ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Βοηθητικό.

Παρουσίαση με θέμα: "ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Βοηθητικό."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Βοηθητικό Διδακτικό Υλικό Δρ. Ζαγκότση Σμαράγδα Θεσσαλονίκη 2009

2 ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΘΕΩΡΙΑΣ, ΜΕΘΟΔΩΝ ΚΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.

3 Κοινωνιολογική έρευνα: προσπάθεια αναπαράστασης της κοινωνικής πραγματικότητας με εφαρμογή συστηματικών μεθόδων συλλογής και ανάλυσης εμπειρικών στοιχείων/ δεδομένων. Βασικός στόχος: η σύνδεση του εμπειρικού υλικού που συλλέγεται με τις θεωρητικές ιδέες για το κοινωνικό γίγνεσθαι 1. Αντικειμενικότητα στην Κοινωνιολογική έρευνα. Ερευνητές πρόσωπα με ατομικές απόψεις, αξίες, θέσεις για θέματα που ερευνούν Ερώτημα: σε πιο βαθμό μπορούν να απομονωθούν οι προσωπικές πεποιθήσεις του ερευνητή και κατά πόσο η κοινωνική πραγματικότητα που έχει μελετήσει, καθρεπτίζεται αντικειμενικά στα αποτελέσματα της έρευνας;;; Δυο διαφορετικές εκδοχές απαντήσεων: Θετικιστική παράδοση, Σχετικισμός.

4 Α) ΘΕΤΙΚΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ. Υποστηρίζει ότι: κοινωνιολογία είναι η ‘φυσική επιστήμη της κοινωνίας’. άρα μπορούν να ανεβρεθούν κανόνες για την κοινωνική οργάνωση όπως αυτοί που ισχύουν στις θετικές επιστήμες άρα μπορούν να ανεβρεθούν κανόνες για την κοινωνική οργάνωση όπως αυτοί που ισχύουν στις θετικές επιστήμες Η μελέτη των κοινωνικών γεγονότων θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ‘πράγματα’ που ασκούν πίεση και περιορίζουν την συμπεριφορά των υποκειμένων. Εξωτερικά γεγονότα: επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης, αντίληψης, εσωτερίκευσης, δράσης των ατόμων τίθοντας το πλαίσιο της συμπεριφοράς τους. Τρεις παραδοχές στην κοινωνιολογική έρευνα: 1. Κοινωνική πραγματικότητα μπορεί να μελετηθεί με μεθόδους των θετικών επιστημών 2. Στόχος κοιν. έρευνας είναι η διαμόρφωση γενικών κανόνων για τα κοιν. φαινόμενα, παρόμοιων με τους κανόνες που ισχύουν για τα φυσικά φαινόμενα 3. Τα αποτελέσματα της διερεύνησης και ανάλυσης έχουν αντικειμενικό χαρακτήρα ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις του ερευνητή Αντικειμενική & ουδέτερη απεικόνιση της κοιν. πραγματικότητας Αντικειμενική & ουδέτερη απεικόνιση της κοιν. πραγματικότητας Διάκριση αυτό που «πρέπει να ισχύει» με αυτό που «πράγματι ισχύει». Διάκριση αυτό που «πρέπει να ισχύει» με αυτό που «πράγματι ισχύει». Αμεροληψία. Χρήση κατάλληλων & ουδέτερων ερευνητικών εργαλείων Αμεροληψία. Χρήση κατάλληλων & ουδέτερων ερευνητικών εργαλείων

5 Β) ΣΧΕΤΙΚΙΣΜΟΣ. Khum: υποστηρίζει ότι η θεωρία που υιοθετούν οι επιστήμονες για το αντικείμενο της μελέτης τους καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο το προσλαμβάνουν Δεν υπάρχουν ουδέτερα εργαλεία ανάλυσης Ακραία θέση: δεν υφίσταται αντικειμενική πραγματικότητα κοιν. πραγματικότητα δημιουργείται υποκειμενικά και δεν μπορεί να υπάρξει έξω από προσωπικά συστήματα ιδεών, αξιών, πεποιθήσεων κοιν. πραγματικότητα δημιουργείται υποκειμενικά και δεν μπορεί να υπάρξει έξω από προσωπικά συστήματα ιδεών, αξιών, πεποιθήσεων Δεν ισχύει: πχ. παιδιά αναπτυσσόμενων χωρών πεινούν ανεξάρτητα από την οικονομική βοήθεια των Δυτικών Θέση ότι η κοινων. πραγματικότητα δεν είναι ανεξάρτητη από τα υποκείμενα που τη συγκροτούν, κερδίζει έδαφος. Σύγχρονο ερώτημα: πως θα επιτευχθεί η σύζευξη των δυο προσεγγίσεων και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στις επιστημονικές πρακτικές;;

6 Παρατηρήσεις ερευνητή γίνονται μέσα από ένα εννοιολογικό πλέγμα που είναι συνάρτηση των προσωπικών και κοινωνικών συνθηκών που απαρτίζουν το σύνολο των εμπειριών του. πχ. το τι θα αποτελέσει μέτρηση επηρεάζεται από τις προσωπικές αντιλήψεις του ερευνητή για το θέμα που ερευνά Συνεπώς τα δεδομένα που συγκεντρώνονται είναι ήδη εμπλουτισμένα εννοιολογικά. Ωστόσο αυτό δεν αναιρεί την μη ύπαρξη μιας πραγματικότητας. Ερευνητική διαδικασία επιτρέπει τον εμπειρικό έλεγχο των θέσεων, τον επανέλεγχο και την καλύτερη ταύτιση με την κοινωνική πραγματικότητα. Αξίες ερευνητή εισβάλλουν σε πολλές φάσεις της επιστημονικής διερεύνησης: επιλογή θέματος, σχεδιασμό έρευνας, κατηγοριοποίηση των δεδομένων, ερμηνεία αποτελεσμάτων. Παρεμβατικός χαρακτήρας κοιν. επιστήμονα δεν καθιστά μάταιη την προσπάθεια διερεύνησης της κοιν. πραγματικότητας. Την θολώνει αλλά δεν την αναιρεί. Διασφάλιση μέσω εμπειρικού ελέγχου των υποθέσεων, λογική συνοχή των αξιακών συστημάτων της έρευνας, κριτική αποτίμηση από επιστημονική κοινότητα. Μέθοδοι + Τεχνικές κοιν. έρευνας εργαλεία διασφάλισης έγκυρης προσέγγισης της κοινωνικής πραγματικότητας

7 2. Ιδιαιτερότητες Κοινωνικών Φαινομένων ως αντικείμενα έρευνας. Κοινωνική πραγματικότητα: - Κατασκευάζεται μέσα από τα νοήματα που δίνουν τα άτομα στη δική τους συμπεριφορά και τη συμπεριφορά των άλλων - Άνθρωποι διαθέτουν βούληση, κίνητρα, πεποιθήσεις που συντελούν στη συμπεριφορά που εκδηλώνουν - Η ίδια συμπεριφορά με βάση τα προσωπικά κίνητρα μπορεί να έχει διαφορετικές ερμηνείες. Άρα αναγκαιότητα ειδικής μεθόδου διερεύνησης της κοιν. πραγματικότητας. Κάθε μελέτη κοιν. φαινομένων θα πρέπει να θέτει ως αφετηρία ανάλυσης την ατομική συμπεριφορά. Πρόβλημα εναρμόνισης: υποκειμενικού χαρακτήρα νοημάτων με αντικειμενικό χαρακτήρα της επιδιωκόμενης επιστημονικής γνώσης Schutz: άνθρωποι ερμηνεύουν καθημερινές τους εμπειρίες στο πλαίσιο των κοινών παραστάσεων που έχουν κληρονομήσει ως μέλη της ίδιας κοινωνίας αντιμετωπίζουν κοιν φαινόμενα με τη φυσική στάση της κοινής λογικής αντιμετωπίζουν κοιν φαινόμενα με τη φυσική στάση της κοινής λογικής εξωτερικός κόσμος αντικειμενοποιείται καθώς προσλαμβάνεται και κατασκευάζεται με κοινά συστήματα τυποποίησης που θεωρούνται δεδομένα από τα μέλη της κοινωνίας. εξωτερικός κόσμος αντικειμενοποιείται καθώς προσλαμβάνεται και κατασκευάζεται με κοινά συστήματα τυποποίησης που θεωρούνται δεδομένα από τα μέλη της κοινωνίας.

8 Ερώτημα: σε πιο βαθμό οι αναπαραστάσεις του ερευνητή μένουν πιστές στο νόημα που απέδωσαν οι ερευνόμενοι;; Τίθεται θέμα εγκυρότητα της επιστημονικής γνώσης. Διασφαλίζεται μέσω: 1. Εννοιολογικά κατασκευάσματα ερευνητή περιγράφονται με σαφήνεια και σύμφωνα με την κοινή λογική 2. Ισχύει το κριτήριο της υποκειμενικής ερμηνείας. Δηλαδή το επεξηγηματικό μοντέλο του ερευνητή στηρίζεται στα νοήματα που αποδίδουν οι ερωτώμενοι και ερμηνεύουν τα εξωτερικά γεγονότα. 3. Κάθε εννοιολογικό κατασκεύασμα του ερευνητή θα πρέπει να είναι κατανοητό από τον ερευνόμενο στο πλαίσιο της δικής του κοινής λογικής Το 3 είναι το πιο σημαντικό

9 3. Σχέση Θεωρίας και Έρευνας. Θεωρία: είναι ένα σύστημα από λογικές αρχές οι οποίες παρέχουν μια σχετική επαρκή ερμηνεία του φαινομένου που διερευνάται Η θεωρία προσφέρει το πλαίσιο ερμηνείας των εμπειρικών δεδομένων. Αναφέρεται στη μορφή, διαστάσεις του κοινωνικού φαινομένου, εξηγεί τους λόγους εμφάνισης του, τις συνθήκες ύπαρξης του…… Ουσιαστικά η θεωρία συνιστά προκαθορισμένες ιδέες για το υπό έρευνα θέμα συγκροτώντας το πλαίσιο ανάλυσης και ερμηνείας του. Δυο μορφές σύνδεσης θεωρίας με εμπειρική έρευνα: 1. Αντιπαράθεση έρευνας με θεωρία με στόχο την επιβεβαίωση της δεύτερης 2. Έρευνα βάση για ανάπτυξη και συγκεκριμενοποίηση της θεωρίας Αν 1 τότε χρήση ποσοτικών μεθόδων Αν 2 τότε χρήση ποιοτικών μεθόδων

10 3.1 Θεωρία και Ποσοτικές Μέθοδοι. Η έρευνα με Ποσοτικές μεθόδους προϋποθέτει: - Ύπαρξη συγκεκριμένης θεωρίας - Διατύπωση υποθέσεων βάση θεωρίας που τίθονται σε έλεγχο μέσω της έρευνας. Οι υποθέσεις είναι προτάσεις οι οποίες εκφράζουν πιθανές σχέσεις μεταξύ των παραγόντων που εμπλέκονται στο υπό μελέτη φαινόμενο. Διαμορφώνονται πριν από την έναρξη της έρευνας και προσδιορίζουν τα στοιχεία που θα συλλεχθούν. Η ποσοτική έρευνα έχει: - Σταθερή και δύσκαμπτη δομή - Ο σχεδιασμός της επιδέχεται ελάχιστες αλλαγές εφόσον ξεκινήσει η έρευνα - Επιτρέπει τη σύνδεση 2 και > χαρακτηριστικών για μεγάλο αριθμό περιπτώσεων ανάδειξη γενικών τάσεων (στοιχείο προτίμησης της από ερευνητές) ανάδειξη γενικών τάσεων (στοιχείο προτίμησης της από ερευνητές) δομείται σε πλέγμα μεταβλητών, δηλ. χαρακτηριστικών που μεταβάλλονται βάση δείγματος δομείται σε πλέγμα μεταβλητών, δηλ. χαρακτηριστικών που μεταβάλλονται βάση δείγματος

11 Στάδια Ποσοτικής Έρευνας. 1. Επιλογή θεωρίας 2. Διατύπωση υποθέσεων Στάδιο 3. Κατασκευή σχεδίου έρευνας σχεδιασμού (επιλογή μεταβλητών, δεικτών, δειγματοληψία, (επιλογή μεταβλητών, δεικτών, δειγματοληψία, τεχνικές συλλογής στοιχείων) τεχνικές συλλογής στοιχείων) 4. Εφαρμογή σχεδίου έρευνας 5. Ανάλυση στοιχείων με στατιστικές μεθόδους. Στάδιο 6. Ερμηνεία αποτελεσμάτων εκτέλεσης (αποδοχή ή απόρριψη θεωρίας) (αποδοχή ή απόρριψη θεωρίας)

12 3.2 Θεωρία και Ποιοτικές Μέθοδοι. Η ποιοτική έρευνα έχει: - Ευέλικτη δομή που επιτρέπει αλλαγές στα ερωτήματα που τίθονται καθώς και στον τρόπο συλλογής των δεδομένων - Θεωρία δεν έχει συγκεκριμένη μορφή στην αρχή της έρευνας, αλλά διαμορφώνεται σε συνάρτηση με τα δεδομένα που συλλέγονται - Εφαρμογή ποιοτικών μεθόδων συλλογής δεδομένων (πχ. Συνεντεύξεις σε βάθος, συμμετοχική παρατήρηση) (πχ. Συνεντεύξεις σε βάθος, συμμετοχική παρατήρηση) - Μικρότερος αριθμός περιπτώσεων. Στόχος η ολιστική προσέγγιση τους. - Δεν υπάρχουν αρχικά συγκεκριμένες υποθέσεις αλλά μόνο ένα εννοιολογικό πλαίσιο. - Κατεύθυνση έρευνας δεν είναι σταθερή και προκαθορισμένη αλλά διαμορφώνεται στην πορεία. Σχεδιασμός ποιοτικής έρευνας λιγότερο δύσκαμπτος από αυτόν της ποσοτικής. Αποφάσεις για τόπους έρευνας, άτομα, τεχνικές μπορούν να μεταβληθούν καθώς εξελίσσεται η έρευνα. Στην ποιοτική έρευνα σημασία έχει το ιστορικό- κοινωνικό πλαίσιο ερμηνείας της συμπεριφοράς των υποκειμένων και της συμπεριφοράς των άλλων.

13 ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ, ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΗ.

