕ  ραγδαίες αλλαγές στη διεθνή σκηνή _ Ψυχρός Πόλεμος και ανάδυση της ΕΣΣΔ ως κύριας απειλής _ η ασφάλεια της Ευρώπης παρέμενε μονοπώλιο του ΝΑΤΟ

32 Η πορεία προς της ΕΠΑΑ  Συνθήκη Μάαστριχτ : το πρώτο δειλό βήμα  Συνθήκη Άμστερνταμ : πιο ουσιαστικό βήμα  Saint Malo : Γαλλοβρετανική διάσκεψη Κορυφής  Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κολωνίας (6/1999)  Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ελσίνκι (12/1999)

33 Το ορόσημο του Βερολίνου  Τρία γεγονότα που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της ΚΠΑΑ: α) απόφαση του Βερολίνου β)φιλοευρωπαϊκές πρωτοβουλίες του Ηνωμένου Βασιλείου γ) πόλεμος στο Κόσοβο  Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφαλείας

34 Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην ΚΠΑΑ  Ευρωπαϊκό Συμβούλιο : λαμβάνει αποφάσεις για την αντιμετώπιση μιας κρίσης  Συμβούλιο : λαμβάνει αποφάσεις ομόφωνα, ύστερα από πρόταση του Ύπατου Εκπροσώπου ή πρωτοβουλία κράτους μέλους  Άρα, διακυβερνητική μέθοδος

35 Θεσμικό πλαίσιο ΚΠΑΑ  Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας  Στρατιωτική Επιτροπή της ΕΕ  Στρατιωτικό Επιτελείο

36 Συνθήκη Λισαβόνας και ΚΠΑΑ  νέες ρυθμίσεις : i) ά. 42 ΣΕΕ – για πρώτη φορά αναφέρεται ότι η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιεί στρατιωτικά μέσα ii) τονίζεται ότι η ΚΠΑΑ περιλαμβάνει τον προοδευτικό προσδιορισμό κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία θα οδηγήσει σε κοινή άμυνα, όταν το ΕυρΣυμβ λάβει απόφαση με ομοφωνία iii) δύο μορφές ενισχυμένης συνεργασίας : συνεργασία για την εκτέλεση συγκεκριμένης αποστολής και μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία iv) ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής και ρήτρα αλληλεγγύης v) Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας

37 Στρατιωτικές ικανότητες της άμυνας  Πρωταρχικός Στόχος του Ελσίνκι (1999)  Πρωταρχικός Στόχος 2010 (2004)  Πρωταρχικός Πολιτικός Στόχος (2004)

38 Σχέση ΚΠΑΑ και ΝΑΤΟ  ά. 42 ΣΕΕ : α. η ΚΠΑΑ δεν θίγει την ιδιαιτερότητα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών, β. σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν για ορισμένα κράτη μέλη από το Σύμφωνο του ΝΑΤΟ και συμβιβάζεται με την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας που διαμορφώνεται μέσα στο πλαίσιο αυτό.

39 Επιχειρήσεις της ΕΕ με στρατιωτικά μέσα  1. Concordia στη FYROM  2. Artemis στη δημοκρατία του Κονγκό  3. Althea στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη  4. EUFOR RD Congo στη Δημοκρατία του Κονγκό  5. EUFOR Tchad / RCA στη δημοκρατία του Τσαντ και τη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής  6. EU NAVFOR στη Σομαλία  7. EUTM στην Ουγκάντα

40 Επιχειρήσεις της ΕΕ με μη στρατιωτικά μέσα:  EULEX Kosovo  EUMM Georgia

41 Εθνικές πολιτικές βασικών δρώντων στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα Υπάρχουν σημαντικές στρατηγικές αποκλίσεις μεταξύ των τριών μεγαλύτερων ευρωπαϊκών χωρών  ΗΠΑ : μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου επεδίωξαν τη διατήρηση του ΝΑΤΟ και την ταχεία επανένωση της Γερμανίας, με την ταυτόχρονη παραμονή της στο ΝΑΤΟ.

42  Γερμανία : επιδίωξε να παραμείνει άθικτο το ΝΑΤΟ και να επιταχυνθεί η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, λόγω της δυσχερούς διπλωματικής θέσης της χώρας μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, η οποία απαιτούσε πολιτική νομιμοποίηση μέσω διεθνών θεσμών, στους οποίους θα κατείχε σημαντική θέση

43  Βρετανία : η επιβίωση του ΝΑΤΟ συνιστά πάντοτε ζωτικό συμφέρον της  Γαλλία : πριν την πρόσφατη στροφή της προς το ΝΑΤΟ, διακρινόταν για την ιδιαίτερη επιφυλακτικότητά της απέναντί του.

44 Προοπτικές για την ΚΠΑΑ  Έχει γίνει πρόοδος στις διατάξεις για την ΚΠΑΑ, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια : α) ά. 42, 2, β’ ΣΕΕ : η ΚΠΑΑ δεν θίγει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της άμυνας ορισμένων κρατών μελών (Αυστρία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Σουηδία που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ) και σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ΝΑΤΟ. β) ρήτρα αλληλεγγύης (ά. 222 ΣΛΕΕ) : αυτοματισμός της συνδρομής ≠ ρήτρα ανοιβαίας συνδρομής (ά. 42, 7 ΣΕΕ) : δεν υπάρχει αυτοματισμός, το κράτος που δέχεται ένοπλη επίθεση στο έδαφός του ενημερώνει τα υπόλοιπα κράτη μέλη και μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή τους. Άρα, διαφορετικής έντασης δέσμευση

45  Πιθανότερη εξέλιξη στην ΚΠΑΑ : ορισμένα κράτη μέλη να προχωρήσουν μόνα τους, μέσω της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας