ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τμήμα Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Επιστήμη της Πληροφορίας Εργασία στο Μάθημα: Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Α’ Εξάμηνο 2004

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Πρωτογενούς Υλικού (Primary Resource Material) Επιβλέπων Καθηγητής: Σ. Καπιδάκης Ευαγγελία Λάσκαρι

Τι είναι Πρωτογενές Υλικό  Χειρόγραφα  Παλαιά Βιβλία  Χάρτες  Ηχογραφήσεις  Φιλμ- Αρνητικά – Slides  Αρχαιολογικά Αντικείμενα, Εκθέματα Μουσείων, Πίνακες

Πού Υπάρχει  Βιβλιοθήκες  Αρχεία  Μουσεία  Άλλα Ιδρύματα Δημόσια / Ιδιωτικά  Ιδιώτες

Γιατί κινδυνεύει και από τι Γιατί είναι μοναδικό / σπάνιο: Από φυσική καταστροφή (φωτιά, πλημμύρα, σεισμός) Από φυσική φθορά (οξείδωση χαρτιού, μικροοργανισμοί) Δολιοφθορά

Τι κερδίζουμε με την ψηφιοποίηση  Έργα λογοτεχνικά, ερευνητικά, τέχνης διατηρούνται  Είναι διαθέσιμα σε όλο τον κόσμο για σκοπούς εκπαιδευτικούς, ερευνητικούς, για όλες τις μελλοντικές γενιές  Ελαττώνονται φυσικά, διοικητικά, οικονομικά ή άλλα εμπόδια για την πρόσβαση του χρήστη

Τα στοιχεία της εργασίας προέρχονται από:  Την εμπειρία του American Memory  Την εμπειρία του Πανεπιστημίου της Iowa  Το παράδειγμα της IBM: Biblioteca Vaticana Apostolica, συλλογή Andrew Wyeth, Archivo Genaral de Indias de Sevillia, Lurtherhalle in Wittenberg, Klan Library, Βιβλιοθήκη Beinecke Παν. Yale  Το παράδειγμα της Universal Library (Carnegie Mellon University)  Το πρόγραμμα ψηφιοποίησης του Πανεπιστημίου του Colorado

Πώς Υλοποιούνται τα Προγράμματα Ψηφιοποίησης  Συνήθως είναι συνδυασμός δημόσιας / ιδιωτικής πρωτοβουλίας  Παρατηρείται μεγάλη συμμετοχή εθελοντών (προσωπικό φορέων-ιδιώτες)  Επιχορηγήσεις – χρηματοδοτήσεις από διάφορους σχετικούς φορείς / ιδρύματα

Ιδιαιτερότητες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την ψηφιοποίηση πρωτογενούς υλικού Α) Κίνδυνοι για το υλικό: Κίνδυνος στο σκαννάρισμα Κίνδυνος από υπέρυθρη ακτινοβολία Κίνδυνος από το άγγιγμα με τα χέρια Λύσεις: Διαμόρφωση ειδικού περιβάλλοντος Χρησιμοποίηση κατάλληλου εξοπλισμού Προσοχή στην πρώτη σάρωση

Ιδιαιτερότητες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την ψηφιοποίηση πρωτογενούς υλικού Β) Προβλήματα λόγω κακής κατάστασης του υλικού: Ξεθωριασμένο μελάνι Διάχυση από μελάνι στην επίσης γραμμένη πίσω όψη (bleed-through) Κηλίδες Λύσεις: Αλλαγές χρησιμοποιώντας παλέτα χρωμάτων Εφαρμογή ειδικού φίλτρου σε ολόκληρη σελίδα ή κομμάτι

Γ) Προσέγγιση στο πρωτογενές υλικό είναι user oriented: Βιβλιοθηκονόμος – Αρχειονόμος ενδιαφέρεται για υψηλή ανάλυση – αρχειακή ποιότητα – υλικό προσπελάσιμο μέσω web Εμπειρία χρήστη το υλικό καθεαυτό Η τεχνική πρέπει να ενισχύει την ακριβή όψη χωρίς να μοιάζει ψεύτικο Ιδιαιτερότητες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την ψηφιοποίηση πρωτογενούς υλικού

Μέσα στην ψηφιακή συλλογή τα αντικείμενα είναι ταξινομημένα:  Σύμφωνα με το original format  Ανάλογα με το digital format (Jpeg, Mpeg, SGML, MP3)  Κατά συλλογή (π.χ. χειρόγραφα, γεωγραφία και χάρτες, ισπανική συλλογή, νομική βιβλιοθήκη, κλπ.)

