ΧΑΛΚΟΣ ΚΥΠΡΙΤΗΣ ΑΖΟΥΡΙΤΗΣ ΜΑΛΑΧΙΤΗΣ ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ ΒΟΡΝΙΤΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΛΛΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο 6o 3η ΟΜΑΔΑ ΟΡΥΚΤΩΝ ΧΑΛΚΟΣ ΚΥΠΡΙΤΗΣ ΑΖΟΥΡΙΤΗΣ ΜΑΛΑΧΙΤΗΣ ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ ΒΟΡΝΙΤΗΣ

ΑΥΤΟΦΥΗΣ ΧΑΛΚΟΣ (NATIVE COPPER: Cu) Χημικός τύπος: Cu Με πολύ μικρές ποσότητες Ag ή As Σύστημα κρυσταλλώσεως: Κυβικό. Με μορφή ακανόνιστων κόκκων Μακροσκοπικό χρώμα: ανοικτό ρόδινο που μετατρέπεται σταδιακά σε χαλκέρυθρο και σκοτεινό καστανό

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ ΧΑΛΚΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ Χρώμα ανακλάσεως στο μικροσκόπιο: Βαθύ λαμπερό ρόδινο που μετατρέπεται σε καστανέρυθρο (Φωτ. 6.1, 6.2) Ανακλαστικότητα: από υψηλή έως εξαιρετικά υψηλή (60-90%), ανάλογα με τη στίλβωση και το περιεχόμενο As Διπλοανακλαστικότητα: δεν έχει

Φωτο 6.1. Αυτοφυής χαλκός (Cu) σε παραγένεση με κυπρίτη (Cup) σε φρέσκια τομή (αριστερά) και μετά από παλαίωση (δεξιά)

Φωτο 6.2. Μικροί κόκκοι αυτοφυούς χαλκού (ρόδινο) αριστερά, που μετατρέπονται με την παλαίωση σε χαλκέρυθρο (δεξιά), μέσα σε κυπρίτη (τεφρό)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ ΧΑΛΚΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ Ισοτροπία: Τυπικά ισότροπος, με κλειστό τον αναλυτή δεν παρουσιάζει τέλεια κατάσβεση, λόγω του φωτισμού από τις χαράξεις (Φωτ. 6.3) Εσωτερικές ανακλάσεις: δεν παρουσιάζει

Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α) Ανάπτυξη σε ακανόνιστους κόκκους ΧΑΛΚΟΣ Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α) Ανάπτυξη σε ακανόνιστους κόκκους β) Εξαιρετικά υψηλή ανακλαστικότητα γ) Μικρή σκληρότητα και παρουσία γραμμών λειάνσεως (Φωτ. 6.3) δ) Χαρακτηριστική παραγένεση με κυπρίτη, αζουρίτη, μαλαχίτη, λειμωνίτη, αιματίτη (Φωτ. 6.4) ε) Με χημική προσβολή αποκαλύπτει πολυδυμία κατά (111)

Φωτο 6.3. Αυτοφυής χαλκός (Cu) με κυπρίτη (Cup) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) ο χαλκός παρουσιάζεται φωτισμένος λόγω των χαράξεων και ο κυπρίτης με εσωτερικές ανακλάσεις

Φωτο 6.4. Χαρακτηριστική παραγένεση αυτοφυούς χαλκού (Cu), κυπρίτη (Cup) και λειμωνίτη (Lim) σε ζώνη οξειδώσεως χαλκούχων ορυκτών

Σύγκριση με άλλα ορυκτά: ΧΑΛΚΟΣ Σύγκριση με άλλα ορυκτά: Από άργυρο: αρκετά πιο σκοτεινός και ρόδινος ή ερυθρωπός Από χρυσό: ρόδινος ή ερυθρωπός, όχι κίτρινος Από κυπρίτη: πολύ πιο φωτεινός (Φωτ. 6.1 έως 6.4) Από χαλκοσίνη: πολύ πιο φωτεινός Παραγένεση: Μαγματογενή, ιζηματογενή, μεταμορφωσιγενή κοιτάσματα

