BİOLOGİYA İNSAN ANOTOMİYASI.

ANOTOMİYA HAQQINDA . Anatomiya - orqanizmin orqanlarının, toxumalarının, hüceyrələrinin quruluşunu və formasını öyrənən elm. Anatomiya sözü yunanca"anatemno" sözündəndir və mənası "yarıram" deməkdir. Heyvanlar ilə əlaqədar Heyvan anatomiyası (zootomy) bitkilərlə əlaqədar Bitki anatomiyası(phytonomy) deyilir ki, iki alt budağa bölünür.Bu bilik budaqlarından biri insan anatomiyasıdır ki, insanın orqanlarının necə düzülməsini və onların insan həyatındakı funksiyasını öyrənir.

FİZİOLOGİYA HAQQINDA. Fiziologiya (yunanca φύσις - təbiət və λόγος - bilik sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir) — müxtəlif səviyyəli bioloji sistemlərin fəaliyyəti və tənzimlənməsi, həyati proseslərin normaları sərhədlərini (bax:normal fiziologiya) və onlardan kənaraçıxmaları (bax:patofiziologiya) öyrənən elm.Fiziologiya( physis - təbiət və logos - elm ) canlı orqanizm və onun həyat fəaliyyəti haqqında olan elmdir .Fiziologiya canlı orqanizmin fəaliyyyətlərinin icra mexanizmini açmaqla , onlar arasındakı əlaqəni , təkamülünü və fərdi inkişaf proseslərini öyrənir .Fiziologiya sistemli münasibət icra edən elmdir , yəni orqanizmi və onun hissələrini bir sistem kimi tədqiq edir .Fiziologiyanın öyrənmə obyekti canlı orqanizmdir .

PSİXOLOGİYA HAQQINDA. Psixologiya (qəd. yun. ψυχή — ruh, ruhi aləm; λόγος — bilik, öyrənmək, elm) — "psixika haqqında elm" deməkdir. Psixologiya termini evristik baxımdan elmin predmetini dəqiq ifadə edir: psixologiya psixika haqqında elmdir. Psixologiya elminin predmeti mürəkkəb və çoxcəhətlidir. Psixologiya elmi həm də fəaliyyət və ünsiyyətin psixoloji problemlərini öyrənir. Psixika fəaliyyət və ünsiyyət prosesində müxtəlif formalarda təzahür edir. Psixologiya beyində obyektiv aləmin subyektiv surəti kimi əmələ gələn psixikanın faktları, qanunauyğunluqları və mexanizmləri haqqında elmdir. Psixologiya elmi qədim tarixə malikdir. Psixoloji anlayışlar sistem şəklində ilk dəfə olaraq Aristotelin (eramızdan əvvəl IV əsr) "Ruh haqqında" traktatında şərh olunmuşdur. Traktat psixologiya yox, "ruh haqqında" adlanır. Bu da təsadüfi deyildir. Uzun müddət (XIX əsrin sonlarına qədər) psixologiya elmi fəlsəfəyə aid fənn hesab olunub. Avropa ədəbiyyatında mental (latın sözü olub "psixi olan" deməkdir) fəlsəfə, ruhiyyat, pnevmatalogiya (pnevma – yunan sözü olub nəfəs, ruh deməkdir) adlandırılmışlar. XVIII əsrin sonuna qədər psixologiya sözü nə ingilis, nə də fransız ədəbiyyatında işlənmişdir. Alman ədəbiyyatında isə psixologiya sözü ensiklopedist alim Xristian Volfun 1732-ci ildə "Emprik psixologiya" və 1734-cü ildə "Rasional psixologiya" kitabları nəşr olunandan sonra məlum olmuşdur. Azərbaycanda psixologiya termini XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində rus psixoloqları vasitəsilə işlənməyə başlanmışdır.

PİSİXOLOGİYA. Melanxolik – ən çətin ünsiyyət yaradılan insan tipidir. Bu cür insanlarla qarşılıqlı münasibət yaratmaq olduqca çətindir. Bu tip insanlar ünsiyyətdə qaçır və ünsiyyəi sevmirlər, daha çox tək qalmağa üstünlük verirlər. Onlar incidikləri şeyləri tez-tez yada salar, özlərinə yazığı gələr, hər şeydən küskün olar, onlara hər bir şeyin haqsız olaraq edildiyini zənn edər və həmişə də həyatın maraqsız və darıxdırıcı olduğundan şikayətlənərlər. Melanxoliklər hər hansı bir uğura qətiyyən inanmırlar. Onlar məğlubiyyətə, uğursuzluğa əvvəlcədən hazır olurlar. Onların həyatdan razı, sevincli olduqlarını görmək çox çətindir. Melanxoliklər daim çəmiyyətdən qaçar, çəmiyyətdən uzaq olmağa çalışırlar. Bu cür psixotiplər qeyri-kamil psixikaya malikdirlər. Belələri pessimist, özlərinin hər hansı bir xırda problemini və incikliyi həddən artıq böyüdüb şişirdən olurlar. Melanxoliklər zahirən çox sakit görünürlər. Amma çoxları bilmir ki, onların daxilində necə böyük təlatümlü bir emosiya var. Melanxoliklərin daxilində olan təlatümlü emosiyalar çox nadir hallara üzə çıxır. Onlar emosiyalarını daim içlərində gizlədir və analiz edirlər. Melanxoliklərin emosiyalarını daxillərində gizlətmələri fiziki xəstəliklərə də gətirib çıxara bilir. Belə ki, emosiyaların daxildə gizlədilməsi qaraciyər və mədədə funksional pozuntu, hipertonik və kardioloji xəstəliklər yaradır.