14 Η πλειοψηφία των εμπειρικών διερευνήσεων είναι ποσοτικής φύσεως. κοινωνική πραγματικότητα αντιμετωπίζεται ως ένα σύνολο χαρακτηριστικών ή μεταβλητών κοινωνική πραγματικότητα αντιμετωπίζεται ως ένα σύνολο χαρακτηριστικών ή μεταβλητών Lazarsfeld (Πανεπιστήμιο Columbia, δεκαετία ’30 –’60) Ανέπτυξε και καθιέρωσε τη λογική της ποσοτικής ανάλυσης μεταβλητών στην κοινωνιολογική εμπειρική έρευνα. Θεωρεί ότι η συστηματική επιστημονική έρευνα είναι εφικτή εφόσον υπάρχουν κατάλληλες μέθοδοι που επιτρέπουν τη μέτρηση αντικειμενικών εξωτερικών χαρακτηριστικών (μεταβλητών) των υπό έρευνα κοινωνικών φαινομένων. Μέσω αυτής της διαδικασίας εξασφαλίζεται: - Συστηματική αντικειμενική διερεύνηση των κοινωνικών φαινομένων - Η δυνατότητα ανάδειξης εμπειρικών γενικεύσεων αποτελώντας τη βάση για την εμπειρική θεμελίωση των θεωριών Απαιτείται τα στοιχεία που συλλέγονται να προσδιορίζονται αντικειμενικά, να καταγράφονται με ακρίβεια, και να ποσοτικοποιούνται. ανάπτυξη εξειδικευμένων στατιστικών μεθόδων & προγραμμάτων που επιτρέπουν την επεξεργασία μεγάλου αριθμού δεδομένων, αναδεικνύοντας όχι μόνο τη γενική τάση αλλά και τις αιτιώδεις συσχετίσεις των μεταβλητών. ανάπτυξη εξειδικευμένων στατιστικών μεθόδων & προγραμμάτων που επιτρέπουν την επεξεργασία μεγάλου αριθμού δεδομένων, αναδεικνύοντας όχι μόνο τη γενική τάση αλλά και τις αιτιώδεις συσχετίσεις των μεταβλητών.

15 Από τις Θεωρητικές Έννοιες στις Εμπειρικές Μεταβλητές και Δείκτες. Μεγάλο τμήμα των ποσοτικών ερευνών αφορά τη ‘μετάφραση’ θεωρητικών εννοιών σε μετρήσιμες ιδιότητες, ώστε περιπτώσεις που περιλαμβάνονται στην έρευνα να μπορούν να ταξινομηθούν. Η διερεύνηση των κοινωνικών φαινομένων γίνεται εφόσον προσδιοριστούν τα συνθετικά των φαινομένων αυτών με μεθόδους όσο το δυνατό πιο ακριβείς Ρόλος μέτρησης Η μέτρηση αφορά ιδιότητες των αντικειμένων όχι τα ίδια τα αντικείμενα π.χ δεν μετράμε τον τουρίστα καθ’ εαυτόν, αλλά τις ιδιότητες του Λόγου χάρη: ηλικία, φύλο, αριθμό ταξιδιών που πραγματοποιεί…….. Λόγου χάρη: ηλικία, φύλο, αριθμό ταξιδιών που πραγματοποιεί…….. Η μέτρηση της ιδιότητας συνίσταται σε απόδοση αριθμών σε συστήματα, με σκοπό την αντιπροσώπευση της ιδιότητας αυτής. Για την αντιπροσώπευση της ιδιότητας θα πρέπει να υπάρχει ισομορφία. Δηλαδή ένα προς ένα αντιστοιχία. Η δυσκολία της μέτρησης έγκειται στην απόσταση του υπό διερεύνηση κοινωνικού φαινομένου και του δείκτη που χρησιμοποιούμε για τη μέτρηση του στην εμπειρική έρευνα.

16 Η μεταφορά από θεωρητικό σε εμπειρικό επίπεδο περιλαμβάνει σειρά αποφάσεων που οδηγούν στη συγκεκριμενοποίηση των θεωρητικών εννοιών και τη δυνατότητα συλλογής στοιχείων. Γενικές και σύνθετες έννοιες προσδιορίζονται επιτρέποντας την καταγραφή τους μέσω ερωτήσεων. Για να πραγματοποιηθεί αυτό επιβάλλεται οι θεωρητικές έννοιες να συνοδεύονται από λειτουργικούς ορισμούς, δηλαδή ορισμούς με αναφορά στις παρατηρήσιμες πτυχές της εν λόγω θεωρητικής έννοιας. δηλαδή ορισμούς με αναφορά στις παρατηρήσιμες πτυχές της εν λόγω θεωρητικής έννοιας. π.χ θεωρία για παρεκκλίνουσα συμπεριφορά ισχυρίζεται ότι όσο πιο θρησκευόμενο το άτομο τόσο μικρότερες οι πιθανότητες εκδήλωσης κάποιας μορφής παρέκκλισης. Ο έλεγχος αυτής της θεωρίας απαιτεί εννοιολογική οριοθέτηση των εννοιών θρησκευτικότητα & παρέκκλιση.

17 Έστω έννοια Θρησκευτικότητας περιλαμβάνει: - τελετουργική πλευρά (συμμετοχή σε Θρησκευτικές τελετουργίες) - τελετουργική πλευρά (συμμετοχή σε Θρησκευτικές τελετουργίες) - ιδεολογική (παραδοσιακές θρησκευτικές πεποιθήσεις) - ιδεολογική (παραδοσιακές θρησκευτικές πεποιθήσεις) - γνωστική (γνώση περί θρησκειών) - γνωστική (γνώση περί θρησκειών) - εκδήλωση στην καθημερινή ζωή και την συμπεριφορά - εκδήλωση στην καθημερινή ζωή και την συμπεριφορά Ο ερευνητής μέσω συγκεκριμένων ερωτήσεων που αφορούν την κάθε πλευρά ξεχωριστά, συλλέγει τις απαιτούμενες πληροφορίες, τις οποίες στην πορεία ενοποιεί και διαμορφώνει το γενικό δείκτη για το βαθμό θρησκευτικότητας του κάθε ατόμου. Κατά συνέπεια έννοιες όπως η θρησκευτικότητα μετατρέπονται σε μετρήσιμες μεταβλητές όπου η κάθε μια μπορεί να αποκτήσει βαθμό/ τιμή, επιτρέποντας τη σύγκριση των περιπτώσεων μεταξύ τους.

18 πχ. ‘Πόσο συχνά πηγαίνετε στην εκκλησία;’ (ερώτηση τελετουργική) - Περίπου 1 φορά την εβδομάδα 1 1= πολύ θρησκευόμενο - Περίπου 1 φορά την εβδομάδα 1 1= πολύ θρησκευόμενο - » 2-3 φορές το μήνα 2 άτομο - » 2-3 φορές το μήνα 2 άτομο - » 1 φορά το μήνα 3 - » 1 φορά το μήνα 3 - » 5-6 φορές το χρόνο 4 8= καθόλου ή λιγότερο - » 5-6 φορές το χρόνο 4 8= καθόλου ή λιγότερο - » 2-4 φορές το χρόνο 5 - » 2-4 φορές το χρόνο 5 - » 1 φορά το χρόνο 6 - » 1 φορά το χρόνο 6 - Σπανίως 7 - Σπανίως 7 - Ποτέ 8 - Ποτέ 8 Οι απαντήσεις δίνουν τη δυνατότητα κατηγοριοποίησης κάθε ερωτώμενου βάση του βαθμού συμμετοχής του στις τελετουργικές διαδικασίες. Ο ερευνητής καθορίζει το βαθμό πληροφόρησης που θέλει να συλλέξει. π.χ. Πηγαίνετε λιγότερο ή περισσότερο από 1 φορά το μήνα στην εκκλησία; - Λιγότερο 1 - Λιγότερο 1 - Περισσότερο 2 - Περισσότερο 2 Δεν υπάρχει διαφοροποίηση, είτε πηγαίνεις 1 φορά ή 0 παίρνει ίδια τιμή (1).

19 Κατά συνέπεια διαδικασία μέτρησης περιλαμβάνει: 1 ο : διατύπωση λειτουργικών ορισμών για τις θεωρητικές έννοιες που περιλαμβάνονται στις θεωρητικές υποθέσεις 2 ο : διατύπωση συγκεκριμένων ερωτήσεων/ προτάσεων που αντιστοιχούν στους λειτουργικούς ορισμούς 3 ο : τρόπος βαθμολόγησης ή κατηγοριοποίησης των ερωτώμενων σχετικά με τις ερωτήσεις αυτές Βαθμολόγηση πρέπει να ανταποκρίνεται σε πραγματικές διαστάσεις διαφορετικά κίνδυνος συλλογής λανθασμένων απαντήσεων οπότε επεξεργασία δεν θα έχει ορθά αποτελέσματα. ΕΠΙΠΕΔΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ. Διαδικασία μέτρησης έχει ως αποτέλεσμα κάθε περίπτωση να παίρνει μια τιμή χαρακτηρίζοντας τη σχέση της με την εκάστοτε μεταβλητή. Είδος πληροφόρησης που παρέχουν οι τιμές/ αριθμοί καθορίζουν + = διαφορετικά + = διαφορετικά κανόνες που χρησιμοποιούνται για την απόδοση των επίπεδα αριθμών μέτρησης

20 1. Ονομαστική Μέτρηση (nominal). Πρόκειται για απλή ταξινόμηση χαρακτηριστικών και οι περιπτώσεις τοποθετούνται σε ομοιογενείς κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν. Οι αριθμοί που αποδίδονται στις διάφορες κατηγορίες είναι συμβολικοί, άρα επιλέγονται αυθαίρετα, δεν εκφράζουν ύπαρξη αριθμητικών σχέσεων μεταξύ των κατηγοριών. π.χ. Ποιο το Θρήσκευμα σας; - Χριστιανός Ορθόδοξος 1 - Χριστιανός Ορθόδοξος 1 - Καθολικός 2 - Καθολικός 2 - Μουσουλμάνος 3 - Μουσουλμάνος 3 - Άλλο Θρήσκευμα 4 - Άλλο Θρήσκευμα 4 - Άθεος 5 - Άθεος 5 Εφαρμογή Ονομαστικής μέτρησης απαιτεί: - Κατηγορίες αμοιβαίως αποκλειόμενες (κάθε περίπτωση μόνο σε 1 κατηγορία) - Διαφορά κατηγοριών αποκλειστικά ποιοτική. Αριθμοί μόνο ονομαστικά σύμβολα χωρίς τη δυνατότητα πραγματοποίηση πράξεων.

21 2. Τακτική Μέτρηση (Ordinal). Χαρακτηριστικό αυτής της μέτρησης είναι ότι οι κατηγορίες της μεταβλητής αποτελούν διάταξη κατά βαθμό. Αλλά η διαφορά ανάμεσα σε διαδοχικές κατηγορίες δεν είναι ποσοτικά ίδια. π.χ Σε ποια κοινωνική τάξη θεωρείτε ότι ανήκετε; - Ανώτερη 1 - Ανώτερη 1 - Μεσαία 2 - Μεσαία 2 - Κατώτερη 3 - Κατώτερη 3 Η τιμή που φέρει το άτομο στη μεταβλητή προσδιορίζει τη συγκριτική του θέση χωρίς να σημαίνει ότι υπάρχει ακριβής ποσοτική διαφορά σε ταξικό επίπεδο ανάμεσα στις τιμές της μεταβλητής. Τακτική μέτρηση όχι μόνο κατηγοριοποιεί τις περιπτώσεις αλλά και ιεραρχεί. Κατά συνέπεια αντιπροσωπεύει υψηλότερο επίπεδο μέτρησης.

22 3. Μέτρηση Διαστήματος (Interval). Οι αριθμοί που αποδίδονται στις κατηγορίες δεν είναι απλά σύμβολα αλλά έχουν ποσοτική ερμηνεία. Η ποσοτική διαφορά διαδοχικών αριθμών είναι σταθερή σε όλο το εύρος της κλίμακας (π.χ. 4 - 3 = 2 - 1) Σημείο ‘0’ δεν έχει ουσιαστική σημασία. Επιλέγεται αυθαίρετα ως βάση για τη διαμόρφωση της κλίμακας. Χωρίς να σημαίνει έλλειψη του υπό μέτρηση φαινομένου. Κατά συνέπεια η σύγκριση τιμών σε αναλογίες μεγέθους δεν έχουν νόημα. π.χ Μέτρηση θερμοκρασίας Διαφορά μεταξύ 20 και 30 ο C είναι ίδια με τη διαφορά 30 και 40 ο C. Ωστόσο σημείο ‘0’ δεν σημαίνει απουσία θερμοκρασίας. Κατά συνέπεια όταν αυξάνεται η θερμοκρασία από 20 σε 40 ο C δεν σημαίνει ότι διπλασιάστηκε.

23 4. Κλίμακα Λόγου (Ratio) Έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με τη Μέτρηση διαστήματος με μόνη διαφορά ότι το σημείο ‘0’ είναι αληθές, όχι αυθαίρετο. Σημαίνει ολοκληρωτική έλλειψη του υπό μέτρηση φαινομένου. Σημαίνει ολοκληρωτική έλλειψη του υπό μέτρηση φαινομένου. Κατά συνέπεια επιτρέπει την σύγκριση της αναλογίας των τιμών ανεξάρτητα από τη μονάδα μέτρησης. Αντιπροσωπεύει υψηλότερο επίπεδο μέτρησης. Γενικά: ίδιες μεταβλητές επιδέχονται χαμηλότερο και υψηλότερο επίπεδο μέτρησης Κλίμακες Μέτρησης Στάσεων Δίνουν τη δυνατότητα δημιουργίας γενικών δεικτών από επί μέρους δείκτες που αφορούν την ίδια θεωρητική έννοια. Επιμέρους ερωτήσεις ενοποιούνται σε μια γενική κλίμακα αποτελώντας τη μέτρηση του φαινομένου. Ο βαθμός του ερωτώμενου στη γενική κλίμακα συνοψίζει τις επιμέρους απαντήσεις του και αντιπροσωπεύει τη γενική στάση του έναντι του υπό διερεύνηση φαινομένου.

24 ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΣΤΑΣΕΩΝ

25 Σύνθετες και πολύπλοκες θεωρητικές έννοιες μπορούν να διερευνηθούν μέσα από μια σειρά ερωτήσεων/ δεικτών. Εάν διαμορφώσουμε 1 μόνο ερώτηση για κάθε θεωρητική έννοια τότε υπάρχει κίνδυνος μη ολοκληρωμένης μέτρησης της στάσης των ερωτώμενων στο υπό διερεύνηση θέμα. Οι κλίμακες μέτρησης στάσεων παρέχουν τη δυνατότητα δημιουργίας γενικών δεικτών από επιμέρους δείκτες (ερωτήσεις/ θέματα) που αφορούν την ίδια θεωρητική έννοια. Οι επιμέρους ερωτήσεις ενοποιούνται σε μια γενική κλίμακα και συγκροτούν τη μέτρηση του υπό έρευνα φαινομένου. Ο βαθμός που λαμβάνει ο ερωτώμενος στη γενική κλίμακα συνοψίζει τις απαντήσεις που έχει δώσει στις επιμέρους ερωτήσεις. Συνεπώς αντιπροσωπεύει τη γενική του στάση ως προ το θέμα που ερευνούμε. Τρεις οι βασικές κλίμακες στάσεων: Λίκερτ, Γκάτμαν, Θέρστον.