ΚΥΠΡΙΤΗΣ (CUPRITE: Cup) Χημικός τύπος: Cu2O Σύστημα κρυσταλλώσεως: Κυβικό. Ανάπτυξη σε κοκκώδη ή σκελετόμορφα συσσωματώματα αλλά και ιδιόμορφους κρυστάλλους (εξάεδρα, οκτάεδρα) (Φωτ. 6.5). Μπορεί να δημιουργεί λεπτοτριχοειδείς βελόνες που ονομάστηκαν χαλκοτριχίτης (Φωτ. 6.6) Μακροσκοπικό χρώμα: ρόδινο – ερυθρωπό – καστανέρυθρο

Φωτο 6.5. Κυπρίτης (Cup) σε ιδιόμορφους κρυστάλλους σε παραγένεση με μαλαχίτη (Mch) και ίχνη χαλκού (χαλκέρυθρο). Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση

Φωτο 6.6. Χαρακτηριστική μορφή κυπρίτη (χαλκοτριχίτης) (τεφρόλευκο) σε παραγένεση με λειμωνίτη (τεφρό)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ ΚΥΠΡΙΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ Χρώμα ανακλάσεως στο μικροσκόπιο: φωτεινό τεφρό με κυανή χροιά (Φωτ. 6.7 ) ή κυανόλευκο, ανάλογα με την παραγένεση Ανακλαστικότητα: μέτρια (20-30%) Διπλοανακλαστικότητα: Αδύνατη ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ Ανισοτροπία: Παρουσιάζει σαφή ανοσοτροπία με τεφροκύανα – ελαιοπράσινα – ρόδινα ή ερυθροϊώδη χρώματα (Φωτ. 6.8 έως 6.10) Εσωτερικές ανακλάσεις: Πολυάριθμες με βαθιά ερυθρά (αιμαθέρυθρα) ή ερυθροϊώδη χρώματα (Φωτ. 6.11 έως 6.13)

Φωτο 6.7. Αυτοφυής χαλκός (Cu) μαζί με κυπρίτη (Cup) που δημιουργεί με λειμωνίτη (Lim) συγκεντρική φλοιώδη ανάπτυξη

Φωτο 6.8. Παραγένεση κυπρίτη Cup με μαλαχίτη (Mch) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνεται η ανισοτροπία στον κυπρίτη

Φωτο 6.9. Παραγένεση κυπρίτη (Cup) με μαλαχίτη (Mch) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνεται η ανισοτροπία στον κυπρίτη

Φωτο 6.10. Κρύσταλλοι κυπρίτη (Cup) με μαλαχίτη (Mch) σε ελαιοκατάδυση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) φαίνεται η ανισοτροπία στον κυπρίτη και οι εσωτερικές ανακλάσεις στο μαλαχίτη

Φωτο 6.11. Κυπρίτης (Cup) μαζί με μαλαχίτη (Mch) και ίχνη χαλκού (λαμπερό ρόδινο) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνονται οι εσωτερικές ανακλάσεις στον κυπρίτη με αιματέρυθρα χρώματα

Φωτο 6.12. Αυτοφυής χαλκός (Cu), κυπρίτης (Cup) με πορώδη εμφάνιση και μαλαχίτης (Mch) με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνονται οι εσωτερικές ανακλάσεις στον κυπρίτη με αιματέρυθρα χρώματα

Φωτο 6.13. Κρύσταλλοι κυπρίτη (Cup) με μαλαχίτη (Mch) σε ελαιοκατάδυση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου φαίνονται οι εσωτερικές ανακλάσεις στα δύο ορυκτά

Ιδιαίτερα γνωρίσματα: ΚΥΠΡΙΤΗΣ Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α) Ανάπτυξη ιδιόμορφων κρυστάλλων σε ελεύθερο χώρο (Φωτ. 6.14) β) Πορώδης εμφάνιση και κακή στίλβωση (Φωτ. 6.12 και 6.15) γ) Δυνατή παρουσία ζωνώδους δομής δ) Συνύπαρξη με χαλκό, αζουρίτη, μαλαχίτη, αιματίτη, λειμωνίτη (Φωτ. 6.7 έως 6.15)

Φωτο 6.14. Κρύσταλλοι κυπρίτη (Cup) με μαλαχίτη (Mch) σε ελαιοκατάδυση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου φαίνονται οι έντονες εσωτερικές ανακλάσεις στα δύο ορυκτά

Φωτο 6.15. Παραγένεση κυπρίτη (Cup) με χαλκό (Cu), όπου ο κυπρίτης παρουσιάζεται πορώδης από κακή στίλβωση

