Όμιλος: Επιχειρηματολογία & Αντιλογία 2η Συνάντηση

Σ.Σ.Σ.Σ.Σ. ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ, ΣΕΒΟΜΑΙ, ΣΧΟΛΙΑΖΩ με ΣΥΝΤΟΜΙΑ… ΣΥΝ κλείνω το κινητό!

«Tι είναι η ρητορική;»; Στάση ζωής; … ο Σωκράτης και η μαιευτική τέχνη, ο διάλογος και η δημοκρατία: «ο Περικλής χρησιμοποίησε την περίσταση του λόγου για να αναπτύξει τα πολιτιστικά ιδανικά που έκαναν την Αθήνα μεγάλη τον 5ο αι.» (Kennedy, 2002: 38) Τρόπος σκέψης; … ο συλλογισμός, το επιχείρημα, το τεκμήριο (Toulmin, 1969)

«Tι είναι η ρητορική;»; Τέχνη; … είναι η τέχνη του «καλῶς λέγειν», δηλαδή του λόγου που χαρακτηρίζεται από γραμματική αρτιότητα, αισθητική ομορφιά, ηθική αξία και πρακτική αποτελεσματικότητα (Pernot, 2005: 7) Επιστήμη; … ιστορία, ορολογία, συστηματοποιημένη γνώση, διεπιστημονική προσέγγιση (φιλολογία, γλωσσολογία, ψυχολογία, επικοινωνιολογία…): «η μελέτη του πώς θα πρέπει να συντίθεται με λόγια οτιδήποτε, είτε προφορικώς είτε γραπτώς» (MacDowell, 2003: 17)

«Tι είναι η ρητορική;»; ΔΥΝΑΜΗ «Tι είναι η ρητορική;»; Η Ρητορική ως παιχνίδι με τις λέξεις και τις ιδέες Ευρηματικότητα Ποικιλία Πειραματισμός Πρωτοτυπία Εικόνες Έμπνευση Συναίσθημα Πρόκληση Περιέργεια Διάθεση αυτοβελτίωσης

Ατμόσφαιρα των συναντήσεων Τα παιδιά ως φιλόσοφοι – ο καθηγητής ως μαθητής

Εκφραστική ανάγνωση Κανόνες Αξιολόγηση Συμβουλές Ενδεικτικές δραστηριότητες για βελτίωση

Ειδικότεροι στόχοι: Εκφραστική ανάγνωση Δυνατότητα σωστής απόδοσης και χρήσης της στίξης Γνωριμία με ποικίλα είδη ύφους Ανάπτυξη οπτικής επαφής με το κοινό Επαφή με βασικούς κανόνες ορθοφωνίας Συνειδητοποίηση ιδιαίτερων ικανοτήτων και ατομικών αδυναμιών στην εκφορά του λόγου

Εκφραστική ανάγνωση Απόδοση ενός πεζού κειμένου με ζωντανό και εκφραστικό τρόπο, ανάλογο με το ύφος του κειμένου, που έχει ως στόχο την ανάδειξη ιδεών και συναισθημάτων. Δεν πρόκειται για θεατρική ερμηνεία. Ο αναγνώστης κάνει μια μικρή εισαγωγή για το κείμενο, που περιλαμβάνει τουλάχιστον τον τίτλο και τον συγγραφέα.

Ο αναγνώστης κάθεται σε μια ψηλή καρέκλα και ξεκινάει την ανάγνωση. Διάρκεια: (μαζί με την εισαγωγή) 6-8 λεπτά. Ο αναγνώστης διαβάζει, χωρίς να χάνει την επαφή με το κείμενο, δίνοντας έμφαση στην έκφραση του προσώπου και στην οπτική επαφή με το κοινό.

Εκφραστική ανάγνωση Το νόηµα του κειμένου γίνεται κατά το ήµισυ κατανοητό στο ακροατήριο από μια πρώτη σωστή ανάγνωση, που αποδίδει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του συγγραφέα ή του ποιητή. «Διαβάζω ανάμεσα στις γραμμές» (read between the lines) ή, με άλλα λόγια, «Διαβάζω σημαίνει ανακαλύπτω αυτό που κρύβεται πίσω από τις λέξεις».  

