Ψυχοπαιδαγωγική του Αναδυόμενου Γραπτού Λόγου Εαρινό εξάμηνο 2018-19 Γρηγοράκης Γιάννης

Παράγοντες ανάδυσης του γραμματισμού Παράγοντες ανάδυσης του γραμματισμού Το παιχνίδι Ο περιβάλλων γραπτός λόγος Το οικογενειακό πλαίσιο Η ανάγνωση ιστοριών- παραμυθιών

Ο γραμματισμός ως κοινωνική δραστηριότητα Αναπτύσσεται και κατακτάται μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης Τα παιδιά εσωτερικεύουν τη δομή όλων των δραστηριοτήτων (με βάση το στόχο που έχουμε θέσει) (α) με τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες γραμματισμού (β) με την παρατήρηση του κόσμου που τα περιβάλλει

Πολλές και πολύ ενδιαφέρουσες δραστηριότητες και παιχνίδια με το όνομα θα βρείτε εδώ: http://taniamanesi-kourou.blogspot.gr/2014/08/20.html

https://nipiagogosnotes.blogspot.gr/2015/07/blog-post_44.html

Το παιχνίδι Η δυναμική μάθηση λαμβάνει χώρα σε απροσχεδίαστες ανεπίσημες καταστάσεις Το παιχνίδι αποτελεί το κυριότερο τμήμα της ζωής των παιδιών και μέσα στα πλαίσιά του κατακτώνται πολλές δεξιότητες Παρέχει το πλαίσιο μέσα στο οποίο εφαρμόζονται και χρησιμοποιούνται οι ήδη αποκτημένες γνώσεις Είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επιδρά θετικά στην κατάκτηση των δεξιοτήτων γραφής κι ανάγνωσης

Το παιχνίδι Κατάλληλοι χειρισμοί στο παιχνίδι μέσα στη σχολική τάξη Ενασχόληση με αναγνωστικά υλικά και υλικά γραφής Θεατρικό παιχνίδι Επηρεάζουν την ποιότητα και την ποικιλία της προφορικής γλώσσας που χρησιμοποιεί το παιδί καθώς και την εμφάνιση συμπεριφορών γραμματισμού

Το συμβολικό παιχνίδι Το παιδί όταν παίζει συμβολικά αναπαριστά κάτι, ένα αντικείμενο, μια κατάσταση Μπορεί να χρησιμοποιεί ένα αντικείμενο σαν τηλέφωνο, να προσποιείται πως τρώει από ένα πλαστικό πιάτο, να μεταμορφώνεται μέσω της μεταμφίεσης σε αντικείμενο ή σε πρόσωπο Επίσης το παιδί ανταποκρίνεται και όταν παίζουν οι συμμαθητές του συμβολικά, σημάδι ότι είναι σε θέση να σκεφθεί αφηρημένα: π.χ: όταν ένα παιδί  μιλά στο «τηλέφωνο» ο συμμαθητής του τον ρωτά “μαμά;” ( Μιλάς με την μαμά σου;)

Μέσα από το  συμβολικό παιχνίδι μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν, να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, να αυτοσχεδιάσουν, να αναπτύξουν την φαντασία τους, να ενδιαφερθούν για τον συμμαθητή, να εξωτερικεύσουν τυχόν άγχη και προβληματισμούς τους, να διδαχθούν τα μαθηματικά, την γλώσσα κλπ… Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να παρέχουμε υλικά καθημερινότητας και ερεθίσματα. Έτσι, τα παιδιά καταφέρνουν και ανοίγουν μόνα τους τον δρόμο προς την μάθηση.

Προσφέρει στα παιδιά άπειρες δυνατότητες να γράψουν και να διαβάσουν, αφού οποιοσδήποτε κι αν προσποιηθούν ότι είναι , έχουμε σίγουρα εμπλοκή με αναγνωστικά γεγονότα http://nipia-larisa.gr/wp-content/uploads/2013/09/%CE%A3%CF%85%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B9.pdf

Συμβολικό παιχνίδι και ευκαιρίες Δίνει στα παιδιά πολλές ευκαιρίες να συνειδητοποιήσουν τους σκοπούς που εξυπηρετεί ο γραπτός λόγος μέσα από την αντίληψη ρόλων, που σχετίζονται με καθημερινά γεγονότα Τους επιτρέπει ακόμη να αντιληφθούν τη συμβολική λειτουργία της γλώσσας, καθώς τα βοηθά να κατανοήσουν τη γραφημική-φωνηματική αντιστοιχία του ΠΛ με το ΓΛ με τον ίδιο τρόπο που κατανοούν την έννοια του συμβόλου και του συμβολικού ρόλου των αντικειμένων ή/και προσώπων τα οποία αναπαριστούν

