Εκπαίδευση μαθητών με προβλήματα ακοής Βασίλης Κουρμπέτης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2011

Βασικές Αρχές 1. Οι κωφοί είναι πρόβλημα ακοή ως απαραίτητο στοιχείο του «φυσιολογικού» ανθρώπου 2. Οι κωφοί είναι πηγή στήριξης και πληροφόρησης δυνατότητα να βλέπουν

Τι σημαίνει ο όρος «κωφός»; Ένα βλέπον παιδί ένας βλέπον ενήλικας Παρεμποδίζεται στην κατανόηση της ομιλίας Με ή χωρίς τεχνικά βοηθήματα (ακουστικά ή κοχλιακά εμφυτέυματα)

Όροι από την ιατρική κοινότητα Φυσιολογική ακοή 0 - 15 dB. Πολύ μικρού βαθμού βαρηκοΐα 15 -25 dB. Μικρού βαθμού βαρηκοΐα 25 - 40 dB Μέτριου βαθμού βαρηκοΐα 40 - 55 dB Μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα 55 - 70 dB Πολύ μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα 70 - 90 dB Πάρα πολύ μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα 90 - 110 dB

…ως προς τη φύση της παθολογίας του αυτιού Νευροαισθητήρια βαρηκοΐα Βαρηκοΐα Αγωγιμότητας Βαρηκοΐα μεικτού τύπου Αμφοτερόπλευρη Βαρηκοΐα Μονόπλευρη Βαρηκοΐα

Τρόποι διάγνωσης της κώφωσης Αντικειμενικές μέθοδοι διάγνωσης Προκλητών ακουστικών δυναμικών Εξετάσεις τυμπανομετρίας Υποκειμενικές μέθοδοι διάγνωσης Τονική ακουομετρία

Ακουόγραμμα καθημερινών ήχων

Παράγοντες για την ανάπτυξη γλώσσας Ο βαθμός της υπολειμματικής ακοής Η ηλικία εμφάνισης της απώλειας της ακοής Η αιτιολογία Η ηλικία διάγνωσης της κώφωσης Η ικανότητα των γονιών να επικοινωνούν Η δομή της οικογένειας των κωφών παιδιών Η αποδοχή της κώφωσης του παιδιού

Κατάλληλο εκπαιδευτικό πλαίσιο Κοινό εκπαιδευτικό πλαίσιο τάξη ή σχολείο ειδικό εκπαιδευτικό πλαίσιο (μερικές φορές) ειδικό εκπαιδευτικό πλαίσιο (συνεχές)

Αίτια της κώφωσης Αγνωστη αιτιολογία Προγενετικά, Περιγενετικά ή Μεταγενετικά και Κληρονομικότητα

Τα εξωτερικά μέρη Τα εμφυτεύομενα μέρη Κοχλιακά εμφυτεύματα Τα εξωτερικά μέρη Τα εμφυτεύομενα μέρη

Τα κοχλιακά Πως ακριβώς λειτουργούν Επικινδυνότητα εγχείρησης Ενεργοποίηση και ρυθμίσεις κος Υπέρ και κα Κατά

Αντιδράσεις της οικογένειας μετά τη διάγνωση Σοκ Συναισθήματα άρνησης και δυσπιστίας ενοχές, θλίψη, κατάθλιψη, θυμό, οργή, άγχος Φάση της διάγνωσης, Είσοδος του παιδιού στο σχολείο, Έναρξη της εφηβείας και Ενηλικίωση

Η γλώσσα των κωφών Απόλυτα προσβάσιμη για κάθε κωφό παιδί Αποτελεσματική Πλήρης φυσική γλώσσα Χρησιμοποιείται από την πλειονότητα των Ελλήνων Κωφών

Μύθοι για την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα Είναι διεθνής Είναι εικονιστική μη λεκτική γλώσσα Αποτελεί αναπαράσταση της Ελληνικής γλώσσας Το λεξιλόγιο της είναι φτωχό Δεν έχει γραμματική και συντακτικό Η εκμάθηση της είναι ευκολότερη από την εκμάθηση μιας άλλης γλώσσας Είναι εύκολο να την καταλάβει κάποιος

Μύθοι… Η διδασκαλία της είναι εύκολη και μπορεί να την παράσχει οποιοσδήποτε Όλοι οι κωφοί την γνωρίζουν Όλα τα κωφά παιδιά την μαθαίνουν από μικρή ηλικία Τα κωφά παιδιά δεν μιλούν σωστά επειδή την χρησιμοποιούν

