«Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών» ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών» Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Κ.Μ: 120315 ΕΞΑΜΗΝΟ: Ε’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Υποχρεωτικό Επιλογής ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ Αλέξανδρος Καΐλης

1. Η Συνθήκη ως Συμβατικό Καθεστώς Σχέσης Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος 1. Η Συνθήκη ως Συμβατικό Καθεστώς Σχέσης Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος Διαφορετικότητα των Καταστατικών Συνθηκών ΔΟ, σε σχέση με τις άλλες Πολυμερείς Διεθνείς Συνθήκες Δύο βασικές μεταβλητές/παράγοντες διαφοροποίησης: α) Το Οργανικό-Συστατικό στοιχείο: Εγκαθίδρυση συνολικής και συνεκτικής θεσμικής δομής διεθνούς διακυβέρνησης, αναφορικά με το σκοπό που επιδιώκουν Αναγνώριση των Συμβαλλόμενων Κρατών ως Κρατών-Μελών, και Ιδιαίτερη, εν γένει, «σωματειακή» του υπόσταση και λειτουργία (σύνθεση οργανισμού, διαδικασίες λήψης απόφασης, εξουσίες, αρμοδιότητες, πράξεις οργάνων, διοικητική λειτουργία) → διαφοροποίηση σε επίπεδο ταξινόμησης

Η Συνθήκη ως Συμβατικό Καθεστώς Σχέσης Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος Διαφορετικότητα των Καταστατικών Συνθηκών ΔΟ, σε σχέση με τις άλλες Πολυμερείς Διεθνείς Συνθήκες Δύο βασικές μεταβλητές/παράγοντες διαφοροποίησης: β) Η Νομική Φύση: Οι ΚΣ είναι Πολυμερείς Συνθήκες που συνάπτονται μεταξύ εξουσιοδοτημένων εκπροσώπων των Κρατών Διέπονται από το Διεθνές Δίκαιο Οι ΚΣ δεν εμφανίζονται πάντοτε υπό τη μορφή ξεχωριστού νομικού εγγράφου – μπορεί να ενσωματώνεται σε άλλη διεθνή συνθήκη (π.χ. Σύμφωνο ΚτΕ και ILO στις Συνθήκες Ειρήνης 1919) Υπάγονται στο γενικό Δίκαιο των Συνθηκών Δεν αποτελούν, όμως, τυπικές ή κοινές Συνθήκες, διότι δεν ρυθμίζουν σχέσεις μεταξύ Κρατών (δικαιώματα/υποχρεώσεις), αλλά δημιουργούν θεσμοποιημένες οντότητες – οργανώνουν κανονιστικά και λειτουργικά ένα θεσμικό πλαίσιο → αποτελούν sui generis Συνθήκες

Η Συνθήκη ως Συμβατικό Καθεστώς Σχέσης Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος Η Σύμβασης της Βιέννης (1969) αναγνωρίζει το sui generis χαρακτήρα των ΚΣ ΔΟ: Άρθρο 5: «η Σύμβαση εφαρμόζεται σε κάθε Συνθήκη που συνιστά την ιδρυτική πράξη ενός διεθνούς οργανισμού, και σε κάθε Συνθήκη που υιοθετείται στο πλαίσιο του, με την επιφύλαξη των σχετικών κανόνων του Οργανισμού» (χωρίς να παραβλάπτονται οι οποιοιδήποτε σχετικοί με τους Οργανισμούς κανόνες) - εξαίρεση – διαφοροποιητικός κανόνας → Η Σύμβασης της Βιέννης εντάσσει και τις ΚΣ στο Δίκαιο των Συνθηκών → Αφήνει, όμως, ανοικτό το πεδίο εφαρμογής των διαφοροποιητικών κανόνων των ΔΟ που προσιδιάζουν στη φύση τους Διάσπαρτες Διατάξεις διαφοροποιητικών κανόνων: Άρθρο 20(3): αποδοχή επιφυλάξεων - Άρθρο 7 (2): Συνομολόγηση Συνθήκων στο πλαίσιο ΔΟ (Πληρεξουσιότητα)

2. Ο Σχεσιακός Κανόνας της Δια-Καθεστωτικής Συνοχής Ο σχεσιακός αυτός κανόνας ρυθμίζει τη σχέση της Καταστατικής Συνθήκης ενός διεθνούς Θεσμικού Καθεστώτος, με συσχετικά διεθνή Συμβατικά Καθεστώτα, σε επίπεδο υπεροχής, όταν υπάρξει σύγκρουση μεταξύ ΚΣ και συσχετικού Συμβατικού Καθεστώτος Ειδικότερα, ο σχεσιακός αυτό κανόνας αναφέρεται: στην προστασία και υποστήριξη του καθεστώτος που εγκαθιδρύει η ΚΣ, και στην υπεροχή του συστήματος των καθεστωτικών υποχρεώσεων, δικαιωμάτων και εξουσιών των Κρατών Μελών μιας θεσμικής οντότητας, έναντι των υποχρεώσεων, δικαιωμάτων και εξουσιών που αυτά απολαμβάνουν στο πλαίσιο συσχετικών Συμβατικών Καθεστώτων, και εφόσον προκύψει σύγκρουση μεταξύ τους