26 1. Κλίμακα Λίκερτ (Likert). Αποτελεί την πλέον δημοφιλή κλίμακα μέτρησης στάσεων. Είναι ‘εύκολη’ τόσο στην κατασκευή όσο και στην εφαρμογή της. Χαρακτηριστικά κλίμακας - Ερωτώμενοι τοποθετούνται στο βαθμό που συμφωνούν ή διαφωνούν με μια σειρά θεμάτων/ ερωτήσεων που αντιπροσωπεύουν την υπό έρευνα θεωρητική έννοια. - Οι δυνατές επιλογές απαντήσεων που έχουν οι ερωτώμενοι είναι σταθερές (συνήθως 5) Συμφωνώ απόλυτα Πολύ Συμφωνώ απόλυτα Πολύ Συμφωνώ Αρκετά Συμφωνώ Αρκετά Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ ή Μέτρια Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ ή Μέτρια Διαφωνώ Λίγο Διαφωνώ Λίγο Διαφωνώ απόλυτα Καθόλου Διαφωνώ απόλυτα Καθόλου

27 Κατασκευή και εφαρμογή κλίμακας - Ο ερευνητής διατυπώνει τις ερωτήσεις που αντιστοιχούν στις διαφορετικές πτυχές του θέματος/ έννοιας που ερευνά. Προσοχή!! Θα πρέπει να υπάρχει παρόμοιος αριθμός ερωτήσεων με θετική και αρνητική στάση. Το ‘Συμφωνώ απόλυτα’ : σε μια ερώτηση με θετική διατύπωση εκφράζει θετική στάση, ενώ σε μια ερώτηση με θετική διατύπωση εκφράζει θετική στάση, ενώ σε μια ερώτηση με αρνητική διατύπωση εκφράζει αρνητική στάση. σε μια ερώτηση με αρνητική διατύπωση εκφράζει αρνητική στάση. Αποφεύγεται ο κίνδυνος να δοθούν ίδιες απαντήσεις από κεκτημένη ταχύτητα. - Εφόσον οι ερωτώμενοι τοποθετηθούν, αντιστρέφονται οι βαθμοί που αντιστοιχούν στις κατηγορίες είτε σε όλες τις ερωτήσεις με θετική στάση είτε σε όλες με αρνητική. - Μετά την αντιστροφή αθροίζονται οι βαθμοί σε όλες τις ερωτήσεις για κάθε ερωτώμενο. Ο συνολικός βαθμός αντιπροσωπεύει τη γενική στάση του ερωτώμενου ως προς το θέμα διερεύνησης. π.χ Αν το 1 αντιπροσωπεύει τη θετική στάση, τότε: όσο χαμηλότερη η γενική βαθμολογία του ερωτώμενου τόσο θετικότερη η στάση του στο θέμα. π.χ Αν το 1 αντιπροσωπεύει τη θετική στάση, τότε: όσο χαμηλότερη η γενική βαθμολογία του ερωτώμενου τόσο θετικότερη η στάση του στο θέμα.

28

29 Στην τελική διαμόρφωση της κλίμακας οι ερωτήσεις θα πρέπει: - Να διαφοροποιούν τους ερωτώμενους ως προς τη στάση που εκφράζουν π.χ να μην συγκεντρώνονται όλοι στη θετική στάση π.χ να μην συγκεντρώνονται όλοι στη θετική στάση - Στο τελικό ερωτηματολόγιο θα πρέπει να περιλαμβάνονται μόνο οι ερωτήσεις που παρουσιάζουν ισχυρή σύνδεση με το συνολικό βαθμό - Εξετάζουμε την αξιοπιστία της κλίμακας, ελέγχοντας τη συνέπεια των απαντήσεων των ερωτώμενων σε κάθε ερώτηση (λογική αλληλουχία απαντήσεων). Πλεονεκτήματα: - Εύκολη κατασκευή - Ανάλυση μπορεί να αναδείξει υποομάδες ερωτήσεων με μεγάλη συνοχή, δηλ. πιο έντονα κοινά χαρακτηριστικά - Από το συνολικό βαθμό διαφαίνεται με ευκολία η διαφοροποίηση των στάσεων των ερωτώμενων. Μειονεκτήματα: - Στο συνολικό βαθμό δεν σκιαγραφούνται οι επιμέρους βαθμοί συμφωνίας ή διαφωνίας με το θέμα. π.χ ο συνολικός βαθμός 25 μπορεί να προκύψει από ποικίλους συνδυασμούς επιμέρους βαθμών. π.χ ο συνολικός βαθμός 25 μπορεί να προκύψει από ποικίλους συνδυασμούς επιμέρους βαθμών.

30 2. Κλίμακα Γκάτμαν (Guttman). Αποτελεί μια κλίμακα στάσεων που εξασφαλίζει μοναδικό συνδυασμό απαντήσεων για κάθε διαφορετικό βαθμό. Χαρακτηριστικά κλίμακας - Οι ερωτήσεις που περιλαμβάνονται στην κλίμακα τοποθετούνται σε διάταξη σύμφωνα με τη βαρύτητα που φέρουν ως προς την υπό μέτρηση στάση - Δυο δυνατές απαντήσεις σε κάθε ερώτηση (Ναι/ Όχι, Συμφωνώ/ Διαφωνώ) Συμφωνώ/ Διαφωνώ) Κατασκευή και εφαρμογή της κλίμακας - Ο ερευνητής διατυπώνει τις ερωτήσεις της κλίμακας και τις τοποθετεί σε διάταξη εκφράζοντας προοδευτικά μειωμένη στήριξη στο υπό διερεύνηση θέμα. - Οι απαντήσεις των ερωτώμενων στο σύνολο τους μπορούν να ενταχθούν σε ένα Προκαθορισμένο σχηματισμό απαντήσεων που έχει σχεδιάσει ο ερευνητής. Ο αριθμός των Αναμενόμενων σχηματισμών είναι πάντα ίσος με τον αριθμό των ερωτήσεων + 1. Ο αριθμός των Αναμενόμενων σχηματισμών είναι πάντα ίσος με τον αριθμό των ερωτήσεων + 1.

31 π.χ έστω ότι έχουμε μια κλίμακα Γκάτμαν που αποτελείτε από 5 ερωτήσεις. - Εάν κάποιος απαντήσει ΝΑΙ στην ερ. 1 (έντονη θετική στάση), λογικά θα απαντήσει ΝΑΙ και στις υπόλοιπες ερωτήσεις Σχηματισμός απαντήσεων Α Σχηματισμός απαντήσεων Α - Εάν απαντήσει ΌΧΙ στην ερ. 1 αλλά ΝΑΙ στην ερ. 2΄, λογικά θα απαντήσει ΝΑΙ και στις ερωτήσεις 3 – 4 - 5. Σχηματισμός απαντήσεων Β Σχηματισμός απαντήσεων Β Οι ερωτήσεις εκφράζουν διαφορετικό βαθμό υποστήριξης για το θέμα που ερευνούμε (από πολύ ισχυρή μέχρι ‘χαλαρή’ υποστήριξη). Εάν ο ερωτώμενος συμφωνεί με την έντονα θετική στάση τότε θα συμφωνεί και με την πιο ‘χαλαρή’ θετική στάση. Ο συνολικός βαθμός κάθε ερωτώμενου προκύπτει αθροίζοντας όλες τις θετικές απαντήσεις που έχει δώσει. Κάθε συνολικός αριθμός αντιστοιχεί σε μοναδικό συνδυασμό απαντήσεων.

32 Παράδειγμα Κλίμακας Γκάτμαν 1. Φορολογική απαλλαγή θα πρέπει να έχουν όλες οι τουριστικές επιχειρήσεις. Συμφωνώ Διαφωνώ Συμφωνώ Διαφωνώ 2. Φορολογική απαλλαγή θα πρέπει να έχουν μόνο οι μικρομεσαίες τουριστικές επιχειρήσεις. Συμφωνώ Διαφωνώ Συμφωνώ Διαφωνώ 3. Φορολογική απαλλαγή θα πρέπει να έχουν μόνο οι τουριστικές επιχειρήσεις που βρίσκονται στον 1 χρόνο λειτουργίας τους. Συμφωνώ Διαφωνώ Συμφωνώ Διαφωνώ 4. Φορολογική απαλλαγή θα πρέπει να έχουν μόνο οι τουριστικές επιχειρήσεις που βρίσκονται σε παραμεθόριες περιοχές. Συμφωνώ Διαφωνώ Συμφωνώ Διαφωνώ 5. Φορολογική απαλλαγή θα πρέπει να έχουν μόνο οι τουριστικές επιχειρήσεις των εναλλακτικών μορφών. Συμφωνώ Διαφωνώ Συμφωνώ Διαφωνώ

33

34 Ωστόσο δεν αποκλείεται η διάταξη των απαντήσεων να μην ανταποκρίνεται στα δεδομένα. Δηλ. οι απαντήσεις των ερωτώμενων να μην εντάσσονται στη λογική των Αναμενόμενων Σχηματισμών που έχει διαμορφώσει ο ερευνητής. Πάντα υπάρχουν απαντήσεις που δεν εμπίπτουν στους αναμενόμενους σχηματισμούς και αντιπροσωπεύουν ‘σφάλματα’. Υπολογισμός σφαλμάτων: σε κάθε μη αναμενόμενο σχηματισμό ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός απαντήσεων που πρέπει να αντιστραφεί ώστε να προκύψει ένας αναμενόμενος συνδυασμός; Ο συνολικός βαθμός για τους ερωτώμενους που έχουν δώσει ‘λανθασμένες’ απαντήσεις, προκύπτει εφόσον μετατραπούν οι λανθασμένες σε αναμενόμενες απαντήσεις. Ουσιαστικά σαν να μην λαμβάνουμε υπόψη τις λανθασμένες απαντήσεις.

35 Σε περίπτωση που το % των σφαλμάτων είναι μεγάλο, τότε η κλίμακα απορρίπτεται διότι δεν ανταποκρίνεται στα δεδομένα. Ωστόσο σε μικρό αριθμό σφαλμάτων η κλίμακα γίνεται αποδεκτή, διότι πάντα υπάρχουν μικρές αποκλίσεις. Ο Υπολογισμός των αποκλίσεων από την ‘τέλεια κλίμακα’ γίνεται με τη χρήση του Συντελεστή Αναπαραγωγιμότητας. Συντελεστής συνολικός αριθμός σφαλμάτων Αναπαραγωγιμότητας = 1 - συνολικός αριθμός απαντήσεων Όταν συντελεστής = 1 τότε συνδυασμός απαντήσεων ερωτώμενου αναπαράγονται στο βαθμό της κλίμακας Όταν συντελεστής < 1 τότε αυξάνεται το % των απαντήσεων που αποκλίνουν από την τέλεια μορφή της κλίμακας Όταν συντελεστής > 0,9 τότε η κλίμακα γίνεται αποδεκτή. Κύριο πλεονέκτημα της κλίμακας Γκάτμαν αποτελεί ότι ο συνολικός βαθμός αντιπροσωπεύει μοναδικό συνδυασμό απαντήσεων.

36 3. Κλίμακα Θέρστον (Thurstone). Η κλίμακα Θέρστον είναι γνωστή και ως η κλίμακα των ίσων εμφανιζομένων διαστημάτων. Χαρακτηριστικά κλίμακας - Κατασκευάζεται όχι μόνο με κριτήρια που επιβάλλει αποκλειστικά ο ερευνητής αλλά και με τη συμμετοχή των ερωτώμενων. - Εκφράζει σε μεγαλύτερο βαθμό, από τις δυο προηγούμενες κλίμακες, τις αντιλήψεις των ερωτώμενων για τη διαβάθμιση των θεμάτων που περιλαμβάνει. Κατασκευή και εφαρμογή κλίμακας - Ερευνητής διατυπώνει ένα μεγάλο αριθμό ερωτήσεων/ προτάσεων (50- 100) για την υπό μέτρηση στάση, όπου σύμφωνα με την αντίληψη του αντιπροσωπεύουν όλο το φάσμα των στάσεων (πολύ θετική, ουδέτερη, πολύ αρνητική). - Επιλέγει τυχαία από τον πληθυσμό τουλάχιστον 50 άτομα ως ‘κριτές’. Οι κριτές τοποθετούν τις προτάσεις σε κατηγορίες ανάλογα με το πόσο θετική ή αρνητική είναι η στάση που εκφράζεται. Οι κριτές τοποθετούν τις προτάσεις σε κατηγορίες ανάλογα με το πόσο θετική ή αρνητική είναι η στάση που εκφράζεται.

37 - Συνήθως υπάρχουν 11 κατηγορίες στην κλίμακα (1: πιο ευνοϊκή στάση, 6: ουδέτερη, 11: πιο δυσμενής) (1: πιο ευνοϊκή στάση, 6: ουδέτερη, 11: πιο δυσμενής) Οι κριτές βαθμολογούν τις προτάσεις στην κλίμακα χωρίς να εκφράζουν ουσιαστικά τις προσωπικές τους θέσεις. - Οι προτάσεις που εμφανίζουν μεγάλες αποκλίσεις στον τρόπο βαθμολόγησης από τους κριτές, τότε απορρίπτονται από τον ερευνητή ως ασαφείς. - Λαμβάνοντας υπόψη τη βαθμολογία όλων των κριτών υπολογίζεται η διάμεση τιμή για κάθε πρόταση. (δηλ. τη θέση στην κλίμακα όπου 50% κριτών τη βαθμολογεί σε υψηλότερη κατηγορία και το άλλο 50% σε χαμηλότερη) (δηλ. τη θέση στην κλίμακα όπου 50% κριτών τη βαθμολογεί σε υψηλότερη κατηγορία και το άλλο 50% σε χαμηλότερη) - Η τελική κλίμακα διαμορφώνεται, επιλέγοντας περίπου 20 προτάσεις με διάμεσες τιμές που εκτείνονται σε όλο το φάσμα των στάσεων και ίσα διαστήματα μεταξύ τους. Οι προτάσεις αυτές περιλαμβάνονται στα ερωτηματολόγια με τυχαία σειρά και όχι βάση των διάμεσων τιμών τους (οι διάμεσες τιμές δεν εμφανίζονται στο ερωτηματολόγιο). Οι προτάσεις αυτές περιλαμβάνονται στα ερωτηματολόγια με τυχαία σειρά και όχι βάση των διάμεσων τιμών τους (οι διάμεσες τιμές δεν εμφανίζονται στο ερωτηματολόγιο).

38

39 - Ο ερωτώμενος κατά τη διάρκεια της έρευνας σημειώνει τις προτάσεις με τις οποίες συμφωνεί. - Η στάση του υπολογίζεται από τη μέση τιμή που χαρακτηρίζει τις ενδιάμεσες τιμές των προτάσεων που έχει επιλέξει. π.χ Με βάση την προηγούμενη διαφάνεια: εάν ένας ερωτώμενος συμφωνεί μόνο με τις προτάσεις 1, 5, 8 τότε: εάν ένας ερωτώμενος συμφωνεί μόνο με τις προτάσεις 1, 5, 8 τότε: μέση τιμή των ενδιάμεσων τιμών = 2,2 + 1,2 + 3,3 = 2,2 μέση τιμή των ενδιάμεσων τιμών = 2,2 + 1,2 + 3,3 = 2,2 κατά συνέπεια η στάση του ερωτώμενου είναι πολύ θετική (εφόσον 1 αντιπροσωπεύει την πιο θετική στάση) κατά συνέπεια η στάση του ερωτώμενου είναι πολύ θετική (εφόσον 1 αντιπροσωπεύει την πιο θετική στάση) Η κλίμακα Θέρστον αντιπροσωπεύει τις πρώτες προσπάθειες ποσοτικοποίησης των κοινωνικών στάσεων. Ωστόσο η χρονοβόρα και πολύπλοκή διαδικασία κατασκευής της είναι τα κύρια αίτια της ισχνής εφαρμογής της. Ωστόσο η χρονοβόρα και πολύπλοκή διαδικασία κατασκευής της είναι τα κύρια αίτια της ισχνής εφαρμογής της.