Το συμβολικό παιχνίδι των παιδιών και η προφορική γλώσσα που το περιβάλλει είναι καλοί προάγγελοι της πορείας κατάκτησης του γραπτού λόγου Όταν το περιβάλλον, όπου παίζει το παιδί , εμπλουτίζεται με τα ανάλογα αναγνωστικά υλικά, η συχνότητα και η διάρκεια των πολύπλοκων συμπεριφορών γραμματισμού που προκύπτουν κατά τη διάρκεια αυθόρμητου, ελεύθερου παιχνιδιού αυξάνονται σημαντικά Το παιδί αναπτύσσεται ως αναγνώστης Ιδιαίτερα μέσα από το παιχνίδι ρόλων μαθαίνει εκτός των άλλων να εστιάζει την προσοχή του σε ένα θέμα για περισσότερο χρόνο Ανακαλεί αναγνωστικές εμπειρίες και γνώσεις για να κατανοήσει

http://nipia-larisa.gr/wp-content/uploads/

http://nipia-larisa.gr/wp-content/uploads/

Η επικοινωνιακή προσέγγιση της γραφής και της ανάγνωσης Επιλογή ανοικτών λειτουργικών δραστηριοτήτων (δεν είναι αυστηρά προκαθορισμένες – αφήνουν ελευθερία δράσης στα παιδιά) – έχουν νόημα για το παιδί – προϋποθέτουν αυτόνομη σκέψη Οργάνωση δραστηριοτήτων – λειτουργικός και επικοινωνιακός χαρακτήρας του γραπτού λόγου Το παιδί αναπτύσσει προσωπική πρωτοβουλία και μπαίνει στη διαδικασία ανάγνωσης γραφής για να: Ικανοποιήσει κάποια ανάγκη του Να δώσει λύση σε κάποιο υπαρκτό πρόβλημα που έχει ενδιαφέρον Να ικανοποιήσει κάποια προσωπική του επιθυμία (κίνητρο και λόγος ώστε να γράψει και να διαβάσει )

Κίνητρα γραφής και ανάγνωσης μέσα από καθημερινές δραστηριότητες που προσφέρουν πλήθος εμπειριών Προϋπόθεση η ενεργητική συμμετοχή του παιδιού και η αυτόνομη σκέψη του Υπάρχει νόημα για το παιδί Δίνεται η δυνατότητα διάκρισης του επικοινωνιακού σκοπού που εξυπηρετούν Εξυπηρετούνται προσωπικές ανάγκες, επιλύοντας προβλήματα και ικανοποιώντας τις ανάγκες να επικοινωνήσει και να εκφραστεί Εμπλέκοντας το παιδί σε διαδικασίες ενασχόλησης με αυθεντικά κείμενα και αυθεντικά αναγνωστικά γεγονότα Έχοντας καταστήσει σαφή το στόχο της γραφής, τον παραλήπτη του κειμένου και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του γραπτού που πρέπει να παραχθεί

Κοινωνικοπολιτισμική προσέγγιση – δύο θεμελιώδεις έννοιες (α) Η μάθηση ως προοδευτική συμμετοχή σε μια εξελισσόμενη δραστηριότητα Η μάθηση προσεγγίζεται ως μια διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης, η οποία εμφανίζεται αρχικά στις σχέσεις μεταξύ ατόμων (π.χ. εκπαιδευτικού – μαθητή) και στη συνέχεια εντός του ατόμου Η μάθηση ως συμμετοχή σε μια ολοένα και περισσότερο διευρυνόμενη πρακτική Η μάθηση ισοδυναμεί με συμμετοχή σε μια πρακτική που εξελίσσεται και κατά την οποία ο μαθητής επιτελεί αρχικά περιφερειακό ρόλο, ενώ με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη της εμπειρίας επιτελεί περισσότερο κεντρικό ρόλο

(β) Η διαλογική δόμηση της δραστηριότητας με την εισαγωγή μιας άλλης φωνής στις ήδη υπάρχουσες Η μάθηση συνιστά μια διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης που περιλαμβάνει διαλογικά στοιχεία Η μάθηση πάντοτε ξεκινάει ως μια αλληλεπίδραση με ένα κοινωνικό άλλο και καταλήγει ως εσωτερικευμένη αλληλεπίδραση Ακόμη και η φαινομενικά ατομική σκέψη ενός ατόμου σχετικά με ένα ζήτημα περιλαμβάνει πολλά διαλογικά στοιχεία και στην ουσία αποτελεί μικρογραφία ανθρώπινης αλληλεπίδρασης

Υπάρχει δυνατότητα συνδυασμού μεταξύ της θεωρίας της ανάδυσης του γραμματισμού και της κοινωνικοπολιτισμικής θεωρίας; Ερευνητικά δεδομένα: Η κατάκτηση μιας δεξιότητας δεν είναι ατομική αλλά εγγενώς κοινωνική διαδικασία , η οποία εμφανίζεται αρχικά σε κοινωνικό επίπεδο (π.χ. μητέρα- παιδί) και στη συνέχεια εσωτερικεύεται στο παιδί Η μάθηση ως διαδικασία μετάβασης από την υποστηριζόμενη στην αυτόνομη συμμετοχή σε μια πρακτική δραστηριότητα

