ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Ενδοκρινικό Σύστημα Στέλλα Χαδιώ,Αν. Καθηγήτρια Οι παρουσιάσεις μαθημάτων αποτελούν βοήθημα για τη μελέτη και κατανόηση της ύλης και δεν την υποκαθιστούν.

Eνδοκρινικό Σύστημα Σύνολο αδένων σ’ όλο το σώμα, που εκκρίνουν χημικές ουσίες, τις ορμόνες Αδενικό κύτταρο ορμόνη Αίμα Κύτταρο στόχος

Αδένες ΥποθάλαμοςΥπόφυση- Επίφυση Θυρεοειδής Παραθυρεοειδείς Επινεφρίδια Ωοθήκες Όρχεις Πάγκρεας Πεπτικός σωλήνας

Ενδοκρινικό σύστημα Ωοθήκη Επίφυση Πλακούντας Υποθάλαμος Επινεφρίδια Υπόφυση

Ενδοκρινείς αδένες της αγελάδας θυρεοειδής υπόφυση επινεφρίδια ωοθήκες

Λειτουργίες του Ενδοκρινικού Συστήματος Το Ενδοκρινικό Σύστημα ελέγχει και ρυθμίζει τη λειτουργία διαφόρων οργάνων, ιστών και κυττάρων με τη δράση των ορμονών που συντίθενται στους ενδοκρινείς αδένες To Ενδοκρινικό μαζί με το Νευρικό Σύστημα αποτελούν το βασικά συστήματα επικοινωνίας του οργανισμού με αποτέλεσμα τη ρύθμιση των περισσότερων φυσιολογικών λειτουργιών. Το Ενδοκρινικό Σύστημα εκκρίνει τα χημικά μηνύματά του, τις ορμόνες στη γενική κυκλοφορία με την οποία και μεταφέρονται στους ιστούς-στόχους, όπου δρουν μετά τη σύνδεσή τους με τον κατάλληλο υποδοχέα

Τι είναι ορμόνη; " .. Ουσία που παράγεται σ έναν αδένα και μέσω του αίματος φτάνει σε διάφορους ιστούς ρυθμίζοντας τη λειτουργία τους (Bayliss and Starling (1902)

Κατηγορίες ορμονών 1. Πεπτίδια και πρωτεϊνες 2. Παράγωγα αμινοξέων (της τυροσίνης) α) Οι θυρεοειδικές ορμόνες β) Οι κατεχολαμίνες 3.Στεροειδή (Παράγωγα χοληστερόλης) 4. Παράγωγα λιπαρών οξέων- Εικοσανοειδή

Έλεγχος της κυτταρικής αύξησης και ανάπτυξης Δράσεις των ορμονών Έλεγχος της κυτταρικής αύξησης και ανάπτυξης Διατήρηση της ομοιοστασίας Έλεγχος της αναπαραγωγικής λειτουργίας Έλεγχος της γαλακτοπαραγωγής Έλεγχος του μεταβολισμού Έλεγχος της συμπεριφοράς

Υποδοχείς Ειδικές πρωτεΐνες εξειδικευμένης δομής και λειτουργίας στο κύτταρο-στόχο με τις οποίες συνδέεται ειδικά η ορμόνη Θέση του υποδοχέα στο κύτταρο: στην κυτταρική μεμβράνη (π.χ υποδοχείς γοναδοτροφινών) στο κυτταρόπλασμα ή τον πυρήνα του κυττάρου (π,χ υποδοχείς στεροειδών)

Μηχανισμός δράσης των ορμονών Πρωτεϊνικές Στεροειδή Υποδοχείς κυτταρικής μεμβράνης Ενδοκυτταρικά σήματα (2οι μεταβιβαστές) Δράση Νέες πρωτεϊνες Ενδοκυτταρικοί/πυρηνικοί υποδοχείς DNA Μεταγραφή

Yποθάλαμος- Υπόφυση Υποθάλαμος Mamillary body Ο αδένας της υπόφυσης αποτελείται από δύο μέρη τον πρόσθιο λοβό ή(αδενοϋπόφυση, αδενικό επιθήλιο τον οπίσθιο λοβό ή (νευροϋπόφυση, νευρικός ιστός Οπτικό χίασμα Πρόσθιος λοβός Οπίσθιος λοβός Τουρκικό εφίππιο