Ο Χρήστης αυτών των Ψηφιακών Βιβλιοθηκών συνήθως έχει στη διάθεσή του:  Πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο κειμένου είτε με finding aids είτε με πλήρες κείμενο Finding Aids = λεπτομερείς οδηγοί σε πρωτογενές υλικό με πληρέστερη πληροφόρηση από αρχεία καταλόγων  Δυνατότητες πλοήγησης, φυλλομέτρησης, εκτύπωσης  Σελίδες μάθησης (π.χ. Learning Page του American Memory) είναι οδηγοί για τη συλλογή, προγράμματα μαθημάτων / δραστηριοτήτων για το σχολείο ή το σπίτι  Workshops on line  Άλλες επιμορφωτικές σελίδες (π.χ. Today in History του American Memory)

Θέματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας  Το ψηφιοποιημένο υλικό είναι ιδιοκτησία των κατά περίπτωση φορέων / ιδρυμάτων  Πρέπει να υπάρχει εξισορρόπηση στις προσπάθειες βελτιωμένης προσπέλασης και στις προσπάθειες να οριοθετηθεί η χρήση  Ενδεχόμενα έσοδα διατίθενται για περαιτέρω ψηφιοποίηση / βελτίωση ποιότητας  Οι καλύτερες πρακτικές εξαρτώνται από τη φύση του υλικού και τα είδη χρήσης  Παράδειγμα: χειρόγραφα Βατικανού (watermarks)

Έλεγχος Ποιότητας Κάθε project πρέπει να χαρακτηρίζεται:  Ακρίβεια 98% στην ποιότητα εικόνων  Να περιλαμβάνει όλες τις σελίδες  Είναι σημαντικό η πρώτη σάρωση να είναι υψηλής ποιότητας

Πρότυπα Ομοσπονδίας Ψηφιακών Βιβλιοθηκών που αφορούν σε υλικό Μουσείων, Βιβλιοθηκών, Αρχείων  Standards for Electronic Resource Management DLF – Sponsored NISO Whitepaper  Guide to good practice: Cataloguing Standards for Describing Cultural Objects and Images  The Open Archives Initiative

Άλλα Πρότυπα  Encoded Archival Description (EAD)  AMMEM DTD: αναπτύχθηκε για να «εννοιοποιήσει» κείμενα ενώνοντάς τα σε ομάδα παρά να περιγράφει ειδικούς τύπους εγγράφων  Text Encoding Initiative (TEI)  SGML

Το American Memory για Κωδικοποίηση Υλικού Κειμένου Χρησιμοποιεί SGML για δύο τύπους εγγράφων: Finding Aids Πλήρες κείμενο βιβλίων, φυλλαδίων, χειρογράφων, ιστορικών κειμένων

Οι οδηγίες ψηφιοποίησης προέρχονται από το Project Ψηφιοποίησης του Πανεπιστημίου του Colorado  έχουν σκοπό να αυξήσουν τη διαλειτουργικότητα και δυνατότητα πρόσβασης στις ψηφιακές συλλογές  Να εξασφαλίσουν υψηλό επίπεδο ποιότητας εικόνας  Να μειώσουν στο ελάχιστο την πιθανότητα επαναληπτικής σάρωσης  Να εξασφαλίσουν καλύτερες πρακτικές για μετατροπή των υλικών σε ψηφιακό μορφότυπο  Να εξασφαλίσουν την επί μακρόν διατήρηση αυτών των ψηφιακών πηγών

Μορφότυπα Αποθήκευσης Ψηφιακών Εικόνων  TIFF με CCITT Fax 4 compression  TIFF με L2W συμπίεση (κύρια μορφότυπα αρχείων εικόνας)  JPEG  GIF (κοινά μορφότυπα για εικόνες thumbnail)

Άλλα Μορφότυπα:  PNG (Portable Network Graphic)  PDF (Portable Document Format)  Kodak Photo CD  MrSID (Multi Resolution Seamless Image Database)

Τύποι Scanner  Flatbed scanner (* κατάλληλος για υλικό βιβλιοθηκών και αρχείων)  Slide  Microfilm  Drum  Sheetfed  Digital camera (δεν ενδείκνυται εκτός από high end)

Πρόσθετο Λογισμικό Λογισμικό batch processing όπως Equilibrium’s DeBabelizerPro ή Thumbplus χρήσιμο για γενιά thumbnails ή access εικόνων

Λογισμικό Παραγωγής Εικόνας (Image Editing)  Photoshop  Photodelux  Photo Impact  JASC Paint Shop Pro

Βάσεις Δεδομένων  MySQL  Oracle  SyBase  Microsoft  Access  FileMakerPro

Standards για Δημιουργία Ψηφιακών Εικόνων  Master Image File: αντιπροσωπεύει πιστότερα την πληροφορία  Derivative Image Files: a) Access b) Thumbnail

Σάρωση  Ανάλυση σε dpi ή ppi  Υψηλότερες ρυθμίσεις dpi δίνουν καλύτερη εικόνα αλλά  Υψηλότερα dpi συνεπάγονται μεγαλύτερο μέγεθος αρχείου  Οπτική ανάλυση – παρεμβλητική

Βιβλιογραφία  fileformats.html fileformats.html    “Digitization of special collections at the University of Iowa Libraries”, Carol Ann Hughes, D-Lib Magazine, June 2000, vol. 6, n.6  “Safeguarding digital contents & users – Digital images of treasured antiquities”, Gladney Henry M. & Fred Fintzer & Fabio Schiatarella – IBM – Research division & IBM Italy, D-lib magazine, July / August    Antique Books, Robert Thibadeau & Evan Benoit / School of Computer Science – Carnagie Mellon University, D-Lib Magazine, September,