Μύθοι… Οι περισσότεροι γονείς κωφών παιδιών την γνωρίζουν Δεν έχουν μεγάλη σημασία η γνώση και η χρήση της από τους δασκάλους Μπορεί να αποτελέσει την έσχατη λύση στην εκπαίδευση Χρειάζεται ταυτόχρονη χρήση της φωνής

Μύθοι… Οι μορφασμοί του προσώπου είναι άκομψοι, δηλώνουν αγένεια και δεν είναι αναγκαίοι Ποια είναι η πραγματικότητα σήμερα;

Οπτική δομή της γλώσσας Δημιουργία νοημάτων Βασική λεξική μονάδα το ΝΟΗΜΑ Φωνήματα και μορφήματα Χειρομορφές Κατεύθυνση της παλάμης Κίνηση Χώρος νοηματισμού Έκφραση του προσώπου

Οι χειρομορφές της ΕΝΓ με ποσοστιαία σειρά χρήσης Οι χειρομορφές της ΕΝΓ με ποσοστιαία σειρά χρήσης 8 ( 3,32 N Χειρομορφή % χρήσης 1 B 19,10 9 f 3,16 2 5 9,04 10 6 2,91 3 s 8,29 11 F 2,73 4 1 7,51 12 V 2,62 5 A 3,99 13 w 2,58 6 C 3,54 14 & 2,55 7 2 3,33 15 b 2,55

Κίνηση

διάφοροι συνδυασμοί…

Βασικοί Προσανατολισμοί παλάμης

Θέσεις σχηματισμού νοήματος

Χρήση μη κινησιακών δεικτών (το κεφάλι και το άνω σώμα) Κίνηση κεφαλής και βλέματος Επίπεδο πρότασης και πραγματολογική χρήση Εναλλαγή νοηματιστή σε διάλογο (έτσι εξηγείται γιατί κοιτάζουμε τον νοηματιστή στο πρόσωπο και όχι στα χέρια)

Οπτική δομή της γλώσσας Συνδυασμός τουλάχιστον δύο φωνημάτων = ένα μόρφημα Διαφορά ενός φωνήματος = διαφορετικό νόημα

ΤΡΩΩ, ΠΙΝΩ (χειρομορφή)

ΨΑΡΙ και ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ (κατεύθυνση παλάμης)

ΜΠΛΕ και ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ (κίνηση) ΜΠΛΕ και ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ (κίνηση)

ΑΠΟΚΡΙΕΣ και ΞΕΧΝΩ (Χώρος νοηματισμού) ΑΠΟΚΡΙΕΣ και ΞΕΧΝΩ (Χώρος νοηματισμού)

ΜΠΑΛΟΝΙ (Έκφραση του προσώπου ) ΜΠΑΛΟΝΙ (Έκφραση του προσώπου )

Τύποι Νοημάτων νοήματα με ένα χέρι (34%) σύνθετα νοήματα (27%) νοήματα με δύο χέρια (39%) σύνθετα νοήματα (27%)

Ρήματα και Ονόματα

Α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ τ υ φ χ ψ ω Δακτυλοσιλαβισμός Β-Α-Σ-Ι-Λ-Η-Σ Β Α Σ Ι Λ Η Σ, -Βασίλης Α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ τ υ φ χ ψ ω

Δάνεια νοήματα l M M y 2 s d Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή Lundi Mardi Mercredi Jeudi Vendredi Samedi Dimanche l M M y 2 s d

Δήλωση προσωπικών χαρακτηριστικών Η ΕΝΓ δεν έχει γραμματικές σημάνσεις για το γένος: ΑΝΔΡΑΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ και ΓΥΝΑΙΚΑ- ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ για το ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΔΑΣΚΑΛΑ

Δήλωση χρονικών πληροφοριών Γραμμή χρόνου Παρελθόν Παρόν Μέλλον ΧΘΕΣ, ΣΗΜΕΡΑ, ΑΥΡΙΟ Σημείο έναρξης του νοήματος, αντίθετη κατεύθυνση

Δήλωση χρονικών πληροφοριών Γραμμή χρόνου Δήλωση χρονικών πληροφοριών Γραμμή χρόνου Παρελθόν Μακρινό Πρόσφατο Παρόν Μέλλον Κοντινό Μακρινό