Εγκέφαλος προβάτου-θέση της υπόφυσης

Ανατομία του υποθαλάμου και της υπόφυσης Παρακοιλιακός πυρήνας Hypothalamus Υπεροπτικός πυρήνας Προοπτικός πυρήνας Ο υποθάλαμος αποτελείται από νευρικό ιστό και περιέχει εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα οργανωμένα σε ομάδες, που ονομάζονται πυρήνες. Προοπτικός , υπεροπτικός , παρακοιλιακός. Οι άξονες των νευρικών κυττάρων καταλήγουν στον οπίσθιο λοβό Νευροεκκριτικοί νευρώνες Πρόσθιος λοβός Οπίσθιος λοβός

Σύνδεση μεταξύ υποθαλάμου και υπόφυσης Συνδέονται με το μίσχο της υπόφυσης νευρώνες Πυλαία αγγεία Αγγειακή σύνδεση μεταξύ υποθαλάμου-πρόσθιου λοβού, υποθαλαμο-υποφυσιακό πυλαίο σύστημα.

Υποθαλαμικές ορμόνες Ο υποθάλαμος συνθέτει μια σειρά από νευροορμόνες που ρυθμίζουν τη λειτουργία της υπόφυσης. 1.Εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροφινών ( GnRH) 2.Εκλυτική ορμόνη της αυξητικής ορμόνης (GHRH) 3.Εκλυτική ορμόνη της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης(TRH) 4. Εκλυτική ορμόνη της επινεφριδιοφλοιοτρόπου ορμόνης (CRH) 5.Ανασταλτική ορμόνη της αυξητικής ορμόνης (σωματοστατίνη) 6.Ανασταλτική ορμόνη της προλακτίνης

Ορμόνες του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης Αυξητική ορμόνη (αύξηση σώματος) Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση λειτουργίας θυρεοειδούς αδένα) Επινεφριδιοφλοιοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση λειτουργίας επινεφριδίων) Ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση ωοθυλακιογένεσης και σπερματογένεσης, έλεγχος αναπαραγωγής Ωχρινοτρόπος ορμόνη (ρύθμιση λειτουργίας γονάδων, έλεγχος αναπαραγωγής Προλακτίνη (έναρξη και διατήρηση γαλακτοπαραγωγής)

Αυξητική ορμόνη Βιολογικές δράσεις-Οστά Αυξητική ορμόνη Βιολογικές δράσεις-Οστά Κατά μήκος αύξηση των οστών Πολ/σμός χονδροκυττάρων Πολ/σμος οστεοβλαστών Σύνθεση κολλαγόνου

Αυξητική ορμόνη: Βιολογικές δράσεις Σκελετικοί μύες και ήπαρ Αύξηση πρωτεινοσύνθεσης Αναβολική δράση Λιπώδης ιστός Λιπόλυση Κετογένεση Δράση στο ανοσοποιητικό σύστημα

Επίφυση Εγκέφαλος Συνθέτει και εκκρίνει: -Μελατονίνη επίφυση Εγκέφαλος Συνθέτει και εκκρίνει: -Μελατονίνη Η μελατονίνη εκκρίνεται κατά τη διάρκεια του σκότους Ρυθμίζει το φαινόμενο της εποχικής αναπαραγωγής

Η ωοθυλακιοτρόπος (FSH) και η ωχρινοποιητική (LH) ρυθμίζουν τη λειτουργία της ωοθήκης Τα κύτταρα της ωοθήκης υπό την επίδραση των γοναδοτροφινών εκκρίνουν κυρίως οιστρογόνα και προγεστερόνη. Τα οιστρογόνα προάγουν την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων, ρυθμίζουν την κυκλική δραστηριότητα της ωοθήκης, προάγουν την ανάπτυξη του μαστού και των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου. Η προγεστερόνη παράγεται από τα κύτταρα του ωχρού σωματίου (υπολείμματα ωοθυλακίου μετά τη ρήξη του). Προετοιμάζει το ενδομήτριο για την εγκατάσταση του γονιμοποιημένου ωαρίου, προάγει την ανάπτυξη του μαστού, σε συνεργασία με τα οιστρογόνα εκδήλωση οίστρου LH FSH Ωοθήκη .