Ο περιβάλλων γραπτός λόγος Το να αναγνωρίζει ένα μικρό παιδί το γραπτό λόγο στο περιβάλλον του είναι ένα από τα πρώτα σημάδια της ανάδυσης του γραμματισμού και ένα σημαντικό βήμα για τη συνειδητοποίηση των λειτουργιών της γλώσσας Ο γραπτός λόγος που συναντάται στο περιβάλλον των παιδιών Είναι προσβάσιμος σε όλους Αποτελεί μια από τις όψεις του αναδυόμενου γραμματισμού και παίζει σημαντικό ρόλο, αφού αλληλεπιδρά με πολλές άλλες εμπειρίες προφορικού και γραπτού λόγου

Τα γραπτά μηνύματα συναντώνται παντού Το παιδί μπορεί να τα ανακαλέσει ξανά και ξανά, συνειδητοποιώντας ολοένα και περισσότερο τη λειτουργία και τη χρησιμότητά τους και αποκτώντας ισχυρή παρώθηση για τη μάθησή τους Η ανάπτυξη της γνώσης για το γραπτό λόγο που στηρίζεται στο περιβαλλοντικό πλαίσιο είναι το ξεκίνημα της κατάκτησης της αναγνωστικής δεξιότητας Συχνά, ούτε τα παιδιά ούτε οι γονείς τους συνειδητοποιούν πως η ανάγνωση έχει ήδη ξεκινήσει, καθώς γίνεται αντιληπτή έμμεσα από την παρατήρηση άλλων συμπεριφορών

Ενδεικτικές συμπεριφορές (Γκανά, 2011) Στο λογότυπο <ΠΩΛΕΙΤΑΙ> το παιδί «διαβάζει» ΠΕΙΡΑΙΩΣ Στην πινακίδα <ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ> το παιδί «διαβάζει» ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ

Δημιουργία θετικής στάσης απέναντι στην ανάγνωση Μια από τις σημαντικές λειτουργίες του γραπτού λόγου του περιβάλλοντος είναι ότι συμβάλλει ώστε το παιδί να αποκτήσει αναγνωστική συμπεριφορά, επιτρέποντας έτσι στους γονείς και σε άλλους ενήλικους να επαινέσουν τις προσπάθειές του Δημιουργία θετικής στάσης απέναντι στην ανάγνωση Μια σημαντική λειτουργία του περιβάλλοντος γραπτού λόγου στα προσχολικά χρόνια θα μπορούσε να θεωρηθεί η λειτουργική χρήση του και η αξία που αποκτά επειδή ενήλικοι, σημαντικοί στη ζωή του παιδιού, τον αξιολογούν θετικά

Στάδια μέσα από τα οποία περνά το παιδί προκειμένου να μάθει να διαβάζει το γραπτό λόγο που βρίσκεται γύρω του Υιοθετεί πρωτόγονες στρατηγικές αναγνώρισης λέξεων, οι οποίες βασίζονται στο χώρο (ενδείξεις εντοπισμού), στη μορφή (αισθητικές ενδείξεις) αλλά και σε απεικονιστικές ενδείξεις (αναγνώριση του τύπου και του υλικού συσκευασίας) Αρχικά στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε αυτά και θεωρεί το γραπτό μήνυμα διευκολυντικό στοιχείο αναγνώρισης. Γι’ αυτό και διαβάζει ανενόχλητο ακόμη κι όταν αλλάζει η σειρά των γραμμάτων

Σε επόμενο στάδιο αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα του γραπτού σε σχέση με τις μη λεκτικές πληροφορίες και ανταποκρίνεται με τρόπο που απηχεί την κατανόηση του νοήματος, αν και δεν είναι ακόμη σε θέση να αποκωδικοποιήσει τις λέξεις Αρχικά το μήνυμα αναγνωρίζεται κυρίως με τη βοήθεια των μη λεκτικών πληροφοριών, αργότερα αναγνωρίζεται κι όταν συναντάται αποκομμένο από το περιβάλλον του και τελικά διαβάζεται ακόμη κι αν είναι γραμμένο με διαφορετικά στοιχεία και χρώματα Οι πρώτες στοιχειώδεις λέξεις προσεγγίζονται άμεσα, χωρίς τη συνδρομή των φωνολογικών τους ενδείξεων

Συμπεράσματα Η πλειοψηφία των μελετών υποστηρίζει και αποδεικνύει τη σημασία ενός πλούσιου σε αναγνωστικά ερεθίσματα περιβάλλοντος στην κατάκτηση της ανάγνωσης Οι εμπειρίες που προέρχονται από το περιβάλλον του παιδιού παίζουν καθοριστικό ρόλο για την αρχική εκδήλωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των μορφών συμπεριφοράς αναδυόμενου γραμματισμού Ο καθοριστικός ρόλος του περιβάλλοντος προσδιορίζεται από την αλληλεπίδραση που ασκείται μεταξύ των εμπειριών που παρέχει το περιβάλλον στο παιδί και του ίδιου του παιδιού