40 Αξιοπιστία και Εγκυρότητα της Μέτρησης. Η διαδικασία της κοινωνικής μέτρησης συχνά οδηγεί σε αποτελέσματα που αποκλίνουν από τις πραγματικές τιμές. Αυτό οφείλεται στο σφάλμα της μέτρησης. Τα εργαλεία μέτρησης θα πρέπει να είναι έγκυρα και αξιόπιστα. Εμπειρική εγκυρότητα: εμπειρικά κριτήρια αξιολογούν τα αποτελέσματα του εργαλείου μέτρησης π.χ αποτελέσματα άλλων ερευνών για το ίδιο θέμα Θεωρητική εγκυρότητα: τα θέματα της κλίμακας προκύπτουν από μια θεμελιωμένη και αποδεκτή επιστημονικά θεωρία Αξιοπιστία: αφορά τη σταθερότητα των αποτελεσμάτων σε επαναληπτικές μετρήσεις με παρόμοιες συνθήκες.

41 ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ: ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ.

42 Δειγματοληπτική έρευνα με χρήση ερωτηματολογίων ή συνεντεύξεων και στατιστική ανάλυση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν, αποτελεί την πιο διαδεδομένη μορφή εμπειρικής έρευνας. Πλέον διαδεδομένη διότι παρέχει τη δυνατότητα: - Τυποποίησης των πληροφοριών που συλλέχθηκαν - Προσέγγισης μεγάλου μέρους του πληθυσμού - Εφαρμογής στατιστικών μεθόδων ανάλυσης - Συγκριτικά μικρότερη επένδυση χρόνου από τον ερευνητή Κατηγορίες Δειγματοληπτικής έρευνας Περιγραφική Έρευνα Στόχος η καταγραφή του πληθυσμού σε σχέση με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (π.χ. καταναλωτικές συνήθειες, πολιτικές απόψεις, κ.α). Επιδιώκεται η καταμέτρηση του γενικού πληθυσμού ή μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας ως προς τις στάσεις, συμπεριφορές, απόψεις, προτιμήσεις τους. Επεξηγηματική Έρευνα Στόχος η επεξήγηση των τάσεων που εμφανίζονται στα δεδομένα. Εξιχνίαση των αιτιωδών σχέσεων που τις δημιουργούν. Τέτοιες έρευνες συμβάλλουν κυρίως στην ανάπτυξη ή την εδραίωση μιας θεωρίας.

43 Οι Δειγματοληπτικές έρευνες διεξάγονται σε αντιπροσωπευτικό τμήμα του πληθυσμού μια δεδομένη χρονική στιγμή. Ωστόσο υπάρχουν και οι Διαχρονικές έρευνες, κατά τις οποίες συλλέγουμε πληροφορίες από τους ερωτώμενους σε πολλαπλές χρονικές στιγμές. Όταν οι πληροφορίες συλλέγονται από τους ίδιους ερωτώμενους σε διαδοχικές χρονικές στιγμές τότε Μέθοδος των κατά τακτά διαστήματα επαναλαμβανόμενων συνεντεύξεων. Επιτρέπει στον ερευνητή να διαπιστώσει ποια άτομα άλλαξαν στάσεις, απόψεις, κ.α και ποια γεγονότα/ λόγοι συνδέονται με αυτές τις αλλαγές. Προβλήματα: - άρνηση ατόμων να συμμετάσχουν ξανά στην έρευνα - μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση στο υπό έρευνα θέμα (αλλοίωση απαντήσεων) - μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση στο υπό έρευνα θέμα (αλλοίωση απαντήσεων) Έρευνα Κοορτής Διαχρονική έρευνα όπου επιλέγεται κάθε φορά διαφορετικό δείγμα για τις διαδοχικές διερευνήσεις. Τα δείγματα επιλέγονται από τον ίδιο πληθυσμό με προκαθορισμένα χαρακτηριστικά που ορίζονται βάση χρονολογίας (π.χ. άτομα της ίδιας ηλικίας, απόφοιτοι ίδιου έτους, κ.α). (π.χ. άτομα της ίδιας ηλικίας, απόφοιτοι ίδιου έτους, κ.α). Η λογική της έρευνας Κοορτής στηρίζεται στην υπόθεση ότι άτομα με κοινά χαρακτηριστικά επηρεάζονται από κοινούς εξωτερικούς παράγοντες, κατά συνέπεια θα έχουν παρόμοιες εμπειρίες.

44 ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ. Η σημασία διερεύνησης του συνολικού πληθυσμού σε συνδυασμό με τις δυσκολίες προσέγγισης του, οδήγησαν τους στατιστικούς στη διαμόρφωση αποτελεσματικών και αξιόπιστων μεθόδων διερεύνησης ενός μόνο τμήματος του πληθυσμού. Δείγμα: επιλογή ενός αντιπροσωπευτικού τμήματος του υπό έρευνα πληθυσμού, το οποίο φέρει κατανομή χαρακτηριστικών παρόμοια με αυτή του πληθυσμού. Προσδιορισμός Πληθυσμού 1ο βήμα της δειγματοληπτικής διαδικασίας ανεξάρτητα της μεθόδου. Προσδιορισμός του πληθυσμού στον οποίο αναφέρονται τα συμπεράσματα της έρευνας μας. π.χ. Θέμα: απόψεις φοιτητών για το εκπαιδευτικό σύστημα στα ΑΕΙ, ΤΕΙ πληθυσμός: σύνολο φοιτητών της χώρας. πληθυσμός: σύνολο φοιτητών της χώρας. αν Θέμα: απόψεις φοιτητών του ΑΤΕΙΘ για το εκπαιδ. σύστημα στα ΑΕΙ, ΤΕΙ τότε πληθυσμός: φοιτητές στο σύνολο των σχολών του ΑΤΕΙΘ τότε πληθυσμός: φοιτητές στο σύνολο των σχολών του ΑΤΕΙΘ Κριτήρια επιλογής πληθυσμού - Πεδίο εφαρμογής που επιδιώκουμε για τα συμπεράσματα της έρευνας - Προϋπολογισμός έρευνας

45 Δειγματοληπτικό Πλαίσιο Ο Πληθυσμός ορίζεται και στην πράξη με τη διαμόρφωση του Δειγματοληπτικού πλαισίου. Δηλαδή τη συγκρότηση ενός καταλόγου που περιλαμβάνει το σύνολο του πληθυσμού. Από το Δειγματοληπτικό πλαίσιο θα επιλέξουμε το Δείγμα της έρευνας μας. Ιδανικά όλες οι περιπτώσεις που εμφανίζονται στον πληθυσμό θα πρέπει να εμφανίζονται και στο Δειγματοληπτικό πλαίσιο. Εύρος μεθόδων για την επιλογή αντιπροσωπευτικού δείγματος από το Δειγματοληπτικό πλαίσιο. Κοινό χαρακτηριστικό όλων: στηρίζονται στη θεωρία των πιθανοτήτων. Κάθε άτομο έχει μια γνωστή, μη μηδενική, πιθανότητα να επιλεγεί στο δείγμα.

46 1. Απλή Τυχαία Δειγματοληψία. Ποιο γνωστή μέθοδο επιλογής αντιπροσωπευτικού δείγματος. Χαρακτηριστικό: κάθε μονάδα του πληθυσμού έχει την ίδια πιθανότητα να επιλεγεί στο Δείγμα. π.χ πληθυσμός 1000 ατόμων 1η κλήρωση: κάθε άτομο πιθανότητα 1/1000 2η κλήρωση: πιθανότητα 1/900 (αφαιρώ 100 άτομα της 1ης κλήρωσης) Οι μονάδες που επιλέγονται στο Δείγμα δεν επανατοποθετούνται στο Δειγματοληπτικό πλαίσιο. Διαδικασία: - Διαμορφώνουμε το Δειγματοληπτικό πλαίσιο. - Δίνουμε έναν αριθμό σε κάθε μονάδα που εμφανίζεται στο Δειγματ. πλαίσιο. - Χρησιμοποιούμε τους Πίνακες Τυχαίων Αριθμών για την επιλογή των μονάδων του Δείγματος. Χρήση Πινάκων Τυχαίων Αριθμών απαιτεί από τον ερευνητή: - να ορίσει πόσα ψηφία θα ‘χρησιμοποιεί’ από κάθε τυχαίο αριθμό - πιο σύστημα θα εφαρμόσει για την επιλογή των τυχαίων αριθμών - από πιο σημείο του πίνακα θα ξεκινήσει την επιλογή Η Απλή Τυχαία Δειγματοληψία είναι ιδανική για μικρούς πληθυσμούς.

47

48 2. Συστηματική Δειγματοληψία. Αποτελεί παραλλαγή της Απλή Τυχαίας, αλλά έχει εφαρμογή σε μεγαλύτερους πληθυσμούς που είναι καταγεγραμμένοι σε κατάλογο. Στηρίζεται στην έννοια του Δειγματοληπτικού διαστήματος (κ). Από το Δειγματοληπτικό πλαίσιο γνωρίζουμε ήδη τον συνολικό αριθμό των μονάδων του πληθυσμού. Επιπλέον ως ερευνητές έχουμε ορίσει το μέγεθος του δείγματος (αριθμό μονάδων που θέλουμε να περιλαμβάνονται στο δείγμα). Επιπλέον ως ερευνητές έχουμε ορίσει το μέγεθος του δείγματος (αριθμό μονάδων που θέλουμε να περιλαμβάνονται στο δείγμα). Κατά συνέπεια μπορούμε να υπολογίσουμε το Δειγματοληπτικό διάστημα. Δειγματοληπτικό διάστημα (κ) = αριθμός μονάδων πληθυσμού αριθμός μονάδων ζητούμενου δείγματος αριθμός μονάδων ζητούμενου δείγματος Πρακτικά ο ερευνητής επιλέγει κάθε ‘κ’ μονάδα από το Δειγματολ. πλαίσιο. Ο αριθμός της 1ης μονάδας καθορίζεται βάση των Πινάκων Τυχαίων Αριθμών. Οι επόμενοι κάθε ‘κ’ μονάδες. π.χ. πληθυσμός 2000 άτομο και επιδιώκω δείγμα 100 ατόμων Δειγματοληπτικό διάστημα: 2000/ 100 = 20 Δειγματοληπτικό διάστημα: 2000/ 100 = 20 Συνεπώς η 1η μονάδα του δείγματος που θα επιλέξω θα έχει στον κατάλογο του Δειγματοληπτικού πλαισίου αριθμό από 1 έως 20.

49 3. Δειγματοληψία Κατά Στρώματα. Εφαρμόζεται όταν: - Ερευνητής θέλει να αυξήσει την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος σε σχέση με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του πληθυσμού. - Όταν το μέγεθος κάποιων πληθυσμιακών ομάδων, σημαντικών για την έρευνα μας, είναι μικρό Διαδικασία: - Ο πληθυσμός υποδιαιρείται σε ομοιογενή υποσύνολα (στρώματα) βάση κάποιου χαρακτηριστικού (π.χ. ηλικία, εισόδημα, είδος τουρ. επιχείρησης, κατηγορία ξενοδοχείου, φοιτητές ανά εξάμηνο σπουδών, κ.α). - Επιλέγεται τυχαίο δείγμα από κάθε στρώμα Αναλογική στρωματοποίηση: όταν ο αριθμός των περιπτώσεων από κάθε στρώμα επί του συνολικού αριθμού των περιπτώσεων στο δείγμα, είναι αντίστοιχος του % που ισχύει στον πληθυσμό. Μη αναλογική: το % συμμετοχής στο δείγμα δεν είναι αντίστοιχο αυτού του πληθυσμού. Τα στρώματα που έχουν μικρό ποσοστό συμμετοχής στον πληθυσμό, έχουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση στο δείγμα.

50 4. Δειγματοληψία Κατά Δεσμίδες/ Πολυσταδιακή Τυχαία Μέθοδος. Η μέθοδος αυτή στηρίζεται σε γεωγραφικές μονάδες και όχι σε άτομα. Δεν επιλέγουμε άτομα καταγεγραμμένα σε καταλόγους αλλά μέλη συγκεκριμένων νοικοκυριών. Λογική μεθόδου: τα άτομα μπορεί να αλλάζουν κατοικία ωστόσο οι μονάδες κατοικίας παραμένουν σταθερές, συνεπώς μπορούν να αποτελέσουν βάση για την επιλογή δείγματος. Διαδικασία: - Χαρτογράφηση του γεωγραφικού χώρου όπου διαμένει ο πληθυσμός - Ο γεωγραφικός χώρος υποδιαιρείται αρχικά σε περιοχές και σταδιακά εφαρμόζονται διαδοχικές δειγματοληψίες που αφορούν όλο και μικρότερα γεωγραφικά τμήματα - Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την επιλογή συγκεκριμένων νοικοκυριών καθώς και των μελών τους που θα συγκροτήσουν το δείγμα. Η μέθοδος της Δειγματοληψίας ανά Δεσμίδες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε μεγάλα δείγματα και πληθυσμούς.

51 π.χ έρευνα που πραγματοποιείται σε κατοίκους της πόλης της Θεσσαλονίκης 1ο:Διαιρούμε την πόλη σε κατοικημένες περιοχές (π.χ Δημοτικά Διαμερίσματα) 2ο: Επιλέγουμε Δημ. Διαμερίσματα που θα συμμετέχουν στο δείγμα με εφαρμογή της Απλής Τυχαίας Δειγματοληψίας (καταγραφή, αρίθμηση, επιλογή Δημ. Διαμερισμάτων) 3ο: Τα επιλεγμένα Δημ. Διαμερίσματα του δείγματος υποδιαιρούνται σε μικρότερα γεωγραφικά τμήματα (π.χ. οικοδομικά τετράγωνα) 4ο: Επιλογή Οικοδομικών τετραγώνων που θα συμμετάσχουν στο Δείγμα με εφαρμογή της Απλής Τυχαίας Δειγματοληψίας. 5ο: Τα επιλεγμένα Οικοδομικά τετράγωνα του δείγματος υποδιαιρούνται σε μικρότερα γεωγραφικά τμήματα (π.χ. πολυκατοικίες) 6ο: Επιλογή Πολυκατοικιών που θα συμμετάσχουν στο Δείγμα με εφαρμογή της Απλής Τυχαίας Δειγματοληψίας. 7ο: Από κάθε Πολυκατοικία επιλέγουμε τα νοικοκυριά που θα συμμετάσχουν στο δείγμα μας με εφαρμογή της Απλής Τυχαίας Δειγματοληψίας. 8ο: Από κάθε νοικοκυριό επιλέγουμε το άτομο/ μονάδα του δείγματος μας.