Σπερματογένεση, δευτερεύοντα χαρακτηριστικά, συμπεριφορά Η ωοθυλακιοτρόπος (FSH) και η ωχρινοποιητική (LH) ρυθμίζουν τη λειτουργία των όρχεων. LH FSH Στο αρσενικό διεγείρουν τα κύτταρα Leydig (διάμεσα) και τα κύτταρα Sertoli να εκκρίνουν τεστοστερόνη και ανασταλτίνη, αντίστοιχα. ανασταλτίνη τεστοστερόνη Σπερματογένεση, δευτερεύοντα χαρακτηριστικά, συμπεριφορά Όρχεις

Ορμόνες του οπίσθιου λοβού της υπόφυσης Αντιδιουρητική ορμόνη Ωκυτοκίνη

Oπίσθιος λοβός της υπόφυσης Παρακοιλιακός πυρήνας Υποθάλαμος Οι ορμόνες αποθηκεύονται στους τελικούς άξονες και απελευθερώνονται μετά από ερέθισμα Υπεροπτικός πυρήνας Υποθαλαμο-υποφυσιακοί άξονες ADH αντιδιουρητική Ωκυτοκίνη Anterior pituitary Πρόσθιος λοβός

Ωκυτοκίνη Εξωτερικά ερεθίσματα, πχ θηλασμός Διεγείρεται από το θηλασμό ή άμελξη και από την πίεση που ασκεί το έμβρυο στη μήτρα Διεγείρει τις συσπάσεις της μήτρας κατά τον τοκετό και την έκκριση του γάλακτος από τους μαστούς μετά τον τοκετό Οπίσθιος λοβός ωκυτοκίνη

Αντιδιουρητική ορμόνη (ADH) Εξωτερικά ερεθίσματα, πχ χαμηλή πίεση Η έκκρισή της διεγείρεται από τη χαμηλή αρτηριακή πίεση οπίσθιος λοβός Αυξάνει την επαναπορρόφηση νερού από τους νεφρούς ADH

Θυρεοειδής αδένας Συνθέτει και εκκρίνει -τριιωδοθυρονίνη (Τ3) παραθυρεοειδής Συνθέτει και εκκρίνει -τριιωδοθυρονίνη (Τ3) -τετραιωδοθυρονίνη (θυροξίνη, Τ4) -καλσιτονίνη θυρεοειδής

Μεταβολισμός, θερμογένεση, ανάπτυξη. Η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) ρυθμίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα Η TSH διεγείρει το θυρεοειδή αδένα για τη σύνθεση και έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών. Πρώτη ύλη, το ανόργανο ιώδιο TSH παραθυρεοειδείς Οι θυρεοειδικές ορμόνες ελέγχουν το μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπιδίων και επηρεάζουν το βασικό μεταβολικό ρυθμό. Θυρεοειδικές ορμόνες Μεταβολισμός, θερμογένεση, ανάπτυξη.

Βιολογικές δράσεις θυρεοειδικών ορμονών Αύξηση του οξειδωτικού μεταβολισμού Ανάπτυξη και διαφοροποίηση (απαραίτητες για την ανάπτυξη και ιδιαίτερα του νευρικού συστήματος, σε συνεργασία και με άλλες ορμόνες, π.χ την αυξητική ορμόνη. Αναπαραγωγή Ανάπτυξη τριχώματος

Βιολογικές δράσεις θυρεοειδικών ορμονών Μεταβολισμός πρωτεϊνών Αναβολική δράση (σε μεγάλες συγκεντρώσεις καταβολική) Μεταβολισμός υδατανθράκων Γλυκογονόλυση, νεογλυκογένεση, χρησιμοποίηση γλυκόζης Μεταβολισμός λιπών Οξείδωση-λιπόλυση

Παραθυρεοειδείς αδένες Βρίσκονται είτε ενσωματωμένοι στο θυρεοειδή ή απομακρυσμένοι απ αυτόν. Συνθέτουν και εκκρίνουν την παραθορμόνη. Η παραθορμόνη μαζί με την καλσιτονίνη και τη βιταμίνη D3 ρυθμίζουν τη στάθμη του ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα Προκαλεί αύξηση των επιπέδων Ca και ελάττωση των επιπέδων φωσφόρου στο αίμα.

