ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

1-2 Περίγραμμα Τι πραγματεύεται η διεθνής οικονομική; Τα οφέλη από το εμπόριο Συγκριτικό πλεονέκτημα και δομή του εμπορίου Κρατική πολιτική και εμπόριο Διεθνή χρηματοπιστωτικά θέματα Διεθνές εμπόριο και διεθνής χρηματοπιστωτική

Ο κόσμος σήμερα Κράτος κυρίαρχη πολιτική οντότητα Οικονομικές συναλλαγές μεταξύ πολιτών ιδίου κράτους αλλά και μεταξύ πολιτών διαφορετικών κρατών Ογκος διεθνών συναλλαγών έχει αυξηθεί Τι δυνάμεις σπρώχνουν την τάση γιά διεθνοποίηση συναλλαγών; Ειναι διεθνείς συναλλαγές διαφορετικές από αυτές που γίνοντα μέσα σε μία χώρα; Πως επηρεάζουν οι διεθνείς συναλλαγές την ανάπτυξη και την πολιτική ενός κράτους;

Μορφή διεθνών συναλλαγών Χιλιάδες αγαθά και συναλλαγές Χρειαζόμαστε υποδείγματα και τρόπο σκέψης γιά τα ερωτήματα της διεθνούς οικονομικής Παλιός κλάδος οικονομικής επιστήμης Ξεχωριστό πεδίο μελέτης από πολύ παλιά (Hume, Ricardo, Hechscher, Ohlin, Keynes, Samuelson)

1-5 Τι πραγματεύεται η διεθνής οικονομική; Η διεθνής οικονομική εξετάζει την αλληλεπίδραση των χωρών, μέσω του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών, των χρηματικών ροών και της επένδυσης. Η διεθνής οικονομική έχει μακρά ιστορία, αλλά ποτέ η μελέτη των διεθνών οικονομικών σχέσεων δεν ήταν τόσο σημαντική όσο είναι σήμερα. Οι εθνικές οικονομίες είναι πιο στενά από ποτέ συνδεδεμένες μεταξύ τους μέσω του διεθνούς εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών, των διεθνών ροών χρήματος και των διεθνών επενδύσεων.

Διεθνής Οικονομική σαν ξεχωριστό πεδίο μελέτης Πως διαφέρουν διεθνείς συναλλαγές από εθνικές; Αλληλεπίδραση εθνικών και διεθνών συναλλαγών Μελέτη διεθνών πτυχών προσφοράς και ζήτησης Ερωτήματα που δημιουργούνται είναι διαφορετικά από αυτά που δημιουργούνται από την μελέτη μιάς χώρας (π.χ. συντελεστές παραγωγή όπως εργασία πιο ελεύθεροι σε μία χώρα παρά διεθνώς, δασμοί και φόροι στα εισαγόμενα και όχι στα εγχώρια, διαφορετικά νομίσματα, κλπ.)

Θεωρία Διεθνούς Εμπορίου Πραγματεύεται νέα θέματα που φαίνονται αντιφατικά (π.χ. ωφελείται μία χώρα από διεθνές εμπόριο;). Δεν ρωταει κανείς αν υπάρχει όφελος από εμπόριο εντός χώρας Εμπόριο με λιγότερο αναπτυγμένες χώρες; Εμπόριο με πολύ αναπτυγμένες χώρες; Οικονομική της ευημερίας (γιά ποιόν εξασκείτα πολιτική). Στην ΔΟ πολιτική γιά την ευημερία πολιτών ενός κράτους Αντιθέσεις μεταξύ ομάδων εντός κράτους Χρησιμοποιείται θεωρία γενικής ισορροπίας και συγκριτική στατική

1-8 Τι πραγματεύεται η διεθνής οικονομική; (συνέχεια) Το διεθνές εμπόριο έχει σχεδόν τριπλασιάσει το μερίδιό του στη συνολική οικονομία των ΗΠΑ τα τελευταία 40 χρόνια. Για άλλες χώρες οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις είναι ακόμα πιο κρίσιμες απ’ ό,τι για τις ΗΠΑ.