52 Μέθοδοι Δειγματοληψίας Μη Πιθανότητας. 5. Μέθοδος Διαθέσιμου Δείγματος. Ο ερευνητής συγκροτεί το μέγεθος του δείγματος του με βάση τη διαθεσιμότητα των ατόμων/ μονάδων να συμμετάσχουν στην έρευνα. 6. Σκόπιμη Δειγματοληψία. Ερευνητής επιλέγει στο δείγμα του περιπτώσεις που θεωρεί χαρακτηριστικές για το υπό διερεύνηση θέμα. 7. Δειγματοληψία Αναλογίας. Ερευνητής γνωρίζει τη σύνθεση του πληθυσμού ως προς μια σημαντική για την έρευνα του μεταβλητή, αλλά δεν είναι δυνατό να επιλέξει τυχαίο δείγμα. π.χ γνωρίζουμε το % ανδρών –γυναικών στον πληθυσμό Επιλέγουμε άνδρες & γυναίκες μέχρι να επιτύχουμε στο δείγμα μας αντίστοιχο ποσοστό με αυτό του πληθυσμού Επιλέγουμε άνδρες & γυναίκες μέχρι να επιτύχουμε στο δείγμα μας αντίστοιχο ποσοστό με αυτό του πληθυσμού 8. Δειγματοληψία Χιονοστιβάδας. Αρχικά ο ερευνητής βάση ορισμένων χαρακτηριστικών εντοπίζει ένα περιορισμένο αριθμό ατόμων/ μονάδων του δείγματος. Στη συνέχεια τα άτομα αυτά δίνουν ονόματα άλλων που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην έρευνα.

53 Μέγεθος Δείγματος. Το μέγεθος του δείγματος μας εξαρτάται από τους οικονομικούς πόρους της έρευνας μας, αλλά και το βαθμό ακρίβειας των περιπτώσεων που περιλαμβάνονται στο δείγμα. Δειγματοληπτικό σφάλμα: καθορίζει το βαθμό ακρίβειας και το επίπεδο εμπιστοσύνης των αποτελεσμάτων π.χ 37% των ερωτώμενων του δείγματος δηλώνουν Οικολόγοι με επίπεδο δειγματοληπτικού σφάλματος + 3% με επίπεδο δειγματοληπτικού σφάλματος + 3% και επίπεδο εμπιστοσύνη 0,95 και επίπεδο εμπιστοσύνη 0,95 Δηλ. η πραγματική τιμή των Οικολόγων στον πληθυσμό θα κυμαίνεται από 34% έως 40%, 95 φορές στις 100. θα κυμαίνεται από 34% έως 40%, 95 φορές στις 100.

54 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ.

55 Το τυποποιημένο ερωτηματολόγιο αποτελεί το κύριο εργαλείο ποσοτικής έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες. Χαρακτηριστικά: - συλλογή στοιχείων από μεγάλο αριθμό ατόμων - δυνατότητα ποσοτικοποίησης & στατιστικής ανάλυσης στοιχείων - δυνατότητα ποσοτικοποίησης & στατιστικής ανάλυσης στοιχείων Οι απαντήσεις των ερωτώμενων συνιστούν δείκτες των υπό έρευνα κοινωνικών φαινομένων. Η συσχέτιση μεταβλητών αποτελεί το ‘σύνηθες’ μοντέλο στατιστικής ανάλυσης και είναι ταυτισμένο με το τυποποιημένο ερωτηματολόγιο.

56 1. Μέθοδοι Συμπλήρωσης Ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο μπορεί να συμπληρωθεί από: - τον ερωτώμενο - τον συνεντευκτή - τον συνεντευκτή Α. Αυτό-συμπληρούμενο ερωτηματολόγιο. Αποστέλλεται ταχυδρομικά ή με email. Συνοδεύεται από επιστολή στην οποία περιγράφονται: - Ο φορέας/ οργανισμός που πραγματοποιεί την έρευνα, καθώς και η ιδιότητα και τα στοιχεία του υπευθύνου της έρευνας. - Το αντικείμενο της έρευνας - Η διαδικασία επιλογής του ερωτώμενου - Η ιδιαίτερη σημασία της συμμετοχής του, για την διεξαγωγή της έρευνας - Το απόρρητο των απαντήσεων - Η δυνατότητα πρόσβασης στα αποτελέσματα της έρευνας - Εσωκλείεται απαντητικός φάκελος με προπληρωμένα ταχυδρομικά τέλη

57 Πλεονεκτήματα: - Κάλυψη μεγάλου αριθμού ερωτώμενων συγκριτικά με άλλες μεθόδους - Προσέγγιση ερωτώμενων σε ευρύτερο γεωγραφικό χώρο - Αρκετά χαμηλό κόστος, συγκριτικά με άλλες μεθόδους - Δυνατότητα προσέγγισης ατόμων όπου άλλες μέθοδοι δεν ενδείκνυνται (π.χ έγκλειστα άτομα). Μειονεκτήματα: - Δεν γνωρίζουμε αν το ερωτηματολόγιο απαντήθηκε πράγματι από το άτομο του δείγματος - Δεν γνωρίζουμε το συνολικό χρόνο συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου - Υψηλό ποσοστό μη ανταπόκρισης 2 εβδομάδες μετά την 1η αποστολή, αποστέλλουμε εκ νέου το ερωτηματολόγιο συνοδευόμενο από μια επιστολή υπενθύμισης. Η προσεκτική διατύπωση των ερωτήσεων, οι σωστές οδηγίες συμπλήρωσης, η καλή οργάνωση και εμφάνιση του ερωτηματολογίου, είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση του % ανταπόκρισης.

58 Ομαδικά Αυτό-συμπληρούμενο ερωτηματολόγιο. Οι ερωτώμενοι συγκεντρώνονται ομαδικά στον ίδιο χώρο. Ερευνητής: - περιγράφει το θέμα της έρευνας - διανέμει τo ερωτηματολόγιο - διανέμει τo ερωτηματολόγιο - δίνει οδηγίες συμπλήρωσης του - δίνει οδηγίες συμπλήρωσης του - παραμένει στο χώρο για τυχόν πρόσθετες διευκρινήσεις - παραμένει στο χώρο για τυχόν πρόσθετες διευκρινήσεις - συγκεντρώνει τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια - συγκεντρώνει τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια Πλεονεκτήματα: - Συντομεύει τη διαδικασία συλλογής πληροφοριών - Μειώνει σημαντικά το κόστος της έρευνας - Μειώνει σημαντικά το κόστος της έρευνας Μειονέκτημα: σε ορισμένες περιπτώσεις οι ερωτώμενοι δεν επιλέγονται με τυχαία δειγματοληψία, συνεπώς δεν μπορεί να προσδιοριστεί η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος.

59 Β. Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου από τον Συνεντευκτή. 1. Προσωπική Συνέντευξη. Ποσοτική έρευνα Ο ερευνητής καταγράφει στο ερωτηματολόγιο τις απαντήσεις των ερωτώμενων τη στιγμή που διατυπώνονται. Η δομή του ερωτηματολογίου δεν διαφοροποιείται από εκείνη του αυτό- συμπληρούμενου. Οι ερωτήσεις είναι προκαθορισμένες, με συγκεκριμένη σειρά, κυρίως κλειστού τύπου και διαβάζονται ακριβώς όπως είναι διατυπωμένες. Ο ερευνητής αποσκοπεί στη μείωση των διαφορών στον τρόπο που τίθονται οι ερωτήσεις, ώστε οι απαντήσεις να είναι συγκρίσιμες. Προϋποθέτει οι ερωτήσεις να ερμηνεύονται με τον ίδιο τρόπο από τους ερωτώμενους (μη αυτονόητο). Ποιοτική έρευνα Η συνέντευξη χαρακτηρίζεται από ευελιξία, μη τυποποιημένη δομή. Στόχος είναι ο ερωτώμενος να δώσει τις δικές του περιγραφές και ερμηνείες για το υπό έρευνα φαινόμενο, χρησιμοποιώντας τις δικές του εννοιολογικές κατηγορίες και όχι αυτές που επιβάλλει το αυστηρά δομημένο ερωτηματολόγιο του ερευνητή.

60 Η ποιοτική έρευνα δεν αποσκοπεί στον έλεγχο της θεωρίας, αλλά στην ανάδειξη θεωρίας. Κατά συνέπεια το ευέλικτο, ανοικτό, μη τυποποιημένο σχήμα συνέντευξης είναι καταλληλότερο. Ελεύθερη, μη τυποποιημένη συνέντευξη έχει τη μορφή συζήτησης που κατευθύνεται από τον συνεντευκτή. Οι ερωτήσεις μεταβάλλονται, διαμορφώνονται, προστίθενται νέες κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Οι απαντήσεις του ερωτώμενου συμβάλλουν στη διαμόρφωση των ερωτήσεων. Διαδικασία συλλογής και ερμηνείας των δεδομένων διαπλέκεται. Διαδικασία συλλογής και ερμηνείας των δεδομένων διαπλέκεται. Ελεύθερη συνέντευξη - Συγκριτικά περισσότερο απαιτητική - Επαφίεται στην ικανότητα του συνεντευκτή να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στον ερωτώμενο, και να εξασφαλίσει άνετη και φιλική ατμόσφαιρα - Απαιτείται από τον συνεντευκτή άριστος χειρισμός του προφορικού λόγου καίριας σημασίας η σωστή επιλογή και εκπαίδευση των συνεντευκτών καίριας σημασίας η σωστή επιλογή και εκπαίδευση των συνεντευκτών

61 Εκπαίδευση Συνεντευκτών Αποτελεί μια σημαντική περίοδο όπου οι συνεντευκτές ενημερώνονται για: - Τρόπους προσέγγισης των πληροφοριοδοτών - Συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της συνέντευξης - Σημασία ακριβούς καταγραφής των απαντήσεων Η πρώτη εικόνα και η γενική εντύπωση που αποκομίζει ο ερωτώμενος για τον συνεντευκτή, επηρεάζει σημαντικά το βαθμό ανταπόκρισης. Στη συνέχεια ο τόνος της φωνής, οι αντιδράσεις στις απαντήσεις, κ.α, είναι παράγοντες που επιδρούν στην αξιοπιστία των αποτελεσμάτων. Στη συνέχεια ο τόνος της φωνής, οι αντιδράσεις στις απαντήσεις, κ.α, είναι παράγοντες που επιδρούν στην αξιοπιστία των αποτελεσμάτων. Ευκολότερη προσέγγιση του ερωτώμενου επιτυγχάνεται όταν πριν την αρχική συνάντηση, αποσταλεί ενημερωτική επιστολή για το θέμα και το σκοπό της έρευνας, ενημερώνοντας ταυτόχρονα για την επικείμενη συνέντευξη. 1η συνάντηση ο ερευνητής διαθέτει αποδεικτικά στοιχεία της ιδιότητα του και του φορέα πραγματοποίησης της έρευνας. Διάρκεια συνέντευξης: - Παρευρισκόμενοι μόνο ο συνεντευκτής και ο ερωτώμενος (διαφορετικά πιθανότητα επηρεασμού) - Συνεντευκτής προσεκτικός ως προς την διατύπωση των ερωτήσεων καθώς και των αντιδράσεων του στις απαντήσεις. - Σε καμιά περίπτωση δεν διατυπώνει τις δικές του απόψεις.

62 Πλεονεκτήματα: - Εξασφαλίζει μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής - Παροχή προφορικών διευκρινήσεων όταν απαιτηθεί - Παρουσία συνεντευκτή εξασφαλίζει ότι απαντά μόνο ο ερωτώμενος - Συνεντευκτής διάρκεια της συνέντευξης έχει τη δυνατότητα παρατήρησης συμπεριφορών που επικουρούν στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Μειονεκτήματα: - Υψηλό χρηματικό κόστος - Συγκριτικά μεγάλη χρονική διάρκεια - Παρουσία συνεντευκτή σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποτελεί εμπόδιο

63 2. Τηλεφωνική συνέντευξη. Κατάλληλη όταν επιδιώκεται η σύντομη καταγραφή των απόψεων για θέματα άμεσου ενδιαφέροντος. Η δομή της ως μέθοδος είναι αντίστοιχη με αυτή της τυποποιημένης προσωπικής συνέντευξης. Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου έχουμε ένα θέμα έρευνας που μπορεί να καλυφθεί με περιορισμένο αριθμό ερωτήσεων. Συνεντευκτής στην αρχή της συνομιλίας δηλώνει την ιδιότητα του, το θέμα της έρευνας και τον τρόπο επιλογής του ερωτώμενου. Πλεονεκτήματα: - Μικρή χρονική διάρκεια έρευνας - Συγκριτικά μικρότερο οικονομικό κόστος - Ρόλος συνεντευκτή λιγότερο παρεμβατικός στα αποτελέσματα συγκριτικά με την προσωπική. Μειονεκτήματα: - Συγκριτικά υψηλότερο ποσοστό μη ανταπόκρισης.

64 2. Μορφές/ Τύποι Ερωτήσεων. Στο στάδιο του σχεδιασμού του ερωτηματολογίου ο ερευνητής καλείται να αποφασίσει για τον τύπο των ερωτήσεων. Τύποι ερωτήσεων: - κλειστές - ανοικτές - ανοικτές Ανοικτές Ερωτήσεις. Ερωτήσεις όπου δεν υφίσταται η επιλογή προκαθορισμένων απαντήσεων. Ερωτώμενος εκφράζει τις απόψεις του με τον δικό του τρόπο. Έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί σε θέματα που κρίνει σημαντικά ως προς το θέμα της έρευνας. Να δώσει πρόσθετες λεπτομέρειες και πληροφορίες. Στο αυτό-συμπληρούμενο ερωτηματολόγιο, οι απαντήσεις καταγράφονται από τον ίδιο τον ερωτώμενο, αν και συνήθως παραμένουν κενές. Αντίθετα όταν τεθούν από έναν καλά εκπαιδευμένο συνεντευκτή, ο οποίος μπορεί να ζητήσει επιπλέον διευκρινήσεις επί της τοποθέτησης του ερωτώμενου, προσφέρουν στοιχεία ‘υψηλής’ ερμηνευτικής αξίας διαμορφώνοντας μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα για το υπό έρευνα θέμα.

65 Ανοικτές ερωτήσεις δεν ενδείκνυνται όταν εφαρμόζουμε στατιστικές μεθόδους ανάλυσης για την επεξεργασία των δεδομένων. Διαδικασία επεξεργασίας εξαιρετικά επίπονη και χρονοβόρα. Ποσοτική έρευνα σπάνια στηρίζεται σε ανοικτές ερωτήσεις. Ίσως χρήση στο στάδιο της πιλοτικής έρευνας, όπου με βάση της απαντήσεις των ανοικτών ερωτήσεων θα διαμορφωθούν οι προκαθορισμένες απαντήσεις των αντίστοιχων κλειστών στο τελικό ερωτηματολόγιο. Κλειστές ερωτήσεις Προσφέρουν προκαθορισμένες απαντήσεις, όπου ο ερωτώμενος επιλέγει εκείνη που τον αντιπροσωπεύει καλύτερα ως προς την ερώτηση. Επιλογές: «Άλλο» (μη κάλυψη όλων των εναλλακτικών απαντήσεων) «Δεν ξέρω» (μη αποκρυσταλλωμένη άποψη για το θέμα) «Δεν ξέρω» (μη αποκρυσταλλωμένη άποψη για το θέμα) Χαρακτηριστικό: ερευνητής επιβάλλει συγκεκριμένο φάσμα απαντήσεων στους ερωτώμενους.