Σύγκριση με άλλα ορυκτά: ΚΥΠΡΙΤΗΣ Σύγκριση με άλλα ορυκτά: Από χαλκό: πολύ πιο σκοτεινός, τεφροκύανος (Φωτ.6.7 και 6.15) Από αιματίτη: λίγο σκοτεινότερος, πιο κυανός ή πρασινωπός και με διαφορετικό σχήμα κρυστάλλων Από χαλκοσίνη: πιο σκοτεινός και πρασινωπός Παραγένεση: Ζώνη οξειδώσεως χαλκούχων κοιτασμάτων

ΜΑΛΑΧΙΤΗΣ ΚΑΙ ΑΖΟΥΡΙΤΗΣ (MALACHITE: Mch and AZURITE: Azur) Χημικός τύπος: CuCO3.Cu(OH)2 και 2CuCO3.Cu(OH)2 Σύστημα κρυσταλλώσεως: Μονοκλινές. Ο μαλαχίτης αναπτύσσεται σε μικρούς ινώδεις κρυστάλλους και ο αζουρίτης σε μεγαλύτερους πιο ισομετρικούς Μακροσκοπικό χρώμα: πράσινο και βαθύ κυανούν αντίστοιχα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ ΜΑΛΑΧΙΤΗΣ ΚΑΙ ΑΖΟΥΡΙΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ Χρώμα ανακλάσεως στο μικροσκόπιο: είναι τελείως διαφανή με το αντίστοιχο χρώμα σε διερχόμενο φως και σκοτεινό τεφρό στο ανακλώμενο φως ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ Ανισοτροπία: συχνά καλύπτεται από τις έντονες εσωτερικές ανακλάσεις Εσωτερικές ανακλάσεις: πολύ έντονες στον αέρα και κυρίως στο λάδι, με βαθυπράσινα και βαθυκύανα χρώματα αντίστοιχα (Φωτ. 6.16 έως 6.25)

Φωτο 6.16. Μαλαχίτης (Mch) μαζί με κυπρίτη (Cup) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνονται οι εσωτερικές ανακλάσεις στο μαλαχίτη με σμαραγδοπράσινα χρώματα

Φωτο 6.17. Κρύσταλλοι μαλαχίτη (Mch) σε παραγένεση με σιδηροπυρίτη (Py) που μετατρέπεται σε λειμωνίτη (Lim) με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνονται οι εσωτερικές ανακλάσεις στο μαλαχίτη με σμαραγδοπράσινα χρώματα

Φωτο 6.18. Εσωτερικές ανακλάσεις στο μαλαχίτη με σμαραγδοπράσινα χρώματα

Φωτο 6. 19. Αζουρίτης (Azur) μαζί με κυπρίτη (Cup)

Φωτο 6.20. Αζουρίτης (Azur) με κυπρίτη (Cup) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά)

Ιδιαίτερα γνωρίσματα: ΜΑΛΑΧΙΤΗΣ ΚΑΙ ΑΖΟΥΡΙΤΗΣ Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α) Παρουσία σε ζώνη οξειδώσεως χαλκούχων ορυκτών (Φωτ. 6.21 και 6.22) β) Ανάπτυξη σε σφαιροειδείς – νεφροειδείς μορφές που σε τομή δείχνουν ακτινωτή διάταξη (Φωτ. 6.23 έως 6.25 )

Φωτο 6.21. Παρατήρηση κυπρίτη (Cup) με αζουρίτη (Azur) σε ελαιοκατάδυση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου διακρίνονται οι εσωτερικές ανακλάσεις στα δύο ορυκτά

Φωτο 6.22. Αζουρίτης (Azur) με κυπρίτη (Cup) και αυτοφυή χαλκό (φωτεινό ρόδινο) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά)

Φωτο 6.23. Μαλαχίτης (Mch) με πολωτή και αναλυτή παρουσιάζεται με σφαιροειδή μορφή και έντονες εσωτερικές ανακλάσεις

Φωτο 6. 24. Κυπρίτης με αζουρίτη και μαλαχίτη σε ακτινωτή διάταξη Φωτο 6.24. Κυπρίτης με αζουρίτη και μαλαχίτη σε ακτινωτή διάταξη. Αριστερά με πολωτή και δεξιά με πολωτή και αναλυτή