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Δια-Καθεστωτικής Συνοχής Χαρακτηριστικά Παραδείγματα: Σύστημα ΟΗΕ – Χάρτης – Άρθρο 103: «Σε περίπτωση σύγκρουσης ανάμεσα στις υποχρεώσεις των Κρατών Μελών του ΟΗΕ που απορρέουν από το Χάρτη και των υποχρεώσεών τους που πηγάζουν από οποιαδήποτε άλλη διεθνή συμφωνία, θα υπερισχύουν οι υποχρεώσεις που πηγάζουν από αυτόν το Χάρτη» 2. Σύστημα ΚτΕ – Σύμφωνο - Άρθρο 20: → πρόβλεψη για διασφάλιση της δια-καθεστωτικής συνοχής με την κατάργηση όλων των υποχρεώσεων ή inter se συμφωνιών που ήταν ασύμβατες με τους όρους του Συμφώνου, σε προγενέστερο ή μεταγενέστερο χρόνο.

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Δια-Καθεστωτικής Συνοχής Ο σχεσιακός κανόνας της δια-καθεστωτικής συνοχής, υπερέχει ή υπερβαίνει, τον ειδικό κανόνα της Σύμβασης της Βιέννης που θεσπίζεται στο Άρθρο 30 (εφαρμογή διαδοχικών Συνθηκών που έχουν το ίδιο αντικείμενο: τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της μεταγενέστερης Συνθήκης, υπερισχύουν έναντι αυτών της προγενέστερης) Ο κανόνας αυτός δεν λαμβάνει υπόψη: Την πραγματική φύση και χαρακτηριστικά των ΚΣ των θεσμικών οντοτήτων (γενικές και πάγιες απαιτήσεις έναντι των ιδιαίτερων απαιτήσεων των ΚΜ που αντιστοιχούν σε συγκυριακά συμφέροντα), και Το γεγονός ότι το πρόβλημα της απαιτούμενης συνοχής των ΚΣ με τις συσχετικές Συνθήκες δεν είναι θέμα «διαδοχικών», όμοιας «συμβατικής φύσης» Συνθηκών, με επακριβώς προσδιορισμένα όρια εφαρμογής, αλλά θέμα συνοχής της λειτουργίας συμβατικών καθεστώτων δ.κ.σ

3. Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης ς 3. Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης ς Ο σχεσιακός αυτός κανόνας αναφέρεται στη δομημένη διαδικασία εναρμόνισης του καθεστώτος που εγκαθιδρύει η ΚΣ ενός ΔΟ, με το πεδίο αναφοράς, ώστε να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στα διαρκώς εξελισσόμενα αιτήματα του πεδίου αυτού H διαδικασία εναρμόνισης συνδέεται με δύο διαστάσεις του πεδίου αναφοράς: Την εσωτερική διάσταση (εξελεγκτική λειτουργία του καθεστώτος μέσα από αποφάσεις/πράξεις δηλωτικού χαρακτήρα και πρακτικές), και Την εξωτερική διάσταση (εξέλιξη συσχετικών θεσμικών καθεστώτων)

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης Κύριο μέσο εναρμόνισης – η διαδικασία αναθεώρησης Η αναθεωρητική διακυβέρνηση προβλέπεται από ειδική ρήτρα σταθεροποιημένης μορφής της ΚΣ που φέρει τον τίτλο Τροποποίηση Κεντρικό Ερώτημα – Αν το αποτελέσματα της αναθεωρητικής διαδικασίας εφαρμόζεται σε όλα τα Μέλη (σχεσιακό αποτελέσματα) ή μόνο στα Μέλη της πλειοψηφία που αποδέχθηκαν την αναθεώρηση (συμβατικό αποτέλεσμα) Η Διαδικασία Τροποποίησης Ο εκκινητής της αναθεωρητικής διαδικασίας μπορεί να είναι Μέλος ή ομάδα Μελών ή όργανο πλήρους εκπροσώπησης Η αναθεωρητική διαδικασία εγκαινιάζεται με ενισχυμένη πλειοψηφία στο όργανο πλήρους εκπροσώπησης (2/3 ή 3/4) Το οριστικό κείμενο της τροποποίησης, όπως προκύπτει από τη διαπραγμάτευσή του, υιοθετείται, από το όργανο πλήρους εκπροσώπησης, με την ίδια ενισχυμένη πλειοψηφία

