ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ Μητράκας Π. Λάμπρος MD, MSc, PhD Ουρολόγος, FEBU Ακαδ. Υπότροφος Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ Θεσσαλίας Ακαδ. Έτος 2018-2019, Χειμερινό Εξάμηνο

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εξαπλώνεται σε όλο το σώμα, ρυθμίζει την κανονική λειτουργία καθώς και την αρμονική συνεργασία των οργάνων, κάνει τον οργανισμό ικανό να αντιδρά ως αρμονικό σύνολο και είναι η έδρα των ψυχικών, αισθητικών και νοητικών λειτουργιών. Διαιρείται σε εγκεφαλονωτιαίο ή ζωικό (κινήσεις, αισθήσεις=ζωικές λειτουργίες) και φυτικό ή αυτόνομο (ανταλλαγή ύλης, αναπαραγωγή=φυτικές λειτουργίες). Σ’ αυτό ανήκουν και τα αισθητήρια όργανα. Κατάγεται από το έξω βλαστικό δέρμα και αποτελείται από νευρικό ιστό. Ο τελευταίος αποτελείται από νευρώνες (=νευρικά κύτταρα, πρόσληψη-αγωγή-μεταβίβαση διεγέρσεων) και νευρογλοία (μεταξύ νευρώνων, στήριξη-απομόνωση-θρέψη αυτών).

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ο νευρώνας αποτελείται από: το νευρικό κύτταρο Είναι το κύριο συστατικό της φαιάς ουσίας. Βρίσκεται επίσης στα γάγγλια και συμμετέχει στην λεπτότερη δομή των αισθητηρίων οργάνων. Ανάλογα με τον αριθμό των αποφυάφων διακρίνονται σε: μονόπολα (μόνο νευρίτη), ψευδομονόπολα (μια αποφυάδα που γρήγορα αποσχίζεται σε περιφερικό και κεντρικό κλάδο), δίπολα (νευρίτης και δενδρίτης) και πολύπολα (1 νευρίτης, πολλοί δενδρίτες). Τα περισσότερα είναι πολύπολα. Τα πιο χαρακτηριστικά συστατικά τους είναι τα τιγροειδή σωμάτια, ή βωλία του Nissl και τα νευρικά ινίδια, που χρησιμεύουν στην αγωγή των διεγέρσεων. τους δενδρίτες Είναι πρωτοπλασματικές αποφυάδες. Χρησιμεύουν για την υποδοχή των διεγέρσεων, που τις μεταβιβάζουν στο νευρικό κύτταρο. τον νευρίτη ή νευράξονα Είναι η μακρύτερη και λεπτότερη αποφυάδα. Χρησιμεύει για την απαγωγή διεγέρσεων. Αποφύει παράπλευρα κλωνία. Τόσο ο ίδιος όσο και τα παράπλευρα κλωνία αποσχίζονται στα τελικά ή αξονικά δενδρύλλια, με τα οποία συνάπτονται με άλλους νευρώνες ή εκτελεστικά όργανα. διάφορα έλυτρα Τα σπουδαιότερα είναι αυτά του νευρίτη. Στο ΠΝΣ βρίσκονται 3 έλυτρα (έσω προς έξω): το μυελώδες έλυτρο, το νευρείλημμα ή έλυτρο του Schwann και το περιινίδιο. Το μυελώδες είναι φωτοθλαστικό και δίνει λευκό χρώμα στην ίνα (εμμύελη, λευκή ουσία ΚΝΣ και ίνες εγκεφαλικών και νωτιαίων νεύρων). Οι αμύελες ίνες έχουν φαιό χρώμα (φαιά ουσία ΚΝΣ, ΦΝΣ-μεταγαγγλιακές ίνες).

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Οι νευρώνες διακρίνονται σε: Αισθητικούς (=κεντρομόλους): Άγουν τις διεγέρσεις από την περιφέρεια προς το ΚΝΣ. Κινητικούς (=φυγόκεντρους): Άγουν τις διεγέρσεις από το ΚΝΣ προς τα διάφορα όργανα του σώματος. Συνδετικούς: Συνδέουν διάφορα μέρη του ΚΝΣ μεταξύ τους. Όλα τα είδη συνδέονται κατάλληλα μεταξύ τους (σύναψη). Στη σύναψη τα τελικά δενδρύλλια του προηγούμενου νευρώνα ακουμπάνε στον δενδρίτη του επόμενου νευρώνα. Στη σύναψη γίνεται η μετάδοση της διεγέρσεως.

