Φυσικό περιβάλλον στην άσκηση Τάμπαλης Κων/νος, MSc, MSc, PhD Καθηγητής Φυσικής Αγωγής-Επιδημιολόγος

Σκοπός Να αναλυθεί σε βάθος η επίδραση του περιβάλλοντος στην σωματική δραστηριότητα ή/και την οργανωμένη άσκηση κυρίως των παιδιών. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της παρούσας παρουσίασης, της κριτικής ανάλυσης των επιστημονικών άρθρων και τη μελέτη σχετικών ανασκοπήσεων της επιστημονικής βιβλιογραφίας. Επιπροσθέτως, η μελέτη αυτού του πεδίου, μπορεί να διερευνηθεί διεξοδικότερα από την αναδρομή σε σχετικά συγγράμματα.

Ορολογία… Φυσική ή σωματική δραστηριότητα (Φ.Δ.) ορίζουμε την οποιασδήποτε μορφής μυϊκή προσπάθεια, η οποία αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη πάνω από το επίπεδο της σωματικής ηρεμίας, προσφέροντας έτσι οφέλη στην υγεία, π.χ. το ανέβασμα της σκάλας, κ.λπ. H άσκηση αποτελεί τύπο της Φ.Δ. και συνίσταται από την οργανωμένη, προγραμματισμένη, επαναλαμβανόμενη και στοχοποιημένη σωματική κίνηση η οποία έχει ως σκοπό τη διατήρηση ή τη βελτίωση των στοιχείων που συνθέτουν τη φυσική κατάσταση. Η έννοια της φυσικής κατάστασης περιλαμβάνει την καρδιοαναπνευστική αντοχή, τη σύσταση σώματος, τη μυϊκή δύναμη και την ευκαμψία, έμφυτες ιδιότητες οι οποίες σχετίζονται με την ικανότητα εκτέλεσης της Φ.Δ. ACSM 2006 Οι όροι φυσική ή σωματική δραστηριότητα και άσκηση θα εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια όλης της παρουσίασης. Αν και διεθνώς χρησιμοποιείται ο όρος φυσική δραστηριότητα (physical activity) νομίζω ότι στα Ελληνικά η έννοια περιγράφεται καλύτερα με τον όρο σωματική δραστηριότητα. Η άσκηση εμπεριέχεται στη φυσική δραστηριότητα, αποτελεί τύπο της και γενικά αναφέρεται σε μια σωματική δραστηριότητα προγραμματισμένη και οργανωμένη ως προς το είδος, την ένταση, τη διάρκεια και τη συχνότητα. Για παράδειγμα όταν βγαίνουμε βόλτα με το ποδήλατο μια φορά στις 10 ημέρες είναι φυσική δραστηριότητα. Όταν όμως προγραμματισμένα 3 φορές την εβδομάδα κάνουμε μια απόσταση 10 χιλιομέτρων με το ποδήλατο είναι άσκηση.

Physical Activity and Exercise The terms physical activity and exercise were used interchangeably in the past; however, we know now that they have two distinct meanings. Physical Activity has been defined as any bodily movement produced by skeletal muscles that results in energy expenditure (Caspersen, 1985) and includes activities of all intensities. Therefore, things such as housework, gardening, and occupational activity may all be considered types of physical activity. Exercise is considered a subcategory of physical activity and has been defined as planned, structured, and repetitive movements which result in the improvement and/or maintenance of one or more facets of physical fitness (cardiovascular fitness, muscular strength and endurance, body composition, and/or flexibility) (Caspersen, 1985). Therefore, all exercise is considered physical activity; however, all physical activity is not exercise. As a result, physical activity intervention efforts should focus on increasing total physical activity and not just at increasing exercise. Recommended Reading: Caspersen CJ, Powell KE, Christenson GM (1985). Physical activity, exercise and physical fitness: definitions and distinctions for health-related research. Public Health Reports; 100: 126-131. Household Chores Exercise Gardening/Yardwork Occupational Activity 4

Περιβάλλον και Φυσική Δραστηριότητα Υπάρχουν πολυάριθμα περιβάλλοντα αναφορικά με τη συμμετοχή των παιδιών στη φυσική δραστηριότητα, όπως: το φυσικό περιβάλλον (αστικές/αγροτικές περιοχές) η ενεργή μετακίνηση προς και από το σχολείο, ο ελεύθερος χρόνος παιχνιδιού (πάρκα, δημόσιοι χώροι παιχνιδιού/άσκησης) η φυσική αγωγή και τα αθλητικά προγράμματα, τα κοινοτικά/δημοτικά προγράμματα αναψυχής, η οργανωμένη Φυσική δραστηριότητα μετά το σχολείο το οικογενειακό περιβάλλον (αντιλήψεις γονέων, συμμετοχή γονέων, εγκαταστάσεις κατοικίας)

