Γ. Βιζυηνός, Το Αμάρτημα της μητρός μου Ενότητα 2η και 3η

«To Αμάρτημα της μητρός μου μου έχει ως επίκεντρο την οικογένεια, μια οικογένεια με πολλά παιδιά που, σύμφωνα με τις πρώτες σελίδες του διηγήματος, είναι αγαπημένη, παρά τις πολλές της κακουχίες. Μόνο η προσεκτική ανάλυση θα δείξει τις εντάσεις και τις αντιθέσεις, καθώς και τη διαδικασία της απόκρυψης των αρνητικών συναισθημάτων και της μεταστροφής τους σε θετικά. Ο αφηγητής έχει μια ιδιαίτερη ικανότητα να μετασχηματίζει τα συναισθήματα: τη ζήλεια σε στοργή, το μίσος σε αγάπη, το θυμό σε ευγνωμοσύνη» Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, Γεώργιος Βιζυηνός. Μεταξύ φανατασίας και μνήμης

Υπάρχουν στοιχεία που αναιρούν την ευτυχισμένη εικόνα της οικογένειας;  Οι διακρίσεις  Η σταδιακή αλλαγή στη συμπεριφορά της μητέρας: υπερβαίνει τον εαυτό της, τους κοινωνικούς περιορισμούς, τις αρχές της, τους φόβους της > υποψία ότι κάτι βαθύτερο, κρυφό συμβαίνει

« Εδώ παίζεται το αληθινό δράμα, σ΄αυτήν τη στέρηση της μητρικής στοργής που μένει ουσιαστικά αθεράπευτη. Πίσω από την επιφανειακή οικογενειακή ομόνοια, αναγκαία μπροστά στην αρρώστια της Αννιώς, οι ανικανοποίητες ατομικές ή εγωιστικές ανάγκες αναδεύουν θολές καταστάσεις και καλύπτουν βουβές συγκρούσεις ή παράπονα. Ο λόγος δεν είναι μόνον ομολογία. Είναι και απόκρυψη. Το Αμάρτημα της μητρός μου ένα τυπικό δείγμα αυτού που η φροϋδική θεωρία ονόμασε «οικογενειακό μυθιστόρημα των νευρωτικών» Π. Μουλλάς, «Το νεοελληνικό διήγημα και ο Γ. Βιζυηνός

Η καταφυγή στην εκκλησία «γύρω από τη Δεσποινιώ κινείται μια ολόκληρη ανθρώπινη κοινωνία, που διέπεται από πάγιους κανόνες ζωής και θανάτου, γι΄ αυτό και ξέρει τι πρέπει να πράξει την πάσα ώρα για να πορευτεί σωστά σε τούτον τον κόσμο και τον άλλον» Κ. Μητσάκης, «Αναδρομή στις ρίζες: Γεώργιος Βιζυηνός»

Οι αλλαγές μετάβαση από τον ενικό στον πληθυντικό μετάβαση από τον ενικό στον πληθυντικό αλλαγή χώρου (σπίτι- εκκλησία- σπίτι) αλλαγή χώρου (σπίτι- εκκλησία- σπίτι) αλλαγή προσώπων και ισορροπιών αλλαγή προσώπων και ισορροπιών

Κενά και αντιφάσεις η παρατήρηση της Αννιώς προς τη μητέρα η παρατήρηση της Αννιώς προς τη μητέρα ο φόβος και η απόκρυψή του ο φόβος και η απόκρυψή του Η συμπεριφορά του Γιωργή μέσα στην εκκλησία (επιβολή του γένους στο φύλο) Η συμπεριφορά του Γιωργή μέσα στην εκκλησία (επιβολή του γένους στο φύλο) Η προσευχή της μητέρας και η φυγή Η προσευχή της μητέρας και η φυγή Το παράπονο Το παράπονο