66 Ερωτώμενος δεν ανατρέχει στις δικές του εμπειρίες, αλλά οργανώνει τη σκέψη του στο πλαίσιο του δεδομένου σχήματος απαντήσεων. Οι απαντήσεις του δεν είναι κατά ανάγκη εκείνες που θα είχε δώσει αυθόρμητα σε μια ανοικτή ερώτηση. Κίνδυνος να προκύψουν δεδομένα που στην πραγματικότητα δεν εκφράζουν απόλυτα τις απόψεις των ερωτώμενων. αναπαράσταση κοινωνικής πραγματικότητας δημιούργημα του ερευνητή παρά του τρόπου αντίληψης των ερωτώμενων. αναπαράσταση κοινωνικής πραγματικότητας δημιούργημα του ερευνητή παρά του τρόπου αντίληψης των ερωτώμενων. Ωστόσο η ευκολία συμπλήρωσης τους και το γεγονός ότι επιδέχονται ποσοτική επεξεργασία οδήγησαν στην άκριτη χρήση τους.

67 3. Διατύπωση Ερωτήσεων. Προσεγμένη διατύπωση ερωτήσεων καίριας σημασίας για τη συλλογή αξιόπιστων και έγκυρων πληροφοριών. Γενικές αρχές κατάρτισης ερωτηματολογίου: 1. Λεξιλόγιο ερωτήσεων απλό, συγκεκριμένο, κατανοητό. - Αποφυγή χρήσης τεχνικών/ εξειδικευμένων όρων αν ερωτώμενοι μη γνώστες. - Αποφυγή χρήσης τεχνικών/ εξειδικευμένων όρων αν ερωτώμενοι μη γνώστες. 2. Κάθε ερώτηση θα πρέπει να είναι μονοδιάστατη. 3. Η διατύπωση των ερωτήσεων δεν θα πρέπει να καθοδηγεί σε συγκεκριμένη απάντηση. -Αποφυγή χρήσης ιδεολογικά φορτισμένων λέξεων. -Αποφυγή χρήσης ιδεολογικά φορτισμένων λέξεων. -Ερωτήσεις στάσεων θα πρέπει να είναι διατυπωμένες με ουδετερότητα ως προς τη στάση που εκφράζουν. -Ερωτήσεις στάσεων θα πρέπει να είναι διατυπωμένες με ουδετερότητα ως προς τη στάση που εκφράζουν. 4. Οι ερωτήσεις δεν θα πρέπει να προϋποθέτουν γνώσεις που δεν διαθέτουν οι ερωτώμενοι προκειμένου να απαντηθούν. 5. Κάθε ερώτηση θα πρέπει να είναι λιτή και όσο το δυνατόν πιο σύντομη. - Χρήση ερωτήσεων φίλτρων για αποφυγή συλλογής ανορθόδοξων απαντήσεων. - Οδηγίες & σαφή καθοδήγηση για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου.

68 4. Ομάδες Ερωτήσεων. - Ερωτήσεις που αφορούν τα δημογραφικά, κοινωνικά, οικονομικά χαρακτηριστικά των ερωτώμενων (περιγραφή δείγματος) - Κύριο μέρος ερωτηματολογίου περιλαμβάνει υποκειμενικές ερωτήσεις στάσεων ή απόψεων. - Ερωτήσεις που αφορούν τη συμπεριφορά και τη δράση των ερωτώμενων σε συγκεκριμένες συνθήκες στο παρελθόν ή πως προτίθενται να συμπεριφερθούν στο μέλλον. 5. Οργάνωση Ερωτηματολογίου. Αρχή ερωτηματολογίου: σύντομη περιγραφή έρευνας, αναφορά στον φορέα & ερευνητή, στον τρόπο επιλογής του ερωτώμενου, στο απόρρητο των στοιχείων. Αρχή κάθε ενότητας: σύντομη περιγραφή (2-3 προτάσεις) περιεχομένου των ερωτήσεων που ακολουθούν Κλειστές ερωτήσεις: οδηγίες ως προς τον τρόπο επιλογής της κατάλληλης απάντησης καθώς και του κριτηρίου επιλογής

69 - Ερωτηματολόγιο πρέπει να ξεκινά με ερωτήσεις εύκολες και ενδιαφέρουσες ώστε να κερδίζουν την εμπιστοσύνη και το ενδιαφέρον να συνεχίσουν - Ερωτήσεις με προσωπικό χαρακτήρα τοποθετούνται στο τέλος του ερωτηματολογίου. - Ερωτήσεις θα πρέπει να έχουν μια λογική αλληλουχία. Οι ερωτήσεις της ίδιας θεματικής τοποθετούνται σε κοινή ενότητα. - Ερωτήσεις της ίδιας θεματικής τοποθετούνται από τις γενικές προς τις ειδικές, και αν είναι απαραίτητο με χρονολογική σειρά. - Μεταβατικά σχόλια και παρατηρήσεις προετοιμάζουν τον ερωτώμενο για το περιεχόμενο των ερωτήσεων που θα ακολουθήσουν. - Ερωτήσεις ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων θα πρέπει να αποφεύγονται.

70 6. Δοκιμαστική Έρευνα/ Έρευνα Πιλότος. Έγκαιρος εντοπισμός των προβλημάτων του ερωτηματολογίου. Στη δοκιμαστική έρευνα το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει περισσότερες ανοικτές ερωτήσεις. Οι απαντήσεις αποτελούν βάση για την τελική διατύπωση των κλειστών. - Κρίνεται η σαφήνεια των ερωτήσεων, - η επάρκεια των εναλλακτικών απαντήσεων στις κλειστές ερωτήσεις, - ερωτώμενοι εξηγούν πως θα διατύπωναν οι ίδιοι τις ερωτήσεις. Κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής έρευνας καταγράφονται τα προβλήματα που εμφανίζονται ως προς το ερωτηματολόγιο, π.χ. κατανόηση και ροή των ερωτήσεων, χρόνος συμπλήρωσης, κ.α. Με βάση τα προβλήματα που κατεγράφησαν πραγματοποιούνται διορθωτικές αλλαγές και οριστικοποιείται το τελικό ερωτηματολόγιο.

71 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ, ΑΝΑΛΥΣΗ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ, ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ.

72 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Μετά την ολοκλήρωση του σταδίου της συλλογής των πρωτογενών δεδομένων ο ερευνητής έχει συγκεντρώσει ένα μεγάλο όγκο πολύτιμων πληροφοριών. Ωστόσο η μορφή που βρίσκονται στην παρούσα βάση είναι απαγορευτική προκειμένου να επιχειρηθεί η ανάλυση, ερμηνεία και εξαγωγή συμπερασμάτων. Προϋποθέτει: συστηματική οργάνωση του υλικού και μετατροπή των πρωτογενών δεδομένων σε μορφή που να επιδέχεται την εφαρμογή στατιστικών μεθόδων επεξεργασίας. Αρχικά απαιτείται έλεγχος των συλλεχθέντων πληροφοριών της έρευνας. Εξετάζουμε αν τα ερωτηματολόγια που έχουν συλλεχθεί γίνονται αποδεκτά ή απορρίπτονται. π.χ (ελλιπές ή αναπάντητο, αναξιόπιστες απαντήσεις, ασάφεια, μη ευανάγνωστες απαντήσεις, κατεστραμμένο ερωτηματολόγιο, κ.α) π.χ (ελλιπές ή αναπάντητο, αναξιόπιστες απαντήσεις, ασάφεια, μη ευανάγνωστες απαντήσεις, κατεστραμμένο ερωτηματολόγιο, κ.α) Εφόσον ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την κωδικοποίηση του ερωτηματολογίου. Είναι το αναγκαίο βήμα για την ανάλυση των δεδομένων.

73 Κωδικοποίηση: αναφέρεται στη διαδικασία απόδοσης ενός αριθμητικού συμβόλου σε κάθε δυνατή/ εναλλακτική απάντηση της εκάστοτε ερώτησης. - Οι αριθμοί έχουν χαρακτήρα αριθμητικού συμβόλου, κατά συνέπεια δεν είναι δυνατή η πραγματοποίηση μαθηματικών πράξεων. - Είναι δηλωτικοί της κάθε απάντησης, συνεπώς δεν πρέπει να ταυτίζονται. Η διαδικασία της κωδικοποίησης μπορεί να προετοιμαστεί στο στάδιο του σχεδιασμού της έρευνας (αποδίδοντας έναν αριθμό σε κάθε προβλεπόμενη απάντηση) είτε να πραγματοποιηθεί μετά τη συλλογή των δεδομένων (κυρίως στις ανοικτές ερωτήσεις).

74 Παραδείγματα Κωδικοποίησης Ερωτήσεων. 1. Ονομαστική Μεταβλητή. Ερωτ.: ‘ Ποια είναι η οικογενειακή σας κατάσταση;’ - Άγαμος/ η (1) - Άγαμος/ η (1) - Έγγαμος/ η (2) - Έγγαμος/ η (2) - Διαζευγμένος/ η (3) - Διαζευγμένος/ η (3) - Χήρος/ α (4) - Χήρος/ α (4) Είναι ονομαστική μεταβλητή, συνεπώς δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των εναλλακτικών απαντήσεων. Η κωδικοποίηση γίνεται ως εξής: αποδίδω έναν αριθμό σε κάθε δυνατή απάντηση. Αυτόν τον αριθμό θα καταχωρήσω στη συνέχεια στη βάση επεξεργασίας των δεδομένων. (π.χ ‘1’ αντί για άγαμος/ η) 2. Δυαδική ερώτηση. Ερωτ.: ‘ Έχετε ταξιδέψει στο εξωτερικό;’ - Ναι (1) - Ναι (1) - Όχι (2) - Όχι (2) Ομοίως αποδίδω έναν αριθμό και αυτόν καταχωρώ. Γνωρίζω ήδη ότι μπορεί να πάρει τιμές μόνο ‘1’ και ‘2’.

75 3. Ερωτήσεις Κλίμακας. Ερωτ.: ‘Κατά τη γνώμη σας ο τουρισμός στην περιοχή συγκριτικά με πριν από 10 χρόνια:’ (κυκλώστε 1 απάντηση) Οι ίδιοι αριθμοί που παρουσιάζονται στην εκφώνηση μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την κωδικοποίηση. Δηλ. 1= αυξήθηκε πολύ, 2= αυξήθηκε λίγο, κ.λ.π 4. Τακτική Μεταβλητή. Ερωτ.: ‘ Ποιο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης σας;’ - Απόφοιτος Δημοτικού (1) - Απόφοιτος Δημοτικού (1) - Απόφοιτος Γυμνασίου (2) - Απόφοιτος Γυμνασίου (2) - Απόφοιτος Λυκείου (3) - Απόφοιτος Λυκείου (3) - Απόφοιτος ΑΕΙ/ ΤΕΙ (4) - Απόφοιτος ΑΕΙ/ ΤΕΙ (4) Η κωδικοποίηση γίνεται όπως και στις ονομαστικές, σαν να μην υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των απαντήσεων. 1 2 3 4 5 Αυξήθηκε Αυξήθηκε Ίδια Μειώθηκε Μειώθηκε Πολύ Λίγο επίπεδα λίγο πολύ

76 5. Ερωτήσεις Πολλαπλών Απαντήσεων. Ερωτ.: ‘Με πιο από τα παρακάτω μεταφορικά μέσα ταξιδέψατε πέρσι το καλοκαίρι;’ (σημειώστε όσες απαντήσεις επιθυμείτε) - Αυτοκίνητο - Αυτοκίνητο - Πλοίο - Πλοίο - Αεροπλάνο - Αεροπλάνο - Τρένο - Τρένο - ΚΤΕΛ - ΚΤΕΛ Δεν υπάρχει περιορισμός απαντήσεων. Συνεπώς κάποιος μπορεί να δώσει 1 απάντηση, ενώ κάποιος άλλος μέχρι και 5 απαντήσεις. Για τη κωδικοποίηση θα πρέπει να δημιουργηθούν τόσες μεταβλητές όσες και οι δυνατές απαντήσεις. Ουσιαστικά κάθε εναλλακτική απάντηση αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστή ερώτηση που έχει δυο δυνατές τιμές ΝΑΙ/ ΌΧΙ. Κατά συνέπεια: - ‘ Πέρσι το καλοκαίρι ταξιδέψατε με αυτοκίνητο;’ Ναι (1) Όχι (0) Ναι (1) Όχι (0) - ‘ Πέρσι το καλοκαίρι ταξιδέψατε με πλοίο;’ - ‘ Πέρσι το καλοκαίρι ταξιδέψατε με πλοίο;’ Ναι (1) Όχι (0) Ναι (1) Όχι (0)

77 6. Ερωτήσεις Ιεράρχησης. Ερωτ.: ‘ Ιεραρχήστε (από το 1 έως το 4) τους λόγους που σας ώθησαν να εργαστείτε στον τουρισμό’. (1= πιο σημαντικός, 4= λιγότερο σημαντικός) - Ενδιαφέρον αντικείμενο εργασίας - Ενδιαφέρον αντικείμενο εργασίας - Χρηματικές αποδοχές - Χρηματικές αποδοχές - Καλές συνθήκες εργασίας - Καλές συνθήκες εργασίας - Προοπτικές εξέλιξης - Προοπτικές εξέλιξης Υπάρχουν δυο τρόποι κωδικοποίησης: 1ος : - κάθε εναλλακτική απάντηση (λόγος) μπορεί να αποτελέσει διακριτή μεταβλητή (στο παράδειγμα θα έχουμε 4 μεταβλητές) - κάθε μεταβλητή θα ‘παίρνει’ τιμές από 1-4 σύμφωνα με το πώς έχει αξιολογηθεί από τον ερωτώμενο - κάθε μεταβλητή θα ‘παίρνει’ τιμές από 1-4 σύμφωνα με το πώς έχει αξιολογηθεί από τον ερωτώμενο 2ος: - Οι εναλλακτικές απαντήσεις (λόγοι) κωδικοποιούνται. Δηλ. Ενδιαφέρον αντικείμενο εργασίας=1, Χρηματικές αποδοχές=2, κλπ. Δηλ. Ενδιαφέρον αντικείμενο εργασίας=1, Χρηματικές αποδοχές=2, κλπ. - Δημιουργούνται 4 μεταβλητές οι οποίες αντιπροσωπεύουν το βαθμό ιεράρχησης. Δηλ. 1η επιλογή, 2η επιλογή, 3η επιλογή, κλπ. - Δημιουργούνται 4 μεταβλητές οι οποίες αντιπροσωπεύουν το βαθμό ιεράρχησης. Δηλ. 1η επιλογή, 2η επιλογή, 3η επιλογή, κλπ. - Σε κάθε μεταβλητή καταχωρείται ο κωδικός του λόγου σύμφωνα με την ιεράρχηση που έδωσε ο ερωτώμενος. - Σε κάθε μεταβλητή καταχωρείται ο κωδικός του λόγου σύμφωνα με την ιεράρχηση που έδωσε ο ερωτώμενος.