Ομοιοστασία ασβεστίου Σημασία του ασβεστίου για τον οργανισμό: δομικός ρόλος (οστά, οδόντες) μυϊκή συστολή καρδιακή λειτουργία δεύτερος μεταβιβαστής (μετάδοση σήματος_ εξωκύττωση συνένζυμο (πήξη αίματος)

Ορμονική ρύθμιση της ομοιοστασίας ασβεστίου και φωσφόρου Ορμονική ρύθμιση της ομοιοστασίας ασβεστίου και φωσφόρου Παραθορμόνη Αύξηση των επιπέδων ασβεστίου. Η έκκρισή της διεγείρεται από χαμηλά επίπεδα ασβεστίου και αναστέλλεται από υψηλά. Καλσιτονίνη Ελάττωση των επιπέδων ασβεστίου 1,25 διυδροξυχολοκαλσιφερόλη Αύξηση απορρόφησης ασβεστίου από το έντερο

Επινεφρίδια Βρίσκονται: Στους άνω πόλους των νεφρών Συνθέτουν και εκκρίνουν: Γλυκοκορτικοειδή Αλατοκορτικοειδή Επινεφρίνη

Επινεφρίδια αγελάδας

Δομή επινεφριδίων

Μεταβολισμός, απάντηση στο stress, φλεγμονή, ανοσοποιητικό Η επινεφριδιοφλοιοτρόπος (ACTH) ρυθμίζει τη σύνθεση και έκκριση των ορμονών του φλοιού των επινεφριδίων ACTH Η ΑCTH δρά στο φλοιό των επινεφριδίων και διεγείρει τη σύνθεση και έκκριση των γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόλη) και αλατοκορτικοειδών (αλδοστερόνη Φλοιός Η κορτιζόλη επιδρά στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, ρυθμίζει την απάντηση στο stress και επιδρά στο ανοσοποιητικό Η αλδοστερόνη ρυθμίζει την ισορροπία των ηλεκτρολυτών Ορμόνες του φλοιού Μεταβολισμός, απάντηση στο stress, φλεγμονή, ανοσοποιητικό

Δράσεις γλυκοκορτικοειδών Καταβολισμός πρωτεϊνών, παραγωγή αμινοξέων Αρνητικό ισοζύγιο αζώτου Αύξηση γλυκονεογένεσης Αυξημένη οξείδωση λιπαρών οξέων, κέτωση

Κορτικοειδή και stress Ο οργανισμός «απαντά» με αντισταθμιστικούς μηχανισμούς με σκοπό την κατά το δυνατόν καλύτερη προσαρμογή του στις νέες συνθήκες και τη διατήρηση της ομοιοστασίας.

AΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ STRESS 1. Στάδιο συναγερμού 2. Στάδιο αντίστασης 3. Στάδιο εξάντλησης

Απάντηση στο stress Αύξηση αρτηριακής πίεσης Περιφερική σύσπαση των αγγείων Ταχυκαρδία υπεργλυκαιμία Διεύρυνση των βρόγχων Αναστολή λειτουργίας του εντέρου Αιμάτωση σκελετικών μυών

Έλεγχος της έκκρισης της αλδοστερόνης Πτώση Να Όγκου Αρτηριακή πίεση Αύξηση καλίου Αύξηση αλδοστερόνης Αυξημένη σωληναριακή έκκριση Αυξημένη επαναπορρόφηση νατρίου Αύξηση απέκκρισης καλίου Πτώση απέκκρισης νατρίου

Πάγκρεας-Ενδοκρινής μοίρα Ινσουλίνη: H ινσουλίνη μειώνει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα προκαλώντας Αύξηση της πρόσληψής της από τα κύτταρα Μετατροπή της σε γλυκογόνο. Επιδρά στο μεταβολισμό των: -πρωτεϊνών (πρωτεϊνοσύνθεση) και -των λιπιδίων (λιπογένεση)