ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

Θεωρία του Καταναλωτή 2η Διάλεξη

Στόχοι Να κατανοήσουμε πώς μπορούν οι καταναλωτές να κάνουν τις επιλογές τους Να κατανοήσουμε την ανάλυση που είναι γνωστή ως ισο-οριακή αρχή Να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η ανάλυση της καμπύλης αδιαφορίας μας βοηθά να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά του καταναλωτή Ένας σημαντικός στόχος είναι να εξοικειωθούμε με την ορολογία της θεωρίας του καταναλωτή Ορθολογική συμπεριφορά Τακτική μέτρηση Απόλυτη μέτρηση Χρησιμότητα Ρυθμός υποκατάστασης

Εισαγωγή Οι περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούν μια σειρά περίπλοκων διαδικασιών (πλήρως ή μερικώς υποσυνειδήτων) μέχρι να ξοδέψουν τα χρήματά τους Υπόθεση : Οι καταναλωτές είναι ορθολογικοί, δηλαδή δαπανούν τα χρήματά τους σε πράγματα που τους προσφέρουν τη μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση

Τακτική και Απόλυτη Προσέγγιση Τακτική προσέγγιση : ασχολείται με την κατάταξη (λίστες βιβλίων best seller, λίστες μουσικών επιτυχιών). Δεν μας λέει πόση ποσότητα του προϊόντος πωλείται ή πόσες θερμίδες χάνουμε από την απόλαυση της ανάγνωσης Απόλυτη προσέγγιση : ασχολείται με την αξία και χρησιμοποιείται για να δώσει μια συγκεκριμένη αριθμητική αξία σε κάτι (άρα ένα βιβλίο είναι πιο ακριβό από ένα άλλο ή πωλεί περισσότερα αντίτυπα από ένα άλλο

Τακτική και Απόλυτη Προσέγγιση Οι πρώτες μελέτες της καταναλωτικής συμπεριφοράς ήταν κυρίως απόλυτες Ο A. Marshall εισήγαγε μια πλασματική μονάδα μέτρησης του επιπέδου ικανοποίησης ενός ανθρώπου και την ονόμασε util Από την έννοια της util προκύπτει η έννοια της χρησιμότητας Σκεπτικό : (i) όσο οι άνθρωποι δαπανούν περισσότερα χρήματα, θα αντλούν όλο και περισσότερη χρησιμότητα (ικανοποίηση) (ii) κατανέμοντας σε κάθε προϊόν που αγοράζεται έναν συγκεκριμένο αριθμό util, οι οικονομολόγοι μπορούν να μελετήσουν την καταναλωτική συμπεριφορά Την προσέγγιση αυτή μελετά η θεωρία της οριακής χρησιμότητας Η κατανομή πλασματικών επιπέδων χρησιμότητας (util) σε πρότυπα δαπάνης είναι μεθοδολογικά αβάσιμη

Τακτική και Απόλυτη Προσέγγιση Η τακτική προσέγγιση ασχολείται με την κατάταξη των καταναλωτικών συνηθειών Άρα, είναι αρκετό να γνωρίζουμε ότι ο καταναλωτής αντλεί περισσότερη ικανοποίηση από το Α σε σχέση με το Β και, κατά συνέπεια, αναμένουμε ότι το Α θα αγορασθεί περισσότερο από το Β Αυτή η προσέγγιση της θεωρίας του καταναλωτή είναι έγκυρη μεθοδολογικά, πιο περίπλοκη και μελετάται από την ανάλυση της καμπύλης αδιαφορίας

Θεωρία της Οριακής Χρησιμότητας Βασική ιδέα : Όταν η κατανάλωση ενός συγκεκριμένου προϊόντος αυξάνεται, θα υπάρχει ένα σημείο όπου η επιπλέον χρησιμότητα που κερδίζεται από κάθε επιπλέον μονάδα που αγοράζεται θα μειωθεί Η θεωρία αυτή χρησιμοποιεί τις απόλυτες μονάδες χρησιμότητας (utils) Πίνακας