78 7. Ανοικτές Ερωτήσεις. Ερωτ.: ‘ Για ποιο λόγο επιλέξατε το ξενοδοχεία μας για τη διαμονή σας;’ ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Στις ανοικτές ερωτήσεις κάθε ερωτώμενος έχει δυνατότητα να δώσει οποιαδήποτε απάντηση επιθυμεί αδυναμία πρόβλεψης + δυσχέρεια κωδικοποίησης αδυναμία πρόβλεψης + δυσχέρεια κωδικοποίησης Ερευνητής προσπαθεί να ομαδοποιήσει τις απαντήσεις που έλαβε διαμορφώνοντας ευρύτερες κατηγορίες. π.χ. στην εν λόγω ερώτηση μπορούν να δημιουργηθούν οι εξής κατηγορίες: - Τιμολογιακή πολιτική (1) - Τιμολογιακή πολιτική (1) - Προσφερόμενες υπηρεσίες (2) - Προσφερόμενες υπηρεσίες (2) - Ποιότητα υπηρεσιών (3) - Ποιότητα υπηρεσιών (3) - Γεωγραφική θέση ξενοδοχείου (4) - Γεωγραφική θέση ξενοδοχείου (4) Σε κάθε κατηγορία αποδίδεται ένας αριθμός και αυτός καταχωρείται στη βάση δεδομένων. Λόγου χάρη κάθε απάντηση που εμπίπτει στην κατηγορία ‘ποιότητα υπηρεσιών’ ‘παίρνει’ την τιμή 3.

79 ΑΝΑΛΥΣΗ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Η ανάλυση των δεδομένων αναφέρεται κυρίως στη χρήση στατιστικών μεθόδων. Απαραίτητες αφενός για την περιγραφή των δεδομένων αφετέρου για την ερμηνεία και αναγωγή των αποτελεσμάτων στον πληθυσμό. Σκοπός της ανάλυσης των δεδομένων είναι η εξέταση τους ως προς τις ερευνητικές υποθέσεις και τα ερωτήματα που τέθηκαν προς διερεύνηση. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1. Στατιστική Περιγραφή Στοιχείων. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας μόνο με τη μορφή πινάκων και γραφικών απεικονίσεων δεν επαρκή. Απαιτείται η περιγραφή των δεδομένων και με στατιστικές μεθόδους. Μέτρα Κεντρικής Τάσης Μέτρα Κεντρικής Τάσης Τα κυριότερα μέτρα κεντρικής τάσης που χρησιμοποιούνται είναι: ο αριθμητικός μέσος όρος, η διάμεση τιμή και η επικρατούσα τιμή. ο αριθμητικός μέσος όρος, η διάμεση τιμή και η επικρατούσα τιμή. Μέτρα Διασποράς Τα κυριότερα μέτρα κεντρικής τάσης που χρησιμοποιούνται είναι: η διακύμανση, η τυπική απόκλιση, το εύρος της διασποράς. η διακύμανση, η τυπική απόκλιση, το εύρος της διασποράς.

80 2. Στατιστική Ανάλυση Δεδομένων. Η στατιστική ανάλυση των στοιχείων στοχεύει στην ερμηνεία των σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μεταβλητών. Κάθε ερευνητής θέτει το ερώτημα: ‘Ποια στατιστική μέθοδο θα πρέπει να επιλέξω για την ανάλυση των δεδομένων μου;’ Απάντηση εξαρτάται: - αριθμό μεταβλητών που θα αναλυθούν (μονομεταβλητή, διμεταβλητή, πολυμεταβλητή ανάλυση) (μονομεταβλητή, διμεταβλητή, πολυμεταβλητή ανάλυση) - είδος της ανάλυσης (περιγραφική, επαγωγική) - είδος της ανάλυσης (περιγραφική, επαγωγική) - κλίμακα μέτρησης των μεταβλητών - κλίμακα μέτρησης των μεταβλητών Με βάση τους παραπάνω παράγοντες επιλέγεται ο κατάλληλος στατιστικός έλεγχος για την ανάλυση των εκάστοτε μεταβλητών. Πλέον διαδεδομένοι στατιστικοί έλεγχοι είναι: Ο έλεγχος της μέσης τιμής, ο έλεγχος της διασποράς ενός πληθυσμού, ο έλεγχος t – student, ο έλεγχος χ 2, ο έλεγχος Kolmogorov- Smirnov, οι συντελεστές συσχέτισης r του Pearson, και p του Spearman, οι συντελεστές συνάφειας C, και V – Cramer, κ.α

81 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. 1. Πίνακες Συχνοτήτων. Είναι η απλούστερη μορφή παρουσίασης ποσοτικών στοιχείων. Περιέχει πληροφορίες ως προς τη συχνότητα εμφάνισης της κάθε αξίας της μεταβλητής. Παράλληλα περιέχει και το ποσοστό που αντιπροσωπεύει η κάθε αξία επί του συνόλου των αξιών, επιτρέποντας την πραγματοποίηση συγκριτικής ανάλυσης. Ονομάζονται ‘απλής εισόδου’ όταν εμφανίζουν δεδομένα που αφορούν μια μόνο μεταβλητή και ‘διπλής εισόδου’ ή ‘διασταύρωσης’ όταν αναφέρονται στις συχνότητες που προέκυψαν από το συσχετισμό δυο μεταβλητών.

82 Παραδείγματα Πινάκων Απλής και Διπλής εισόδου. ΦύλοΣυχνότητα%Εγγ.%Αθρ.% Άνδρες15155,9 Γυναίκες11944,1 100,0 Σύνολο270100,0 Γενική εκπαίδευση ΠρωτοβάθμιαΔευτεροβάθμιαΤριτοβάθμιαΑνώτατηΣύνολο Ν%Ν%Ν%Ν%Ν% Είδο ς Τουρ.Επι χ/ σης Ενοικιαζόμενα δωμάτια 2731,0%4248,3%910,3%9 87100,0 Ενοικιάσεις αυτοκινήτων 0,0%1260,0%525,0%315,0%20100,0 Εστιατόριο720,6%1647,1%1029,4%12,9%34100,0 Καφέ/μπαρ13,6%1450,0%1035,7%310,7%28100,0 Ξενοδοχείο56,1%4150,0%1619,5%2024,4%82100,0 Τουριστικό πρακτορείο 0,0%421,1%526,3%1052,6%19100,0 Σύνολο4014,8%12947,8%5520,4%4617,0%270100,0 Χ 2 =65,328, β.ε. = 15, p-value<0,001

83 2. Γραφική Απεικόνιση. Γραφικές παραστάσεις συνιστούν τη δημοφιλέστερη μέθοδο παρουσίασης ποσοτικών στοιχείων. Άμεση κατανόηση του μεγέθους και της σημαντικότητας της κάθε αξίας. Ραβδογράμματα:Χρησιμοποιούνται κυρίως για την παρουσίαση ονομαστικών στοιχείων (π.χ δημογραφικών,γεωγραφικών χαρακτηριστικών) καθώς και στις δυαδικές/ διχοτομικές απαντήσεις (Ναι/ Όχι). Ιστογράμματα: Χρησιμοποιούνται συνήθως για την παρουσίαση αριθμητικών στοιχείων που μπορούν να μετρηθούν βάση κάποιας αριθμητικής κλίμακας (π.χ ηλικία σε έτη). Πιτογγράμματα: Έχουν τη μορφή κύκλου που είναι χωρισμένος σε τμήματα. Κάθε τμήμα αντιπροσωπεύει το ποσοστό των διαφορετικών αξιών της μεταβλητής. Πολύγωνα συχνοτήτων: Χρησιμοποιούνται τόσο για την παρουσίαση ονομαστικών όσο και αριθμητικών στοιχείων. Ιδιαίτερα για την παρουσίαση τάσεων στην πορεία του χρόνου.

84 Παραδείγματα Γραφικών Απεικονίσεων. Κατηγορία ξενοδοχείων

85 ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ. Το τελευταίο στάδιο για την ολοκλήρωση της ερευνητικής προσπάθειας συνιστά η συγγραφή της ερευνητικής αναφοράς. Τα ευρήματα παρουσιάζονται σε ένα πλαίσιο λογικής αλληλουχίας. Ιδανικά η συγγραφή μιας ερευνητικής εργασίας πρέπει να έχει την εξής δομή: 1. Σελίδα Τίτλου. Συγκροτεί την πρώτη εντύπωση, γι’ αυτό θα πρέπει να είναι καλαίσθητη και φιλική στον αναγνώστη. Περιλαμβάνει: - τίτλο έρευνας - στοιχεία του/των συγγραφέα/ων - στοιχεία του/των συγγραφέα/ων - στοιχεία του φορέα διενέργειας της έρευνας - στοιχεία του φορέα διενέργειας της έρευνας - αποδέκτη της ερευνητικής αναφοράς - αποδέκτη της ερευνητικής αναφοράς - έτος έκδοσης - έτος έκδοσης

86 2. Πρόλογος. Αποτελεί μια μικρή εισαγωγή στοχεύοντας να τονίσει το σκοπό και τη χρησιμότητα της έρευνας. Περιέχει: συνοπτικά στοιχεία σχετικά με τα ζητήματα που διερευνήθηκαν, το πλαίσιο προσέγγισης της έρευνας, και άλλες πληροφορίες. Συχνά ο πρόλογος δεν συντάσσεται από τον συγγραφέα της αναφοράς αλλά από τρίτο πρόσωπο (π.χ εκδότη, ακαδημαϊκούς, κ.α). 3. Ευχαριστίες. Συγγραφέας εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για τη συμπαράσταση και τη βοήθεια καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα. 4. Λίστα Περιεχομένων. Περιλαμβάνονται οι τίτλοι των κεφαλαίων και υποκεφαλαίων καθώς και οι σελίδες που βρίσκονται. 5. Λίστα Πινάκων και Γραφημάτων. Περιλαμβάνει τους τίτλους των πινάκων και γραφημάτων που περιέχονται στην αναφορά, τον διακριτό αριθμό τους (αρίθμηση) καθώς και τη σελίδα που εντοπίζονται.

87 6. Λίστα Παραρτημάτων. Περιλαμβάνονται οι τίτλοι των παραρτημάτων και αναγράφονται αντίστοιχα οι σελίδες. 7. Περίληψη. Συνιστά μια μικρογραφία της ερευνητικής αναφοράς. Περιλαμβάνει συνοπτικά: τους στόχους της έρευνας, τη μεθοδολογία, τα κυριότερα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, τα σημαντικότερα συμπεράσματα. 8. Περιγραφή Στόχων Έρευνας. Περιλαμβάνει την ανάλυση του σκοπού της έρευνας, τα ζητήματα διερεύνησης, τις ερευνητικές υποθέσεις και ερωτήματα. Η περιγραφή των στόχων αποτελεί διακριτό τμήμα της αναφοράς μόνο εφόσον ζητηθεί, διαφορετικά περιλαμβάνεται στην εισαγωγή. 9. Εισαγωγή. Συγκροτεί μια σαφή σφαιρική εικόνα του πλαισίου της έρευνας. Εξετάζεται: η φύση του προβλήματος, η σπουδαιότητα και η ‘σημασία’ της έρευνας. Παρουσιάζεται η συσχέτιση της έρευνας με τυχόν παρόμοιες ερευνητικές προσπάθειες. Αναφέρονται αδυναμίες, προβλήματα, περιορισμοί που προέκυψαν. Περιγράφεται η συγγραφική δομή της ερευνητικής αναφοράς.

88 10. Βιβλιογραφική ανασκόπηση. Εξετάζονται τα στοιχεία που σχετίζονται με το αντικείμενο της έρευνας και προέρχονται αποκλειστικά από δευτερογενείς πηγές. 11. Μεθοδολογία Έρευνας. Αναλύεται διεξοδικά η φιλοσοφία της ερευνητικής μεθόδου που υιοθετήθηκε και τεκμηριώνεται η επιλογή της. Αναλύεται: το είδος της έρευνας, η διαδικασία δειγματοληψίας (πληθυσμός, πλαίσιο δειγματοληψίας, μέθοδος δειγματοληψίας, μέγεθος δείγματος, επιλογή ερωτώμενων), στοιχεία που συλλέχθηκαν, διαδικασία συλλογής, τρόπος επικοινωνίας με πληροφοριοδότες, διάρκεια και χρόνος συλλογής. 12. Αποτελέσματα. Παρουσιάζονται στατιστικά επεξεργασμένες οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν χωρίς ωστόσο να επιχειρείται η ερμηνεία τους. 13. Ανάλυση Αποτελεσμάτων. Συνιστά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Εξηγείται η σημασία τους ως προς τα ερευνητικά ερωτήματα και τους στόχους της έρευνας. Εξετάζεται η αποδοχή ή απόρριψη των ερευνητικών υποθέσεων.

89 14. Συμπεράσματα. Αποτελούν συγκερασμό της ανάλυσης των αποτελεσμάτων με τα υπόλοιπα τμήματα της αναφοράς. Περιέχει την υποκειμενική εκτίμηση του ερευνητή. 15. Προτάσεις. Βασίζονται αποκλειστικά στα ευρήματα της έρευνας. Μπορεί να περιλαμβάνουν προτάσεις περαιτέρω διερεύνησης του θέματος. Συντάσσονται στην αναφορά συνήθως εφόσον ζητηθούν. 16. Βιβλιογραφία. Αποτελεί παρουσίαση όλων των δευτερογενών πηγών που χρησιμοποιήθηκαν για τη σύνταξη της ερευνητικής αναφοράς. Η παράθεση της βιβλιογραφίας έχει διεθνώς τυποποιημένη μορφή. 17. Παραρτήματα Παραθέτονται πληροφορίες οι οποίες αν περιλαμβανόταν στο κυρίως σώμα της αναφοράς θα διατάρασσαν την λογική αλληλουχία ή θα προκαλούσαν δυσχέρειες. Στο κυρίως σώμα αναγράφονται οι σχετικές παραπομπές των παραρτημάτων.

90 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

91 Ως μέθοδος έχει ταυτιστεί με την ποιοτική έρευνα. Εφαρμόζεται όταν στόχο της έρευνας αποτελεί η μελέτη σε βάθος των κοιν. φαινομένων. - Τα κοιν. φαινόμενα μελετώνται καθώς διαδραματίζονται στο φυσικό τους περιβάλλον. Δεν μεταφέρονται, δεν αναπαράγονται εκ των υστέρων. Ερευνητής: επικεντρώνεται σε λίγες περιπτώσεις τις οποίες αναλύει διεξοδικά στην ολότητα τους, επιχειρώντας να ανακαλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα κοινά στοιχεία. Στόχος η μελέτη των κινήτρων που οδηγούν τα άτομα σε συγκεκριμένες ενέργειες/ συμπεριφορές. Πως ερμηνεύουν τα ίδια τα άτομα τα τεκταινόμενα και πως αυτά επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους;; εξετάζονται τα γεγονότα από τη σκοπιά των υποκειμένων εξετάζονται τα γεγονότα από τη σκοπιά των υποκειμένων Ο ερευνητής δεν επιβάλλει εννοιολογικές κατηγορίες και δεν καθορίζει a priori το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας. Η θεωρία αναδύεται από τα δεδομένα. Σκοπός δεν είναι ο έλεγχος μιας ήδη υπάρχουσας θεωρίας αλλά η ανεύρεση και αποσαφήνιση των θεωρητικών εννοιών βάση των οποίων θα συγκροτηθεί η θεωρία.

