Πρόληψη και αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς στην Σχολική ηλικία Κωστελίδου Αναστασία Σχολική Σύμβουλος 2ης Περιφέρειας Κοζάνης Συντονίστρια δράσεων πρόληψης και αντιμετώπισης της σχολικής βίας και του εκφοβισμού

Παρατηρητήριο για την πρόληψη της Σχολικής βίας και του εκφοβισμού Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α. ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ http://paratiritirio.minedu.gov.gr ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σ.Ε. (11μελής) ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ ΔΡΑΣΕΩΝ για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού

Δράσεις του Παρατηρητηρίου είναι: Η πρόληψη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού Η διενέργεια σχετικής πανελλαδικής έρευνας Η ενεργοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας ώστε να αποτυπωθεί με σαφήνεια το εύρος του φαινομένου Σκοπός της έρευνας είναι να συγκροτηθεί το πρωτογενές υλικό καταγραφής και μελέτης, ώστε οι δράσεις για την πρόληψη να καταστούν βασικό στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ο Συντονιστής δράσεων: Συνεργάζεται με τους Δ/ντές Εκπαίδευσης, τους Σχολικούς Συμβούλους και τους Δ/ντές σχολικών μονάδων προκειμένου να υλοποιούνται οι δράσεις πρόληψης Αναπτύσσει Δίκτυο συνεργαζόμενων φορέων σε κάθε Περιφέρεια, επιδιώκοντας τη συμμετοχή θεσμικών και τοπικών φορέων και οργανισμών που ειδικεύονται σε θέματα πρόληψης της βίας, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των νέων, δικαιωμάτων του παιδιού, της διαμεσολάβησης και κοινωνικής ένταξης

Ο όρος “bullying” καταγράφεται ως η συστηματική κατάχρηση εξουσίας που εκδηλώνεται μεταξύ ανηλίκων (επικράτηση του δυνατότερου προς τον ασθενέστερο μέσω της τρομοκρατίας και του εκφοβισμού) και που μπορεί να περικλείει ακόμη και πράξεις παραβατικού χαρακτήρα. Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο σχολικός εκφοβισμός αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, σεξουαλικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές) και του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο).

ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για την περιγραφή αρκετών αρνητικών τύπων συμπεριφοράς: από ένα απλό πείραγμα και αδιαφορία μέχρι πολύ σοβαρές επιθέσεις και καταχρήσεις (π.χ. λεκτική επίθεση, ελαφριά κτυπήματα, σπρωξίματα, προσβλητικές χειρονομίες, απειλές, διάδοση φημών, σαρκασμός, κλοπή προσωπικών αντικειμένων, σκληρές πράξεις που μπορούν να είναι πολύ καταστρεπτικές, κοινωνική απομόνωση και σκόπιμος αποκλεισμός από την ομάδα).

Το βασικότερο πρόβλημα πως λίγοι μαθητές που είναι θύματα σχολικού εκφοβισμού έχουν το θάρρος να κάνουν γνωστό το περιστατικό και να απευθυνθούν είτε σε κάποιον εκπαιδευτικό του σχολείου ή στους γονείς τους είτε σε κάποιον ειδικό. Επίσης, το ενδιαφέρον των γονέων για τη συμπεριφορά των παιδιών τους στο σχολείο δε φαίνεται, σύμφωνα με έρευνες, να είναι μεγάλο. Σε παλαιότερη έρευνα που διεξήγαγε το Κέντρο Μελετών της ΟΛΜΕ, διαπιστώθηκε ότι ελάχιστοι είναι οι γονείς που απευθύνονται στους εκπαιδευτικούς του σχολείου για να συζητήσουν ενδεχόμενα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών τους.

Υπάρχει ενδοσχολική βία στο σχολείο; Η σωματική βία “ελέγχεται”… Η λεκτική βία, οι προσβολές και οι κοροϊδίες κάποιες φορές γίνονται πολύ ενοχλητικές Οι προσβολές είναι εξίσου επώδυνες για ένα μικρό παιδάκι, το οποίο απομονώνεται, δεν έχει διάθεση για εργασίες

Αρχές αντιμετώπισης της βίας από το σχολείο Αναγνώριση των δικαιωμάτων των παιδιών Επικέντρωση στον παιδαγωγικό χαρακτήρα του σχολείου Κριτική αναθεώρηση των παρεχόμενων οδών ανατροφοδότησης του σχολείου από τους ίδιους τους μαθητές Λειτουργία του προσωπικού ως ομάδα