Ο φόβος Εξωπραγματικές εικόνες Εξωπραγματικές εικόνες Υποκειμενική αντίληψη: μοι εφαίνετο, ενόμιζον Υποκειμενική αντίληψη: μοι εφαίνετο, ενόμιζον Αντιθέσεις: Ο άγιος-οι νεκροί, φλογίδιον-ψυχρός άνεμος, έτρεμε-εσύριζε, ν΄αποσπασθεί- να εισδύσωσιν, να καταβή-ανερριχώντο Αντιθέσεις: Ο άγιος-οι νεκροί, φλογίδιον-ψυχρός άνεμος, έτρεμε-εσύριζε, ν΄αποσπασθεί- να εισδύσωσιν, να καταβή-ανερριχώντο Λειτουργία Λειτουργία -στο εξωτερικό επίπεδο της δράσης (προετοιμάζει για τη μεταστροφή από την κατάσταση της ψυχικής ισορροπίας στην αμφιβολία για τη μητρική αγάπη) -στο εσωτερικό επίπεδο της σκιαγράφησης των χαρακτήρων (ψυχική σύγκρουση,) Θετικότητα του χαρακτήρα: υπερισχύει η αγάπη για την αδελφή Θετικότητα του χαρακτήρα: υπερισχύει η αγάπη για την αδελφή

Η διάσταση φύλου και γένους Επιβολή επάνω του ενός γένους αταίριαστου με το φύλο του Επιβολή επάνω του ενός γένους αταίριαστου με το φύλο του Υπέρβαση των αποδεκτών από τη λογική και την αισθητηριακή αντίληψη ορίων και διακρίσεων. Οι περιοχές στις οποίες η υπέρβαση αυτή γίνεται άμεσα αντιληπτή είναι εκείνες της εθνικότητας, της θρησκείας και του φύλου, περιοχές όπου οι υπερβάσεις για τον 19ο αι. ήταν αδιανόητες > εύθραυστοι χαρακτήρες Υπέρβαση των αποδεκτών από τη λογική και την αισθητηριακή αντίληψη ορίων και διακρίσεων. Οι περιοχές στις οποίες η υπέρβαση αυτή γίνεται άμεσα αντιληπτή είναι εκείνες της εθνικότητας, της θρησκείας και του φύλου, περιοχές όπου οι υπερβάσεις για τον 19ο αι. ήταν αδιανόητες > εύθραυστοι χαρακτήρες Καλλιέργεια του διφορούμενου και της σχετικότητας Καλλιέργεια του διφορούμενου και της σχετικότητας Ποια είναι η ενοχή του αφηγητή; Ποια είναι η ενοχή του αφηγητή;

Η ενοχή «[ο γυιός] προσπάθησε να εξαγνιστεί κουβαλώντας για πάντα μαζί του –πάνω του ή μέσα του- αυτή τη νεκρή αδελφή υποκαθιστώντας την με τον τρόπο αυτόν στη ζωή- μια και δε δέχτηκε να την υποκαταστήσει στο θάνατο. Αλλά αυτός ο τελευταίος τρόπος ισοδυναμεί με μια περιστολή της ανδρικής φύσης του, με μια διαιώνιση της επιβολή πάνω του ενός γένους αταίριαστου με το φύλο του» Β. Αθανασόπουλος, Οι μύθοι της ζωής και του έγου του Βιζυηνού «Ο περί του καθορισμού του φύλου, της αναπαράστασης του σώματος και της σχέσης ζωής και θανάτου λόγος κυριαρχεί στα διηγήματα του Βιζυηνού. Η Θυγατέρα και οι επαναλήψεις της εκτοπίζουν τα αγόρια στο διήγημα» Μ. Χρυσανθόπουλος, «Σώμα και αφήγηση: η διαδικασία της αποκάλυψης»