Παράγοντες που επηρεάζουν τη Φυσική Δραστηριότητα

Εισαγωγή Η άσκηση σαν κινητική δραστηριότητα φυσιολογικά, συνήθως λαµβάνει χώρα σε ‘υπαίθριο, ανοικτό χώρο’. Επιστηµονικά, είναι δεδοµένο ότι η συµµετοχή των παιδιών σε υπαίθριες κινητικές δράσεις αναψυχής εξασφαλίζει πολλαπλά σωµατικά, συναισθηµατικά και ψυχολογικά οφέλη. Η αποµάκρυνση των παιδιών από το φυσικό υπαίθριο περιβάλλον και η σταδιακή αντικατάσταση των παραδοσιακά κινητικών δραστηριοτήτων και παιγνιδιών ‘της αλάνας’ µε άλλες καθιστικές δραστηριότητες (τεχνολογία/διαδίκτυο) είναι πλέον πραγµατικότητα.

Εισαγωγή Το φυσικό περιβάλλον μπορεί να διευκολύνει τη σωματική δραστηριότητα, να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση και τη μειώσει την παχυσαρκία των παιδιών, με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, παρέχοντας εύκολη πρόσβαση σε πάρκα ή κέντρα αναψυχής/άσκησης και ασφαλή πεζοδρόμια για την ενεργό μεταφορά από και προς τις κοντινές τοποθεσίες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα πάρκα είναι στην κατάταξη δεύτερα μετά τα σχολεία ως χώροι όπου τα παιδιά είναι ενεργά. Πολλές μελέτες έχουν δείξει υψηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας μεταξύ των παιδιών που ζουν κοντά σε πάρκα ή κέντρα αναψυχής/άθλησης. ACSM, 2011

Φυσική Δραστηριότητα και Υγεία Physical activity in childhood Childhood health Adulthood health Physical activity in adulthood Source: Adapted from Blair et al., 1989

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΦΥΣΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Στο λυκαυγές του 21ου αιώνα το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας αντιμετωπίζει δύο νέες επιδημίες: την επιδημία της υποκινητικότητας και την επιδημία της παχυσαρκίας, οι οποίες συνήθως συνυπάρχουν, δρουν συνεργιστικά σε σχέση με την επιβάρυνση της υγείας μας και πλήττουν τους ανθρώπους ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας. Dugan SA, 2008, James WPT, 2008

Παράγοντες που σχετίζονται με την παιδική παχυσαρκία & την υποκινητικότητα ΓΟΝΙΔΙΑ Εκ’ γενετής έλλειψη λεπτίνης, έλλειψη των υποδοχέων λεπτίνης, κ.α. Θετική συσχέτιση του βάρους των γονέων και κυρίως της μητέρας ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Διατροφικές συνήθειες Φυσική δραστηριότητα Τόπος κατοικίας (αστικές, αγροτικές περιοχές) Διατροφή της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η απουσία θηλασμού Βάρος γέννησης του παιδιού Επίπεδο μόρφωσης των γονέων ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Chagnon et al., 2003

Παράγοντες που συνεισφέρουν στη σωματική αδράνεια και την παιδική παχυσαρκία Walker et al., 2005, Davis et al., 2011, Findholt et al., 2011

Τα οφέλη της σωματικής άσκησης στην υγεία των παιδιών ρύθμιση του σωματικού βάρους πρόληψη και αντιμετώπιση πολλών ασθενειών, οι σημαντικότερες εκ των οποίων είναι: μείωση του κινδύνου προσβολής από καρδιαγγειακά νοσήματα μείωση του κινδύνου προσβολής από διαβήτη και καλύτερη αντιμετώπισή του μείωση του κινδύνου προσβολής από υπέρταση καλύτερη αντιμετώπιση του παιδικού άσθματος βοηθά στη δημιουργία υγιών οστών, μυών και αρθρώσεων προάγει τη ψυχολογική ευεξία και βοηθά στην ευκολότερη κοινωνικοποίηση των παιδιών CDC 2009

Most important health benefits of physical activity in children and adolescents 1. Health benefits in childhood/adolescence Maintains energy balance and prevents overweight/obesity Reduces risk factors for: cardiovascular disease (e.g. obesity) type 2 diabetes hypertension dyslipidemia Promotes management of type 1 diabetes Promotes healthy growth and development of the musculoskeletal system(i.e. bones, muscles and joints) Develops a healthy cardiorespiratory system (i.e. heart and lungs) Develops neuromuscular awareness (i.e. coordination and movement control) Improves mental health and psychological well-being through: Decreased anxiety, stress and depression Promotes self-esteem Improved cognitive function and academic performance Improved sleep Improves social interaction 2. Health benefits of childhood physical activity that carryover to adulthood Decreased probability of overweight/obesity during adulthood Decreased probability of morbidity from cardiovascular disease during adulthood Increased bone mass/strength reduces likelihood of osteoporosis in adulthood 3. Physical activity ‘track’ from childhood to adulthood Increased probability of becoming a physically active adult