92 Αποτελεί βασική μέθοδο έρευνας της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Δεκαετία ’30: αντίδραση στην εφαρμογή ποσοτικών μεθόδων έρευνας. Υποστηρίζουν ότι ο ερευνητής θα πρέπει να διεισδύει στον υποκειμενικό κόσμο των ερευνόμενων, να ενσωματώνεται στον υπό έρευνα κοινωνικό χώρο. Η αποστασιοποιημένη παρατήρηση των γεγονότων μπορεί να αντικατασταθεί από τη συμμετοχή του ερευνητή στην κατασκευή των νοημάτων μέσα από τη διαδικασία της διαντίδρασης με τους ερευνόμενους. Βαθμός Συμμετοχής Ερευνητή. Η ανάμειξη του ερευνητή στην υπό μελέτη κοινωνική ομάδα μπορεί να φέρει ανά περίπτωση διαφορετική έκταση και μορφή. Η έρευνα μπορεί να είναι φανερή ή μη, να αποκαλύπτεται επιλεκτικά, ή να γίνεται με απόλυτη διαφάνεια.

93 Κατηγορίες ταξινόμησης του βαθμού συμμετοχής του ερευνητή: 1. Πλήρως Συμμετέχων. Ο ερευνητής αποκρύπτει την επιστημονική του ιδιότητα. Σκοπός η πλήρης ενσωμάτωση στην ομάδα που ερευνά. Συμμετέχει με όσο πιο φυσικό τρόπο στις καθημερινές δραστηριότητες. Πλεονέκτημα: εξασφαλίζει πρόσβαση σε ομάδες που χαρακτηρίζονται ως ‘κλειστές’. Προβλήματα: - Ερευνητής ίσως να μην αισθάνεται άνετα, κατά συνέπεια να μη γίνεται πειστικός. Ή ακόμη ενέχει ο κίνδυνος να ταυτιστεί με το ρόλο του και να εγκαταλείψει την ερευνητική προσπάθεια. - Ερευνητής δεν έχει τη δυνατότητα να θέσει κάποια ερωτήματα άμεσα. Θα πρέπει να γίνει με τρόπο που δεν προκαλεί υποψίες. - Η καταγραφή των παρατηρήσεων δεν γίνεται άμεσα στο χώρο της έρευνας.

94 2. Συμμετέχων ως Παρατηρητής. Ο ερευνητής αποκαλύπτει την επιστημονική του ιδιότητα, γνωστοποιεί τις ερευνητικές του προθέσεις αλλά ταυτόχρονα επιδιώκει τη μέγιστη συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας. Δημιουργεί στενές επαφές και συνεχή επικοινωνία. Αποφεύγει να καταγράψει τις παρατηρήσεις τη στιγμή που διαδραματίζονται ώστε να μην προβάλλει την πλευρά του ερευνητή και διαταραχθούν οι φιλικές σχέσεις που έχουν δημιουργηθεί. Προβλήματα: - Κίνδυνος ταύτισης ερευνητή με το ρόλο του, αντίστοιχα της 1ης ταξινόμησης. - Η έρευνα μπορεί να διαταράξει τις καθημερινές συνήθειες και λειτουργίες των υποκειμένων με αποτέλεσμα η εικόνα που προβάλουν να είναι πλασματική.

95 3. Παρατηρητής ως Συμμετέχων. Ερευνητής αποκαλύπτει την ιδιότητα του, παρευρίσκεται στις καθημερινές δραστηριότητες της ομάδας, ωστόσο ο ίδιος δεν συμμετέχει. Καλλιεργεί μια στενή και φιλική επαφή με τα ερευνητικά του υποκείμενα ωστόσο εστιάζει στο ρόλο του παρατηρητή (όχι του συμμετέχων). 4. Πλήρως Παρατηρητής. Ο ερευνητής δεν αποκαλύπτει την ιδιότητα του, ούτε συμμετέχει στις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα. Οι ερευνόμενοι συχνά δεν συνειδητοποιούν ότι αποτελούν υποκείμενα μελέτης. Η παρουσία του δεν επηρεάζει τα άτομα που μελετά ωστόσο δεν έχει τη δυνατότητα να τα μελετήσει σε βάθος.

96 ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. 1. Επιλογή Θέματος και Πρόσβαση στο Χώρο (πεδίο έρευνας). Ερευνητής καλό είναι να επιλέξει ένα θέμα για το οποίο θα έχει επιστημονικό αλλά και προσωπικό ενδιαφέρον. Ερευνητής καλό είναι να επιλέξει ένα θέμα για το οποίο θα έχει επιστημονικό αλλά και προσωπικό ενδιαφέρον. - Σε οποιαδήποτε έρευνα ανεξάρτητα μεθόδου, η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αποτελεί το 1ο στάδιο της διαδικασίας. - Επιπλέον επιδιώκεται η συγκέντρωση πληροφοριών από άτομα που είναι γνώστες του θέματος ή του χώρου που διερευνούμε. - Επόμενο βήμα είναι η επιλογή του χώρου (πεδίου έρευνας) καθώς και του τρόπου προσέγγισης του. Στοιχείο καίριας σημασίας στη διαδικασία αυτή αποτελεί η αποδοχή του ερευνητή από τα ερευνητικά υποκείμενα. Εξαρτάται σημαντικά από τις κοινωνικές δεξιότητες του ερευνητή. Θα πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη και οικειότητα, φιλικές σχέσεις με τα άτομα. Εξαρτάται σημαντικά από τις κοινωνικές δεξιότητες του ερευνητή. Θα πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη και οικειότητα, φιλικές σχέσεις με τα άτομα. Η συμπεριφορά του δεν θα πρέπει να αποτελεί παρέμβαση στη ‘φυσιολογική λειτουργία’ του πεδίου της έρευνας.

97 2. Καταγραφή Παρατηρήσεων. Αρχικό στάδιο της έρευνας: - ερευνητής προσπαθεί να αποκτήσει μια γενική εικόνα. - Δεν εστιάζει σε συγκεκριμένες πτυχές των καταστάσεων, σχέσεων, γεγονότων που παρακολουθεί. - Καταγράφει με λεπτομέρεια τα κοινωνικά δρώμενα, τα χαρακτηριστικά των ατόμων που λαμβάνουν μέρος, τα χαρακτηριστικά του φυσικού χώρου. Σκοπός να περιγράψει όσο το δυνατόν καλύτερα αυτά που συμβαίνουν γύρω του απαντώντας στα ερωτήματα: που, πως, ποιοι, τι, γιατί Μέσα από αυτή τη διαδικασία προβάλλονται τα θέματα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα οποία θα εστιάσει ο ερευνητής στη συνέχεια. Αρχικές παρατηρήσεις οδηγούν σε πιο συγκεκριμένα ερωτήματα βάση των οποίων επιλέγονται άτομα, συμπεριφορές, εκφραζόμενα συναισθήματα, χώροι, διαδικασίες.

98 Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας πραγματοποιείται μια συνεχής διαπλοκή συλλογής στοιχείων και εννοιολογικής αποσαφήνισης. Η παρατήρηση σταματά όταν επέλθει θεωρητικός κορεσμός, δηλ. οι υπάρχουσες εννοιολογικές κατηγορίες παύουν πλέον να εμπλουτίζονται από τα πρόσθετα στοιχεία που συλλέγονται, και απλά επαναλαμβάνονται. Κατά τη διάρκεια της έρευνας η γραπτή περιγραφή πραγματοποιείται το γρηγορότερο μετά τη λήξη της παρατήρησης. Στη διάρκεια της παρατήρησης ‘κρατούνται’ σημειώσεις-κλειδιά από τον ερευνητή, που θα τον βοηθήσουν ώστε να καταγράψει εκ των υστέρων με σωστή χρονολογική σειρά και μεγαλύτερη ακρίβεια τα τεκταινόμενα. Κανόνας: ερευνητής δεν πρέπει να εμπιστεύεται τη μνήμη του.

99 Κατηγορίες ταξινόμησης σημειώσεων ερευνητή: Περιγραφικές σημειώσεις. Μεταφορά όλων όσων διαδραματίστηκαν ακριβώς όπως τα είδε και τα άκουσε ο ερευνητής. Δεν υπάρχει καμία προσθήκη ή ανάλυση. Θεωρητικές σημειώσεις. Ερμηνεύουν και αποδίδουν νόημα στα περιγραφικά στοιχεία. Αναδεικνύονται οι αναλυτικές κατηγορίες. Καθώς συλλέγονται τα δεδομένα ‘χτίζονται’ οι εννοιολογικές κατηγορίες όπου με την προσθήκη νέων περιπτώσεων επιβεβαιώνονται ή αναθεωρούνται (δοκιμαστική). Μεθοδολογικές σημειώσεις. Αναφέρονται στα μεθοδολογικά προβλήματα που ανέκυψαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ως προς τη διαδικασία που ακολουθήθηκε και την καταλληλότητα της. Οι πληροφορίες αυτές βοηθούν τον ερευνητή -εκ των υστέρων- να αξιολογήσει την επίδραση που ενδεχόμενα να έχει στην εγκυρότητα των στοιχείων ο ρόλος του στον πεδίο της έρευνας.

100 3. Ανάλυση Δεδομένων. Καταρχήν οι σημειώσεις και τα στοιχεία που συλλέγονται θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα σύστημα αρχειοθέτησης και κωδικοποίησης το οποίο αναθεωρείται και τροποποιείται όσο εξελίσσεται η έρευνα. Προϋποθέτει οι σημειώσεις να εμπλουτίζονται, διευκρινίζονται μετά από κάθε επίσκεψη στο πεδίο. Συστηματική κατηγοριοποίηση: - Ξεκινά με την ανακάλυψη περιγραφικών στοιχείων στις σημειώσεις που αφορούν κάποια έννοια. - Ερευνητής εξετάζει τα δεδομένα βάση των υπαρχουσών κατηγοριών και ταξινομεί ανάλογα. Εάν κατηγορίες δεν επαρκούν τροποποιεί ή προσθέτει νέες. 1ο βήμα στην ανάλυση των δεδομένων αποτελεί η ανακάλυψη γενικών εννοιολογικών κατηγοριών που αφορούν συγκεκριμένα φαινόμενα, γεγονότα, κ.α Στη συνέχεια οι περιπτώσεις ελέγχονται και αν παρουσιάζουν ομοιότητες εντάσσονται στην ίδια κατηγορία ή όχι. Τελικός σκοπός είναι η κατασκευή ενός αναλυτικού πλαισίου που προσφέρει δυνατότητα διασύνδεσης και επεξήγησης των δεδομένων.

101 Μέθοδοι Ανάπτυξης Θεωρίας από Ποιοτικά Δεδομένα. 1. Μέθοδος Αναλυτικής Επαγωγής. Αρχικά προσδιορίζεται το υπό έρευνα φαινόμενο. Στη συνέχεια προτείνεται μια δοκιμαστική υπόθεση η οποία εξετάζεται ως προς την επεξηγηματική της ικανότητα σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων. Οι περιπτώσεις που δεν ταιριάζουν αναγκάζουν τον ερευνητή να την τροποποιήσει ή να την απορρίψει. Κατόπιν προστίθενται και άλλες περιπτώσεις και η διαδικασία συνεχίζεται. Σκοπός μεθόδου: η διαμόρφωση γενικών κανόνων. Η διατύπωση γενικεύσεων που θα αποδειχθούν αληθή σε παρόμοια αντικείμενα και συμβάντα όπου και όποτε παρουσιάζονται. Η μέθοδος διέπεται από τη λογική ότι οι υποθέσεις υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο. Αρκεί μια μόνο περίπτωση που δεν ταιριάζει για να απορριφθεί η θεωρητική υπόθεση. Ως μέθοδος είναι ιδιαίτερα απαιτητική (αρκεί 1 μόνο περίπτωση) και αυτός είναι ο κύριος λόγος για την περιορισμένη εφαρμογή της.

102 2. Στρατηγική Θεμελιωμένης Θεωρίας. Αρχικά τα στοιχεία που συλλέγονται κατηγοριοποιούνται, και καθώς η διαδικασία συλλογής συνεχίζεται οι κατηγορίες επανεξετάζονται μέχρι το σημείου του κορεσμού. Στη συνέχεια ο ερευνητής στοχεύει σε υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης. Επιχειρεί μια γενικότερη εννοιολογική διατύπωση της κάθε κατηγορίας, η οποία θα του επιτρέψει να ενσωματώσει και άλλες περιπτώσεις. Η γενικότερη κατηγορία δημιουργείται μέσα από τη σύγκριση διαφορετικών κατηγοριών που αντιπροσωπεύουν διαφορετικά περιστατικά, και ανακάλυψη των κοινών τους στοιχείων. Το στοιχείο της σύγκρισης είναι καθοριστικό της μεθόδου. Η ανάλυση επικεντρώνεται στην ανάπτυξη της θεωρίας και τον τρόπο που αυτή εξελίσσεται. Συμβάλλει στην διεύρυνση των θεωρητικών γνώσεων για το υπό έρευνα θέμα. Η θεωρία είναι ευμετάβλητη και ρευστή στη διάρκεια της έρευνας.

103 Η συμμετοχική παρατήρηση είναι κατάλληλη ως μέθοδος όταν το υπό έρευνα φαινόμενο αφορά μικρές ομάδες γεωγραφικά περιορισμένες. Βασικό πλεονέκτημα: ευέλικτη μέθοδος. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου έγκειται στις προσωπικές ικανότητες του ερευνητή. Συχνά χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλες ποιοτικές μεθόδους διερεύνησης. Ως επί το πλείστον με συνεντεύξεις σε βάθος.

104 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΞενόγλωσση Javeau C., (1996), Η έρευνα με Ερωτηματολόγιο, εκδόσεις Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα. Veal A.J., (1997), Research Methods foe Leisure and Tourism, Pitman/I.L.A.M Ελληνόγλωσση Κυριαζή Ν., (1999), Η Κοινωνιολογική Έρευνα, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Νόβα- Καλτσούνη Χ., (2006), Μεθοδολογία Εμπειρικής Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. Σιάρδος Κ. Γ., (2005), Μεθοδολογία Κοινωνιολογικής Έρευνας, 2η έκδοση, εκδόσεις ΖΗΤΗ, Θεσσαλονίκη. Σιώμκος Ι. Γ., ΄Μαύρος Α. Δ., (2008), Έρευνα Αγοράς, εκδόσεις Αθ. Σταμούλη, Αθήνα. Φίλιας Β., κ.α, (1996), Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών Ερευνών, 2η έκδοση, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. Χρήστου Σ. Ε., (1999), Έρευνα Τουριστικής Αγοράς, εκδόσεις INTERBOOKS, Αθήνα.