Η προσευχή και η φυγή αιφνίδια και απρόσμενη ανατροπή. Τυχαία παρεμβολή μιας άλλης πραγματικότητας αιφνίδια και απρόσμενη ανατροπή. Τυχαία παρεμβολή μιας άλλης πραγματικότητας Διπλή επανάληψη του αιτήματος της μητέρας Διπλή επανάληψη του αιτήματος της μητέρας Αντίδραση του ήρωα (αυθόρμητη και σπασμωδική): έντονα συναισθήματα (φρίκη, πανικός, φόβος, παράπονο)+εξωτερικές αντιδράσεις Αντίδραση του ήρωα (αυθόρμητη και σπασμωδική): έντονα συναισθήματα (φρίκη, πανικός, φόβος, παράπονο)+εξωτερικές αντιδράσεις Επιστροφή στην πραγματικότητα: ανάκτηση της ψυχραιμίας – αυτοκριτική – συμπέρασμα – απόφαση Επιστροφή στην πραγματικότητα: ανάκτηση της ψυχραιμίας – αυτοκριτική – συμπέρασμα – απόφαση Αρνητικότητα της δράσης > αποκάλυψη της εσωτερικής σύγκρουσης Αρνητικότητα της δράσης > αποκάλυψη της εσωτερικής σύγκρουσης

Η εκδίκηση Εξακολουθεί να φοβάται τη μητέρα του Εξακολουθεί να φοβάται τη μητέρα του Προσφέρει τον εαυτό του ως θύμα για τη σωτηρία της αδελφής του Προσφέρει τον εαυτό του ως θύμα για τη σωτηρία της αδελφής του Μετανιώνει ως ώριμος αφηγητής Μετανιώνει ως ώριμος αφηγητής

Ο αφηγητής έχει μια ιδιαίτερη ικανότητα να μετασχηματίζει τα συναισθήματα: τη ζήλια σε στοργή, το μίσος σε αγάπη, το θυμό σε ευγνωμοσύνη. Κι όταν συναντάει δυσκολίες τρέπεται σε φυγή. Με την έννοια αυτή ο χαρακτηρισμός «οικογενειακό μυθιστόρημα δεν ταιριάζει στο αφήγημα. Πού είναι η υποκατάσταση των γονέων, πού είναι η οργή για την προτίμηση που δείχνει η μητέρα στο – εκάστοτε κορίτσι; Για να θεωρηθεί εύλογος ο χαρακτηρισμός, πρέπει η ανάλυση να προχωρήσει ακόμη περισσότερο» Μιχ. Χρυσανθόπουλος, Γ. Βιζυηνός. Μεταξύ φαντασίας και μνήμης, Βιβλ. της Εστίας, Αθήνα 1994, σ. 34

Γ. Βιζυηνός, Το Αμάρτημα της μητρός μου Ενότητα 4η (οι υιοθεσίες - η προετοιμασία της αποκάλυψης)

Η σκιαγράφηση του χαρακτήρα της μάνας Δεσποινιώς στο «Αμάρτημα της μητρός μου» είναι μοναδική. Για τα παιδιά της, που είναι ο ομφαλός του κόσμου, είναι μια μάνα παθιασμένη, ακόρεστη, πληθωρική, γυναίκα αγράμματη, δεισιδαιμονική που θέλει να υποτάξει και τη μοίρα, αν είναι δυνατόν, και μάχεται ενάντια σ΄ αυτήν. Σε όλο το «Αμάρτημα» ζητά να επιβάλλει την προέκταση της μητρογραμμικά καθορισμένης ύπαρξής της στο θηλυκό παιδί, που βάζει πάνω απ΄ όλα τα υπόλοιπα κι αρσενικά παιδιά της» Π. Κρανιδιώτης, «Βιζυηνός αυτοκαταγραφόμενος και ψυχολογών, ετεροαναλυόμενος και μη» περ. Διαβάζω, τχ. 278, σ « μια μάνα παθιασμένη», «μάχεται ενάντια στη μοίρα», «βάζει το θηλυκό παιδί πάνω από όλα τα υπόλοιπα κι αρσενικά παιδιά της»: από ποια στοιχεία του κειμένου μπορείτε να επιβεβαιώσετε τους παραπάνω χαρακτηρισμούς « μια μάνα παθιασμένη», «μάχεται ενάντια στη μοίρα», «βάζει το θηλυκό παιδί πάνω από όλα τα υπόλοιπα κι αρσενικά παιδιά της»: από ποια στοιχεία του κειμένου μπορείτε να επιβεβαιώσετε τους παραπάνω χαρακτηρισμούς

