Βακτήρια Τα βακτήρια είναι μικροσκοπικοί, μονοκύτταροι,(σπάνια πολυκύτταροι), προκαρυωτικοί οργανισμοί, που συναντούνται σε κάθε είδους βιότοπο και σε πολύ μεγάλους αριθμούς, όπως σε δισεκατομμύρια ανά γραμμάριο γόνιμου κηποχώματος ή σε εκατομμύρια σε μια σταγόνα σάλιου. Μερικά εξ αυτών είναι αυτότροφα και περιέχουν βακτηριοχλωροφύλλες και βακτηριοβιριδίνη εκτελώντας αναεροβική φωτοσύνθεση.

Μορφολογία Τα βακτήρια αποτελούνται κατά μονάδα από ένα κύτταρο που μπορεί να εμφανίζονται με διάφορα σχήματα όπως: Σφαιρικό (χαρακτηρίζονται ως κόκκοι) Ραβδοειδές (χαρακτηρίζονται ως βάκιλλοι) Σπειροειδές (χαρακτηρίζονται ως σπειρίλια) Καμπυλόγραμμες ράβδοι (χαρακτηρίζονται ως δονάκια). Σε μερικά είδη τα κύτταρα διακλαδίζονται ενώ σε άλλα ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας νήματα. Πολλά βακτήρια παραμένουν ακίνητα ενώ άλλα σε ορισμένα στάδια της εξέλιξής τους βγάζουν τρυφερά μαστίγια με τα οποία πλέουν γρήγορα μέσα στο νερό. Τα μαστίγια αυτά είτε είναι μεμονωμένα στο άκρο του βακτηρίου, οπότε τα βακτήρια αυτά ονομάζονται "μονότριχα", είτε καλύπτουν όλη την επιφάνειά τους οπότε και καλούνται "περίτριχα", μπορεί ακόμα και να σχηματίζονται σ΄ ένα μέρος της επιφάνειας ως θύσανος καλούμενα εξ αυτού "λοφότριχα".

Μορφές Βακτηρίων: a) κόκκοι, b) μονότριχα ή μαστιγωτά, c) νήματα , d) περίτριχα

Κυτταρική δομή Τα βακτήρια έχουν πολύ απλή κυτταρική δομή. Η κυτταρική μεμβράνη τους αποτελείται από ημικυτταρίνες, ή πηκτινοειδείς ουσίες, συνεπώς δεν υφίσταται τυπικά κυτταρικός πυρήνας καθώς και σύνθετα οργανίδια. Αυτή η κυτταρική μεμβράνη των βακτηρίων περιβάλλεται από το κυτταρικό τοίχωμα, που είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των βακτηρίων, εκτός των εκπροσώπων της τάξης Mollucutes. Το DNA τους οργανώνεται σε πυρηνοειδές, χωρίς πυρηνική μεμβράνη και χωρίς σχηματισμό χρωμοσωμάτων. Πολλά βακτήρια περιέχουν επιπλέον πλασμίδια, δηλαδή μικρά, αυτόνομα κυκλικά μόρια DNA. Η ικανότητα των πλασμιδίων να μεταφέρονται από το ένα βακτήριο στο άλλο, προσθέτοντας του έτσι νέες ιδιότητες, έχει τεράστια σημασία στην ανάπτυξη παθογονικότητας και ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά από βακτηριακά στελέχη· έχει επίσης βρει θεαματικές εφαρμογές στην «Τεχνολογία του Ανασυνδυασμένου DNA» (γενετική μηχανική).

Ακτινομύκητες Οι Ακτινομύκητες ή Ακτινοβακτήρια είναι μια ταξινομική ομάδα βακτηρίων που χαρακτηρίζονται από τα υψηλά ποσοστά ζευγών γουανίνης-κυτοσίνης (G+C) στο γονιδίωμά τους και από τη νηματοειδή μορφή ανάπτυξής τους. Το ποσοστό G+C κυμαίνεται, για τους περισσότερους ακτινομύκητες, μεταξύ 63% και 78%. Χαρακτηριστικό ταξινομικό γένος αυτής της ομάδας είναι οι στρεπτομύκητες από τους οποίους παράγονται χρήσιμα αντιβιοτικά (στρεπτομυκίνη, τετρακυκλίνη κ.ά.).

Λευκή μυκητοειδής εμφάνιση ακτινομύκητων εδάφους σε ξυλώδες υλικό σε οργανικό λίπασμα

