Κεφάλαιο 2 Παγκόσμιο εμπόριο: Μια επισκόπηση

2-2 Περίγραμμα Οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ Υπόδειγμα βαρύτητας  Επίδραση του μεγέθους μιας οικονομίας στο εμπόριο.  Απόσταση και άλλοι παράγοντες επηρεασμού του εμπορίου. Σύνορα και εμπορικές συμφωνίες Παγκοσμιοποίηση: τότε και τώρα Διαφοροποίηση της σύνθεσης του εμπορίου Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό

2-3 Ποιος συναλλάσσεται με ποιον; Οι 5 μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ το 2005 ήταν ο Καναδάς, η Κίνα, το Μεξικό, η Ιαπωνία και η Γερμανία. Η συνολική αξία των εισαγωγών από και των εξαγωγών προς τον Καναδά το 2005 ανήλθε σε $500 δισ. περίπου. Οι 10 μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ αντιπροσώπευαν το 56% της αξίας του εμπορίου των ΗΠΑ το 2005.

2-4 Σχ. 2-1 Συνολικό εμπόριο των ΗΠΑ με τους κύριους εμπορικούς τους εταίρους, 2006 Source: U.S. Department of Commerce

2-5 Το μέγεθος μετράει: το υπόδειγμα βαρύτητας 3 από τους 10 μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ το 2005 ήταν οι 3 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες: Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία. Αυτές οι χώρες έχουν το υψηλότερο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) στην Ευρώπη  Το ΑΕΠ μετρά την αξία των αγαθών και υπηρεσιών που παράγει μια οικονομία. Γιατί οι ΗΠΑ συναλλάχθηκαν κυρίως με τις συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες και όχι με κάποιες άλλες;

2-6 Το μέγεθος μετράει: το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια) Στην πραγματικότητα, το μέγεθος μιας οικονομίας συνδέεται άμεσα με τον όγκο των εξαγωγών και εισαγωγών της.  Οι μεγαλύτερες οικονομίες παράγουν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να έχουν περισσότερα να πωλήσουν στη διεθνή αγορά  Οι μεγαλύτερες οικονομίες έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από τα αγαθά και τις υπηρεσίες που πωλούν, με αποτέλεσμα οι πολίτες τους να έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερες εισαγωγές.

2-7 Σχ. 2-2 Το μέγεθος των ευρωπαϊκών οικονομιών και η αξία του εμπορίου τους με τις ΗΠΑ Source: U.S. Department of Commerce, European Commission

2-8 Το υπόδειγμα βαρύτητας Λοιποί παράγοντες που επηρεάζουν το εμπόριο (πέρα από το μέγεθος): 1.Η απόσταση ανάμεσα στις αγορές επηρεάζει το κόστος μεταφορών και συνακόλουθα το κόστος των εισαγωγών και των εξαγωγών.  Η απόσταση, επίσης, μπορεί να επηρεάζει την προσωπική επαφή και την επικοινωνία, που επηρεάζουν το εμπόριο. 2.Πολιτισμική συγγένεια: Αν δύο χώρες συνδέονται πολιτισμικά είναι πιθανόν να έχουν και ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς μεταξύ τους. 3.Γεωγραφία: Τα θαλάσσια λιμάνια και η απουσία ορεινών όγκων διευκολύνουν τις μεταφορές και το εμπόριο.

2-9 Το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια) 4.Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Οι επιχειρήσεις που έχουν επεκταθεί σε πολλές διαφορετικές χώρες διενεργούν πολλές εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών μεταξύ των τμημάτων τους. 5.Σύνορα: η διάσχιση συνόρων απαιτεί χρονοβόρες τυπικές διαδικασίες και πιθανόν χρηματικό κόστος, όπως οι δασμοί.  Αυτό το άμεσο και έμμεσο κόστος περιορίζει το εμπόριο.  Η ύπαρξη συνόρων μπορεί, επίσης, να δηλώνει την ύπαρξη διαφορετικών γλωσσών (βλέπε 2) ή διαφορετικών νομισμάτων, με συνέπεια την παρεμπόδιση του εμπορίου.