«παθιασμένη» - η παρουσία της ίδιας και των παιδιών της στην τελετή αποκτά ιδιαίτερο εορταστικό και πανηγυρικό χαρακτήρα αγωνιά για την έκβαση της τελετής (Η μήτηρ μου έτρεμε) - προσφέρει το αντιμίσθιον της για να προικίσει την κόρη της - έρχεται σε σύγκρουση με τα άλλα της παιδιά στη δεύτερη υιοθεσία - η έκφραση της συμπάθειας προς το δεύτερο παιδί (Το κακότυχο, κύπτουσα ) «παθιασμένη» - η παρουσία της ίδιας και των παιδιών της στην τελετή αποκτά ιδιαίτερο εορταστικό και πανηγυρικό χαρακτήρα - αγωνιά για την έκβαση της τελετής (Η μήτηρ μου έτρεμε) - προσφέρει το αντιμίσθιον της για να προικίσει την κόρη της - έρχεται σε σύγκρουση με τα άλλα της παιδιά στη δεύτερη υιοθεσία - η έκφραση της συμπάθειας προς το δεύτερο παιδί (Το κακότυχο, κύπτουσα ) « επιβάλλει το θηλυκό παιδί» - επιδεικνύει την προτίμησή της για το υιοθετημένο παιδί σε βάρος των άλλων (παρουσία αντιθέσεων: ήρχισε να επιδαψιλεύη εις την θετήν μας αδελφήν / ημείς δεν ηξιώθημεν, εγώ επλανώμην, οι αδελφοί μου εταλαιπωρούντο / το ξένον κοράσιον εβασίλευεν) - αδιαφορεί για τις αντιδράσεις των άλλων της παιδιών στη δεύτερη υιοθεσία και έρχεται σε σύγκρουση μαζί τους (πρβλ. θριαμβευτικώς vs ενεούς) « επιβάλλει το θηλυκό παιδί» - επιδεικνύει την προτίμησή της για το υιοθετημένο παιδί σε βάρος των άλλων (παρουσία αντιθέσεων: ήρχισε να επιδαψιλεύη εις την θετήν μας αδελφήν / ημείς δεν ηξιώθημεν, εγώ επλανώμην, οι αδελφοί μου εταλαιπωρούντο / το ξένον κοράσιον εβασίλευεν) - αδιαφορεί για τις αντιδράσεις των άλλων της παιδιών στη δεύτερη υιοθεσία και έρχεται σε σύγκρουση μαζί τους (πρβλ. θριαμβευτικώς vs ενεούς) «μάχεται ενάντια στη μοίρα» - παρά τις οικονομικές δυσκολίες της οικογένειας προχωρά στην υιοθεσία ενός κοριτσιού και ξεπερνάει τις αντίξοες συνθήκες στην πρώτη υιοθεσία: μετά μακράς προσπάθειας - μεταστρέφει και χρησιμοποιεί την ατυχία του δεύτερου παιδιού προς όφελός της (ευχαριστημένη τρόπον τινά εκ της ατυχούς συμπτώσεως)

Είναι η μητέρα εκτεθειμένη στα μάτια του αναγνώστη; Παρατήρηση 1: ο αφηγητής δεν εκφέρει άποψη για τη μητέρα, δεν τη χαρακτηρίζει παρά μόνον δυο φορές: η αυθεντεία της μητέρας και η αυταπάρνησή της. Η παρουσίαση του χαρακτήρα είναι δυναμική, γίνεται μέσα από τις πράξεις της. Παρατήρηση 1: ο αφηγητής δεν εκφέρει άποψη για τη μητέρα, δεν τη χαρακτηρίζει παρά μόνον δυο φορές: η αυθεντεία της μητέρας και η αυταπάρνησή της. Η παρουσίαση του χαρακτήρα είναι δυναμική, γίνεται μέσα από τις πράξεις της. Τι χαρακτηρίζει τις πράξεις της; Τι χαρακτηρίζει τις πράξεις της; - «η μήτηρ αντί ν΄απελπισθή περί της διατροφής ημών αυτών, επηύξησεν τον αριθμό μας δι΄ενός ξένου κορασίου [...] μετά μακράς προσπαθείας» - «αντί να τους δαπανά προς ανάπαυσίν της της, επροίκιζεν δι΄ αυτών την θετήν της θυγατέρα» - «ευχαριστημένη τρόπον τινά εκ της ατυχούς συμπτώσεως»