Φωτο 6.25. Σφαιροειδής ανάπτυξη αζουρίτη, παρατήρηση με πολωτή και αναλυτή

ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ (CHALCOCITE: Cc) Χημικός τύπος: Cu2S. Αντικαταστάσεις από (Ag, Fe, Mn – Se, Te) Σύστημα κρυσταλλώσεως: α) Ρομβικός χαλκοσίνης (β- Cu2S): πρωτογενής υδροθερμικός μέχρι 103oC, με παραμόρφωση εξαγωνικού, χαρακτηριστικός σχισμός (001) (Φωτ. 6.26), δευτερογενής στη ζώνη εμπλουτισμού β) Εξαγωνικός χαλκοσίνης, πρωτογενής σε Τ>103oC γ) Κυβικός χαλκοσίνης (α - Cu2S) ή κυανούς ισότροπος χαλκοσίνης ή νεοδιγενίτης (Τ>430 oC) (Φωτ. 6.27)

Φωτο 6.26. Ρομβικός χαλκοσίνης (Cc) με χαρακτηριστικό σχισμό παράλληλα στο (001) σε παραγένεση με βορνίτη (Bor)

Φωτο 6.27. Νεοδιγενίτης (Neod) μαζί με κοβελλίνη (Cov) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου διακρίνεται η ισχυρή ανισοτροπία στον κοβελλίνη και η ισοτροπία στο νεοδιγενίτη

Μακροσκοπικό χρώμα: σιδηρόμαυρο – καστανόμαυρο ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ δ) Παραμορφικός ή λαμελλώδης χαλκοσίνης ή αντίστροφος νεοδιγενίτης. Συσσωμάτωμα οκταεδρικών λαμελλών ρομβικού με ενδιάμεσα κενά να γεμίζουν με νεοδιγενίτη ή βορνίτη (Φωτ. 6.28) ε) Τεφρορόδινος χαλκοσίνης (με πολύ εύκολα διακριτή ανισοτροπία) Μακροσκοπικό χρώμα: σιδηρόμαυρο – καστανόμαυρο

Φωτο 6.28. Παραμορφικός ή λαμελλώδης χαλκοσίνης (Cc) μαζί με βορνίτη (Bor). Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ Χρώμα ανακλάσεως στο μικροσκόπιο: μουντό λευκό προς κυανίζον (Φωτ. 6.29 και 6.30) Ανακλαστικότητα: μέτρια (20-30%) Διπλοανακλαστικότητα: Πολύ αδύνατη ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ Ανισοτροπία: εμφανής, ιδιαίτερα στην περίπτωση (ε) με ρόδινα, σμαραγδοπράσινα χρώματα (Φωτ. 6.31 και 6.32). Ο δευτερογενής ρομβικός μικροκοκκώδης φαίνεται ισότροπος Εσωτερικές ανακλάσεις: δεν παρουσιάζει

Φωτο 6.29. Παραγένεση χαλκοσίνη (Cc), σιδηροπυρίτη (Py) και βορνίτη (Bor). Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση

Φωτο 6.30. Παραγένεση χαλκοσίνη (Cc), σιδηροπυρίτη (Py) και βορνίτη (Bor)

Φωτο 6.31. Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση χαλκοσίνη, σιδηροπυρίτη και βορνίτη με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) παρατηρείται η ανισοτροπία στο χαλκοσίνη

Φωτο 6.32. Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση χαλκοσίνη, σιδηροπυρίτη και βορνίτη με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) παρατηρείται η ανισοτροπία στο χαλκοσίνη

Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α. Αντικατάσταση άλλων ορυκτών από πρωτογενή ή δευτερογενή χαλκοσίνη και δημιουργία χαρακτηριστικών ιστών (Φωτ. 6.33 έως 6.46). Σε ολική αντικατάσταση ορυκτών μπορεί να διατηρεί κάποιους χαρακτήρες τους π.χ. κυβικός σχισμός γαληνίτη (Φωτ. 6.40 έως 6.41), πρισματικός εναργίτη β. Δημιουργία μυρμηκιτικού ιστού με βορνίτη (ευτηκτική προέλευση ή από αντικατάσταση, (Φωτ. 6.46 ) γ. Δημιουργία ελασματωδών μορφών από διάσπαση άλλων ορυκτών χαλκού ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ

ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η !!! Όταν αρχίζει η αντικατάσταση πρωτογενών σουλφιδίων από δευτερογενή χαλκοσίνη παρατηρείται: Εντονότερο (πορτοκαλοκίτρινο) χρώμα στο χαλκοπυρίτη (Φωτ. 6.41 και 6.42) Έντονη καστανορόδινη χροιά στο σφαλερίτη (Φωτ. 6.37 και 6.43) Εύκολη επιφανειακή αλλοίωση του χρώματος των ορυκτών με την παλαίωση της τομής (Φωτ. 6.44 και 6.45)

Φωτο 6.33. Αντικατάσταση βορνίτη (Bor) από χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.34. Σιδηροπυρίτης (Py) και χαλκοπυρίτης (Cpy) που διατρέχεται από φλέβες χαλκοσίνη (Cc) μαζί με σύνδρομο (Gg)

Φωτο 6.35. Χαλκοπυρίτης (Cpy) και σφαλερίτης (Sph) με αρχική μετατροπή σε χαλκοσίνη και γαληνίτης (Gg) με προχωρημένη μετατροπή σε χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.36. Αρχικό στάδιο αντικαταστάσεως των πρωτογενών σουλφιδίων: γαληνίτη (Ga), χαλκοπυρίτη (Cpy) και σφαλερίτη (Sph) από δευτερογενή χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.37. Παραγένεση σιδηροπυρίτη (Py), χαλκοπυρίτη (Cpy) με φλεβίδια δευτερογενούς χαλκοσίνη (Cc), σφαλερίτη (Sph) που μετατρέπεται περιφερειακά σε χαλκοσίνη και σύνδρομα (Gg)

Φωτο 6.38. Παραγένεση χαλκοπυρίτη (Cpy) με φλεβίδια χαλκοσίνη (Cc), σφαλερίτη (Sph) που μετατρέπεται περιφερειακά σε χαλκοσίνη και συνδρόμων (Gg)

Φωτο 6.39. Παραγένεση σιδηροπυρίτη (Py), χαλκοπυρίτη (Cpy) με φλεβίδια χαλκοσίνη (Cc), σφαλερίτη (Sph) που αρχίζει να μετατρέπεται σε χαλκοσίνη και χαλκοσίνη (Cc) από αρχικό γαληνίτη

Φωτο 6.40. Μετατροπή γαληνίτη (Ga) σε χαλκοσίνη (Cc) που διατηρεί τον κυβικό σχισμό του και χαλκοπυρίτης με φλεβίδια χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.41. Χαλκοπυρίτης (Cpy) με φλεβίδια χαλκοσίνη (Cc), σφαλερίτης (Sph), χαλκοσίνης (Cc) από αρχικό γαληνίτη (διατηρεί τον κυβικό σχισμό του) και σύνδρομο (Gg)

Φωτο 6.42. Η αντικατάσταση χαλκοπυρίτη (Cpy) από χαλκοσίνη (Cc) προσδίδει εντονότερο πορτοκαλοκίτρινο χρώμα σ’αυτόν

Φωτο 6.43. Έντονη καστανορόδινη χροιά στο σφαλερίτη (Sph) λόγω μετατροπής του σε χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.44. Παραγένεση γαληνίτη (Ga), σφαλερίτη (Sph), χαλκοπυρίτη (Cpy), σιδηροπυρίτη (Py) και συνδρόμου (Gg). Η έναρξη μετατροπής σε χαλκοσίνη διευκολύνει την αλλοίωση του χρώματος στο γαληνίτη. Παλαιά τομή αριστερά σε σύγκριση με τη καθαρισμένη τομή δεξιά

Φωτο 6.45. Παραγένεση χαλκοπυρίτη (Cpy), σφαλερίτη (Sph), γαληνίτη (Ga), και συνδρόμου (Gg). Η μετατροπή σε χαλκοσίνη του γαληνίτη διευκολύνει την αλλοίωση του χρώματός του με την παλαίωση της τομής (βλέπε αριστερά και δεξιά διαφορά)

Φωτο 6.46. Δημιουργία μυρμηκιτικού ιστού από αντικατάσταση του βορνίτη από χαλκοσίνη. Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση

Σύγκριση με άλλα ορυκτά ΧΑΛΚΟΣΙΝΗΣ Σύγκριση με άλλα ορυκτά Από γαληνίτη: καθαρά κυανούς με πολύ μικρότερη φωτεινότητα (Φωτ. 6.35 και 6.36) Από τετραεδρίτη – τενναντίτη: πιο μαλακός και κυανωπός Από κοβελλίνη: λευκωπός χωρίς ρόδινη χροιά, με αδύνατη διπλοανακλαστικότητα και ανισοτροπία Από βορνίτη: κυανόλευκος (Φωτ. 6.33 και 6.46) Από χαλκό: τεφροκύανος Παραγένεση: Υδροθερμικά κοιτάσματα – Ζώνη εμπλουτισμού χαλκούχων κοιτασμάτων

ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ (COVELLITE: Cov) Χημικός τύπος: CuS Σύστημα κρυσταλλώσεως: εξαγωνικό. Με στιβαδόμορφο πλέγμα και σχισμό παράλληλα στο (0001) από συμπίεση Μακροσκοπικό χρώμα: βαθύ κυανούν έως κυανόμαυρο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ Χρώμα ανακλάσεως στο μικροσκόπιο: βαθύ κυανούν (βασικές τομές) έως κυανόλευκο (Φωτ. 6.47 και 6.48). Έντονη μεταβολή του χρώματος με τη χρήση καταδυτικών μέσων (Φωτ. 6.49) Ανακλαστικότητα: Χαμηλή έως μέτρια (10-27%), ελαττώνεται σημαντικά (3-14%) σε ελαιοκατάδυση

Φωτο 6.47. Κρυσταλλικές μορφές κοβελλίνη (Cov) σε παραγένεση με σιδηροπυρίτη (Py), όπου διακρίνεται το χρώμα του κοβελλίνη (παραλλαγές κυανού χρώματος)

Φωτο 6.48. Κοβελλίνης με ισχυρή διπλοανακλαστικότητα (κυανούν έως κυανοϊώδες χρώμα) και σιδηροπυρίτης (λευκοκίτρινο)

Φωτο 6.49. Διαβάθμιση χρώματος ανακλάσεως στο ορυκτό κοβελλίνης, ανάλογα με τον κρυσταλλογραφικό προσανατολισμό της τομής (παραλλαγές κυανού χρώματος) (αριστερά). Έντονη μεταβολή του χρώματος ανακλάσεως στο ορυκτό κοβελλίνης της προηγούμενης εικόνας, μετά από ελαιοκατάδυση (δεξιά)

ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ Διπλοανακλαστικότητα: πολύ ισχυρή, αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό του γνώρισμα (Φωτ. 6.47 έως 6.50). Οι βασικές τομές με το βαθύ κυανούν δε δείχνουν πλεοχροϊσμό ανακλάσεως Στον αέρα παράλληλα στο Ο: βαθύ κυανούν με ιώδη τόνο, παράλληλα στο Ε: κυανόλευκο με ρόδινη χροιά (Φωτ. 6.50) Στο λάδι παράλληλα στο Ο: ερυθροπόρφυρο → ιωδέρυθρο, παράλληλα στο Ε: τεφροκύανο, πρασινόλευκο (Φωτ. 6.51)

Φωτο 6.50. Διπλοανακλαστικότητα στο ορυκτό κοβελλίνης (κυανά χρώματα) με τη στροφή της τράπεζας από 00 έως 900. Λευκοκίτρινο: σιδηροπυρίτης, σκοτεινό τεφρό: σύνδρομα

Φωτο 6.51. Διπλοανακλαστικότητα στο ορυκτό κοβελλίνης (ερυθροϊώδες χρώμα) με τη στροφή της τράπεζας από 00 έως 900 (λευκοκίτρινο: σιδηροπυρίτης). Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ Ανισοτροπία: Πάρα πολύ ισχυρή με εντυπωσιακά χρώματα (Φωτ. 6.52 έως 6.55) φωτεινό πορτοκαλί – καστανέρυθρο –πορφυρούν (θυμίζουν τα χρώματα της φωτιάς). Με τελείως κλειστό τον πολωτή 4 φορές κατάσβεση και στις διαγώνιες θέσεις φωτεινό πορτοκαλί μέχρι καστανέρυθρο χρώμα. Μεταβολή χρωμάτων ανισοτροπίας σε ελαιοκατάδυση (Φωτ. 6.56) Εσωτερικές ανακλάσεις: δεν παρουσιάζε