Θεωρία της Οριακής Χρησιμότητας Το πλέον σημαντικό μέτρο από τη σκοπιά του οικονομολόγου είναι η οριακή χρησιμότητα Οριακή χρησιμότητα : η επιπλέον χρησιμότητα που αντλείται από την επιπλέον κατανάλωση μιας επιπλέον μονάδας του προϊόντος Ισούται με τη διαφορά στη συνολική χρησιμότητα μεταξύ πρώτης και δεύτερης μονάδας που καταναλώνεται, μεταξύ δεύτερης και τρίτης, τρίτης και τέταρτης κοε. Η οριακή χρησιμότητα μειώνεται όσο αυξάνεται η κατανάλωση και τελικά γίνεται αρνητική

Θεωρία της Οριακής Χρησιμότητας Όσο η συνολική χρησιμότητα αυξάνεται (με φθίνοντα ρυθμό), η οριακή χρησιμότητα μειώνεται Στο σημείο όπου η συνολική χρησιμότητα μεγιστοποιείται, η οριακή χρησιμότητα μηδενίζεται Έτσι προκύπτει η έννοια της ισορροπίας του καταναλωτή ή ισο-οριακή αρχή

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή) Βασική αρχή : έχει αποδειχθεί ότι όταν αυξάνεται η κατανάλωση κάποιου προϊόντος, η επιπλέον χρησιμότητα (ικανοποίηση) που αντλείται από την επιπλέον αυτή κατανάλωση μειώνεται Ερώτημα : πόσες μονάδες προϊόντος (π.χ μπλούζες) θα έπρεπε να αγοράσει κανείς? Απάντηση : τόσες μονάδες προϊόντος όσες χρειάζονται για να μεγιστοποιήσει τη συνολική του χρησιμότητα, δεδομένου του περιορισμένου εισοδήματός του Παράδειγμα

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή) Ο προηγούμενος πίνακας μας δείχνει τι θα μπορούσε να αγορασθεί με έναν προϋπολογισμό 100 ευρώ Το θέμα όμως είναι να καταλάβουμε τι θα έπρεπε να αγοραστεί ώστε να μεγιστοποιηθεί η συνολική χρησιμότητα Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό πρέπει να γνωρίζουμε πόσες μονάδες ωφέλειας (utils) δημιουργεί κάθε μονάδα των 2 προϊόντων του προηγούμενου πίνακα Πίνακας

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή) Ερώτημα : Τι πρέπει να αγοράσουμε για να μεγιστοποιήσουμε τη συνολική χρησιμότητα που μας δίδει ο δεδομένος προϋπολογισμός? Απάντηση : Ο καταναλωτής μεγιστοποιεί τη συνολική του χρησιμότητα (δαπανώντας το σύνολο του προϋπολογισμού των 100 ευρώ) αγοράζοντας 3 μπλούζες και 4 CD Παρατήρηση : η MU (Marginal Utility= οριακή χρησιμότητα) ανά ευρώ της 3ης μπλούζας είναι ίση με την MU ανά ευρώ του 4ου CD

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή) Κανόνας : Ο καταναλωτής θα δαπανήσει τα χρήματά του σε οποιοδήποτε προϊόν, μέχρις ότου το τελευταίο ευρώ που δαπανάται να του αποφέρει την ίδια οριακή χρησιμότητα με το τελευταίο ευρώ που δαπάνησε σε κάποιο άλλο προϊόν Ο κανόνας αυτός είναι γνωστός ως ισο-οριακή αρχή και γράφεται αλγεβρικά ως εξής:

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή) Άρα, εξισώνοντας τη χρησιμότητα που αντλείται ανά ευρώ από ένα προϊόν με εκείνην που αντλείται ανά ευρώ από άλλα προϊόντα, ο καταναλωτής μεγιστοποιεί τη συνολική του χρησιμότητα, μέσα στο πλαίσιο του περιορισμένου προϋπολογισμού του

