Διδακτική προσέγγιση στην Τετάρτη τάξη του πεζού κειμένου «Η αιμοδοσία» της ενότητας του σχολικού βιβλίου «Υγειά μου, πλούτη μου» Συγγραφέας: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

Υπόθεση του έργου Ο Φίλιππος που διηγείται το περιστατικό αυτό, και ο Άρης, ο τραυματίας που χρειάζεται επειγόντως αίμα, ζουν στην ίδια οικογένεια. Δεν είναι όμως αδέρφια. Η μητέρα του πρώτου έχει παντρευτεί τον Ορέστη, τον πατέρα του Άρη. Το χειρουργείο, η αιμοδοσία, η αγωνία θα γίνουν αφορμή ώστε τα δυο παιδιά να έρθουν πιο κοντά το ένα στο άλλο.

Παράλληλο κείμενο – ποίημα (Ανέκδοτο ποίημα της γιατρού και φίλης Μαρίας Μυλωνά που την ευχαριστώ)

Διδακτικό σχέδιο προσέγγισης Μελετούμε το πεζό και το ποίημα σε τρεις έως τέσσερις διδακτικές ώρες (συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων) και, αφού ολοκληρωθεί η προσέγγισης τους, διοργανώνουμε υποθετικά με τους μαθητές μας, στην ώρα της Ευέλικτης Ζώνης, εθελοντική αιμοδοσία (η διοργάνωση της υποθετικής εθελοντικής αιμοδοσίας λειτουργεί σαν project)

Διδακτικοί στόχοι για το πεζό Να καλλιεργήσουν οι μαθητές τη φαντασία τους, τις δεξιότητες διαλόγου, ελεύθερης έκφρασης και κίνησης στην τάξη και τις δεξιότητες δημιουργικής γραφής Να κατανοήσουν την προσωπικότητα και το συναισθηματικό κόσμο του πρωταγωνιστή μέσα από ψυχοκινητικές ασκήσεις, που είναι παράλληλα βιωματικές και βοηθούν τα παιδιά να εκφράσουν και δικά τους συναισθήματα και να συνειδητοποιήσουν πως μέσα από την αφήγηση και τη λογοτεχνία μπορούμε να εκφραστούμε με πολλούς τρόπους Να αναπτύξουν ομαδοσυνεργατικές δεξιότητες στην έκφραση με ομαδικά παιχνίδια ρόλων και θεατρικά παιχνίδια Να κατανοήσουν τη σπουδαιότητα της εθελοντικής αιμοδοσίας Μέσα από τις ενδιαφέρουσες δραστηριότητες που πραγματοποιούμε με αφορμή το πεζό κείμενο να αναπτύξουν και φιλαναγνωστικό πνεύμα

Διδακτικοί στόχοι για το ποίημα ως παράλληλο κείμενο Να εξοικειωθούν οι μαθητές με την παράλληλη ανάγνωση και να κατανοήσουν το νόημα της εθελοντικής αιμοδοσίας μέσα από τη διαφορετική, καλλιτεχνική αίσθηση που προσφέρει ένα ποίημα Να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν τη δημιουργική τους φαντασία και την αποκλίνουσα σκέψη και να συνειδητοποιήσουν πως ένα νόημα μπορεί να αποδοθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους (ποίηση, ζωγραφική, μουσική)

Διδακτικοί στόχοι Ευέλικτης Ζώνης Να ενημερωθούν για τις εθελοντικές ομάδες αιμοδοσίας και να ευαισθητοποιηθούν Να ενημερωθούν για τις συνθήκες αιμοδοσίας και να είναι έτοιμοι να δραστηριοποιηθούν, ιδίως μετά τα 18 Να εξοικειωθούν με τις δράσεις μιας εθελοντικής αιμοδοσίας και με το πώς θα μπορούσαν οι ίδιοι να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη με τρόπους δημιουργικούς σχετικά με αυτόν το σημαντικό θεσμό Να αναπτύξουν τη δημιουργικότητα τους και να καλλιεργήσουν ομαδοσυνεργατικές δεξιότητες

Στην αρχή της πρώτης διδακτικής ώρας, γράφω στον πίνακα τους τρεις πρώτους στίχους τους ποιήματος: «Με βάφτισαν άνθρωπο, ένα ρόδι έσπασαν στο δρόμο μου και μου’ παν καλωσόρισες…». Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκω να προκαλέσω το ενδιαφέρον των παιδιών, ενώ τους ενημερώνω ότι θα συζητήσουμε αργότερα το νόημα αυτού που είναι γραμμένο στον πίνακα και ότι, στη συνέχεια, θα τους αφηγηθώ μια ιστορία. Η ιστορία αυτή θα διακοπεί σε ένα σημείο και έπειτα, θα τους ζητήσω να κάνουν υποθέσεις για την έκβαση της ιστορίας.

Για την αφήγηση χρειάζεται: Να είμαι καλά προετοιμασμένη Καλή άρθρωση Διακύμανση σε ένταση και χροιά της φωνής Χειρονομίες Βλέμμα που συναντά τους μικρούς ακροατές διατηρώντας συγχρόνως μια αποστασιοποίηση από αυτούς (βλέπω τους ακροατές, αλλά «βλέπω» και αυτό που εξιστορώ και διαμορφώνω αντίστοιχες εκφράσεις προσώπου) Προσπάθεια να μεταφέρω τα συναισθήματα των ηρώων στους μαθητές χωρίς την υπερβολή της δραματοποίησης

Σταματώ την αφήγηση μου στο σημείο όπου, ενώ ο Φίλιππος μαθαίνει για την κρίσιμη κατάσταση του Άρη και υπενθυμίζει στους παρευρισκομένους, γιατρούς και γονείς, ότι η ομάδα αίματός του ταιριάζει, αυτοί του γνωστοποιούν ότι δεν έχει την κατάλληλη ηλικία να δώσει αίμα και πως είναι επικίνδυνο. Αρχίζει, έπειτα, συζήτηση με τους μαθητές. Τους ρωτώ ποια νομίζουν πως θα είναι η έκβαση της ιστορίας και τους θέτω και άλλα ερωτήματα βιωματικού τύπου: με ποιον τρόπο θα αντιδράσει ο Φίλιππος; Ποια συναισθήματα πιστεύουν ότι έχει; Θα τον επηρεάσουν τα συναισθήματα αυτά; Εσείς, τι θα κάνατε στη θέση του; Ποια συναισθήματα θα σας κατέκλυζαν; Έχετε βρεθεί ποτέ σε παρόμοια κατάσταση; Αν ναι, τι νιώσατε; Πώς αντιδράσατε; Πώς νομίζετε πως έπρεπε να αντιδράσετε;

Τη συνέχεια της ιστορίας τη μαθαίνουμε από το βιβλίο, από το οποίο συλλέγουμε και τις υπόλοιπες πληροφορίες και πραγματοποιούμε συζήτηση στην τάξη σχετικά με τις υποθέσεις που έγιναν για την έκβαση της ιστορίας και την ιστορία όπως εξελίχθηκε σύμφωνα με τη συγγραφέα. Προσπαθούμε, ουσιαστικά, πριν εμβαθύνουμε στο νόημα του κειμένου, να κατανοήσουμε τον ψυχολογικό κόσμο και την προσωπικότητα του μικρού ήρωα και αυτό θα το επιχειρήσουμε με δραστηριότητες ψυχοκινητικής, παιχνίδι ρόλων και θεατρικό παιχνίδι.