Παρατήρηση 2: « Δεν τον ενδιαφέρει η επιφάνεια και η εξωτερική περιπέτεια. Ενδιαφέρεται περισσότερο για τη δραματική, ηθική και ψυχολογική δομή» Κ. Θρακιώτης Παρατήρηση 2: « Δεν τον ενδιαφέρει η επιφάνεια και η εξωτερική περιπέτεια. Ενδιαφέρεται περισσότερο για τη δραματική, ηθική και ψυχολογική δομή» Κ. Θρακιώτης « Δεν είναι ο στενός ηθογράφος, φωτογράφος των ρηχών ψυχικών καταστάσεων του χωριού· μέσα στη δράση και τα αισθήματα των ηρώων νιώθουμε κατευθύνσεις και καϋμούς, ψυχικές ενέργειες και πάθη πανανθρώπινα» ( Κ. Κόντος) « Δεν είναι ο στενός ηθογράφος, φωτογράφος των ρηχών ψυχικών καταστάσεων του χωριού· μέσα στη δράση και τα αισθήματα των ηρώων νιώθουμε κατευθύνσεις και καϋμούς, ψυχικές ενέργειες και πάθη πανανθρώπινα» ( Κ. Κόντος) Παρατήρηση 3: «Ο Βιζυηνός φρόντισε να καλομελετήσει τους ήρωές του και την εξέλιξη των αισθημάτων και των σκέψεών των να την συνδέσει με τραγικήν υπόθεση» Α. Γιαλούρης Παρατήρηση 3: «Ο Βιζυηνός φρόντισε να καλομελετήσει τους ήρωές του και την εξέλιξη των αισθημάτων και των σκέψεών των να την συνδέσει με τραγικήν υπόθεση» Α. Γιαλούρης Υπάρχει εξέλιξη. Είναι ίδιες οι δυο υιοθεσίες; Υπάρχει εξέλιξη. Είναι ίδιες οι δυο υιοθεσίες;

Η πρώτη υιοθεσία Τελετουργικός χαρακτήρας > δίνει εγκυρότητα στην πράξη Τελετουργικός χαρακτήρας > δίνει εγκυρότητα στην πράξη Περιλαμβάνει δυο μέρη: ένα θρησκευτικό και ένα λαϊκό Περιλαμβάνει δυο μέρη: ένα θρησκευτικό και ένα λαϊκό Περιέχει στοιχεία ηθογραφικά που παρουσιάζουν το χαρακτήρα της ζωής στην ύπαιθρο (οι σεβάσμιες παρουσίες του ιερέα και του πρωτόγερου, η συμμετοχή της κοινότητας, το μοίρασμα, η «λαϊκή» επικύρωση), λαογραφικά (τα στοιχεία του τελετουργικού) αλλά και ψυχογραφικά (ο πόνος του πατέρα, ο σπαραγμός της φυσικής μάνας, η αγωνία της Δεσποινιώς) Περιέχει στοιχεία ηθογραφικά που παρουσιάζουν το χαρακτήρα της ζωής στην ύπαιθρο (οι σεβάσμιες παρουσίες του ιερέα και του πρωτόγερου, η συμμετοχή της κοινότητας, το μοίρασμα, η «λαϊκή» επικύρωση), λαογραφικά (τα στοιχεία του τελετουργικού) αλλά και ψυχογραφικά (ο πόνος του πατέρα, ο σπαραγμός της φυσικής μάνας, η αγωνία της Δεσποινιώς) «στις σελίδες του πάνε πλάι πλάι ο ηθογράφος κι ο ψυχογράφος» Π. Χάρης Αποτελεί μια σκηνή χαράς και ευωχίας, ένα ανακουφιστικό διάλειμμα μέσα στον καιρό της ανέχειας και των δυσκολιών που ζει η οικογένεια Αποτελεί μια σκηνή χαράς και ευωχίας, ένα ανακουφιστικό διάλειμμα μέσα στον καιρό της ανέχειας και των δυσκολιών που ζει η οικογένεια Ήταν αυτό αρκετό για τη Δεσποινιώ; Ήταν αυτό αρκετό για τη Δεσποινιώ; Pieter de HOOCH, Portrait of a Family in a Courrtyard in Delft