Επίπεδο επαρκούς φυσικής δραστηριότητας αγοριών και κοριτσιών ηλικίας 7-18 ετών

Στις Η.Π.Α. τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 8 και 18 ετών περνούν κατά μέσο όρο περίπου 6,5 ώρες την ημέρα με ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Rideout, V. and Hamel, E. (2006). The Media Family: Electronic Media in the Lives of Infants, Toddlers, Preschoolers, and Their Parent. Kaiser Family Foundation. (Note: Remember this was published in 2006 think of how much bigger Facebook, Iphones and Ipads have become since then)

Στις ΗΠΑ τα παιδιά κάτω των 13 ετών ξοδεύουν μόνο 30 λεπτά την εβδομάδα εκτός σπιτιού σε ελεύθερο παιχνίδι. Louv, R. (2007). Mother Nature: Raising Healthier Kids. (interview with) USA Today.

Τα παιδιά που παίζουν έξω σε φυσικά περιβάλλοντα είναι λιγότερο πιθανό να υποφέρουν από παχυσαρκία και λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν διαβήτη. Center for Disease Control and Prevention (CDC) 2007. CDC funds registries for childhood diabetes. Press Release from CDC/ National Center for Chronic Disease Prevention & Health Promotion.

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα άγχους πέφτουν μέσα σε λίγα λεπτά όταν βλέπουμε χώρους πρασίνου. Ακόμη και η θέα της φύσης ή περισσότερο το ελεύθερο παιχνίδι στη φύση βοηθά στη μείωση του άγχους σε παιδιά υψηλής έντασης. Αυτά τα παιδιά επιδεικνύουν επίσης αυξημένη ικανότητα προσοχής. Wells, N.M. & Evens, G.W. (2003). Nearby nature: A buffer of life stress among rural children. Environment and Behavior (32) 6, pp775-795.

Τα παιδιά που έχουν τακτικές ευκαιρίες ελεύθερου / αδόμητου παιχνιδιού έξω από το σπίτι παρουσιάζουν μεγαλύτερα επίπεδα δημιουργικότητας, συνεργασίας, επίλυσης συγκρούσεων και ηγεσίας. American Institutes for Research, (2005). Effects of Outdoor Education Programs for Children in Califormia. Submitted to the California Department of Education, Sacramento, CA

Οι μαθητές που παίζουν και μαθαίνουν σε υπαίθριους χώρους έχουν καλύτερες επιδόσεις στα τεστ, έχουν υψηλότερους βαθμούς και προκαλούν λιγότερες ταραχές στην τάξη. Chawla, L & Escalante, M. Student (2007). Gains from Place-Based Education. University of Colorado at Denver and Health Sciences.

Μειωμένη Φυσική Δραστηριότητα… γιατί; Μειωμένη Φυσική Δραστηριότητα… γιατί; Υπέρβαση ορίων τηλεόρασης, υπολογιστή, playstation, κ.λπ. Τα παιδιά είναι κατ 'οίκον μόνα (γονείς διπλού εισοδήματος) Μειωμένη σωματική δραστηριότητα στο σχολείο…(περιβάλλον σχολείου;) και στο σπίτι Μεταφορά με αυτοκίνητο ή σχολικό λεωφορείο Ασφάλεια γειτονιάς Λίγα δημόσια πάρκα, πεζοδρόμια, αθλητικοί χώροι, πισίνες .. Availability of school resources after school

From Traditional to Modern Leisure Physical Activity In earlier days we were much more active as children (Supercourse)

Επιδημιολογικά δεδομένα από τη χώρα μας

Διαχρονική εξέλιξη επιπέδων παχυσαρκίας παιδιών ηλικίας 8-9 ετών ανά περιοχή Αστικές (β ± ΤΑ): 0,39±0,05%, p<0,001 Αγροτικές (β ± ΤΑ): 0,54±0,05%, p<0,001 Αστικές (β ± ΤΑ): 0,42±0,05%, p<0,001 Αγροτικές (β ± ΤΑ): 0,58±0,05%, p<0,001

Διαχρονική εξέλιξη επιπέδων υπέρβαρων παιδιών ηλικίας 8-9 ετών ανά περιοχή Αστικές (β ± ΤΑ): 0,69±0,08%, p<0,001 Αγροτικές (β ± ΤΑ): 0,63±0,07%, p<0,001 Αστικές (β ± ΤΑ): 0,78±0,1%, p<0,001 Αγροτικές (β ± ΤΑ): 0,77±0,09%, p<0,001