Τι προσέχω στη νοηματική ανάγνωση: Στίξη κειμένου (άψογη απόδοση) – ιδιαίτερη προσοχή στην απόδοση των συναισθημάτων του συγγραφέα / του ήρωα Δύναμη των λέξεων (υπογραμμίζω τις λέξεις που έχουν «βάρος» νοηματικό ή συναισθηματικό) – τονίζω ιδιαίτερα ονόματα και αριθμούς

Ρυθμός – ένταση φωνής (ποικιλία ανάλογα με το περιεχόμενο) Παύσεις (προσδίδουν δραματική ένταση και ξεκουράζουν τον ακροατή) Οπτική επαφή με κοινό κατά διαστήματα (κυρίως στα σημεία όπου θέλουμε να τονίσουμε κάτι ακόμη περισσότερο) Μετρημένη χρήση κίνησης σώματος και χεριών

Εκφραστική ανάγνωση Αξιολόγηση: Επιλογή κειμένου [1-5 βαθμοί στα προεπιλεγμένα κείμενα] Κριτήρια: καταλληλότητα, αυτοτέλεια, δυσκολία, διάρκεια Εισαγωγή [1-5 βαθμοί] Κριτήρια: σαφήνεια, επάρκεια

Σκηνική παρουσία [1-5 βαθμοί] Κριτήρια: κινήσεις του σώματος και εκφράσεις τού προσώπου, επαφή με το ακροατήριο, ανάγνωση και όχι απομνημόνευση Εκφορά του λόγου [1-10 βαθμοί] Κριτήρια: άρθρωση, χροιά, ρυθμός, επιτονισμός, στίξη Απόδοση ύφους του κειμένου [1-15 βαθμοί στα προεπιλεγμένα κείμενα, 1-20 βαθμοί στα άγνωστα κείμενα] Κριτήρια: ατμόσφαιρα, χαρακτήρες, συναισθήματα  

Εκφορά(συμβουλές & αξιολόγηση) Πρόσωπο – σώμα – χέρια = «ὑπόκρισις» Ο Δημοσθένης, όταν ρωτήθηκε ποιο είναι το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο πιο σημαντικό μέρος της ρητορικής τέχνης, απάντησε και τις τρεις φορές «υπόκρισις».  

Και ο Κικέρωνας επίσης έλεγε ότι «Η ρητορεία χωρίς υπόκρισιν είναι μηδέν· αλλά η υπόκρισις και χωρίς ρητορεία είναι μέγα». Στον Άμλετ του Σαίξπηρ ο ήρωας δίνει τις εξής συμβουλές στους θεατρίνους:

«Να λέτε τα λόγια σας, παρακαλώ, καθώς σας τα πρόφερα εγώ, να γλιστράνε στη γλώσσα… Μα αν τα παίζετε στο στόμα, καθώς τα κάνουν πολλοί από εσάς τους θεατρίνους, προτιμώ να ειπεί τους στίχους μου ο δημόσιος κήρυκας. Ούτε να πριονίζετε τον αέρα τόσο πολύ με το χέρι σας, έτσι, παρ’ όλα σας να τα κάνετε με χάρη, γιατί ακόμη και στον χείμαρρο, στη θύελλα και θα ’λεγα στον ανεμοστρόβιλο του πάθους πρέπει να μάθετε να κρατάτε κάποια μετριοπάθεια, που να το μαλακώνει (…). Ούτε πάλι να παραείστε κρύοι, παρ’ αφήστε να σας κυβερνάει η κρίση σας η ίδια. Να συμφωνάει εκείνο που κάνετε με εκείνο που λέτε, εκείνο που λέτε μ’ εκείνο που κάνετε με την ξέχωρη τούτη παρατήρηση: να μην ξεπερνάτε το μέτρο της φύσεως».

Αν μιλάμε σωστά, κάνουμε ακόμη πιο πειστικό το λόγο μας Αν μιλάμε σωστά, κάνουμε ακόμη πιο πειστικό το λόγο μας. Γενικά πρέπει να ακουγόμαστε φυσικοί, φιλικοί, ψύχραιμοι. Βασικό χαρακτηριστικό του προφορικού λόγου πρέπει να είναι η ποικιλία, που προκαλεί ζωντανό και ενδιαφέρον άκουσμα. Μια μονότονη ομιλία λειτουργεί μόνο ως υπνωτικό…

Καλό είναι να νιώθουμε συνέχεια ότι κάθε λέξη μας αξίζει την προσοχή του κοινού μας, γι’ αυτό και πρέπει να την ακούει δυνατά, καθαρά και να τη συνοδεύουμε με τις κατάλληλες κινήσεις του σώματός μας. Η ανακολουθία λέξεων και χειρονομιών μπορεί να γίνει ιδιαίτερα ενοχλητική και βαρετή ή να προκαλέσει και το γέλιο.