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης Παραδείγματα Τροποποιήσεων Σχεσιακού Αποτελέσματος - Εφαρμογή για όλα τα Μέλη α) Χάρτης ΟΗΕ – Άρθρο 108 εφαρμογή για όλα, αφού υπάρξει υιοθέτηση από τα 2/3 της ΓΣ, και επικύρωση από τα 2/3 των Μελών του Οργανισμού διακεκριμένη καθεστωτική συμβατικοποίηση σχετικά με τη δεύτερη περίπτωση της διαδικασίας επικύρωσης – στην επικύρωση των 2/3 να περιλαμβάνονται και τα 5 Μέλη του ΣΑ η αναθεωρητική διαδικασία διενεργείται από ειδικό σώμα – τη Γενική Συνδιάσκεψη των Μελών τα ατομικά όργανα αποδοχής των Τροποποιήσεων κατατίθενται στον Γενικό Γραμματέα οι Τροποποιήσεις καταχωρούνται στη Γραμματεία του Οργανισμού β) WHO - Άρθρο 17 γ) ΙΜΟ - Άρθρο 66 (υιοθέτηση με πλειοψηφία 2/3 + ισχύ για όλα τα Μέλη, 12 μήνες μετά την αποδοχή τους από τα 2/3)

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης Παραδείγματα Τροποποιήσεων Συμβατικού Αποτελέσματος - Εφαρμογή μόνο για τα Μέλη που τις έχουν αποδεχθεί FAO (Άρθρο 20) WMO (Άρθρο 28) → οι τροποποιήσεις που δημιουργούν νέες υποχρεώσεις ισχύουν μόνο για τα Μέλη που τις έχουν αποδεχθεί

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης Η Διαχείριση του δυαδισμού που παράγεται από την ρήτρα Τροποποίησης συμβατικού αποτελέσματος Σε αντίθεση με τις Πολυμερείς Συνθήκες, οι ΚΣ περιορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, το δυαδιστικό καθεστώς, μέσα από τη χρήση κανονιστικών ή λειτουργικών μεθόδων διαχείρισης: α) Η παραδοσιακή μέθοδος της διαφοροποίησης των παραγόμενων καθεστωτικών υποχρεώσεων/καθηκόντων Ρητά προβλεπόμενη διαφοροποίηση μεταξύ τροποποιήσεων που παράγουν νέες καθεστωτικές υποχρεώσεις στα Μέλη, και τροποποιήσεων που έχουν απλώς τεχνικό ή εκτελεστικό χαρακτήρα Τροποποιήσεις τεχνικού χαρακτήρα: υιοθετούνται από το πλήρες όργανο με πλειοψηφία 2/3 (ή απλή πλειοψηφία), και τίθενται αμέσως σε ισχύ για όλα τα Μέλη (σχεσιακό αποτέλεσμα) Τροποποιήσεις νέων υποχρεώσεων: τίθενται σε ισχύ αφού διέλθουν δύο φάσεις: υιοθετούνται από το πλήρες όργανο με πλειοψηφία 2/3 + επικυρώνονται (γίνονται αποδεκτές) από πλειοψηφία 2/3 σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες (συμβατικό αποτέλεσμα). Π.Χ FAO, WHO

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης Η Διαχείριση του δυαδισμού που παράγεται από την ρήτρα Τροποποίησης συμβατικού αποτελέσματος β) Η μέθοδος της Συλλογικής Αντικατάστασης Αναφέρεται στην παράκαμψη των αποτελεσμάτων της αναθεώρησης της ΚΣ, μέσα από τη συλλογική συμβατική αντικατάστασή της από νέα ΚΣ → τίθεται ευκολότερα και αποδοτικότερα σε ισχύ η εφαρμογή της αναθεωρημένης ΚΣ (π.χ. Διεθνής Ένωσης Τηλεπικοινωνιών)

Ο Σχεσιακός Κανόνας της Καθεστωτικής Εναρμόνισης Η Διαχείριση του δυαδισμού που παράγεται από την ρήτρα Τροποποίησης συμβατικού αποτελέσματος γ) Η μέθοδος της Αυτόνομης Οργανικής Παράκαμψης Αναφέρεται στην δυνατότητα προσαρμογής της ΚΣ, με παράκαμψη των τυπικών διατάξεων περί τροποποίησης, μέσα από οργανικές αποφάσεις ή πρακτικές → αποφεύγεται ο επίσημος δυαδισμός σχετικά με θέματα για τα οποία αποφασίζεται ότι απαιτείται η ανάπτυξη νέων δράσεων, που δεν προβλέπεται ρητά από την ΚΣ Παραδείγματα: Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις - ΟΗΕ Επαναπροσδιορισμός και διεύρυνση του ρόλου του ΝΑΤΟ (1998)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κύρια Βιβλιογραφία Νάσκου-Περράκη, Π., Αντωνόπουλος, Κ. και Σαρηγιαννίδης, Μ. (2015) Διεθνείς Οργανισμοί. Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη Ραυτόπουλος, Ε. (2011) Θεωρία και Δίκαιο των Διεθνών Θεσμικών Οντοτήτων, Σημειώσεις Πανεπιστημιακών Παραδόσεων. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα Χριστοδουλίδης, Θ. (1984) Εισαγωγή στη Διεθνή Οργάνωση. Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Μπρεδήμας, Α. και Κυριακόπουλος, Γ. Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2016 Συμπληρωματική Βιβλιογραφία Sands, Ph., Klein, P. (2009), Bowett’s Law of International Institutions (Sixth Edition). Sweet & Maxwell Klabbers, I. (2002), An Introduction to International Institutional Law. Cambridge University Press