(Τα θρανία έχουν μετακινηθεί) Αρχικά, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε μια άσκηση κατευθυνόμενης κινητικής ενσυναίσθησης (ο μαθητής μπαίνει στη θέση του μικρού ήρωα, σύμφωνα με αυτά που συζητήσαμε και που πιστεύει πως αισθάνεται ο Φίλιππος κάθε φορά), όπου εγώ θα αφηγούμαι κατάλληλα κάποια αποσπάσματα του κειμένου και οι μαθητές, ο καθένας μόνος του, με κίνηση και έκφραση, θα προσπαθούν να αναπαράγουν. Μπορούμε, στη συνέχεια, αφού χωριστούν τα παιδιά σε ομάδες των 3-4 ατόμων, να πραγματοποιήσουμε ένα παιχνίδι ρόλων. Κάθε μια ομάδα θα αναλάβει να εκφράσει από ένα συναίσθημα του φάσματος συναισθημάτων που νιώθει ο Φίλιππος: φόβος (για την κατάσταση του Άρη), αγανάκτηση (προς τους γιατρούς και τους γονείς), αίσθημα αυταπάρνησης (ασυνείδητο ή συνειδητό, αυτό το κρίνουν οι μαθητές), ηρεμία (καθώς του έπαιρναν αίμα). Σχηματίζουν ένα μεγάλο κύκλο και μέσα σε αυτόν τον κύκλο σχηματίζεται ένας μικρότερος, ο οποίος αποτελείται από τα παιδιά που η ολομέλεια της τάξης αποφασίζει ότι εκφράζει το συναίσθημα του ήρωα που υπερνικά όλα τα υπόλοιπα του κύκλου. Τέλος, μπορούμε να οργανώσουμε ένα θεατρικό παιχνίδι, όπου τα παιδιά σε ομάδες των δύο θα εκφράζουν τις σχέσεις, πριν και μετά, του Φίλιππου και του Άρη και του Φίλιππου και του γιατρού. (Έχουν προηγηθεί κατάλληλες συζητήσεις)

Μετά τις δραστηριότητες, ακολουθεί συζήτηση σχετικά με τη σπουδαιότητα μια τέτοια πράξη να γίνεται με συνείδηση, συστηματικά και προς κάποιον, ο οποίος μπορεί να είναι άγνωστος προς εμάς. Τι θα κάναμε σε αυτήν την περίπτωση; Τι θα κάναμε στην περίπτωση που αυτός ο άγνωστος είναι πολύ διαφορετικός από εμάς (μιλά άλλη γλώσσα, έχει διαφορετικό χρώμα, έρχεται από μια διαφορετική χώρα); Υπάρχουν άνθρωποι που το κάνουν αυτό; Μήπως οργανώνονται και ομάδες ανθρώπων γι’ αυτό το σκοπό; Καταλήγουμε, λοιπόν, να συζητούμε για το θεσμό της εθελοντικής αιμοδοσίας (πράξεις αγάπης και αλληλεγγύης) και συμφωνούμε πως θα συλλέξουμε στοιχεία σχετικά με αυτόν και πως στην ώρα της Ευέλικτης Ζώνης θα οργανώσουμε μια δική μας αιμοδοσία για ΟΛΟΥΣ.

Πριν από την Ευέλικτη Ζώνη, ζητάω από τους μαθητές να γράψουν στο σπίτι ένα δικό τους παραμύθι (μπορούν να εμπνευστούν ήρωες ή να γράψουν για ήρωες από γνωστές σε αυτούς ιστορίες και παραμύθια – δημιουργία παραμυθοσαλάτας), το οποίο θα έχει σχέση με το θεσμό της αιμοδοσίας και τους παρέχω βοηθητικό φύλλο εργασίας. Στη συνέχεια, θα επιχειρήσω να προσεγγίσω με τους μαθητές μου το ποίημα, που έμμεσα μιλά για τη σπουδαιότητα της εθελοντικής αιμοδοσίας.

