© Χάρης Κωνσταντέλλιας Βυζαντινή Τέχνη © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Αρχιτεκτονική Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί: Βασιλική Βασιλική με τρούλο Σταυροειδής με τρούλο Οκταγωνικός © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Βασιλική © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Βασιλική με τρούλο (Αγία Σοφία) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Σταυροειδής με τρούλο © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Σταυροειδής με τρούλο Παντάνασσα, Μυστράς, 13ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Οκταγωνικός ρυθμός (Όσιος Λουκάς) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Όσιος Λουκάς, 11ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ροτόντα Αγ. Γεωργίου, Θεσσαλονίκη, 4ος αι. Ροτόντα Αγ. Γεωργίου, Θεσσαλονίκη, 4ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Γεράκι, Άγιοι Θεόδωροι. 12ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Καστοριά, Άγιοι Ανάργυροι (δυτ. πλευρά) 9ος-10ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Βυζαντινή ζωγραφική Τοιχογραφίες Φορητές εικόνες Μικρογραφίες σε χειρόγραφα © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Τοιχογραφίες Τυπική εικονογράφηση των ναών (Από την εποχή των Μακεδόνων αυτοκρατόρων): Στην κορυφή του τρούλου: Ο Χριστός Παντοκράτωρ Στα λοφία του τρούλου: Οι 4 ευαγγελιστές Στην αψίδα του Ιερού: Η Παναγία με τους Αρχαγγέλους Στους τοίχους: Οι Δεσποτικές εορτές, οι Άγιοι, οι Μάρτυρες © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Καππαδοκία, Open air Museum Göreme. 9ος αι. (Εικονομαχική περίοδος) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Τρούλος και λοφία, Μονή Φιλοθέου, Άγιον Όρος, 12ος-14ος αι. Τρούλος και λοφία, Μονή Φιλοθέου, Άγιον Όρος, 12ος-14ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Χριστός Παντοκράτωρ (Παναγία του Αράκου, Λαγουδερά Κύπρου, 1192) Χριστός Παντοκράτωρ (Παναγία του Αράκου, Λαγουδερά Κύπρου, 1192) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Ένθρονη Παναγία βρεφοκρατούσα (Παναγία του Αράκου, Λαγουδερά Κύπρου, 1192) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Η Ανάσταση του Χριστού, Μονή Μεγάλου Μετεώρου (καθολικό), Μετέωρα, 1483 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ο Άγιος Νικήτας, Μονή Οσίου Λουκά, καθολικό, γ΄ τέταρτο 11ου αι. Ο Άγιος Νικήτας, Μονή Οσίου Λουκά, καθολικό, γ΄ τέταρτο 11ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Πλούταρχος και Αριστοτέλης (Μονή Φιλανθρωπηνών, Νησί Ιωαννίνων, 1560) Πλούταρχος και Αριστοτέλης (Μονή Φιλανθρωπηνών, Νησί Ιωαννίνων, 1560) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Εικόνες Κατηγορίες εικόνων Εικόνες για ιδιωτική λατρεία (πολύπτυχα) Εικόνες σε προσκυνητάρια ή σε τοίχους ναών Εικόνες τέμπλου Αμφιπρόσωπες εικόνες Ανάγλυφες εικόνες Εικόνες λειψανοθήκες Ψηφιδωτές εικόνες © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Εικόνες Τεχνικές εικόνων: Εγκαυστική (χρώμα με κερί & ρητίνη) Ωογραφία ή τέμπερα (χρώμα διαλυμένο σε κρόκο αυγού και ξύδι, πάνω σε γύψο) Ψηφιδωτή © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Χριστός Παντοκράτωρ (εγκαυστική τεχνική) , Μονή Αγ. Αικατερίνης, Σινά, α΄ μισό 6ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα (εγκαυστική τεχνική), Μονή Αγ. Αικατερίνης, Σινά, β΄ μισό 6ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Πορτρέτο νεαρού άνδρα (Φαγιούμ), 1ος-3ος αι. μ. Χ. Πορτρέτο νεαρού άνδρα (Φαγιούμ), 1ος-3ος αι. μ. Χ. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Δευτέρα Παρουσία (Φύλλο τετραπτύχου, τέμπερα). Μονή Αγ. Αικατερίνης, Σινά. Τέλη 11ου-αρχές 12ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Παναγία του Βλαδιμίρ (τέμπερα) α΄ τρίτο 12ου αι. (Πινακοθήκη Τρετιάκωφ, Μόσχα) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Ευαγγελισμός (βημόθυρα). Ναός Τιμίου Σταυρού, Πάνω Λεύκαρα, Κύπρος, τέλη 12ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Θεοτόκος Οδηγήτρια – Άκρα ταπείνωση (αμφιπρόσωπη εικόνα, τέμπερα). Καστοριά, Αρχαιολογικό Μουσείο, β΄ μισό 12ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Τρεις Ιεράρχες. (Τέμπερα) Αθήνα, Βυζαντινό Μουσείο, β΄ μισό 14ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Χριστός Παντοκράτωρ (ψηφιδωτή εικόνα), α΄ μισό 12ου αι. (Βερολίνο) Χριστός Παντοκράτωρ (ψηφιδωτή εικόνα), α΄ μισό 12ου αι. (Βερολίνο) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα (ψηφιδωτή εικόνα). Μονή Αγ. Αικατερίνης, Σινά, τέλη 12ου-αρχές 13ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ευαγγελισμός (ψηφιδωτή εικόνα), α΄ τέταρτο 14ου αι. (Λονδίνο) Ευαγγελισμός (ψηφιδωτή εικόνα), α΄ τέταρτο 14ου αι. (Λονδίνο) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας ΨΗΦΙΔΩΤΑ Οι ψηφίδες (μικρές πέτρες διαφόρων χρωμάτων και υλικών) τοποθετούνται επάνω σε νωπή επιφάνεια φρέσκου κονιάματος. Καταγωγή της τέχνης του ψηφιδωτού από την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Τα ψηφιδωτά αντέχουν περισσότερο στον χρόνο από τις τοιχογραφίες. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, Ραβέννα, Άγιος Βιτάλιος, 547 Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, Ραβέννα, Άγιος Βιτάλιος, 547 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, Ραβέννα, Άγιος Βιτάλιος, 547 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, Ραβέννα, Άγιος Βιτάλιος, 547 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Μεταμόρφωση, Σινά, Μονή Αγίας Αικατερίνης, 6ος αι. Η Μεταμόρφωση, Σινά, Μονή Αγίας Αικατερίνης, 6ος αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Ο Χριστός με τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Μονομάχο και την αυτοκράτειρα Ζωή. Κων/λη, Αγία Σοφία, 1044 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Παναγία Βρεφοκρατούσα με τον αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνό και την αυτοκράτειρα Ειρήνη. Κων/λη, Αγία Σοφία, περ. 1118 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Η Γέννηση του Χριστού (λεπτομέρεια), Μονή Οσίου Λουκά, α΄ μισό 11ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Ανάσταση, Μονή Οσίου Λουκά, α΄ μισό 11ου αι. Η Ανάσταση, Μονή Οσίου Λουκά, α΄ μισό 11ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Ανάσταση, Νέα Μονή Χίου, 1042-1056 Η Ανάσταση, Νέα Μονή Χίου, 1042-1056 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Γέννηση του Χριστού, Μονή Δαφνίου, τέλη 11ου αι. Η Γέννηση του Χριστού, Μονή Δαφνίου, τέλη 11ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Ανάσταση, Μονή Δαφνίου, τέλη 11ου αι. Η Ανάσταση, Μονή Δαφνίου, τέλη 11ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Χριστός Παντοκράτωρ, Σικελία, Παλέρμο, Martorana, 1143-1151 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Γέννηση του Χριστού, Κων/λη, Μονή της Χώρας, 1315-1320 Η Γέννηση του Χριστού, Κων/λη, Μονή της Χώρας, 1315-1320 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ζωγραφική βυζαντινών χειρογράφων Οι γραφείς των χειρογράφων διακοσμούσαν συχνά τους τίτλους ή και τα πρωτογράμματα. Ειδικοί ζωγράφοι προσέθεταν στα χειρόγραφα παραστάσεις σχετικές με τα κείμενα, είτε ενσωματωμένες στο κείμενο είτε σε ξεχωριστές σελίδες. Γενικά οι Βυζαντινοί έδιναν μεγάλη σημασία στην αισθητική των χειρογράφων. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Μάχη Ελλήνων και Τρώων, τέλη 5ου-αρχές 6ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Η Σταύρωση – Εικονομαχική σκηνή 857-865 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Επίτιτλο και πρωτόγραμμα (Ομιλίες Γρηγορίου Ναζιανζηνού), π. 950 Επίτιτλο και πρωτόγραμμα (Ομιλίες Γρηγορίου Ναζιανζηνού), π. 950 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Ο Βασίλειος Β΄ δέχεται τα σύβολα εξουσίας από τον Χριστό και τους αρχαγγέλους (Ψαλτήριο), π. 1004 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Πρωτόγραμμα (Μ) (Λειτουργικές ομιλίες Γρηγορίου Ναζιανζηνού), π. 1062 Πρωτόγραμμα (Μ) (Λειτουργικές ομιλίες Γρηγορίου Ναζιανζηνού), π. 1062 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Θαλασσινές σκηνές (Λειτουργικές ομιλίες Γρηγορίου Ναζιανζηνού), τέλη 11ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Τα φυτά έρπυλλος, επίθυμον (΄Περί Ύλης Ιατρικής Διοσκουρίδη), τέλη 11ου-αρχές 12ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Γλυπτική Η Γλυπτική δεν καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στο Βυζάντιο. Περιορίστηκε στη φιλοτέχνηση διακοσμητικών στοιχείων σε ναούς (ανάγλυφων κυρίως), σε εκκλησιαστικά σκεύη και σε έργα από ελεφαντοστό (εικόνες). © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Φύλλο δίπτυχου από ελεφαντοστό, 5ος αι. (Μιλάνο) Φύλλο δίπτυχου από ελεφαντοστό, 5ος αι. (Μιλάνο) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Ο Χριστός στέφει τον Ρωμανό και την Ευδοκία (ελεφαντοστό, λεπτομέρεια), 10ος αι. (Παρίσι) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Όθων Β΄ και Θεοφανώ Ελεφαντοστό. 10ος αι., Παρίσι © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Απόστολοι Ιωάννης ο Θεολόγος και Παύλος Ελεφαντοστό, 10ος αι., Βενετία Απόστολοι Ιωάννης ο Θεολόγος και Παύλος Ελεφαντοστό, 10ος αι., Βενετία © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Βυζαντινά κοσμήματα Οι Βυζαντινοί αρέσκονταν να φορούν πολύτιμα κοσμήματα. Η επεξεργασία τους και η κατασκευή τους ακολουθούσε διάφορες τεχνικές. Χρησιμοποιούνταν διάφορα υλικά © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Πόρπες από χαλκό 4ος αι. Θεσσαλονίκη Πόρπες από χαλκό 4ος αι. Θεσσαλονίκη © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Σκουλαρίκια από χρυσό και ζαφείρια 4ος-6ος αι. Αγορά, Αθήνα © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Σκουλαρίκια από σφυρήλατο χρυσό με κοκκίδωση και μαργαριτάρι 6ος αι. Σταμάτα Αττικής © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Σταυρός από χρυσό με έκτυπο εμπίεστο και χαρακτό διάκοσμο 7ος αι. Άγνωστης προέλευσης © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Αλυσίδα με φυλαχτό από χρυσό με σφυρήλατο και κοκκιδωτό διάκοσμο 7ος αι. Μυτιλήνη © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Δαχτυλίδια από χαλκό και από ασήμι και σμάλτο 6ος αι. Τηγάνι Μάνης © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Σταυρός από