Αρχές αντιμετώπισης της βίας από το σχολείο Διαχείριση των δυναμικών που προκύπτουν σε ψυχικό επίπεδο Λειτουργία του σχολείου, ώστε να αναδειχθεί σε διαμεσολαβητικό χώρο ανάμεσα στο κοινωνικό πρόβλημα, την οικογένεια και την κοινότητα

Παιδιά υψηλής προτεραιότητας των προληπτικών παρεμβάσεων στο σχολείο Με προβλήματα συμπεριφοράς (πχ. επιθετικότητας προς συνομηλίκους). Με αλλαγή συμπεριφοράς (πχ. ξαφνική πτώση της σχολικής επίδοσης, ξαφνική απομόνωση του παιδιού, απουσίες, κ.λ.π.). Παιδιά που φοβούνται ή καθυστερούν όσο μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους μετά το σχολείο. Με ανεξήγητες κακώσεις, με άρνηση να συζητηθεί το θέμα των κακώσεων και με ασαφείς δικαιολογίες για την ερμηνεία των κακώσεων. αρνείται να πάει σχολείο Τα αγαπημένα του αντικείμενα δεν είναι πλέον στην κατοχή του

Αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας από το σχολείο Με την προώθηση ενός κλίματος φιλικού προς τα παιδιά και τις οικογένειές τους. Το σχολείο δηλ. να προάγει θετικές γονεϊκές πρακτικές κτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά και τους γονείς Εφαρμόζοντας μία πολιτική ανοικτότητας προς την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκει. Αξιοποιώντας τις προσφερόμενες δυνατότητες και τους «ειδικούς».

Ορισμένες από τις πρακτικές του σχολείου που βοηθούν, αφορούν: Την προώθηση μιας κουλτούρας στο σχολείο που να καλλιεργεί την εμπιστοσύνη, την ισότητα των ευκαιριών και την αναγνώριση της αξίας κάθε παιδιού. Την προώθηση θετικών γονεϊκών πρακτικών κτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης, τόσο με τα παιδιά, όσο και με τους γονείς. Την προώθηση σαφών ορίων όσον αφορά προβλήματα συμπεριφοράς, όπως ο εκφοβισμός και η θυματοποίηση στο σχολείο. Με σαφήνεια για το ποιες είναι αποδεκτές και μη αποδεκτές συμπεριφορές. Με την εφαρμογή κυρώσεων σε περιπτώσεις μη αποδεκτής συμπεριφοράς. Όταν επιβάλλετε συνέπειες προσέξτε να είναι: λογικές, δίκαιες, να έχουν συγκεκριμένη χρονική διάρκεια, να μη βασίζονται στην εκδικητικότητα και να έχουν ανακοινωθεί εκ των προτέρων στο παιδί.

Για να μπορέσει να γίνει αυτό οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται: Για να μπορέσει να γίνει αυτό οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται: Αναγνώριση του ρόλου τους. Ανατροφοδότηση για τις περιπτώσεις των παιδιών που παρέπεμψαν σε μία υπηρεσία. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η επαρκής διασύνδεση των υπηρεσιών και η μεταξύ τους συνεργασία.

Ποια παιδιά είναι συνήθως θύματα Παιδιά αδύναμα Κοντούλικα Μελαγχολικά ή παιδιά που απομονώνονται από την ομάδα

Ποια παιδιά είναι συνήθως θύματα Παιδιά με προβλήματα υγείας Παιδιά παχύσαρκα Παιδιά με ειδικές ανάγκες

Ποια παιδιά είναι συνήθως θύματα Παιδιά από κάποιες μειονότητες Παιδιά που φοβούνται

Ποια παιδιά είναι θύτες Παιδιά με πολλαπλούς προσδιοριστές κοινωνικών προβλημάτων και οικογενειακής δυσλειτουργίας Παιδιά που βιώνουν τη βία Παιδιά που θέλουν να τραβήξουν την προσοχή και να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των ενηλίκων Παιδιά με ελλείψεις στην εκμάθηση των ορίων

εξωτερικό περιβάλλον σχολειο σημαντικοι αλλοι σημαντικοι αλλοι ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ εξωτερικό περιβάλλον Προσδοκίες . ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ σχολειο εκπαίδευση σημαντικοι αλλοι σημαντικοι αλλοι εκπαιδευτικός μαθητής εκπαίδευση οικογένεια εθνικότητα κοινωνικήτάξη φύλο αξίες στάσεις, προκαταλήψεις εμπειρίες συνήθειες κ.α. οικογένεια εθνικότητα κοινωνικήτάξη φύλο θρησκεία θρησκεία