Επιπολασμός παχύσαρκων παιδιών ηλικίας 8-9 ετών ανά περιφέρεια Επιπολασμός παχύσαρκων παιδιών ηλικίας 8-9 ετών ανά περιφέρεια

παιδιών αστικών και αγροτικών περιοχών ηλικίας 8-9 ετών. Διαφορές μεταξύ του 1997 και 2007 στην επίδοση του παλίνδρομου τεστ αντοχής 20 μ. παιδιών αστικών και αγροτικών περιοχών ηλικίας 8-9 ετών. *P<0,05 μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών

Διαφορές έντεκα χρόνων (1997-2007) στην επίδοση επιλεγμένων τεστ φυσικής κατάστασης σε παιδιά ηλικίας 8 έως 9 ετών, ανά φύλο και περιοχή κατοικίας. 30μ. ταχύτητα (δευτ.) Ρίψη σφαίρας (μέτρα) Κάθετο άλμα (εκατ.) Τεστ αντοχής (στάδια)   Αγόρια Αστικές Αγροτικές 1997 6,19±0,6 6,09±0,6* 4,63±0,9 21,72±5,3 22,85±5,8* 3,48±1,9 3,54±2,0 2007 6,12±0,7 6,02±0,7* 4,68±1,0 4,76±1,0* 21,35±6,0 3,02±2,1 3,51±2,1* Κορίτσια 6,47±0,6 6,45±0,6 4,07±0,9 4,06±0,9 19,62±5,2 20,76±5,3 2,97±1,5 2,98±1,9 6,34±0,7 6,27±0,7* 4,18±1,0 4,38±1,0* 20,34±5,7 21,00±5,7* 2,53±1,7 2,99±1,7* *P<0,05 μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών παιδιών του ίδιου φύλου.

Διαχρονική εξέλιξη παχύσαρκων παιδιών 8-9 ετών με χαμηλή καρδιοαναπνευστική ικανότητα *P<O.OO1

Επιπολασμός παχύσαρκων παιδιών με χαμηλή καρδιοαναπνευστική αντοχή ανά περιφέρεια

Πίνακας 4.2 Περιγραφικά χαρακτηριστικά παραμέτρων της φυσικής δραστηριότητας και των καθιστικών συνηθειών ανά περιοχή διαμονής και φύλο. Αγόρια Κορίτσια   Αγροτικές (n=292) Αστικές (n=1343) (n=1268) Συνολική ΦΔ (λεπτά/ημ.) 142±58*† 124±54* 133±52† 112±56 Χαμηλής έως μέτριας έντασης ΦΔ (λεπτά/ημ.) 83±42*† 60±44* 103±48† 86±52 Υψηλής έντασης ΦΔ (λεπτά/ημ.) 60±37* 64±44* 29±27 27±32 Συνολικό MET’ς σκορ (MET) 746±325*† 678±327* 640±264† 530±288 Καθιστικές συνήθειες (λεπτά/ημ.) 154±91* 150±87* 139±83 140±84 Ενεργητική μεταφορά στο σχολείο (%) 37,7 48,5† 36,6 51,1† Συνιστάμενα επίπεδα ΦΔ3 (%) 81,5*† 70,7* 71,6† 52,9 Τα δεδομένα παρουσιάζονται ως μέσες τιμές ± ΤΑ ή συχνότητες (%), 3Συνιστώμενα επίπεδα ΦΔ ≥ 60 min μέτριας έως υψηλής έντασης ΦΔ, ημερησίως. *P<0,05 για τις διαφορές μεταξύ των φύλων της ίδιας περιοχής (αστικής ή αγροτικής). †P<0,001 μεταξύ των αγοριών ή κοριτσιών από διαφορετικές περιοχές.

Αυτό-δηλούμενη φυσική δραστηριότητα (λεπτά/ημέρα), ανά κατηγορία ΔΜΣ, φύλο και περιοχή κατοικίας Λιπόβαρο (ν=143) Νορμοβαρές (ν=1721) Υπέρβαρο (ν=955) Παχύσαρκο (n=366) Αγόρια Αγροτικές Αστικές Συνολική ΦΔ 166±86 138±76 153±63*† 139±60* 130±59† 115±51 123±57† 97±44 Χαμηλής έως μέτριας έντασης ΦΔ 66±48 93±55 83±50† 65±45* 78±46† 56±39 80±46† 55±40 Υψηλής έντασης ΦΔ 100±66† 45±41 70±39* 75±49* 52±41 59±43 43±39 42±33 Κορίτσια 107±14 125±56 146±62*† 123±58* 124±52† 108±54 109±51† 88±41 76±16 99±57 116±66*† 91±53# 91±47 84±52 95±45† 73±40 31±28 26±33 30±32# 31±35* 33±37† 24±31 15±18 15±24 Τα δεδομένα παρουσιάζονται ως μέσες τιμές ± ΤΑ ή συχνότητες (%). *P<0,05 για διαφορές μεταξύ νορμοβαρών και υπέρβαρων, παχύσαρκων (αστικών ή αγροτικών περιοχών). #P<0,01 για διαφορές μεταξύ νορμοβαρών και παχύσαρκων (αστικών ή αγροτικών περιοχών). †P<0,001 για τις διαφορές στην ίδια κατηγορία ΔΜΣ μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών.