GİGEYENA. Gigiyena (qəd. yun. ὑγιεινόν — "sağlamlıq") — tibbin həyat şəraitinin, insan əməyinin insana təsirini və müxtəlif xəstəliklərin profilaktikasını öyrənən sahəsi; bu sağlamlığı qorumağa və ömrü uzatmağa kömək edir. Şəxsi gigiyena – sağlamlığı qorumağa və möhkəmləndirməyə kömək edən gigiyena qaydaları toplusu. Bu qaydalar orqanizmə təsir edən aşağıdakı təsirləri neytrallaşdırır: Bioloji — mikroorqanizmlər, parazitlər, cücülər, antibiotiklər və sairə biosubstratlar. Fiziki — səs, vibrasiya, elektromaqnit dalğaları, iqlim və s. Kimyəvi — kimyəvi element və kimyəvi birləşmələr.

İNSAN HAQQINDA BİLMƏDİKLƏRİMİZ. 1. İnsanların boyu səhərlər axşamkından 1 sm daha uca olur. Bunun səbəbi gün ərzində oynaqların yığılmasıdır. 2. Evdə olan tozların böyük bir hissəsi ölü dəri qatını təşkil edir. 3. Əldəki şəhadət barmağı digər barmaqlara nisbətən daha həssasdır. 4. İnsan orqanizmi 1 saniyə ərzində 15 milyon eritrosit (qırmızı qan hissəcikləri) yaradır və öldürür. 5. Həddindən artıq qidalanma eşitmə qabiliyyətini ağırlaşdırır. 6. İnsan yemək vaxtı yeməyi təxminən 295 dəfə udur. 7. Kainatda bu vaxta qədər ölənlərin sayı yaşayanların sayından azdır. 8. Yatdığınız otaq nə qədər soyuq olarsa, səfeh yuxular görmək ehtimalınız çoxdur. 9. Həşəratların dişləməsi ən çox ayaqlarda təsadüf edir. 10. Əgər 1 milyon insan eyni vaxtda hoppanarsa, yaranan qüvvət 500 ton TNT-ə bərabər olar. 11. Qadınlar kişilərlə müqayisədə gözlərini 2 dəfə artıq qırpırlar.

13. Saqqalın uzanmağı orta hesabla ildə 140 mm təşkil edir. 12. İnsan orqanizmi üçün gün ərzində 2 dəfə 4 saatlıq yuxu tam 8 saatlıq yuxudan daha faydalıdır. 13. Saqqalın uzanmağı orta hesabla ildə 140 mm təşkil edir. 14. Kişi saçlarının diametri qadın saçlarının diametrini 2 dəfə üstələyir. 15. Digər barmaqlara nisbətdə orta barmaqdakı dırnaq daha tez uzanır. 16. Statistikaya görə, insan hamam otağına gün ərzində 6 dəfə gedir. 17. Dadbilmə reseptorların (həssas sinir toxumalarının qıcıqlanmanı qavrayan ucları) yaşama müddəti 10 gündür. 18. Ən cavan valideynlər 1910-cu ildə çində olub. Onların 8 və 9 yaşları var idi. 19. Ən çox tanınmış böyrək daşının çəkisi 1.36 kq-a bərabər idi. 20. Sağ əllə yazan şəxslər yeməyi ağızın sağ tərəfində çeynəyirlər, amma solaxay şəxslər yeməyi ağızın sol tərəfində çeynəyirlər. 21. Dünyada hər 7 saniyədə bir körpə doğulur.

22. Əgər susuzluğunuz dayanarsa, məsləhət olardı bir qədər də su içəsiniz, o zaman qurudulmuş orqanizm (susuzluq mexanizmi) tam olaraq sönəcək. 23. Gülüş - hormonal qərginlik dərəcəsini aşağı salır və immun sistemini gücləndirir. 24. 6 yaşlı uşaqlar gün ərzində orta hesabla 300 dəfə gülürlər. Böyüklər isə gün ərzində 15-100 dəfə gülür. 25. Deyirlər ki, əgər balıqqulağını qulağımıza yaxın tutsaq o zaman orada okeanın səsini eşidəcəyik. Bu fikir səhvdir! Əslində, bu okeanın səsini yox, qulaqda olan damarlardan axan qanın səsidir. 26. Siqareti tərgitmək istəyən şəxs əvvəl yatdığı vaxtdan 1 saat az yatmalıdır. 27. 4 yaşlı uşaq orta hesabla gün ərzində 437 sual verir. 28. İnsan orqanizmindəki damarların uzunluğu 100 000 km-dir. 29. İnsan dərisinin üst qatında yaşayan canlı orqanizmlər dünyada yaşayan insanlardan daha çoxdur.