Ο ΝΕΥΡΩΝΑΣ ΄΄ΚΥΝΟΡΟΔΟ΄΄ Το 2018 υπήρξαν ορισμένες ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις, μερικές από τις οποίες σταχυολόγησε το Live Science: Βρέθηκε ένα νέο είδος νευρώνα: Είναι αρκετά ασυνήθιστο να ανακαλύπτονται άγνωστα έως τώρα εγκεφαλικά κύτταρα. Το 2018 οι νευροεπιστήμονες βρήκαν ένα τελείως νέο είδος, που ονόμασαν «νευρώνα κυνόροδο» (επειδή εμφανισιακά θυμίζει την αγριοτριανταφυλλιά). Αποτελεί περίπου το 10% του πρώτου στρώματος του νεοφλοιού, δηλαδή, ενός από τα πιο πρόσφατα μέρη στην εξέλιξη του εγκεφάλου (συνεπώς, οι μακρινοί πρόγονοί μας δεν είχαν μάλλον τέτοιους νευρώνες). Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν ξέρουν τι ακριβώς κάνει αυτός ο νέος νευρώνας, που συνδέεται με άλλους νευρώνες (πυραμιδικά κύτταρα), τα οποία φαίνεται να «φρενάρει» όσον αφορά τη διέγερσή τους. ΠΗΓΗ: https://www.nature.com/articles/s41593-018-0205-2.epdf?referrer_access_token=7XYo_JSUD9o4q_3hde1CoNRgN0jAjWel9jnR3ZoTv0M_ZnMCyHI8KbNyV63mNxsuE21DgArM9oZz4UOC5J-OTeaGDwdwvvJtp1WH1Ek1Mku0q9oL_LFrxzx-URFgqy7EOnTNcu6MaE6EXUs3n-ZBHGs0kqG87E5obkBNg0LU5b7RlY2ZSW4pZiv07jes1gCJG73BNNFew9ZC7scEZ6XQ3ETdxTW2YNODc1dgaSLR61JTnZ9NC0FcjtvLq02lrLy119ZpJrlzM4WyrX7j_AOSbg%3D%3D&tracking_referrer=www.smithsonianmag.com www.in.gr

ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ ή ΖΩΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Διακρίνεται σε: κεντρικό (ΚΝΣ): εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός και περιφερικό (ΠΝΣ): εγκεφαλονωτιαία νεύρα και γάγγλια

ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ (ΚΝΣ) Αποτελεί την προς τα κάτω συνέχεια του προμήκους. Βρίσκεται μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα, περιβάλλεται από περιβλήματα (μήνιγγες) και χρησιμεύει για την έκφυση των νωτιαίων νεύρων. Προς τα κάτω απολήγει με ένα κωνοειδές άκρο, τον μυελικό κώνο, του οποίου η κορυφή αντιστοιχεί συνήθως μεταξύ Ο1-Ο2 (συνολικό μήκος κατά μέσο όρο ~45cm). Από την κορυφή του μυελικού κώνου φέρεται προς τα κάτω ως τον κόκκυγα το τελικό νημάτιο (ατροφική μοίρα ΝΜ). Δεν γεμίζει τον σπονδυλικό σωλήνα και εμφανίζει 3 μοίρες: αυχενική, θωρακική, οσφυϊκή, από τις οποίες εκφύονται τα ομώνυμα νεύρα. Από την οσφυϊκή μοίρα εκφύονται επίσης τα ιερά και τα κοκκυγικά νεύρα. Οι ρίζες των κατώτερων νεύρων (οσφυϊκών, ιερών, κοκκυγικών) φέρονται σχεδόν παράλληλα προς το τελικό νημάτιο και το σκεπάζουν, σχηματίζοντας την λεγόμενη ίππουρη. Ο ΝΜ δεν γεμίζει τον σπονδυλικό σωλήνα ούτε κατά πλάτος. Μεταξύ ΝΜ και τοιχωμάτων σπονδυλικού σωλήνα αφορίζεται φαρδύ, κυκλικό διάστημα, το περιμυελικό. Αυτό καταλαμβάνεται από τις μήνιγγες και τους λεμφώδεις χώρους αυτών. Οι μήνιγγες παριστούν συνέχεια των ομώνυμων μηνίγγων του εγκεφάλου και είναι 3 (έξω προς μέσα): σκληρή, αραχνοειδής, χοριοειδής. Οι μεταξύ αυτών αφοριζόμενοι χώροι είναι: ο επισκληρίδιος, ο υποσκληρίδιος και ο υπαραχνοειδής.