Φωτο 6.52. Παραγένεση κοβελλίνη (Cov), λουζονίτη (Luz) και συνδρόμου (Gg) ορυκτού σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου διακρίνεται η εντυπωσιακή ανισοτροπία στον κοβελλίνη και η πιο αδύνατη στο λουζονίτη

Φωτο 6.53. Κρυσταλλικές μορφές κοβελλίνη (Cov) μαζί με σιδηροπυρίτη (Py) με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου διακρίνεται η ισχυρή ανισοτροπία στον κοβελλίνη

Φωτο 6.54. Κοβελλίνης (Cov) μαζί με νοδιγενίτη (Neod) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου διακρίνεται η ισχυρή ανισοτροπία στον κοβελλίνη

Φωτο 6.55α Σιδηροπυρίτης (Py) και χαλκοπυρίτης (Cpy) που διατρέχεται από φλεβίδια μικρών φύλλων δευτερογενούς κοβελλίνη (Cov) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνεται η ισχυρή ανισοτροπία στον κοβελλίνη (χρώματα φωτιάς)

Φωτο 6.55β Σιδηροπυρίτης (Py) και χαλκοπυρίτης (Cpy) που διατρέχεται από φλεβίδια μικρών φύλλων δευτερογενούς κοβελλίνη (Cov) σε παρατήρηση με μόνο τον πολωτή (αριστερά). Με πολωτή και αναλυτή (δεξιά) διακρίνεται η ισχυρή ανισοτροπία στον κοβελλίνη (χρώματα φωτιάς)

Φωτο 6.56. Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση κοβελλίνη (παραλλαγές ιωδέρυθρου χρώματος) με μόνο τον πολωτή (αριστερά) και με πολωτή και αναλυτή (δεξιά), όπου διακρίνονται τα χρώματα ανισοτροπίας του

Ιδιαίτερα γνωρίσματα: ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α. Αναπτύσσεται πρωτογενώς σε ιδιόμορφους κρυστάλλους πρισματικής μορφής (Φωτ. 6.47 και 6.48) β. Δευτερογενής προέλευση μαζί με χαλκοσίνη στη ζώνη εμπλουτισμού με μικροφυλλώδη ανάπτυξη (Φωτ. 6.57 έως 6.61) γ. Μπορεί εύκολα να παραμορφώνεται και να δείχνει ελασματώδη μορφή με κυματοειδή κατάσβεση

Φωτο 6.57. Παραγένεση σιδηροπυρίτη (Py) και χαλκοπυρίτη (Cpy) που διατρέχεται από φλεβίδια κοβελλίνη (Cov)

Φωτο 6.58. Μικροφυλλώδης ανάπτυξη δευτερογενούς κοβελλίνη (Cov) πάνω σε σφαλερίτη

Φωτο 6.59. Σιδηροπυρίτης (Py) και χαλκοπυρίτης (Cpy) με φλεβίδια δευτερογενούς χαλκοσίνη και κοβελλίνη και χαλκοσίνης (κυανόλευκο) + κοβελλίνης (κυανούν) από αρχικό γαληνίτη μαζί με σύνδρομο (Gg)

Φωτο 6.60. Αντικατάσταση αρχικού γαληνίτη από χαλκοσίνη και κοβελλίνη σε παραγένεση με χαλκοπυρίτη που διατρέχεται από φλεβίδια χαλκοσίνη

Φωτο 6.61. Αντικατάσταση αρχικού γαληνίτη από διαδοχικές ζώνες χαλκοσίνη και κοβελλίνη

Σύγκριση με άλλα ορυκτά: ΚΟΒΕΛΛΙΝΗΣ Σύγκριση με άλλα ορυκτά: Από χαλκοσίνη: έντονο κυανούν χρώμα, ισχυρή διπλοανακλαστικότητα και ανισοτροπία (Φωτ. 6.60 και 6.61) Από βορνίτη: (όταν είναι κυανωπός) ισχυρή διπλοανακλαστικότητα και ανισοτροπία Παραγένεση: Ζώνη εμπλουτισμού χαλκούχων κοιτασμάτων. Πρωτογενής υδροθερμική γένεση σπανιότερα