2-10 Το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια) Στη βασική του μορφή, το υπόδειγμα βαρύτητας θεωρεί ότι μόνο το μέγεθος και η απόσταση είναι σημαντικά για το εμπόριο, σύμφωνα με την ακόλουθη σχέση: T ij = A x Y i x Y j /D ij όπου T ij η αξία του εμπορίου ανάμεσα στη χώρα i και τη χώρα j A μια σταθερά Y i το ΑΕΠ της χώρας i Y j το ΑΕΠ της χώρας j D ij η απόσταση ανάμεσα στη χώρα i και τη χώρα j

2-11 Το υπόδειγμα βαρύτητας (συνέχεια) Σε μια λίγο πιο γενική μορφή, εκτιμάται συνήθως το υπόδειγμα βαρύτητας: T ij = A x Y i a x Y j b /D ij c όπου a, b, and c επιτρέπεται να διαφέρουν από το 1. Ίσως παραδόξως, το υπόδειγμα βαρύτητας προβλέπει με αρκετή ακρίβεια τις πραγματικές εμπορικές ροές, όπως φαίνεται και στο παραπάνω σχήμα που εμφανίζει τις εμπορικές ροές ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ.

2-12 Απόσταση και σύνορα Εκτιμήσεις με βάση το υπόδειγμα της βαρύτητας για την επίδραση της απόστασης δείχνουν ότι μια αύξηση της απόστασης που χωρίζει δύο χώρες κατά 1% περιορίζει το μεταξύ τους εμπόριο από 0,7% μέχρι 1%.

2-13 Απόσταση και σύνορα (συνέχεια) Εκτός από την απόσταση, τα σύνορα αυξάνουν το κόστος και τον χρόνο των εμπορικών συναλλαγών. Οι διακρατικές εμπορικές συμφωνίες έχουν ως στόχο τον περιορισμό των τυπικών διαδικασιών και των δασμών που απαιτούνται για τη διάσχιση των συνόρων, με αποτέλεσμα να αυξάνουν το εμπόριο. Το υπόδειγμα της βαρύτητας μπορεί να εκτιμήσει την επίδραση των εμπορικών συμφωνιών στο εμπόριο: Όταν μια εμπορική συμφωνία είναι αποτελεσματική θα οδηγήσει στη διεύρυνση του εμπορίου μεταξύ των μελών της σε σύγκριση με ό,τι θα αναμενόταν αν λαμβάνονταν υπόψη μόνο το ΑΕΠ και οι αποστάσεις τους.

2-14 Απόσταση και σύνορα (συνέχεια) Οι ΗΠΑ υπέγραψαν το 1994 με το Μεξικό και τον Καναδά τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA). Λόγω της NAFTA και της γεωγραφικής εγγύτητας, ο όγκος του εμπορίου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους δύο γείτονές τους είναι μεγαλύτερος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με τον όγκο του εμπορίου ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

2-15 Σχ. 2-3: Οικονομικό μέγεθος και εμπόριο με τις ΗΠΑ Source: U.S. Deparment of Commerce, European Commission

2-16 Απόσταση και σύνορα (συνέχεια) Παρά τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Καναδά και την κοινή γλώσσα, τα σύνορα των δύο χωρών φαίνεται ότι εξακολουθούν να περιορίζουν το εμπόριο.

2-17 Σχ. 2-4: Εμπορικές σχέσεις καναδικών επαρχιών και αμερικανικών πολιτειών με τη Βρετανική Κολούμπια