Φύλλο εργασίας δημιουργικής γραφής Όνομα: …………………………………….. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Πριν γράψω το παραμύθι μου, απαντώ στις παρακάτω ερωτήσεις: Ποιος είναι ο ήρωας της ιστορίας μου; Πού μένει; …………………………………………………………… Τι κάνει ο ήρωας στη ζωή του; Υπάρχουν άλλα πρόσωπα που σχετίζονται με τον ήρωα; Αν ναι, ποια είναι;

Υπάρχει κακός στην ιστορία; Πού μένει; Τι κάνει στη ζωή του; …………………………………………………………… Υπάρχουν άλλα πρόσωπα που σχετίζονται με τον κακό; Αν ναι, ποια είναι; …………………………………………………………… Ποιος συναντιέται με τον ήρωα; …………………………………………………………… Γιατί συναντιούνται; …………………………………………… Τι γίνεται όταν συναντιούνται; …………………………………………………………… Πώς τελειώνει το παραμύθι; …………………………………………………………… Τώρα μπορείς να γράψεις το παραμύθι σου και μπορείς αν θέλεις να το εικονογραφήσεις!! Κάποτε στην Κοκκινούπολη…………………

Διδακτική προσέγγιση για το ποίημα ως παράλληλο κείμενο Έχω έτοιμες κόκκινες κάρτες σε σχήμα σταγόνας και καρδιάς με ανακατεμένους τους στίχους του ποιήματος και προσπαθούμε με τα παιδιά να το συναρμολογήσουμε. Αφού το συναρμολογήσουμε, συνδέουμε μεταξύ τους τις κάρτες (σκοινάκι ή διπλόκαρφα) και κρεμάμε το ποίημα στην τάξη (όπως και ό,τι φτιάξουμε αργότερα για την εθελοντική αιμοδοσία) για να θυμόμαστε καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς τις δραστηριότητες αιμοδοσίας με τις οποίες ασχοληθήκαμε.

Οι μαθητές έχουν σχηματίσει μια πρώτη ιδέα για το ποίημα (μετά τη συναρμολόγηση). Στη συνέχεια, τους μοιράζω το ποίημα σε κανονική μορφή και σε μορφή οπτικής ποίησης (σε μορφή σταγόνας ή καρδιάς, τους ζητώ να το παρατηρήσουν για να κάνουν και πάλι τη σύνδεση πως το ποίημα μιλά για την αιμοδοσία και πως αυτή είναι μια πράξη αγάπης).

Το διαβάζουμε άλλη μία φορά και συζητούμε γιατί τους θυμίζει ποίημα (το ποίημα έχει ελεύθερο στίχο, οπότε θα μπορούσε να μοιάζει με πεζό). Είναι η μορφή του και οι ποιητικές εικόνες που πιθανότατα θα κάνουν αίσθηση στα παιδιά. Έπειτα, τους ζητώ να γράψουν ό,τι λέξη, φράση ή να ζωγραφίσουν ό,τι εικόνα τους γεννιέται στο μυαλό με αυτό το ποίημα (φαντασία, αυθορμητισμός με αυτόματη γραφή και ζωγραφική). Στη συνέχεια, συζητάμε τις αρχικές ανταποκρίσεις των μαθητών (τι έγραψαν και τι ζωγράφισαν), με άλλα λόγια, τι κατάλαβαν από το ποίημα, τι τους άγγιξε περισσότερο, τι συναισθήματα και εικόνες τους δημιούργησε. Τους ρωτώ ποιες λέξεις ή φράσεις πιστεύετε ότι σας βοήθησαν να φτιάξετε αυτές τις εικόνες, ποιοι στίχοι σας προκάλεσαν τι είδους συναισθήματα και ποιος θα μπορούσε να είναι ο τίτλος του ποιήματος και τα καταγράφουμε στον πίνακα. Αν οι μαθητές δυσκολεύονται να κάνουν συνειρμούς (για παράδειγμα, σπόροι ροδιού – σταγόνες αίματος) τους καθοδηγώ με συζήτηση και βρίσκουμε μαζί εικόνες στο ποίημα (αν οι αρχικές ανταποκρίσεις αποκλίνουν πολύ).