ΒΟΡΝΙΤΗΣ (BORNITE: Bor) Χημικός τύπος: Cu5FeS4 ή Cu3FeS3 έως Cu9FeS6 Σύστημα κρυσταλλώσεως: Τετραγωνικό με ψευδομορφική ανάπτυξη στο κυβικό σε Τ>228oC Μακροσκοπικό χρώμα που μεταβάλλεται εύκολα: πορτοκαλοκίτρινο – ιώδες – ερυθρό

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ ΒΟΡΝΙΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΠΟΛΩΤΗ Χρώμα ανακλάσεως στο μικροσκόπιο: α. σε φρέσκες τομές ροδοκαστάνινο – πορτοκαλί – καστανό (Φωτ. 6.62 έως 6.64). β. Με την παλαίωση της τομής ερυθρό, βιολετί, κυανούν (Φωτ. 6.65 και 6.66) Ανακλαστικότητα: χαμηλή έως μέτρια (18-28%) Διπλοανακλαστικότητα: Συνήθως παρατηρείται αλλά είναι πολύ αδύνατη

Φωτο 6.62. Βορνίτης (Bor) σε παραγένεση με χαλκοπυρίτη (Cpy) και σιδηροπυρίτη (Py)

Φωτο 6.63. Βορνίτης (Bor) σε παραγένεση με χαλκοπυρίτη (Cpy) και σιδηροπυρίτη (Py)

Φωτο 6.64. Βορνίτης (Bor) σε παραγένεση με σιδηροπυρίτη (Py) και χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.65. Μεταβολή στο χρώμα του βορνίτη (Bor) σε παλαιά τομή (αριστερά) και μετά τη στίλβωση (δεξιά), σε παραγένεση με χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.66. Μεταβολή του χρώματος του βορνίτη (Bor) σε κυανοϊώδες λόγω παλαιώσεως της τομής (αριστερά) και μετά από καθαρισμό (δεξιά). Παραγένεση με χαλκοσίνη (Cc) και σιδηροπυρίτη (Py)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ ΒΟΡΝΙΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΠΟΛΩΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΗ Ανισοτροπία: αδύνατη και διαφορετική, συνήθως όχι ορατή. Σε ελαιοκατάδυση μπορεί να παρατηρείται με κυανότεφρα, κιτρινότεφρα χρώματα ανισοτροπίας Εσωτερικές ανακλάσεις: δεν παρουσιάζει

Ιδιαίτερα γνωρίσματα: ΒΟΡΝΙΤΗΣ Ιδιαίτερα γνωρίσματα: α) Ακόμα και στην ίδια τομή μπορεί να έχει δ ι χ ρ ω μ ι σ μ ό (Φωτ. 6.67 και 6.68) β) Σχηματίζει σπάνια πολυδύμους κατά (111) γ) Απόμειξη χαλκοπυρίτη παράλληλα στο (100) με μορφή βελονών, σταγόνων ή ελασμάτων (Φωτ. 6.69) δ) Μπορεί να αποδομείται σε ελάσματα χαλκοπυρίτη + ιδαϊτη

Φωτο 6.67. Βορνίτης (Bor) με διχρωμισμό μαζί με χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.68. Βορνίτης (Bor) με διχρωμισμό μαζί με χαλκοσίνη (Cc)

Φωτο 6.69. Βορνίτης (Bor) με απομεικτικά σώματα χαλκοπυρίτη (Cpy) μαζί με λειμωνίτη. Παρατήρηση σε ελαιοκατάδυση

Σύγκριση με άλλα ορυκτά: ΒΟΡΝΙΤΗΣ Σύγκριση με άλλα ορυκτά: Από εναργίτη: σκοτεινότερος, πιο έντονα χρωματισμένος, όχι (έντονα) ανισότροπος Από λουζονίτη: σκοτεινότερος, πιο έντονα χρωματισμένος με πορτοκάλινη χροιά Από κοβελλίνη: όταν αποκτά κυανούν χρώμα (Φωτ. 6.70) δεν έχει την ισχυρή διπλοανακλαστικότητα και ανισοτροπία του Παραγένεση: Μαγματογενή κοιτάσματα

Φωτο 6.70 Συνύπαρξη βορνίτη (Bor) με κοβελλίνη (Cov) και χαλκοσίνη (Cc) σε πρόσφατη τομή (αριστερά) και σε παλαιά τομή (δεξιά), όπου ο βορνίτης αποκτά κυανοϊώδες χρώμα