Οι νευρικές ρίζες που απαρτίζουν την ιππουρίδα είναι υπεύθυνες για την αισθητική και κινητική νεύρωση των κάτω άκρων, του περινέου, καθώς και για τη φυσιολογική λειτουργία των σφιγκτήρων του ορθού και της κύστης. Τελικό νημάτιο

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΝΜ Ο ΝΜ εμφανίζει στην εξωτερική επιφάνεια: 2 ογκώματα (αυχενικό, οσφυϊκό): Από εδώ εκφύονται τα νεύρα των άνω και των κάτω άκρων, που είναι πολύ ανεπτυγμένα στον άνθρωπο. τον μυελικό κώνο με το τελικό νημάτιο: Το τελικό νημάτιο έχει μήκος ~20cm. Η άνω μοίρα (~15cm) βρίσκεται μέσα στον θύλακο της σκληρής μήνιγγας και φτάνει ως τον Ι2 σπόνδυλο. Η κάτω μοίρα μαζί με προσεκβολή της σκληρής μήνιγγας αποτελεί τον κοκκυγικό σύνδεσμο, που προσφύεται στον κόκκυγα. επιμήκεις αύλακες Φέρονται από άνω προς τα κάτω και είναι οι εξής: πρόσθια μέση (πολύ βαθιά, υποδέχεται κατάδυση της χοριοειδούς μήνιγγας), οπίσθια μέση (αβαθής), πρόσθια πλάγια (δεξιά-αριστερά, ανάδυση πρόσθιων/κινητικών ριζών νωτιαίων νεύρων), οπίσθια πλάγια (δεξιά-αριστερά, είσδυση οπίσθιων/αισθητικών ριζών νωτιαίων νεύρων) και οπίσθια διάμεση ή παράμεση (δεξιά-αριστερά, αβαθής, μόνο στην αυχενική και άνω τριτημόριο της θωρακικής μοίρας ΝΜ). δέσμες (που αφορίζονται από τις αύλακες) Οι αύλακες χωρίζουν την λευκή ουσία του ΝΜ σε επιμήκεις στήλες, τις δέσμες. Είναι 3 (δεξιά-αριστερά): πρόσθια, πλάγια, οπίσθια. Στην αυχενική και την άνω θωρακική μοίρα η οπίσθια υποδιαιρείται με την οπίσθια διάμεση αύλακα σε 2 δεμάτια: το ισχνό ή του Goll επί τα εντός και το σφηνοειδές ή του Burdach επί τα εκτός.

ΝΕΥΡΟΤΟΜΙΑ Αν φέρουμε νοητά οριζόντια επίπεδα, που να περνάνε από τα ανώτερα ριζικά νημάτια κάθε νωτιαίου νεύρου, τότε διαιρούμε τον ΝΜ σε αλληλοδιάδοχα μεταμερή τμήματα, τα νευροτόμια. Επειδή από κάθε νευροτόμιο εκπορεύεται 1 ζευγάρι νωτιαίων νεύρων, πρέπει να δεχτούμε ότι ο αριθμός των νευροτομίων είναι ίσος με τον αριθμό των νωτιαίων νεύρων. Επομένως, διακρίνουμε: 8 αυχενικά, 12 θωρακικά, 5 οσφυϊκά, 5 ιερά και 1 κοκκυγικό νευροτόμιο.