Δίνουμε έμφαση για συζήτηση στους στίχους «Με βάφτισαν άνθρωπο, ένα ρόδι έσπασαν στο δρόμο μου και μου’ παν καλωσόρισες…», «Με βάφτισαν άνθρωπο, χιλιάδες ακόμη ρόδια, για να σπάσω…», πώς συνδέονται και αυτή η σύνδεση τι μπορεί να σημαίνει, υποβοηθούμενοι και από το νόημα του πεζού κειμένου και τις συζητήσεις για την εθελοντική αιμοδοσία που πραγματοποιήσαμε πριν. Έπειτα από την εμβάθυνση, μπορούμε να ασχοληθούμε με δραστηριότητες που αφορούν εικόνες του ποιήματος και δραστηριότητες λεκτικών διωνύμων. Με ποια μουσική από το Μουσικό μας Ντουλάπι θα συνοδεύατε αυτό το ποίημα; Αντί για το ρόδι, ποιο λουλούδι θα χρησιμοποιούσατε εσείς σε αντίστοιχο για την αιμοδοσία ποίημα σας; Τι θα κάνατε με αυτό το λουλούδι; Τι θα κάνατε με τα πέταλά του; «Θα έβαφα ένα κόκκινο ουράνιο τόξο και θα έβαζα πάνω σε αυτό τα παιδιά που έχουν χτυπήσει και κινδυνεύουν». Ενθαρρύνω τα παιδιά να σχηματίσουν πολλές εικόνες με μεταφορές και στοιχεία παραμυθιού. Αυτό μπορεί να γίνει και με λεκτικά διώνυμα: τριαντάφυλλο-παιδί, μητέρα-σταγόνα, φόβος-όνειρο, παιχνίδι-αγκαλιά, χέρι-άγνωστος και άλλα (για να σχηματίσουν ιστορίες ανά ομάδες).

Μπορούμε, έπειτα, να διατυπώσουμε τα μηνύματα που πήραμε τόσο από το πεζό όσο και από το ποίημα για να περάσουμε στην οργάνωση της δικής μας αιμοδοσίας. «Η αιμοδοσία είναι μια πράξη αγάπης». Με ένα τέτοιο σύνθημα και κίνητρο μπορούμε να ξεκινήσουμε να οργανώνουμε την αιμοδοσία μας στην ώρα της Ευέλικτης Ζώνης.

Αρχικά, συλλέγουμε πληροφορίες μέσω Internet, βιντεάκια, περιοδικά, εφημερίδες, βιβλία για το χαρακτήρα των οργανώσεων εθελοντικής αιμοδοσίας και την αναγκαιότητα τους (πολλά ατυχήματα στο δρόμο, βρίσκουμε στατιστικά, πόσο αίμα χάνεται και πως πολύ λιγότερο δίνεται) και τι χρειάζεται για να γίνει κάποιος αιμοδότης, γιατί δυστυχώς μπορεί να έχουμε αγάπη και θέληση, αλλά μπορεί να είναι πράγματι επικίνδυνο τόσο για τη δική μας υγεία όσο και για την υγεία του άλλου. Έπειτα, λοιπόν, τα παιδιά μπορούν να φτιάξουν τη λίστα του ΣΩΣΤΟΥ ΑΙΜΟΔΟΤΗ, να την αναρτήσουν στην τάξη και να αναρτήσουν και άλλες χρήσιμες αυτοσχέδιες κάρτες, όπως τον πίνακα με τις ομάδες αίματος.