Η παιδική παχυσαρκία στους Δήμους του Ν. Αττικής (2007)

Χωρικά Συσσωματώματα Παιδικής Παχυσαρκίας

Pizarro and Royo-Bordonada, 2012 Ισπανία 6.139 παιδιά 2-15 ετών 5 κατηγορίες κ.ο.κ ανάλογα με το επάγγελμα ↑ ποσοστά στις Νότιες περιοχές σε σχέση με τις Βόρειες Αντίστροφη σχέση του κ.ο.ε σε σχέση με την ανάπτυξη παχυσαρκίας. Επιβαρυντικός παράγοντας: περιβάλλον, χαμηλό οικογενειακό εισόδημα

Burgi et al. 2010 (Ballabeina Study ) Ελβετία 542 παιδιά προσχολικής ηλικίας , αστικές περιοχές(Γαλλόφωνη, Γερμανόφωνη), >40% μετανάστες παιδιά μεταναστών- περισσότερο σωματικό λίπος, TV, < ευκίνητα από παιδιά Ελβετών παιδιά με μητέρες που δεν εργάζονταν έκαναν πιο καθιστική ζωή, < ευκίνητα από παιδιά που οι μητέρες τους είχαν πλήρη απασχόληση και κυρίως από εκείνα που οι μητέρες τους είχαν μερική απασχόληση. ↑ του %της παχυσαρκίας όσο κατευθυνόμαστε από το Βορρά στον Νότο Επιβαρυντικοί παράγοντες: ώρες απασχόλησης μητέρας, μετανάστες

Γερμανία, 35.434, παιδιά 5-7 ετών 15,5% υπέρβαρα 4,3% παχύσαρκα Apfelbacher et al, 2008 Γερμανία, 35.434, παιδιά 5-7 ετών 15,5% υπέρβαρα 4,3% παχύσαρκα Προστατευτικοί παράγοντες: Γερμανοί γονείς, σπουδές > από 10 έτη, ζωτικός χώρος >75 m2, Επιβαρυντικοί παράγοντες: xαμηλό μορφωτικό επίπεδο, κάπνισμα στο σπίτι, ↑ βάρος γέννησης, παιδιά μεταναστών

Wijlaars et al, 2011 Αγγλία και Ουαλία, 2042 οικογένειες με δίδυμα παιδιά. Σχέση μεταξύ του βάρους του βρέφους στους 3 μήνες και της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης του ζεύγους (επάγγελμα και μόρφωση). Παιδιά χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων έχουν γρηγορότερη ανάπτυξη και ζυγίζουν περισσότερο στους 3 μήνες Higher SES: managerial and professional occupations; Intermediate SES: intermediate occupation; lower SES: routine and manual occupations The mean birth-weight was 2.46 kg (SD=0.54), and the mean weight at three months was 5.16 kg (SD=0.90)

Ιρλανδία, 1 στα 4 θεωρείται υπέρβαρο Keane et al, 2012 Ιρλανδία, 1 στα 4 θεωρείται υπέρβαρο 8.569 παιδιά 9 ετών Σχέση βάρους γονέων και κ.ο.κ οικογένειας με ανάπτυξη παχυσαρκίας 19.3% υπέρβαρα 6.6% παχύσαρκα Επιβαρυντικοί παράγοντες: βάρος γονέων, οικονομικό επίπεδο, χαμηλή μόρφωση μητέρας

Επιβαρυντικοί παράγοντες: βάρος γονέων, χαμηλό οικονομικό επίπεδο Semmler et al, 2009 Ηνωμένο Βασίλειο 100 οικογένειες, δίδυμα παιδιά, μ.ο ΔΜΣ μητέρας=33,74, πατέρα μ.ο= 29,23 και 114 οικογένειες, δίδυμα παιδιά και ΔΜΣ και για τους δύο γονείς <25. Επιβαρυντικοί παράγοντες: βάρος γονέων, χαμηλό οικονομικό επίπεδο

Επιβαρυντικός παράγοντας: ο τύπος της οικογένειας Huffman et al, 2010 ΗΠΑ Παιδιά 6-11 ετών από 219 μονογονεϊκές και 780 οικογένειες με 2 γονείς Τα παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών έχουν ↑ ΒΜΙ, θερμιδική πρόσληψη, LDL Επιβαρυντικός παράγοντας: ο τύπος της οικογένειας