2-18 Πίνακας 2-3: Εμπόριο με τη Βρετανική Κολούμπια, ως ποσοστό του ΑΕΠ, 1996

2-19 Έχει γίνει ο κόσμος μικρότερος; Η αρνητική επίδραση της απόστασης στο εμπόριο είναι σημαντική σύμφωνα με τα υποδείγματα βαρύτητας, αλλά αμβλύνεται διαχρονικά, λόγω της προόδου των μεταφορών και των επικοινωνιών.  Οι τροχοί, τα πλοία, οι πυξίδες, οι σιδηρόδρομοι, ο τηλέγραφος, η ατμοκίνηση, τα αυτοκίνητα, τα τηλέφωνα, τα αεροπλάνα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τα τηλεομοιοτυπικά μηχανήματα, το διαδίκτυο, οι οπτικές ίνες, τα PDAs και οι δορυφόροι GPS … είναι τεχνολογίες που έχουν αυξήσει το εμπόριο. Αλλά η ιστορία έχει δείξει ότι πολιτικοί παράγοντες, όπως οι πόλεμοι, μπορούν να αλλάξουν τα εμπορικά πρότυπα πολύ περισσότερο από τις καινοτομίες στις μεταφορές και τις επικοινωνίες.

2-20 Έχει γίνει ο κόσμος μικρότερος; (συνέχεια) Υπάρχουν δύο κύματα παγκοσμιοποίησης  1840–1914: οι οικονομίες στηρίζονταν στην ατμοκίνηση, τους σιδηρόδρομους, τον τηλέγραφο και τα τηλέφωνα. Η παγκοσμιοποίηση διακόπηκε και αναστράφηκε από τους πολέμους και την ύφεση.  1945–σήμερα: οι οικονομίες στηρίζονται στα τηλέφωνα, τα αεροπλάνα, τους Η/Υ, το διαδίκτυο, τις οπτικές ίνες, τα PDAs και τους δορυφόρους GPS.

2-21 Έχει γίνει ο κόσμος μικρότερος; (συνέχεια) Μόνο στις τελευταίες δεκαετίες το διεθνές εμπόριο έχει γίνει πιο σημαντικό για τη Βρετανία απ’ ό,τι ήταν το Ακόμα και σήμερα το διεθνές εμπόριο είναι λιγότερο σημαντικό για τις ΗΠΑ απ’ ό,τι ήταν για τη Βρετανία το 1910.

2-22 Σχ. 2-5: Η άνοδος, η πτώση και η άνοδος του διεθνούς εμπορίου από το 1830 Source: Richard E. Baldwin and Phillipe Martin, “Two Waves of Globalization: Superficial Similarities, Fundamental Differences,” in Horst Siebert, ed., Globalization and Labor (Tubingen: Mohr, 1999).

2-23 Η μεταβαλλόμενη δομή του παγκόσμιου εμπορίου Ποια η σύνθεση του παγκόσμιου εμπορίου σήμερα και πώς έχει μεταβληθεί σε σχέση με το παρελθόν; Σήμερα, ο μεγαλύτερος όγκος εμπορίου αφορά σε μεταποιημένα αγαθά, όπως αυτοκίνητα, υπολογιστές, ενδύματα και μηχανήματα.  Οι υπηρεσίες, όπως η ναυτιλία, οι ασφάλειες, οι δικηγορικές αμοιβές και οι τουριστικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν το 20% του εμπορίου.  Τα ορυκτά προϊόντα (όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας και ο χαλκός) και τα αγροτικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν ένα σχετικά μικρό μέρος του εμπορίου.

2-24 Σχ. 2-6: Η σύνθεση του διεθνούς εμπορίου, 2005 Source: World Trade Organization

2-25 Η μεταβαλλόμενη δομή του παγκόσμιου εμπορίου (συνέχεια) Στο παρελθόν ένα μεγάλο μέρος του όγκου του εμπορίου προερχόταν από τα αγροτικά και τα ορυκτά προϊόντα.  Το 1910, η Βρετανία εισήγε κυρίως αγροτικά και ορυκτά προϊόντα, αλλά τα μεταποιημένα αγαθά αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών.  Το 1910, οι ΗΠΑ εισήγαν και εξήγαν κυρίως αγροτικά και ορυκτά προϊόντα.  Το 2002, τα μεταποιημένα αγαθά αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών και εξαγωγών και των δύο χωρών.