Η συνέχεια «η μητέρα ήρχισεν να επιδαψιλεύη εις την θετήν μας αδελφήν περιποιήσεις» «η μητέρα ήρχισεν να επιδαψιλεύη εις την θετήν μας αδελφήν περιποιήσεις» «το ξένον κοράσιον εβασίλευεν εις τον οίκον μας, ως εάν ήτον εδικός του» «το ξένον κοράσιον εβασίλευεν εις τον οίκον μας, ως εάν ήτον εδικός του» «επροίκιζεν δι΄ αυτών την θετήν της θυγατέρα» «επροίκιζεν δι΄ αυτών την θετήν της θυγατέρα» «η κόρη εκείνη απεδείχθη αχάριστος» «η κόρη εκείνη απεδείχθη αχάριστος» Προσφορά και αχαριστία, Προσφορά και αχαριστία, προσδοκία και ματαίωση. προσδοκία και ματαίωση. Θετικότητα του χαρακτήρα και αρνητικότητα της δράσης > παραδοξότητα της συμπεριφοράς Θετικότητα του χαρακτήρα και αρνητικότητα της δράσης > παραδοξότητα της συμπεριφοράς

Η δεύτερη υιοθεσία SCHONGAUER, Martin Madonna and Child in the Couryard SCHONGAUER, Martin Madonna and Child in the Couryard Βρίσκει το παιδί στο δρόμο, δεν έχει την επισημότητα και εγκυρότητα της πρώτης υιοθεσίας Βρίσκει το παιδί στο δρόμο, δεν έχει την επισημότητα και εγκυρότητα της πρώτης υιοθεσίας Συναντάει την αντίδραση των άλλων της παιδιών: ενεοί, απογοητευμένοι, δεν εδίστασαν να υποδείξουν ευσχήμως, εδήλωσαν φανερά την δυσαρέσκειάν των Συναντάει την αντίδραση των άλλων της παιδιών: ενεοί, απογοητευμένοι, δεν εδίστασαν να υποδείξουν ευσχήμως, εδήλωσαν φανερά την δυσαρέσκειάν των Ο χαρακτήρας φτάνει στα όριά του: η παράδοξη συμπεριφορά της μητέρας πρέπει να εξηγηθεί, πολλώ δε μάλλον εφόσον πλέον αντιμετωπίζει την αντιπαλότητα από τα ίδια τα παιδιά της Ο χαρακτήρας φτάνει στα όριά του: η παράδοξη συμπεριφορά της μητέρας πρέπει να εξηγηθεί, πολλώ δε μάλλον εφόσον πλέον αντιμετωπίζει την αντιπαλότητα από τα ίδια τα παιδιά της