Ταξινομητές Χρήσης (Handle) π.χ ΚΡΑΤΗΜΑ ΤΣΑΝΤΑΣ Αντικείμενου (Entity) π.χ. ΠΕΡΠΑΤΗΜΑ Σχήματος και επιφάνειας (Trace) π.χ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΧΩΡΟΣ Η γλωσσική χρήση του φυσικού χώρου (Karen Emmorey 1999) Η βασική διαφορά νοηματικών και ομιλούμενων γλωσσών είναι η χρήση του χώρου. Χρήση: Χωρικοί προσδιορισμοί Κατεύθυνση αντικειμένων Τρόπος θέασης

Η γλωσσική χρήση του φυσικού χώρου Ένα όχημα είναι κάτω από μια γέφυρα Μια γέφυρα είναι πάνω από ένα όχημα Το ποδήλατο είναι δίπλα στο σπίτι Το σπίτι είναι δίπλα στο ποδήλατο

Πως το κωφό παιδί κατακτά τη νοηματική γλώσσα; (α) Η πρώιμη περίοδος (β) Επικοινωνιακή περίοδος (12-18 μήνες) (γ) Η γλωσσική περίοδος (18- 24 μήνες). (δ) Μετέπειτα ανάπτυξη της γλώσσας.

Κατάκτηση της ομιλούμενης γλώσσας Σχετίζονται με το βαθμό της ακουστικής τους απώλειας Κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο Νοητική ικανότητα, Εμπλοκή των γονέων Ιδιαίτερες εγγενείς ικανότητες

Διαφορά μεταξύ γλώσσας και μεθόδου «μέθοδοι» επικοινωνίας

Η προφορική μέθοδος (Oral Method) Η διδασκαλία γίνεται μόνον μέσω της ομιλίας Συστήματα ενίσχυσης υπολειμματικής ακοής Χωρίς την οποιαδήποτε διαμεσολάβηση χειρονομιών ή νοημάτων

Η ολική επικοινωνία (Total Communication) Πολλαπλοί τρόποι για την επίτευξη της επικοινωνίας Η χρήση οποιοδήποτε μέσου ή τρόπου Χρήσης της ομιλίας, της γραφής, της νοηματικής γλώσσας ή άλλων σκόπιμα δημιουργημένων οπτικο-κινητικών συστημάτων

Η δίγλωσση προσέγγιση Χρήση δύο γλωσσών: της νοηματικής (πρώτη γλώσσα) και της ομιλούμενης και γραπτής γλώσσας (δεύτερη γλώσσα) Συγκριτική γραμματική των δύο γλωσσών Γλωσσολογικό και πολιτισμικό μοντέλο

Επιτεύγματα των κωφών μαθητών στη γραφή και στην ανάγνωση Χαμηλό επίπεδο αναγνωστικής ικανότητας και ικανότητας γραφής Διαδικασία απόκτησης του μηχανισμού ανάγνωσης και γραφής Ο μέσος κωφός απόφοιτος λυκείου διαβάζει σε επίπεδο 4ης δημοτικού στις ΗΠΑ 2ας δημοτικού στην Ελλάδα

Καθοριστική σημασία (α) η διαμόρφωση ενός όσο το δυνατό πιο κατάλληλου περιβάλλοντος για την εκμάθηση της γραπτής γλώσσας (β) η ανάπτυξη κατάλληλων στρατηγικών διδασκαλίας

Σχέση μεταξύ νοηματικής και γραπτής γλώσσας Κωφοί μαθητές που έχουν κωφούς γονείς Μεταγλωσσικό επίπεδο προφορικό ή συνομιλητικό στάδιο, στάδιο εγγραμματοσύνης μεταγλωσσικό στάδιο.

Το πιο ευνοϊκό περιβάλλον Θεμελιώδεις αρχές της διγλωσσίας: μπορεί να εκμεταλλευτεί την «οπτική» φύση των κωφών μαθητών μπορεί να ενισχύει την εκμάθηση της νοηματικής γλώσσας

Δίγλωσσο σχολικό περιβάλλον Παράλληλη ανάπτυξη και εκμάθηση των 2 γλωσσών Αρχή του διαχωρισμού των δύο γλωσσών Διαφορετικές περιοχές παρουσίασης και χρήσης της κάθε γλώσσας

Εκμάθησης της γραπτής γλώσσας Κίνητρα για την εκμάθηση: Βιβλία, μικρή βιβλιοθήκη καρτέλες ονομάτων, φράσεις, μικρά κείμενα, χάρτες κανόνων και δραστηριοτήτων, ημερολόγια πίνακες