ΕΓΚΑΡΣΙΕΣ ΤΟΜΕΣ ΝΜ Ο ΝΜ αποτελείται εξωτερικά από λευκή ουσία, εσωτερικά από φαιά και διαπερνιέται κατά μήκος από τον κεντρικό σωλήνα. Λευκή ουσία Περιβάλλεται από νευρογλοιακή πάχυνση, το νευρογλοιακό περιένδυμα. Παρουσιάζει 2 ημιμόρια. Κάθε ημιμόριο διαιρείται σε 3 δέσμες (σε αυχενική και άνω θωρακική σε 5). Οι 2 πρόσθιες δέσμες συνδέονται με λευκή ουσία στον πυθμένα της πρόσθιας μέσης αύλακας (λευκός σύνδεσμος ΝΜ). Ανάμεσα στην πλάγια και την οπίσθια παρεμβάλλεται λευκή ουσία, η επιχείλια ζώνη του Lissauer. Φαιά ουσία Έχει σχήμα πεταλούδας ή ‘’Η’’. Τα επιμήκη σκέλη σε όλο το μήκος λέγονται φαιές στήλες και το εγκάρσιο σκέλος που τα ενώνει λέγεται φαιός σύνδεσμος ΝΜ. Κάθε στήλη υποδιαιρείται σε πρόσθιο κέρας (έκφυση πρ. ριζών) και οπίσθιο (είσδυση οπ. ριζών). Από την οπίσθια έξω μοίρα του πρ. κέρατος στην θωρακική και την ανώτερη οσφυϊκή μοίρα του ΝΜ φέρεται προς τα έξω στην πλ. δέσμη το πλάγιο κέρας (κεντρική μοίρα συμπαθητικού συστήματος). Ο φαιός σύνδεσμος παρουσιάζει μία οπίσθια μοίρα (οπίσθιος σύνδεσμος ΝΜ) και μία πρόσθια η οποία μαζί με τον λευκό σύνδεσμο αποτελεί τον πρόσθιο σύνδεσμο του ΝΜ. Κεντρικός σωλήνας Πολύ στενός, διατρέχει τον φαιό σύνδεσμο. Προς τα άνω επικοινωνεί με την 4η κοιλία και προς τα κάτω εμφανίζει ατρακτοειδές ανεύρυσμα την τελική ή 5η κοιλία (όριο μυελικού κώνου-τελικού νηματίου).

ΜΗΝΙΓΓΕΣ ΝΜ Είναι 3 (έξω προς έσω): σκληρή, αραχνοειδής, χοριοειδής. Οι 2 τελευταίες αποτελούν την λεπτή μήνιγγα. Ανάμεσά τους υπάρχουν 2 λεμφώδεις χώροι, ο υποσκληρίδιος και ο υπαραχνοειδής. Οι μήνιγγες και οι λεμφώδεις χώροι είναι συνέχεια των ομώνυμων μηνίγγων και χώρων του εγκεφάλου. Ο οδοντωτός σύνδεσμος, δεξιά-αριστερά, είναι ινώδες πέταλο προερχόμενο από την χοριοειδή μήνιγγα. Φέρεται κατά μέτωπο, μεταξύ πρόσθιων και οπίσθιων ριζών νωτ. νεύρων. Το έσω χείλος είναι συνεχές και προσφύεται στην χοριοειδή μήνιγγα στο μέσο της πλ. δέσμης του ΝΜ, ενώ το έξω χείλος είναι άνωμαλο και έχει 21 οδοντώματα που προσφύονται στην έσω επιφάνεια της σκληρής μήνιγγας. Ο υπαραχνοειδής χώρος αντίστοιχα προς την ίππουρη ανευρύνεται και σχηματίζει την τελική λύκηθο (4ο οσφυϊκό μεσοτόξιο διάστημα), όπου γίνεται η οσφυονωτιαία παρακέντηση (λήψη-εξέταση ΕΝΥ) και η έγχυση φαρμάκων.

ΑΓΓΕΙΑ ΝΜ Ο ΝΜ αγγειώνεται από πολλές αρτηρίες (πρόσθιες, οπίσθιες, πλάγιες νωτιαίες αρτηρίες). Οι φλέβες έχουν την ίδια κατανομή με τις αρτηρίες και εκβάλλουν τελικά, ανάλογα με την χώρα, στις σπονδυλικές, τις μεσοπλεύριες, τις οσφυϊκές και τις πλάγιες ιερές φλέβες.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΜ Ο ΝΜ αποτελείται από: Νευρογλοία Φαιά ουσία Λευκή ουσία

ΝΕΥΡΟΓΛΟΙΑ ΝΜ Είναι το στηρικτικό υπόστρωμα της φαιάς και της λευκής ουσίας. Διακρίνεται στο: Επένδυμα Υπαλείφει τον κεντρικό σωλήνα. Νευρογλοία φαιάς ουσίας Παρεμβάλλεται ανάμεσα στα νευρικά συστατικά της φαιάς ουσίας. Σχηματίζει κατά θέσεις παχύνσεις (κεντρική πηκτωματώδης ουσία: περιβάλλει τον κεντρικό σωλήνα, οπίσθια πηκτωματώδης ουσία: περιβάλλει την κεφαλή του οπ. κέρατος). Νευρογλοία λευκής ουσίας Σχηματίζει ακτινωτά νευρογλοιακά πέταλα που προσφύονται στο νευρογλοιακό περιένδυμα του ΝΜ.