Κυανοβακτήρια Τα κυανοβακτήρια, (Cyanobacteria), αποτελούν φωτοσυνθετικούς οργανισμούς που παλαιότερα κατά την κλασική ταξινόμηση φέρονταν με το όνομα «κυανοπράσινα φύκη». Σήμερα θεωρούνται ιδιαίτερη συνομοταξία στην επικράτεια (domain) των Βακτηρίων. Τα κυανοβακτήρια αποτελούν ομάδα φωτοσυνθετικών προκαρυωτικών, που θεωρούνται ικανά σε οξυγονογενή ή οξυγονούχο φωτοσύνθεση. Η αρχική τους ονομασία «κυανοπράσινα φύκη» οφειλόταν κυρίως λόγω του χρώματος που παρουσίαζαν πολλά είδη εξ αυτών και που προερχόταν από την παρουσία της βιλιπρωτεΐνης που χαρακτηρίζει τις χρωστικές τόσο των οργανισμών αυτών όσο και των ερυθρών φυκών (red algae) ή ροδοφύτων (rhodophytes), και ειδικότερα της φυκοκυανίνης. Όλα τα μέλη της συνομοταξίας αυτής περιέχουν χλωροφύλλη α, εκτός από τα γένη Πρόχλωρον (Prochloron) και Προχλωροκόκκος (Prochlorococcus) που περιέχουν επίσης και χλωροφύλλη β. Τα κυανοβακτήρια θεωρούνται ως πιθανοί πρώτοι οργανισμοί στη Γη οι οποίοι παρείχαν οξυγόνο με φωτοσύνθεση. Υπάρχουν αποδείξεις, από απολιθώματα του είδους αυτών, περί της ύπαρξής τους πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Το δε κυτταρικό τοίχωμα αυτών είναι ανάλογο με εκείνο των «αρνητικών κατά Gram» βακτηρίων, οι δε φωτεινές αντιδράσεις της φωτοσύνθεσης γίνονται μέσα στο σύστημα της θυλακοειδούς μεμβράνης του κυττάρου. Άλλες δομές του κυττάρου τους είναι διάφορα πολυφοσφωρικά σώματα που παρατηρούνται σαν απόθεμα φωσφορικών αλάτων, καθώς και τα κενοτόπια που πληρούνται με αέριο και βοηθούν στη πλευστότητα αυτών. Μερικά δε εξ αυτών είναι μονοκύτταρα ενώ άλλα είναι νηματώδη. Αναπαράγονται είτε με ένωση είτε με θραυσματοποίηση.

Κυανοβακτήρια Τα κυανοβακτήρια βρίσκονται σχεδόν παντού σε ξηρά και θάλασσα και ειδικότερα σε χώρους με άπλετο φωτισμό. Μερικά είδη αυτών ζουν σε τελείως αφιλόξενα περιβάλλοντα μέρη, όπως ακόμη και σε θερμοπηγές όπου η θερμοκρασία υπερβαίνει τους +85 °C. Τα κυανοβακτήρια ευθύνονται σ΄ ένα μεγάλο μέρος της εξέλιξης του φωτοσυνθετικού οξυγόνου ιδιαίτερα στους ωκεανούς και συμβάλουν κατά πολύ στη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα, κατά τις ανεξάρτητες φωτός αντιδράσεις καθώς και του αζώτου. Πολλές φορές συγκεντρώνονται σε μεγάλους αριθμούς κατόπιν υπερβολικής ανάπτυξης σε επιφάνειες λιμνών, υδατοδεξαμενών που διακρίνονται τακτικότερα σαν πράσινοι επιπλέοντες κόκκοι. Αυτές όμως οι μεγάλες συγκεντρώσεις μπορεί και να απελευθερώσουν τοξίνες, γνωστές ως κυανοτοξίνες.

Βακτηρίωση Με τον όρο βακτηρίωση χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε παρασιτική νόσος των φυτών ή άλλη ασθένεια που προκαλείται από βακτήρια ή βακτηριακές τοξίνες. Οι βακτηριώσεις προκαλούν συνηθέστερα σοβαρές ζημιές στις διάφορες φυτικές καλλιέργειες και χαρακτηρίζονται κυρίως από τέσσερις τύπους συμπτωμάτων: εμφάνιση όγκων όπως π.χ. ο φυτικός καρκίνος (που προκαλείται από το Agrobacterium tumefasciens), ή φυτική φυματίωση (που προκαλείται από κυτταρική αντίδραση, όπως π.χ. η φυματίωση της ελιάς) υγρές σήψεις, (π.χ. της πατάτας, που προκαλείται από τo είδος Erwinia phytophtora) ξηρές τοπικές νεκρώσεις ή κηλίδες, (όπως π.χ. η λεγόμενη "αγριοφωτιά" του καπνού, που οφείλεται στο είδος "Pseudomonas tabaci" και μαράνσεις, (π.χ. της πατάτας που προκαλείται από το είδος Corinebacterium sapedonicum).

Βακτηρίωση πυρηνοκάρπων Η μόλυνση εμφανίζεται συχνότερα γύρω από μπουμπούκια ή μικρά κλαδάκια. Τα μολυσμένα κλαδάκια δε βλασταίνουν και οι νεαροί βλαστοί μαραίνονται. Καστανόχρωμες ζώνες εμφανίζονται γύρω από τα μπουμπούκια, οι οποίες στη συνέχεια μετατρέπονται σε εκζέματα με μελίτωμα. Συχνά μαραίνονται και τα άνθη. Στους καρπούς παρουσιάζονται οιδήματα , και στα φύλλα τετράγωνες καφέ κηλίδες. Οι νεαροί καρποί που μολύνονται από το βακτήριο, πέφτουν ενώ τα αδύναμα καφεκόκκινα φύλλα γίνονται πορώδη. Οι βλάβες επηρεάζουν μόνο ορισμένα κλαδιά, ενώ τα παρεπόμενα εκζέματα με το μελίτωμα περιέχουν βακτήρια σε μεγάλη ποσότητα.

Μία εργασία από τους : Δημόπουλος Κάρολος Ζερβός Αχιλλέας Ηλιόπουλος Διονύσης Τσικρικού Ηλιάνα Υπεύθυνος καθηγητής : κ. Βλασσόπουλος