Προστατευτικός παράγοντας: η μόρφωση των γονέων Robinson et al, 2009 ΗΠΑ, 2096 παιδιά, 11-19 ετών Το % των παχύσαρκων μαύρων γυναικών είναι > σε σχέση με εκείνο των ανδρών. Όσο ↑ η μόρφωση των γονέων, τόσο μικραίνει αυτή η διαφορά στα δύο φύλλα Προστατευτικός παράγοντας: η μόρφωση των γονέων

Επιβαρυντικός παράγοντας: η υιοθέτηση δυτικών διατροφικών προτύπων Patel et al, 2010 Λευκορωσία (αναπτυσσόμενη οικονομία), 13.889 παιδιά, 6,5 ετών Παιδιά με γονείς μη-χειρονάκτες (↑ εισόδημα) είναι πιο υπέρβαρα 10% των κοριτσιών ,9% των αγοριών υπέρβαρα ή παχύσαρκα Επιβαρυντικός παράγοντας: η υιοθέτηση δυτικών διατροφικών προτύπων

Mushtaq et al, 2011 Πακιστάν, (αναπτυσσόμενη οικονομία), 1860 παιδιά, 5-12 ετών 4πλάσια αύξηση των υπέρβαρων την τελευταία 5ετία Μεγαλύτερο το % υπέρβαρων παιδιών στα ιδιωτικά από τα δημόσια σχολεία. 17% των παιδιών υπέρβαρα, 7.5% παχύσαρκα Επιβαρυντικοί παράγοντες: η κουλτούρα του μυώδους αρσενικού, μετάβαση στη διατροφικές συνήθειες , αστικοποίηση, μειωμένη φ. δ

ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Επιβαρυντικοί παράγοντες Χαμηλή μόρφωση γονέων Χαμηλό εισόδημα Αυξημένο βάρος γονέων Αγροτικό περιβάλλον Ανεργία ή πολλές ώρες απασχόλησης της μητέρας Αυξημένο % παχυσαρκίας στο Νότο vs Βορρά (Ευρώπη) Τύπος οικογένειας (μονογονεϊκές) ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Επιβαρυντικοί παράγοντες Υψηλό εισόδημα Υψηλή μόρφωση γονέων Αστικό περιβάλλον Ιδιωτικό σχολείο

Η θεωρία της περιβαλλοντικής ευθύνης Η θεωρία της περιβαλλοντικής ευθύνης για την παχυσαρκία ενισχύθηκε ιδιαίτερα πριν από μερικά χρόνια με μια έρευνα του Τζέιμς Φάουλερ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και του Νικόλα Χρηστάκη της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ που αποκάλυπτε ότι η παχυσαρκία είναι... μεταδοτική. Αναλύοντας τα δεδομένα της Καρδιολογικής Μελέτης Φρέιμιγχαμ, οι δύο ερευνητές διαπίστωσαν πως όταν κάποιος από τους συμμετέχοντες είχε έναν φίλο ο οποίος είχε πάρει παραπανίσια κιλά μέσα σε μια χρονική φάση της μελέτης είχε και ο ίδιος 57% περισσότερες πιθανότητες να αυξήσει το βάρος του μέσα στην επόμενη χρονική φάση. Η «μεταδοτικότητα» αυτή αποδίδεται σε καθαρά κοινωνικούς παράγοντες - δηλαδή ποιο θεωρείται αποδεκτό βάρος και ποιες είναι οι κρατούσες διατροφικές συμπεριφορές σε συγκεκριμένους κύκλους ανθρώπων. Το ίδιο συμβαίνει και με την άθληση….

Κοινωνικές ανισότητες και στάθμη υγείας Πλήθος ερευνών έχουν καταστήσει εμφανές ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της υγείας και των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών (Wilkinson 1989, Davey Smith & Egger, 1993, Central Statistical Office 1994). Οι μελέτες για τις ανισότητες στην υγεία εστιάστηκαν σε εκείνες τις μεταβλητές που συνιστούν δείκτες των κοινωνικών συνθηκών στις οποίες ζουν οι άνθρωποι. Η κοινωνική τάξη, η ανεργία, το φύλο και η γεωγραφική θέση, όλα επηρεάζουν την πρόσβαση που έχει κάποιος : σε υλικούς πόρους (που περιλαμβάνουν την κατοικία, την εκπαίδευση, την άσκηση, τους τρόπους μετακίνησης και εκπαίδευσης). τις συνθήκες ζωής και εργασίας του, και την κοινωνική του ζωή 51