2-26 Πίνακας 2-4: Μερίδιο μεταποιημένων αγαθών στο εξωτερικό εμπόριο

2-27 Η μεταβαλλόμενη δομή του παγκόσμιου εμπορίου (συνέχεια) Οι χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα έχουν επίσης μεταβάλει τη σύνθεση του εμπορίου τους.  Το 2001, το 65% περίπου των εξαγωγών των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αφορούσε σε μεταποιημένα αγαθά και μόνο το 10% των εξαγωγών τους αφορούσε σε αγροτικά προϊόντα.  Το 1960, το 58% περίπου των εξαγωγών των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αφορούσε σε αγροτικά προϊόντα και μόνο το 12% των εξαγωγών τους αφορούσε σε μεταποιημένα αγαθά.

2-28 Σχ. 2-7: Διαφοροποίηση της σύνθεσης των εξαγωγών των αναπτυσσόμενων χωρών Source: United Nations Council on Trade and Development

2-29 Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό έχουμε όταν μια επιχείρηση παροχής υπηρεσιών μεταφέρει τις λειτουργίες της στο εξωτερικό.  Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό εμφανίζεται σε υπηρεσίες που μπορούν να διεκπεραιωθούν και να μεταβιβασθούν ηλεκτρονικά. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση μπορεί να μεταφέρει το κέντρο εξυπηρέτησης των πελατών της, οι τηλεφωνικές κλήσεις των οποίων μπορούν να μεταβιβασθούν ηλεκτρονικά στο εξωτερικό.

2-30 Μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό Η μεταφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό δεν έχει σήμερα σημαντικό μερίδιο στο διεθνές εμπόριο, αλλά το 19% περίπου των θέσεων απασχόλησης στις υπηρεσίες είναι «εμπορεύσιμες» και, κατά συνέπεια, υπάρχει η πιθανότητα μεταφοράς τους στο εξωτερικό. Συγκριτικά, περίπου το 12% των θέσεων απασχόλησης στη μεταποίηση είναι «εμπορεύσιμες» και, κατά συνέπεια, υπάρχει η πιθανότητα μεταφοράς τους στο εξωτερικό.  Ωστόσο, οι περισσότερες θέσεις απασχόλησης είναι «μη εμπορεύσιμες», διότι πρέπει να βρίσκονται κοντά στον πελάτη.

2-31 Σχ. 2-8: Εμπορευσιμότητα κλάδων και μερίδιο απασχόλησης Source: J. Bradford Jensen and Lori G. Kletzer, “Tradable Services: Understanding the Scope and Impact of Services Outsourcing,” Peterson Institute of Economics Working Paper 5-09, May 2005

2-32 Περίληψη 1.Οι 5 μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ είναι ο Καναδάς, η Κίνα, το Μεξικό, η Ιαπωνία και η Γερμανία. 2.Το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού εμπορίου ανάμεσα στην ΕΕ και τις ΗΠΑ διενεργείται με τις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ. 3.Σύμφωνα με το υπόδειγμα βαρύτητας, ο όγκος του εμπορίου συνδέεται άμεσα με το ΑΕΠ κάθε εμπορικού εταίρου και συνδέεται αρνητικά με τη μεταξύ τους απόσταση.

2-33 Περίληψη (συνέχεια) 4.Εκτός από το μέγεθος και την απόσταση, η κουλτούρα, η γεωγραφία, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και τα εθνικά σύνορα επηρεάζουν το εμπόριο. 5.Οι σύγχρονες μεταφορές και επικοινωνίες έχουν αυξήσει το εμπόριο, αλλά ιστορικά η επίδραση των πολιτικών παραγόντων στο εμπόριο είναι μεγαλύτερη. 6.Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου αφορά σε μεταποιημένα αγαθά, ενώ στο παρελθόν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου αφορούσε σε αγροτικά και ορυκτά προϊόντα.

2-34 Additional Chapter Art

2-35 Πίνακας 2-1 Υποθετικά μερίδια παγκόσμιας δαπάνης και ΑΕΠ

2-36 Πίνακας 2-2 Αξία εξαγωγών (τρισεκατομμύρια δολάρια)