1-9 Σχ. 1-1: Εξαγωγές και εισαγωγές ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος των HΠA

1-10 Σχ. 1-2: Εξαγωγές και εισαγωγές ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος το 2005 Source: Organization for Economic Cooperation and Development

Εισαγωγές και εξαγωγές της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ

1-14 Οφέλη από το εμπόριο Τα οφέλη από το εμπόριο στηρίζονται σε αρκετές ιδέες. 1.Όταν ένας αγοραστής ή ένας πωλητής εμπλέκονται σε μια εκούσια συναλλαγή και οι δύο λαμβάνουν κάτι που θέλουν, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η θέση τους. Οι Νορβηγοί καταναλωτές μπορούν ν’ αγοράσουν πορτοκάλια μέσω του διεθνούς εμπορίου, που είναι δύσκολο να παραχθούν στη Νορβηγία. Ο παραγωγός των πορτοκαλιών μπορεί να χρησιμοποιήσει το εισόδημα που λαμβάνει, για την αγορά των πραγμάτων που επιθυμεί. 2.Πολλοί θεωρούν οτι διεθνές εμπόριο είναι επιζήμιο 3.Φόβος από άνοιγμα οικονομιών

1-15 Οφέλη από το εμπόριο (συνέχεια) 2.Πώς μπορεί μια χώρα που είναι η πιο (λιγότερο) αποτελεσματική παραγωγός των πάντων να ωφεληθεί από το εμπόριο; – Επειδή η ποσότητα των πόρων είναι περιορισμένη, οι χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους πόρους για την παραγωγή των προϊόντων στα οποία είναι πιο παραγωγικές (σε σχέση με τις άλλες επιλογές παραγωγής) και μετά να πωλήσουν αυτά τα προϊόντα και ν’ αγοράσουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες που θέλουν να καταναλώσουν. – Οι χώρες μπορούν να ειδικευτούν στην παραγωγή και να καταναλώνουν πολλά αγαθά και υπηρεσίες μέσω του εμπορίου.

1-16 Οφέλη από το εμπόριο (συνέχεια) 3.Το εμπόριο προβλέπεται ότι θα ωφελήσει μια χώρα κάνοντάς την αποτελεσματικότερη όταν εξάγει αγαθά που χρησιμοποιούν άφθονους πόρους και εισάγει αγαθά που χρησιμοποιούν σπάνιους πόρους. 4.Όταν οι χώρες ειδικεύονται, μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματικότερες λόγω της μεγάλης κλίμακας της παραγωγής. 5.Οι χώρες μπορούν επίσης να κερδίσουν από το εμπόριο σημερινών και μελλοντικών πόρων (δανεισμός). 6.Μετανάστευση μπορεί να δημιουργήσει οφέλη

1-17 Οφέλη από το εμπόριο (συνέχεια) Το εμπόριο προβλέπεται ότι θα ωφελήσει τις χώρες ως σύνολο με αρκετούς τρόπους, αλλά μπορεί να βλάψει συγκεκριμένες ομάδες σε μια χώρα. – Το διεθνές εμπόριο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους ιδιοκτήτες των πόρων που χρησιμοποιούνται εντατικά σε κλάδους που ανταγωνίζονται τις εισαγωγές. – Επομένως, το εμπόριο μπορεί να επηρεάσει τη διανομή του εισοδήματος σε μια χώρα. – Οι αντιπαραθέσεις για το εμπόριο θα έπρεπε να εμφανίζονται ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες κάθε χώρας και όχι ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες.

1-18 Δομή του εμπορίου Διαφορές στο κλίμα και τους πόρους μπορούν να εξηγήσουν γιατί η Βραζιλία εξάγει καφέ και η Αυστραλία εξάγει μετάλλευμα σιδήρου. Αλλά γιατί η Ιαπωνία εξάγει αυτοκίνητα και οι ΗΠΑ εξάγουν αεροσκάφη; Διαφορές στην παραγωγικότητα της εργασίας μπορεί να εξηγήσουν γιατί ορισμένες χώρες εξάγουν συγκεκριμένα προϊόντα. Ο τρόπος που χρησιμοποιούνται οι σχετικές προσφορές κεφαλαίου, εργασίας και γης στην παραγωγή διαφορετικών αγαθών και υπηρεσιών μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί ορισμένες χώρες εξάγουν συγκεκριμένα προϊόντα.