Levels of physical activity and health benefits Descriptor Physical Activity Pattern Health Benefits 1 Inactive No active transportation to school. Does very little Physical Education or active play at school. Spends a lot of time on sedentary activities (e.g. watching TV, Internet, playing video games). No active recreation Very limited 2 Slightly active Participate to one or more of: Some active transportation to school by foot or bike. Some Physical Education or active play at school (<1 hour/day). Some home activities (e.g. sweeping, cleaning) or garden activities. Some active recreation at light intensity (<1hour/day). Some protection against chronic disease. 3 Moderately active Regular active transportation school by foot or bike. Active in Physical Education classes or school playtime (>1 hour/day). Regular household or garden physical activities. Regular active recreation or sport at moderate intensity. Adequate/high level of protection against chronic disease. 4 Very active Participate to most of: Regular active transportation to school by foot or bike. Very active in Physical Education classes or school playtime (>1hour/day). Regular active recreation or sport at vigorous intensity. Maximal protection against chronic disease. 5 Highly active Exercise in high amounts of vigorous or very vigorous sports or training. Maximal protection against chronic disease. Increased risk of injury. Source: Adapted from (105)

% ενεργητικής μετακίνησης στο σχολέιο Έλληνες μαθητές/τριες ηλικίας 10-12 ετών που πηγαίνουν με τα πόδια ή το ποδήλατο στο σχολείο (2011) 46,6 48,3 10 20 30 40 50 60 Αγόρια Κορίτσια % ενεργητικής μετακίνησης στο σχολέιο

Prevalence of Active Commuting to or from School in USA NARRATIVE: Despite the numerous benefits associated with active commuting, few children and adolescents walk or bike to school. The U.S. Department of Transportation conducts an ongoing National Household Transportation Survey. The survey collects information on all trips taken by members of selected households during the randomly assigned survey day. This survey includes a question about students walking or biking to school. This graph compares the prevalence of active commuting to or from school in 1969 and 2001. In 1969, 40.7% of students walked or biked to school; by 2001, only 12.9% of students walked or biked to school. The decrease in active commuting to or from school represents a loss of an opportunity for physical activity among American students. Source: Am J Prev Med 2007;32(6):509–16.

Benefits of Active Commuting to School Increases physical activity levels1–3 Reduces the number of cars and decreases traffic near schools Promotes partnerships among students, parents and community organizations and members NARRATIVE: Walking and biking to schools offers several important benefits. A growing body of research shows that young people who use active transportation have higher levels of physical activity and are more likely to meet physical activity recommendations. Parents of younger children also can accumulate physical activity minutes by walking to school with their children. Additional benefits of walking or biking to schools are a reduction in the number of cars and traffic near schools and the promotion of partnerships among students, parents, and community organizations and members. 1. Am J Prev Med 2005;29(3):179–84. 2. BMJ 2005;331(7524)1061–2. 3. Med Sci Sports Exerc 2005;37(12):2062–9.

Walk and Bicycle to School Programs Activity Recommendation: Schools should participate in International Walk to School Week and support ongoing walk and bike to school programs Resources: Safe Routes to Schools Walking School Bus KidsWalk Guide NARRATIVE: Schools can encourage physical activity by participating in International Walk to School Week in October and supporting ongoing walk and bike to school programs. It is important to point out that some school districts may discourage walking or biking to school because of safety concerns such as busy streets to cross, crime, or gangs in the neighborhood. Safe Routes to School programs focus on preventing injury while encouraging walking to school. One of the activities that Safe Routes to School encourages is a walking school bus. A walking school bus is a group of children walking to school together with one or more adults. It can be as informal as two families taking turns walking their children to school, to having a specific meeting point, schedule of volunteers to lead the walk, and timetable for “picking-up” students along the route. A variation on the walking school bus is a bicycle train, which is a group of children and adult leaders ride together to school. Safe Routes to School has developed a guide to help adults start a walking school bus or bicycle train in their community. The CDC has developed the KidsWalk Guide to help communities with develop and implement walk and bicycle to school programs. The guide provides users with a step-by-step checklist, implementation tools, safety tips, and ideas to make walking to school an active and exciting part of a child's day. NOTES TO FACILITATOR: You may want to add your own local resources for walk & bicycle to school programs, if available.