Ανάλυση της καμπύλης αδιαφορίας Πρόκειται για την εναλλακτική προσέγγιση στην ανάλυση της καταναλωτικής συμπεριφοράς (= μεγιστοποίηση της συνολικής χρησιμότητας στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου προϋπολογισμού) Θα χρησιμοποιήσουμε την έννοια της τακτικής προσέγγισης (και όχι τον απόλυτο μηχανισμό αποδίδοντας utils σε ένα προϊόν ) Εξακολουθούμε να υποθέτουμε ότι οι άνθρωποι είναι ορθολογικοί και σε θέση να αποφασίσουν ποια προϊόντα προτιμούν Είναι σε θέση να επιλέξουν μεταξύ διαφόρων «πακέτων» αγαθών Είναι, επίσης, σε θέση να αποφασίσουν ότι υπάρχουν πακέτα αγαθών ίσης προτίμησης (οπότε δεν επιθυμούν να επιλέξουν μεταξύ τους)

Καμπύλη αδιαφορίας Έχουμε συνδυασμούς προϊόντων μεταξύ των οποίων ο καταναλωτής είναι αδιάφορος (= αντλεί την ίδια ικανοποίηση) Πίνακας

Καμπύλη αδιαφορίας Καμπύλη αδιαφορίας : δείχνει πώς τα προϊόντα μπορούν να υποκαταστήσουν το ένα το άλλο Η καμπύλη αδιαφορίας εκπροσωπεί τον οριακό λόγο υποκατάστασης μεταξύ των προϊόντων (το «οριακό» αναφέρεται στη θυσία μιας μονάδας Χ ή μιας μονάδας Ψ και την υποκατάστασή της με το άλλο προϊόν)

Ιδιότητες των καμπυλών αδιαφορίας Η καθεμιά εκπροσωπεί ένα δεδομένο επίπεδο χρησιμότητας Όσο πιο μακριά βρισκόμαστε από την αρχή των αξόνων, τόσο υψηλότερη είναι η χρησιμότητα Είναι κυρτές προς την αρχή των αξόνων Ποτέ δεν εφάπτονται ή τέμνονται Οι καμπύλες αδιαφορίας που εκπροσωπούν όλους τους δυνατούς συνδυασμούς δημιουργούν έναν χάρτη αδιαφορίας

Γραμμή εισοδηματικού περιορισμού Παρατήρηση : Οποιαδήποτε ευθεία γραμμή ενώνει δύο άκρα ενός διαγράμματος μας δίδει αυτομάτως όλους τους διαφορετικούς συνδυασμούς των ποσοτήτων που έχουμε αναγράψει στις 2 πλευρές του διαγράμματος

Η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού και οι καμπύλες αδιαφορίας Γνωρίζουμε : Την αξία του προϋπολογισμού μας και μπορούμε να την δείξουμε σε διάγραμμα Ότι για να μεγιστοποιηθεί η ικανοποίηση του καταναλωτή πρέπει να αγορασθούν συνδυασμοί προϊόντων που να ανήκουν στην υψηλότερη δυνατή καμπύλη αδιαφορίας Συνδυάζοντας τις 2 αυτές προτάσεις στο ίδιο διάγραμμα, μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα

Το αποτέλεσμα των μεταβολών στο εισόδημα Συμπεράσματα : Αύξηση του εισοδήματος απαιτεί νέα γραμμή εισοδηματικού περιορισμού Μείωση του εισοδήματος απαιτεί νέα γραμμή εισοδηματικού περιορισμού παράλληλη και προς τα αριστερά της αρχικής Όσο πιο μακριά βρίσκεται η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού από την αρχή των αξόνων, τόσο μεγαλύτερος ο προϋπολογισμός που εκφράζει Όσο πιο κοντά βρίσκεται η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού στην αρχή των αξόνων, τόσο μικρότερος ο προυπολογισμός που εκφράζει

Το αποτέλεσμα των μεταβολών της τιμής των προϊόντων Αν η τιμή ενός αγαθού αυξηθεί, τότε ο καταναλωτής, με τον ίδιο προϋπολογισμό, μπορεί να αγοράσει μικρότερη ποσότητα αυτού του αγαθού Ισχύει, ασφαλώς, και το αντίστροφο Άρα, οι αυξήσεις και οι μειώσεις στις τιμές των αγαθών μπορεί να έχουν το ίδιο αποτέλεσμα με την αύξηση ή μείωση του προϋπολογισμού

Παράδειγμα