Βασικά ερωτήματα: α. θα δυσκολευτεί να κατανοήσει μεγάλο ή μικρό αριθμό λέξεων β.είναι εξοικειωμένος με τις έννοιες που περιέχονται σε αυτό γ.θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στο επίπεδο αφαίρεσης του κειμένου;

Ως γλώσσα διδασκαλίας και ως γλώσσα στόχος Ανάπτυξη δεξιοτήτων εγγραμματοσύνης Οι μαθητές θα μπορούν: να μελετούν, να επεξεργάζονται και να δημιουργούν υλικό

Μοντέλα και στρατηγικές διδασκαλίας γραπτής γλώσσας Βιωματικό μοντέλο Ιδέα ή εμπειρία ένα μικρό βιωματικό γραπτό κείμενο Σχέση ανάμεσα στην προφορική γλώσσα – νοηματική ή ομιλούμενη – και το γραπτό λόγο Προσωπικό κίνητρο των παιδιών

Τεχνικές συγκριτικής γραμματικής Διαφορές μεταξύ μιας νοηματικής και μιας ομιλούμενης - γραπτής γλώσσας Η γραφή ενός κειμένου δεν είναι απλή διαδικασία Διαφορά μεταξύ προφορικότητας και γραπτού λόγου

Μοντέλο της κατευθυνόμενης ανάγνωσης Στάδιο προετοιμασίας ανάπτυξης εννοιών Στάδιο ανάπτυξης οπτικού λεξιλογίου Στάδιο καθοδηγούμενης ανάγνωσης Στάδιο συζήτησης Στάδιο ασκήσεων επεξεργασίας Στάδιο επέκτασης και εμπλουτισμού

Ανάπτυξη της εγγραμματοσύνης Στρατηγικές ανάπτυξης του λεξιλογίου Στρατηγικές κατανόησης της δομής των κειμένων–ιστοριών: α) η δημιουργία σχεδιαγράμματος πλοκής β) η ανα-διήγηση της από τους μαθητές, γ) η αναδημιουργία μιας ιστορίας με ζωγραφιές δ) η δραματοποίηση

Η ανάγνωση ιστοριών από το δάσκαλο Προγραμματισμός δραστηριοτήτων ανάγνωσης ιστοριών Πρόσβαση στο γραπτό κείμενο και χρόνο Χρήση ενός αναλόγιου Παρατήρηση των εικόνων και κειμένου Ευχάριστη και συναρπαστική δραστηριότητα

Ετοιμότητα για ανάγνωση και τη γραφή Γέννησή μέχρι την ηλικία των 3 ετών 3 μέχρι την ηλικία των 4 ετών Πολλές και πλούσιες εμπειρίες γραφής Η γραφή και η ανάγνωση Αμοιβαία υποστηρικτικές διαδικασίες

Πριν τη γραφή είναι η ζωγραφική Εικονογραφημένη ιστορία Να εμπλουτιστεί με μικρούς υπότιτλους Ανάπτυξης μιας νέας γραπτής ιστορίας

Προγραμματισμός Να αναγνωριστεί ένας στόχος, Να επιλεχθεί ένα θέμα γραφής, Να προσδιοριστεί το κοινό προς το οποίο θα απευθύνεται το κείμενο Να προσδιοριστεί το είδος γραφής που θα ακολουθηθεί Ένα πρώτο δοκιμαστικό κείμενο

Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών http://www.pi-schools.gr/special_education/index.php

Γενικές Αρχές ΑΠΣ της Ελληνικής Νοηματικής γλώσσας Γενικές Αρχές ΑΠΣ της Ελληνικής Νοηματικής γλώσσας Δομή των ΑΠΣ Η διδασκαλία της γραμματικής και του λεξιλογίου. Μεθοδολογία ειδικής εκπαιδευτικής παρέμβασης Το Πρόγραμμα έχει πιλοτική μορφή

Διερμηνείς νοηματικών γλωσσών Ο ρόλος του εκπαιδευτικού διερμηνέα Προβλήματα με την παρουσία εκπαιδευτικού διερμηνέα Στρατηγικές για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα

Επίλογος Ο ρόλος του ειδικού σχολείου Οι σχέσεις σχολείου και οικογένειας Ο ρόλος ο δικός σας Σας Ευχαριστώ