Γειτονιά και Φυσική Δραστηριότητα Ο ρόλος της γειτονιάς και του κοινωνικού περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της Φ.Δ. των παιδιών έχει αποκτήσει αυξανόμενο ενδιαφέρον τα τελευταία 10 χρόνια. Οι ιδιότητες της γειτονιάς συσχετίζονταν σταθερά με τη Φ.Δ. στην αναμενόμενη κατεύθυνση. Οι ισχυρότερες ενδείξεις για τις συσχετίσεις μεταξύ χαρακτηριστικών της γειτονιάς και της Φ.Δ. ήταν για το περιβάλλον μεταφοράς, ιδίως σε σχέση με τη γειτνίαση με τη σχολική μονάδα και τη Φ.Δ. που σχετίζεται με τη μεταφορά. Υπήρχαν ενδιάμεσα αποδεικτικά στοιχεία ότι η υποδομή για την πεζοπορία / ποδηλασία της γειτονιάς και οι δομές ασφαλείας των πεζών συνδέονται με τη Φ.Δ. των παιδιών Timpeiro et al., 2015

Associations of objectively measured built-environment attributes with youth moderate-vigorous physical activity: a systematic review and meta-analysis. Οι επιδράσεις των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος που ενθαρρύνουν το παιχνίδι και / ή το περπάτημα στη μέτρια έντονη δραστηριότητα των νέων κυμαίνονταν. Υπήρξε μέτρια επίδραση στη Φ.Δ. των παιδιών εκεί όπου οι εγκαταστάσεις παιχνιδιού, τα πάρκα, οι παιδικές χαρές και τα χαρακτηριστικά που διευκολύνουν το περπάτημα ήταν υπαρκτά. Σε μελέτες της Φ.Δ. με GPS, το περπάτημα στο σχολείο προκάλεσε μικρές αυξήσεις στη Φ.Δ. σε σύγκριση με τη μεταφορά με αυτοκίνητο ή λεωφορείο, περισσότερη Φ.Δ. πραγματοποιήθηκε σε δρόμους και αστικούς χώρους (40-80%) παρά σε χώρους πρασίνου (20-50%) και πάνω από το ήμισυ της υπαίθριας δραστηριότητας των παιδιών έγινε με την επίβλεψη γονέα. Grath et al., 2015

Encouraging walking for transport and physical activity in children and adolescents: how important is the built environment? Τα υψηλότερα επίπεδα εξωσχολικής Φ.Δ. και βάδισης συνδέονται σημαντικά με υψηλότερα επίπεδα αστικής πυκνότητας και γειτονιών. Οι κοντινές εγκαταστάσεις αναψυχής φαίνεται επίσης να προβλέπουν το επίπεδο Φ.Δ. των νέων. Για τα μικρότερα παιδιά, ο αντίκτυπος του οικοδομημένου περιβάλλοντος επηρεάζεται από τη λήψη αποφάσεων από τους γονείς. Ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζονται οι γειτονιές - ιδίως όσον αφορά την εγγύτητα και τη σύνδεση με τους τοπικούς προορισμούς, συμπεριλαμβανομένων των σχολείων και των εμπορικών κέντρων, και την παρουσία μονοπατιών - καθίσταται καθοριστικός παράγοντας για το κατά πόσο τα παιδιά είναι ικανά, και επιτρέπεται από τους γονείς τους, να περπατούν και να χρησιμοποιούν τοπικούς προορισμούς. Giles-Corti et al., 2009

A life course examination of the physical environmental determinants of physical activity behaviour: A “Determinants of Diet and Physical Activity” umbrella systematic literature review Μεταξύ των παιδιών προσχολικής ηλικίας, αναφέρθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ της διαθεσιμότητας του χώρου της αυλής και των υπαίθριων παιχνιδιών/εξοπλισμού στο σπίτι και της συνολικής Φ.Δ. Η διαθεσιμότητα προγραμμάτων και εξοπλισμού στα σχολεία, και χαρακτηριστικά της γειτονιάς, όπως η δομή της ασφαλείας πεζών και ποδηλατών, συνδέθηκαν θετικά με τη Φ.Δ. σε παιδιά και εφήβους. Τα αρνητικά χαρακτηριστικά του δρόμου, για παράδειγμα, η έλλειψη πεζοδρομίων και φωτισμού του δρόμου, συνδέονταν αρνητικά με τη Φ.Δ. σε ενήλικες.   Carlin et al., 2017

Συμπεράσματα Η περιοχή διαμονής επιδρά στα επίπεδα της παχυσαρκίας, της P.F. και της Φ.Δ. Το φυσικό περιβάλλον καθίσταται καθοριστικός παράγοντας για τις ευκαιρίες άθλησης παιδιών και ενηλίκων. Τα παιδιά των αγροτικών περιοχών παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα P.F. και Φ.Δ. από αυτά των αστικών. Η αποµάκρυνση των παιδιών από το φυσικό υπαίθριο περιβάλλον και η αντικατάσταση των παραδοσιακά κινητικών δραστηριοτήτων και παιγνιδιών ‘της αλάνας’ µε άλλες καθιστικές δραστηριότητες (τεχνολογία/διαδίκτυο) συμβάλλουν στη μείωση της Φ.Δ., παγκοσμίως.

Παιδική πυραμίδα φυσικής δραστηριότητας

“The first wealth is health.” Ευχαριστώ για την προσοχή σας