Μαθαίνοντας αξίες, στάσεις και συμπεριφορές στο σχολείο: Το σχολείο συμβάλλει στη γνωστική, συναισθηματική και ηθική ανάπτυξη του παιδιού διευκολύνει τη μετάβασή του από το στενό οικογενειακό περιβάλλον σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες εκτός από γνώσεις μεταφέρει στους μαθητές αρχές, αξίες, στάσεις, δεξιότητες, συμπεριφορές συμβάλλει θετικά στην κοινωνικοποίηση τους, που επιτυγχάνεται μέσα από διάφορους ρόλους και σχέσεις καθώς και από κοινωνικο-πολιτιστικές επιρροές και αλλαγές που συμβαίνουν στην σύγχρονη πραγματικότητα Στόχος του σχολείου είναι η συνολική ανάπτυξη του ανθρώπου, με την απόκτηση καθορισμένων γνώσεων, αξιών, διαθέσεων και δεξιοτήτων, με σκοπό οι μαθητές να γίνονται ενεργά μέλη της κοινωνίας. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ομάδας των μαθητών που καθορίζουν και την πορεία τους, διαμορφώνονται από την αλληλεπίδραση ατομικών, εκπαιδευτικών και κοινωνικών παραγόντων.

Δυναμική της ομάδας Τρόπους επικοινωνίας μέσα από συζήτηση σε μικρές ομάδες, διάλογο, ανάγνωση, ακρόαση, καταιγισμό ιδεών, παροχή πληροφοριών και συνεργασία γονέων. Τρόπους επίλυσης συγκρούσεων μέσα από παιχνίδια ρόλων. Τρόπους λήψης αποφάσεων μέσα από συναπόφαση κανόνων, υπογραφή συμβολαίου και μελέτη περίπτωσης. Τρόπους συνειδητής επιλογής μέσα από βιβλιογραφική έρευνα, εικαστική- μουσική προσέγγιση, συνθετική - δημιουργική εργασία και παραγωγή εντύπου από τις εργασίες των ομάδων. Τρόπους διαχείρισης συναισθημάτων και ανάπτυξης προσωπικών σχέσεων μέσα από έκφραση συναισθημάτων και συνεργασία σε ομάδες.

ομάδα-στόχος Εκπαίδευση στην επίγνωση, παίξιμο ρόλων, ανάπτυξη αυτοελέγχου. Μέσα από την αλληλεπίδραση, την ενεργό συμμετοχή και τον ανοιχτό διάλογο: Ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών, ανάπτυξη επικοινωνίας Ενίσχυση εμπιστοσύνης στον εαυτό και τους άλλους Έκφραση διαφορετικών απόψεων, συζήτηση, διαπραγμάτευση

Μηχανισμοί ελέγχου της επιθετικότητας Ομάδα σχηματισμό ιεραρχιών κυριαρχίας Χρήση προτύπου Να αγνοείται η επιθετική συμπεριφορά και να δίνεται προσοχή στην αρμονική συνεργασία Χρήση της λογικής (φαίνεται ότι τέτοιες συζητήσεις μειώνουν την επιθετικότητα ακόμη και σαυτή την ηλικία. Πείραμα των Zahavi & Asher δασκάλα ενός νηπιαγωγείου πήρε παράμερα τα πιο επιθετικά παιδιά ένα-ένα και έκανε μαζί τους μία ήρεμη και κατανοητή δεκάλεπτη συζήτηση. Στόχος ήταν να τους διδάξει ότι α) η επιθετικότητα δεν λύνει προβλήματα απλά δημιουργεί κακίες και αντιπάθεια β) η επιθετικότητα πληγώνει ένα άλλο πρόσωπο και το κάνει δυστυχισμένο και γ) τα παιδιά μπορούν να παίζουν μαζί ή το ένα μετά το άλλο με το ίδιο παιχνίδι. Η δασκάλα δίδαξε την κάθε έννοια κάνοντας καθοδηγητικές ερωτήσεις και ενθαρρύνοντας τα παιδιά. Μετά απαυτές τις συζητήσεις, η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών μειώθηκε δραματικά ενώ αυξήθηκε κατά πολύ η θετική τους συμπεριφορά.

Μέσα- υλικά

Βιβλία

καρτέλες

ιστοσελίδες http://epsype.blogspot.gr/2012/02/6.html http://sxoleio98.blogspot.gr/2012/02/texnikes-diaxeirisis-thymou.html http://pappanna.wordpress.com/2012/03/02/e%CE%BA%CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-b%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CE%B4%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7/#more-1039