Ο ΣΩΣΤΟΣ ΑΙΜΟΔΟΤΗΣ! (αιμοδοσία με ασφάλεια!) Όταν γίνω 18 και η υγεία και το αίμα μου έχουν ελεγχθεί, μπορώ να δίνω αίμα με ασφάλεια (και τώρα που είμαι μικρότερος μπορώ να βοηθήσω, όπως ο Φίλιππος, δίνοντας όσο αίμα μπορώ ααααν χρειαστεί)! Όταν γίνω 18, μπορώ να δίνω αίμα σε τακτά χρονικά διαστήματα! ΠΡΟΣΟΧΗ! Το αίμα χρειάζεται και αυτό φροντίδα! Μπορεί να θέλω, αλλά δε γίνεται να δίνω αίμα κάθε μέρα!! 3 με 4 φορές το χρόνο μόνο για τα αγόρια και 2 με 3 για τα κορίτσια! Αν είμαι 18 και φοβάμαι να δώσω αίμα…ΚΑΚΩΣ!! Η διαδικασία είναι απολύτως ασφαλής, αν και εφόσον πριν την αιμοδοσία: Έχω ξεκουραστεί και έχω συμπληρώσει τις φυσιολογικές ώρες ύπνου. Για πρωινή αιμοδοσία, έχω φάει καλό πρωινό, ενώ για την απογευματινή έχω φάει 2-3 ώρες πριν. Δεν έχω πιει αλκοόλ (τώρα πίνω μόνο πορτοκαλάδα, αλλά τότε που θα είμαι μεγάλος!). Δεν έχω πάρει καθόλου φάρμακα τις τελευταίες μέρες.

«Καλό θα ήταν να γνωρίζω τις ομάδες αίματος!»

Στη συνέχεια, τα παιδιά φαντάζονται πώς θα ενημέρωναν τον κόσμο για τη διοργάνωση της αιμοδοσίας τους και πώς θα τους έπειθαν αν είχαν φόβο να δώσουν αίμα ή αν αδιαφορούσαν. Συντάσσουμε, λοιπόν, στην τάξη ένα κείμενο το οποίο μιλά για την αιμοδοσία ως πράξη αγάπης (τα παιδιά φτιάχνουν ένα σκίτσο με τη λέξη ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ ως αστερόλεξη και γύρω-γύρω οι ακτίνες με τις λέξεις αγάπη, αλληλεγγύη και συνθήματα που σκέφτονται, όπως «Σώσε μια ζωή», «Ούτε σταγόνα χαμένη» και άλλα) και στο οποίο εσωκλείουν και τη λίστα του ΣΩΣΤΟΥ ΑΙΜΟΔΟΤΗ για αιμοδοσία με ασφάλεια. Ακόμη, ζωγραφίζουν αφίσες με θέμα την υποθετική διοργάνωση μιας αιμοδοσίας και οι οποίες θα αφισοκολλούνταν στην πόλη. Οι αφίσες αυτές μπορεί να αφορούσαν και παιδικούς ήρωες, για παράδειγμα να εικονίζουν τα Στρουμφάκια να δίνουν αίμα για το Δρακουμέλ, οι Ντάλτονς για το Λούκυ Λούκ, με έξυπνα συνθήματα όπως: «Αυτοί μπορούν! Εσύ; Γίνε εθελοντής!!» ή να εικονίζουν σταγόνες αίματος – ροκ σταρ να παίζουν σε συγκρότημα με σύνθημα «Δώσε ρυθμό σε μια καρδιά» ή παιδιά από άλλες χώρες με σκοπό την έμφαση στη διαφορετικότητα.

Στο τέλος, αναρτούμε τις αφίσες στην τάξη, συζητούμε το ενδεχόμενο για επίσκεψη και συνεργασία σε μια εθελοντική ομάδα αιμοδοσίας για να χρησιμοποιηθούν και οι αφίσες μας (!!!), κάνουμε έναν απολογισμό με τα παιδιά, τι αποκόμισαν από τις προηγούμενες διδακτικές ώρες και πώς θα μπορούσε ο εθελοντισμός να αφορά και άλλους τομείς της ζωής μας: περιβάλλον, εργασία, μεταναστευτικό, άτομα με ειδικές ανάγκες.

Τέλος εργασίας