1-19 Κρατική πολιτική και εμπόριο Η κρατική πολιτική επηρεάζει τον όγκο του εμπορίου μέσω – των δασμών: ένας φόρος στις εισαγωγές ή τις εξαγωγές, – των ποσοστώσεων: ένας ποσοτικός περιορισμός στις εισαγωγές ή τις εξαγωγές, – των επιδοτήσεων των εξαγωγών: μια πληρωμή στους παραγωγούς που εξάγουν, – ή μέσω άλλων διατάξεων (π.χ. προδιαγραφές προϊόντων) που αποκλείουν τα ξένα προϊόντα από την αγορά, αλλά επιτρέπουν τα εγχώρια προϊόντα. Τελωνειακές ενώσεις, άλλες εμπορικές συνφωνίες Ποιο είναι το κόστος και ποια τα οφέλη αυτών των πολιτικών;

1-20 Κρατική πολιτική και εμπόριο (συνέχεια) Οι οικονομολόγοι σχεδιάζουν υποδείγματα που προσπαθούν να μετρήσουν τα αποτελέσματα διαφορετικών εμπορικών πολιτικών. Αν μια κυβέρνηση πρέπει να περιορίσει το εμπόριο, ποια πολιτική θα πρέπει να χρησιμοποιήσει; Αν μια κυβέρνηση πρέπει να περιορίσει το εμπόριο, πόσο θα πρέπει να το περιορίσει; Αν μια κυβέρνηση περιορίζει το εμπόριο, ποιο θα είναι το κόστος αν οι κυβερνήσεις των άλλων χωρών αντιδράσουν με τον ίδιο τρόπο; Αντιθέσεις και συγκρούσεις μεταξύ εθνών

1-21 Διεθνή χρηματοπιστωτικά θέματα Οι κυβερνήσεις μετρούν την αξία των εισαγωγών και των εξαγωγών, καθώς και την αξία των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων που ρέουν προς ή από τις χώρες τους. Με αυτά τα δύο μέτρα συνδέεται το ισοζύγιο συναλλαγματικών διαθεσίμων ή ισοζύγιο πληρωμών: το ισοζύγιο των κεφαλαίων που χρησιμοποιούν οι κεντρικές τράπεζες για τις επίσημες διεθνείς πληρωμές. Οι τρεις προαναφερόμενες αξίες μετρώνται στους εθνικούς λογαριασμούς εισοδήματος.

1-22 Συναλλαγματικές ισοτιμίες Πέρα από τις ροές χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και το ισοζύγιο συναλλαγματικών διαθεσίμων, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες αποτελούν ένα ακόμα σημαντικό χρηματοοικονομικό ζήτημα για τις περισσότερες κυβερνήσεις. – Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες μετρούν την ποσότητα του εγχώριου νομίσματος που μπορεί να ανταλλαχθεί με ξένο νόμισμα. – Επίσης, επηρεάζουν το κόστος των αγαθών που η τιμή τους εκφράζεται σε ξένο νόμισμα (εισαγωγές). – Και επηρεάζουν το κόστος των αγαθών που η τιμή τους εκφράζεται σε εγχώριο νόμισμα στις ξένες αγορές (εξαγωγές). Πώς προσδιορίζονται; Σταθερές ή κυμαινόμενες; Διεθνής αγορά κεφαλαίου (ευρωδολλάρια)

Διεθνής συντονισμός πολιτικών Πολιτικές μίας χώρας επηρεάζουν οικονομικά μεγέθη άλλων χωρών GATT (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου), WTO (ΠΟΕ), παγκοσμιοποίηση

1-24 Διεθνές εμπόριο και διεθνής χρηματοπιστωτική Το διεθνές εμπόριο εστιάζει στις συναλλαγές αγαθών και υπηρεσιών ανάμεσα στις διάφορες χώρες. – Αυτές οι συναλλαγές συνήθως περιλαμβάνουν μια φυσική κίνηση αγαθών ή μια δέσμευση συγκεκριμένων πόρων, όπως η εργασία. Η διεθνής χρηματοπιστωτική εστιάζει στις χρηματοοικονομικές ή νομισματικές συναλλαγές ανάμεσα στις διάφορες χώρες. – Για παράδειγμα, αγορές δολαρίων ΗΠΑ ή χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων από τους Ευρωπαίους.

2-25 Επισκόπηση διεθνούς εμπορίου και εμπορίου Ελλάδας Ποιός εμπορεύεται με ποιόν Εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδας Οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ Υπόδειγμα βαρύτητας – Επίδραση του μεγέθους μιας οικονομίας στο εμπόριο. – Απόσταση και άλλοι παράγοντες επηρεασμού του εμπορίου. Σύνορα και εμπορικές συμφωνίες Παγκοσμιοποίηση: τότε και τώρα Διαφοροποίηση της σύνθεσης του εμπορίου Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό

Εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδας

ΑΕΠ της Ελλάδας