Το πρόσωπο και το σώμα μας πρέπει να είναι φορείς της σημασίας που δίνουμε στις λέξεις μας και να εκφράζουν τα συναισθήματά μας. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να προδίδουν την αμηχανία ή το φόβο μας. Το κοινό θα αρχίσει να αμφιβάλλει για εμάς και για όσα λέμε, ακόμη και αν είναι απολύτως σωστά.

Φωνή Ρυθμός: αρμονικό ανέβασμα – κατέβασμα, ελεγχόμενη ταχύτητα, ακόμη κι αν τελειώνει ο χρόνος. Δεν πρέπει ποτέ να λαχανιάζουμε, αναπνέουμε πάντα φυσιολογικά. Ένταση και δύναμη: ανάλογη του χώρου, σύνδεση με λόγο: άνοδος: δηλώνει έντονη βούληση, συνήθως είναι ενοχλητική, σταθερότητα: επιτρέπει τη λογική ανάλυση όσων λέγονται, κάθοδος ή/και παύση: φορτίζει συναισθηματικά.

Χροιά (χρώμα) και τόνος: Η χροιά πρέπει να είναι κατάλληλη για τη δημιουργία ζεστής, ατμόσφαιρας (φωνή τραχεία, παράφωνη, βραχνιασμένη, κακόηχη και ό,τι σχετικό αποτελεί πρόβλημα). Οι τόνοι είναι ο βαρύς, ο μέσος και ο οξύς. Το σωστό είναι να γίνονται εναλλαγές από τον μέσο στους άλλους για να δοθεί έμφαση (οξύς) ή να δημιουργηθεί συναίσθημα (βαρύς). Προφορά: καθαρή άρθρωση, να ακούγονται όλες οι συλλαβές, να αποφεύγονται ενοχλητικοί ήχοι του στόματος. Γενικά η ομιλία πρέπει να βγαίνει αβίαστα, χωρίς κομπιάσματα και οπωσδήποτε χωρίς το ενοχλητικό μακρόσυρτο «εεε».

Πρόσωπο Αποπνέει αυτοπεποίθηση και σιγουριά Εκφράζει όλα τα συναισθήματα που συνδέονται με όσα λέμε (απορία, ανησυχία, ειρωνεία – εκλεπτυσμένη πάντα…, νεύρο – συγκρατημένο, ένταση κ.λπ.) υπογραμμίζοντας τις σκέψεις μας Συγκρατημένο χαμόγελο Δεν κάνει απότομες κινήσεις δεξιά ή αριστερά Δεν φανερώνουμε ποτέ με κινήσεις αμηχανίας την έλλειψη επιχειρημάτων ή την ανησυχία μας Βλέμμα: στραμμένο στο ακροατήριο και ειδικά στους κριτές και όχι στους αντιπάλους (στους διττούς), διεισδυτικό, ειδικά όταν θέλουμε να προβληματίσουμε, αλλά όχι αδιάκριτο και ενοχλητικό. Πρόσωπο

Σώμα Αρμονία κινήσεων – ούτε υπερκινητικότητα ούτε ακινησία Αποφυγή επαναλαμβανόμενων κινήσεων, π.χ. το να παίζουμε με τα μαλλιά μας Ευθυτενής στάση σώματος – το καμπούριασμα δεν αποπνέει αυτοπεποίθηση Δεν γυρνάμε πλάτη στο ακροατήριο ούτε το κοιτάμε πλαγίως Κινούμαστε σε έναν σταθερό άξονα, δεξιά-αριστερά, αργά και σταθερά Δεν κινούμαστε στα σημαντικά σημεία του λόγου, τα οποία θέλουμε να εντυπωθούν στο ακροατήριο Χέρια: Ζωντανεύουν τα λόγια μας και βοηθούν στην εντονότερη μετάδοση των ιδεών μας Η κίνηση των χεριών μας είναι αυθόρμητη, φυσική, λιτή και δικαιολογημένη Δεν πρέπει να τα απομακρύνουμε πολύ από το υπόλοιπο σώμα κάνοντας υπερβολικές κινήσεις Δεν βάζουμε χέρι στις τσέπες ή πίσω μας Δεν κρατάμε στυλό. Μπορούμε να κρατάμε μικρό χαρτί με σημειώσεις στο αριστερό χέρι και να κινούμε το δεξί.

Και τώρα …. μιλάμε !