ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΡΟΣ Α Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Πατέρας της Γενετικής: ο Αυστριακός μοναχός Gr.Μendel Επέλεξε το μοσχομπίζελο (Pisum sativum) για μελέτη Η επιτυχία των πειραμάτων του Μendel στηρίχθηκε στο ότι: Μελέτησε μία ή δύο ξεχωριστές ιδιότητες του φυτού Χρησιμοποίησε αμιγή (καθαρά) στελέχη για την ιδιότητα που μελετούσε Ανέλυσε τα αποτελέσματα στατιστικά Πλεονεκτήματα του μοσχομπίζελου: Αναπτύσσεται πολύ εύκολα Εμφανίζει μεγάλη ποικιλότητα σε πολλούς χαρακτήρες Παρέχει τη δυνατότητα τεχνητής γονιμοποίησης Δίνει μεγάλο αριθμό απογόνων και παρέχει τη δυνατότητα στατιστικής επεξεργασίας των αποτελεσμάτων Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Δύο νόμοι Κληρονομικότητας του Μendel: Τεχνητή γονιμοποίηση 2 αμιγών φυτών (πατρική γενιά-Ρ) Οι απόγονοί τους (υβριδικά άτομα) αποτελούν την πρώτη θυγατρική γενιά (F1) Αυτογονιμοποίηση των ατόμων αυτών Απόγονοι αποτελούν τη δεύτερη θυγατρική γενιά (F2) Δύο νόμοι Κληρονομικότητας του Μendel: Νόμος του διαχωρισμού των αλληλόμορφων γονιδίων Νόμος της ανεξάρτητης μεταβίβασης των γονιδίων Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

ΝΟΜΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΜΟΡΦΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ Ο Μendel έκανε τις διασταυρώσεις: αμιγή κοντά φυτά Χ αμιγή ψηλά φυτά → ψηλά φυτά (F1 γενιά) ψηλά φυτά Χ ψηλά φυτά → ψηλά φυτά (3) : κοντά φυτά (1) (F2 γενιά) Ο Μendel συμπέρανε ότι: Κάθε κληρονομικός χαρακτήρας (π.χ. ύψος) ελέγχεται από 2 παράγοντες που υπάρχουν σε κάθε άτομο Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Σήμερα οι κληρονομικοί παράγοντες ονομάζονται γονίδια Αλληλόμορφα γονίδια: γονίδια που βρίσκονται στην ίδια θέση στα ομόλογα χρωμοσώματα και ελέγχουν την ίδια ιδιότητα και τις διαφορετικές μορφές του ίδιου χαρακτήρα Ομόζυγο άτομο: έχει τα ίδια αλληλόμορφα γονίδια για μια ιδιότητα Ετερόζυγο άτομο: έχει δύο διαφορετικά αλληλόμορφα γονίδια για μια ιδιότητα Επικρατές: το αλληλόμορφο που καλύπτει την έκφραση του άλλου Υπολειπόμενο: το αλληλόμορφο που καλύπτεται από την έκφραση του άλλου Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Επικρατές: συμβολίζεται με κεφαλαίο γράμμα (π.χ. για το ύψος Ψ) Υπολειπόμενο: συμβολίζεται με μικρό γράμμα (π.χ. για το ύψος ψ) Άρα, ψηλό φυτό: ΨΨ ή Ψψ κοντό φυτό: ψψ Γονότυπος: το σύνολο των αλληλόμορφων γονιδίων ενός οργανισμού Φαινότυπος: το σύνολο των χαρακτήρων οι οποίοι αποτελούν την έκφραση του γονοτύπου ενός οργανισμού, όπως είναι η εξωτερική εμφάνιση και η βιοχημική σύσταση Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Νόμοι του Mendel και μείωση Στη διασταύρωση του Mendel για το ύψος των φυτών στην F2 γενιά προκύπτουν οι παρακάτω αναλογίες: Γονοτυπική αναλογία: 1 ΨΨ : 2 Ψψ : 1ψψ Φαινοτυπική αναλογία: 3 ψηλά φυτά : 1 κοντό φυτό Οι αναλογίες αυτές υπολογίζονται εύκολα από το "τετράγωνο του Punnett ": P ΨΨ Χ ψψ γαμέτες Ψ ψ F1 γενιά Ψψ Χ Ψψ (αυτογονιμοποίηση) γαμέτες Ψ, ψ Ψ, ψ Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

F2 γενιά: τετράγωνο του Punnett ♀ ♂ Ψ ψ ΨΨ ψηλά φυτά Ψψ ψψ κοντά φυτά Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Διασταύρωση μονοϋβριδισμού: οι διασταυρώσεις όπου μελετάται ο τρόπος κληρονόμησης ενός χαρακτήρα Ο Mendel αν ένα ψηλό φυτό είχε γονότυπο ΨΨ (ομόζυγο) ή Ψψ (ετερόζυγο) έκανε διασταύρωση ελέγχου. Διασταύρωση ελέγχου: η διασταύρωση ενός ατόμου άγνωστου γονότυπου με άτομο ομόζυγο για το υπολειπόμενο αλληλόμορφο γονίδιο Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ Ο Mendel μελέτησε την κληρονομικότητα 2 χαρακτήρων (διασταύρωση διυβριδισμού) Σχήμα σπέρματος: λείο ή ρυτιδωμένο Καθορίζεται από τα αλληλόμορφα Λ και λ, το λείο σχήμα επικρατεί του ρυτιδωμένου Χρώμα σπέρματος: κίτρινο ή πράσινο Καθορίζεται από τα αλληλόμορφα Κ και κ, το κίτρινο χρώμα επικρατεί του πράσινου Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

αμιγή λεία και κίτρινα Χ αμιγή ρυτιδωμένα και πράσινα αμιγή λεία και κίτρινα Χ αμιγή ρυτιδωμένα και πράσινα → λεία και κίτρινα σπέρματα (F1 γενιά) P ΛΛΚΚ Χ λλκκ γαμέτες ΛΚ λκ F1 γενιά ΛλΚκ Χ ΛλΚκ (αυτογονιμοποίηση) γαμέτες ΛΚ, Λκ, λΚ, λκ ΛΚ, Λκ, λΚ, λκ Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

ρυτιδωμένα και κίτρινα λλΚκ F2 γενιά ♀ ♂ ΛΚ Λκ λΚ λκ ΛΛΚΚ λεία και κίτρινα ΛΛΚκ λεία και κίτρινα ΛλΚΚ ΛλΚκ ΛΛκκ λεία και πράσινα Λλκκ λλΚΚ ρυτιδωμένα και κίτρινα λλΚκ ρυτιδωμένα και κίτρινα λλκκ ρυτιδωμένα και πράσινα Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

οπότε προκύπτει η ακόλουθη φαινοτυπική αναλογία: 9 σπέρματα λεία και κίτρινα 3 σπέρματα λεία και πράσινα 3 σπέρματα ρυτιδωμένα και κίτρινα 1 σπέρμα ρυτιδωμένο και πράσινο Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Επιμέλεια: Δ.Κωστανίκος-Βιολόγος ©