χρυσό και ημιπολύτιμες πέτρες 6ος αι. Άγνωστης προέλευσης © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Εγκόλπιο-ευλογία από χρυσό, με έκτυπο διάκοσμο Μεσοβυζαντινή περίοδος Άγνωστης προέλευσης © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Σκουλαρίκια από ασήμι με έκτυπο διάκοσμο 9ος-10ος αι. Άγνωστης προέλευσης © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Στέφανα από επικασσιτερωμένο χαλκό 10ος αι. Κωνσταντινούπολη(;) © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Βραχιόλι από γυαλί 10ος-12ος αι. Άγνωστης προέλευσης Βραχιόλι από γυαλί 10ος-12ος αι. Άγνωστης προέλευσης © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Βραχιόλι από χαλκό, χυτό και εγχάρακτο 10ος-12ος αι. Φωλιά Καβάλας © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Σκουλαρίκια από χρυσό με κοκκιδωτό διάκοσμο και μαργαριτάρια 10ος-14ος αι. Θεσσαλονίκη © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Δαχτυλίδι από γυαλί 12ος-13ος αι. Πύδνα Μακεδονίας © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ασημένιο νόμισμα Κωνσταντίνου Α΄, Μόναχο, Κρατική Νομισματική Συλλογή Ασημένιο νόμισμα Κωνσταντίνου Α΄, Μόναχο, Κρατική Νομισματική Συλλογή © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Χρυσό νόμισμα Ιουστινιανού, Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο Χρυσό νόμισμα Ιουστινιανού, Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Χρυσό νόμισμα Ιωάννη Τζιμισκή, Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Χρυσό νόμισμα του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Χρυσό νόμισμα του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, ως αυτοκράτορα της Νίκαιας, Αθήνα Νομισματικό Μουσείο © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Μουσική Η εκκλησιαστική μουσική είναι φωνητική και μονοφωνική Η κοσμική μουσική χρησιμοποιεί όργανα, κρουστά, πνευστά και έγχορδα © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Ο Δαβίδ παίζει λύρα συντροφιά με τη Μελωδία (Ψαλτήριο), πρώτο μισό 10ου αι. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Παλαιοβυζαντινή γραφή Παλαιοβυζαντινή γραφή (10ος -11ος αιώνες) υπήρχαν σημάδια, τα σημαδόφωνα, μη καθορισμένης τονικότητας που γράφονταν πάνω από κάθε συλλαβή. Εμφανίζεται για πρώτη φορά μετά την περίοδο των εικονομαχιών 726-843 ως εκφωνητική ή νευματική σημειογραφία. Στην εκφωνητική σημειογραφία (την οποία ονομάζουμε και παλαιοβυζαντινή) καταγράφονται μόνο ορισμένες κινήσεις της φωνής, κυρίως στην αρχή και το τέλος του στίχου, ως υπενθύμιση για τον ψάλτη. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

© Χάρης Κωνσταντέλλιας Μέση Βυζαντινή γραφή Η Μέση Βυζαντινή γραφή (11ος αι.-1814) τα διαστήματα ανάμεσα στους φθόγγους δεν ορίζονταν, παρά μόνο το πόσα βήματα πάνω ή κάτω πήγαινε η μελωδία και αυτό όχι πάντα με ακρίβεια. © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Νεότερη βυζαντινή γραφή (Παρασημαντική) – Από το 1814 © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Στη διάρκεια της παρουσίασης ακούστηκαν: Μουσικό κράτημα από τους ιεροψάλτες Γ. Χατζηχρόνογλου και Μ. Χατζημάρκο Η Παρθένος σήμερον (του Ρωμανού Μελωδού, 6ος αι.) από την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία © Χάρης Κωνσταντέλλιας

Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Χάρης Κωνσταντέλλιας Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Χάρης Κωνσταντέλλιας © Χάρης Κωνσταντέλλιας