Απόψεις που έχουν διατυπωθεί για τη μητέρα «Μέσα στα δράματα αυτά αναπτύσσονται χαρακτήρες ατομικοί, που διακρίνονται από τον γύρω κόσμο.» (Π.Παπαχριστοδούλου) «Μέσα στα δράματα αυτά αναπτύσσονται χαρακτήρες ατομικοί, που διακρίνονται από τον γύρω κόσμο.» (Π.Παπαχριστοδούλου) «Η μητέρα στο «Αμάρτημα» δεν είναι μια αναιμική και σκιώδης ύπαρξη. Προβάλλει μπροστά μας μια ζωντανή πονεμένη ύπαρξη, που χτυπήθηκε άγρια από τη μοίρα και προσπαθεί να εξιλεωθεί αυτοτιμωρούμενη. Όλες της οι πράξεις, όσο αφύσικες κι αν φαίνονται, ερμηνεύονται και δικαιολογούνται όταν αναλογιζόμαστε το έγκλημα. Υπάρχει μια συστοιχία, μια ισορροπία μεταξύ πράξης και συμπεριφοράς. Στην παραδοξότητα της συμπεριφοράς δεν υπάρχει εκζήτηση» «Η μητέρα στο «Αμάρτημα» δεν είναι μια αναιμική και σκιώδης ύπαρξη. Προβάλλει μπροστά μας μια ζωντανή πονεμένη ύπαρξη, που χτυπήθηκε άγρια από τη μοίρα και προσπαθεί να εξιλεωθεί αυτοτιμωρούμενη. Όλες της οι πράξεις, όσο αφύσικες κι αν φαίνονται, ερμηνεύονται και δικαιολογούνται όταν αναλογιζόμαστε το έγκλημα. Υπάρχει μια συστοιχία, μια ισορροπία μεταξύ πράξης και συμπεριφοράς. Στην παραδοξότητα της συμπεριφοράς δεν υπάρχει εκζήτηση» (Κυρ. Πλήσης, «Γεώργιος Βιζυηνός – μερικές απόψεις για το έργο του» περ. Τετράδια Ευθύνης τ. 29, 1988, σ. 79) (Κυρ. Πλήσης, «Γεώργιος Βιζυηνός – μερικές απόψεις για το έργο του» περ. Τετράδια Ευθύνης τ. 29, 1988, σ. 79) Είναι εν τέλει περίεργη και παράδοξη η συμπεριφορά της; Είναι εν τέλει περίεργη και παράδοξη η συμπεριφορά της;

Η οικονομία του δράματος η προετοιμασία για τη σύνδεση με την τραγική υπόθεση Η επιστροφή του Γιωργή από τα ξένα Η επιστροφή του Γιωργή από τα ξένα - πρόδρομη αφήγηση (Και δεν εφανταζόμην..... δια της ξενιτείας εκείνης») - Προσήμανση Όταν έλθη ο Γιωργής μου από τα ξένα - Προοικονομία (και λύση του αδιέξοδου) : η αντίδραση των αγοριών προκαλεί τις δικαιολογίες της μητέρας και την υπενθύμιση της υπόσχεσης του Γιωργή Η διαταραχή του χρόνου Η διαταραχή του χρόνου Σκηνή-συμπύκνωση-αφηγηματικό κενό-αναδρομή >έξοδος από την κανονικότητα του χρόνου

Η αναδρομή: η μητέρα σώζει το Γιωργή από τα νερά του ποταμού

Η λειτουργία της αναδρομής Καθυστερεί την εξέλιξη πριν την οριστική αποκάλυψη του μυστικού Καθυστερεί την εξέλιξη πριν την οριστική αποκάλυψη του μυστικού Επιβεβαίωση της μητρικής αγάπης η οποία έχει κλονιστεί από την «αδικαιολόγητη» εύνοια και προσήλωσή της προς τα θηλυκά τέκνα. Επιβεβαίωση της μητρικής αγάπης η οποία έχει κλονιστεί από την «αδικαιολόγητη» εύνοια και προσήλωσή της προς τα θηλυκά τέκνα. Γίνεται εμφανής η παραποίηση της υπόσχεσης από τη μητέρα Γίνεται εμφανής η παραποίηση της υπόσχεσης από τη μητέρα Γίνεται πιο έντονη η αρνητική στάση, Γίνεται πιο έντονη η αρνητική στάση, αργότερα, του Γιωργή απέναντι στη δεύτερη υιοθετημένη στη δεύτερη υιοθετημένη κόρη, γιατί έρχεται σε αντίθεση με την υπόσχεσή του