ΦΑΙΑ ΟΥΣΙΑ ΝΜ Αποτελείται κυρίως από νευρικά κύτταρα. Περιέχει επίσης νευρογλοία, αγγεία και νευρικές ίνες. Άλλα κύτταρα είναι διάσπαρτα και άλλα σχηματίζουν ομάδες/πυρήνες. Διακρίνονται σε κύτταρα: Πρόσθιου κέρατος: Μεγάλα πολύπολα, οι νευρίτες των οποίων αναδύονται από την πρόσθια πλάγια αύλακα του ΝΜ σχηματίζοντας τις πρόσθιες ρίζες (κινητικές) των νωτ. νεύρων, με τις οποίες φέρονται στους γραμμωτούς μυς (=σωματοκινητικά κύτταρα). Πλάγιου κέρατος: Πολύπολα, αποτελούν τον έξω διάμεσο πυρήνα που εκτείνεται από το Α8-Ο3 νευροτόμιο και παριστά το κέντρο του συμπαθητικού συστήματος. Μαζί με τις προγαγγλιακές ίνες αποτελούν τον 1ο συμπαθητικό ή προγαγγλιακό νευρώνα. Τα κύτταρα των συμπαθητικών γαγγλίων μαζί με τις μεταγαγγλιακές ίνες αποτελούν τον 2ο συμπαθητικό ή μεταγαγγλιακό νευρώνα (λείες μυϊκές ίνες, αδένες, καρδιακός μυς). Ο έξω διάμεσος πυρήνας ξαναεμφανίζεται στα Ι1-Ι4 νευροτόμια και θεωρείται το κέντρο του παρασυμπαθητικού συστήματος (προγαγγλιακές παρασυμπαθητικές ίνες=πυελικά νεύρα ή νεύρα στύσης, παρασυμπαθητικά γάγγλια στο υπογάστριο πλέγμα ή στα τοιχώματα των σπλάγχνων, μεταγγαγγλιακές ίνες για τα σπλάγχνα της ελάσσονος πυέλου)

ΦΑΙΑ ΟΥΣΙΑ ΝΜ Οπίσθιου κέρατος: Διακρίνονται σε: Δεσμικά: Οι ομάδες τους παριστάνουν 2ους αισθητικούς νευρώνες (=τελικοί πυρήνες), με τους οποίους διεγέρσεις από την περιφέρεια μεταβιβάζονται διαμέσω ΝΜ στον εγκέφαλο. Στα κύτταρα αυτά υπάγονται: ο πυρήνας του οπίσθιου κέρατος (πλάγιο νωτιοθαλαμικό, νωτιοτετραδυμικό, πρόσθιο νωτιοθαλαμικό δεμάτιο) ο θωρακικός πυρήνας ή στήλη του Clarke (από Α8-Θ1 ως Ο1-Ο2, οπίσθιο νωτιοπαρεγκεφαλιδικό δεμάτιο) έσω διάμεσος πυρήνας (πρόσθιο νωτιοπαρεγκεφαλιδικό δεμάτιο) Συνδετικά: Διάσπαρτα στο οπίσθιο κέρας. Σχηματίζουν τα θεμέλια δεμάτια. Μερικά εκπέμπουν τον νευρίτη στην λευκή ουσία του αντίθετου ημιμορίου του ΝΜ και λέγονται συνδεσμικά κύτταρα.

ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΝΜ Αποτελείται κυρίως από εμμύελες νευρικές ίνες, αρκετές αμύελες, νευρογλοία και αιμοφόρα αγγεία. Από τις ίνες αυτές αποτελούνται οι ανατομικές δέσμες του ΝΜ (πρόσθια, πλάγια, οπίσθια). Κάθε δέσμη υποδιαιρείται σε φυσιολογικά δεμάτια, το καθένα από τα οποία πορεύεται κατά τον επιμήκη άξονα του ΝΜ και αποτελείται από νευρικές ίνες, που έχουν κοινή έκφυση, πορεία, απόληξη και λειτουργία. Τα φυσιολογικά δεμάτια διακρίνονται σε: κατιόντα (φυγόκεντρα): εκφύονται από τον εγκέφαλο και φέρνουν διεγέρσεις στον ΝΜ ανιόντα (κεντρομόλα): εκφύονται από τα νωτιαία γάγγλια ή την φαιά ουσία του ΝΜ και μεταβιβάζουν διεγέρσεις από την περιφέρεια προς τον εγκέφαλο θεμέλια ή ίδια: εκφύονται από την φαιά ουσία του ΝΜ και χρησιμεύουν για να συνδέουν τα διάφορα νευροτόμια μεταξύ τους.

ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΝΜ Πρόσθιο (αχίαστο) και πλάγιο (χιαστό) πυραμιδικό δεμάτιο: Κατιόντα, πρόσθια και πλάγια δέσμη αντίστοιχα Αιθουσονωτιαίο δεμάτιο: Αχίαστο, κατιόν, πρόσθια δέσμη Ερυθρονωτιαίο δεμάτιο ή δεμάτιο του V. Monakow: Χιαστό, κατιόν, πλάγια δέσμη Ισχνό δεμάτιο ή δεμάτιο του Goll: Ανιόν, οπίσθια δέσμη

ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΝΜ Σφηνοειδές δεμάτιο ή δεμάτιο του Burdach Ανιόν, οπίσθια δέσμη Οπίσθιο νωτιοπαρεγκεφαλιδικό δεμάτιο ή δεμάτιο του Flechsig Αχίαστο, ανιόν, πλάγια δέσμη Πρόσθιο νωτιοπαρεγκεφαλιδικό δεμάτιο ή δεμάτιο του Gowers Ανιόν, πλάγια δέσμη Πλάγιο νωτιοθαλαμικό δεμάτιο

ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΝΜ Πρόσθιο νωτιοθαλαμικό δεμάτιο Χιαστό, ανιόν, πρόσθια δέσμη Θεμέλια δεμάτια (θεμέλιο ή ίδιο δεμάτιο της πρόσθιας, της πλάγιας και της οπίσθιας δέσμης) Μέσα στα θεμέλια δεμάτια της πρόσθιας και της πλάγιας δέσμης κατέρχονται 2 πολύ σπουδαία δεμάτια, το πρόσθιο (αχίαστο) και το πλάγιο (χιαστό) δικτυωτονωτιαίο δεμάτιο.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΝΜ Η φαιά ουσία είναι: i) σπουδαιότατο αντανακλαστικό κέντρο με το οποίο γίνονται αντανακλαστικές κινήσεις (πχ. βάδιση) ii) σταθμός όλων σχεδόν των φυγόκεντρων (πυρήνας πρόσθιου κέρατος) και των κεντρομόλων οδών (πυρήνας οπίσθιου κέρατος, θωρακικός πυρήνας, έσω διάμεσος πυρήνας) με τις οποίες ο εγκέφαλος συνδέεται με τα διάφορα όργανα του σώματος iii) φυτικό κέντρο του συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού (θωρακοοσφυϊκή και ιερή μοίρα έξω διάμεσου πυρήνα).

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΝΜ Η λευκή ουσία χρησιμεύει ως αγωγός διεγέρσεων είτε από τον εγκέφαλο προς την περιφέρεια (φυγόκεντρες οδοί) είτε από την περιφέρεια προς το κέντρο (κεντρομόλες οδοί). Με τις φυγόκεντρες οδούς (πυραμιδική, αιθουσονωτιαία, ερυθρονωτιαία κ.α) οι σκελετικοί μυς βρίσκονται διαρκώς υπό την επίδραση του φλοιού των ημισφαιρίων, των κέντρων του εξωπυραμιδικού συστήματος, της παρεγκεφαλίδας κ.τ.λ. Οι κεντρομόλες οδοί έχοντας ως 1ο αισθητικό νευρώνα τα ψευδομονόπολα κύτταρα των νωτιαίων γαγγλίων είναι: i) η οδός των δεματίων Goll και Burdach (εν τω βάθει αίσθηση και αφή) ii) η νωτιοπαρεγκεφαλιδική (διέγερση από τα όργανα του κινητικού συστήματος στην παρεγκεφαλίδα) iii) η πλάγια νωτιοθαλαμική οδός (αίσθηση πόνου και θερμοκρασίας) iv) η πρόσθια νωτιοθαλαμική οδός (αίσθηση αφής και πίεσης) κ.ά.

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Ο εγκέφαλος με τις μήνιγγες βρίσκεται μέσα στο εγκεφαλικό κρανίο και διαιρείται σε 5 μέρη: Τελικό εγκέφαλο (ημισφαίρια, σύνδεσμοι, πυρήνες, πλάγιες κοιλίες) Διάμεσο εγκέφαλο (οπτικοί θάλαμοι, υποθάλαμος, επιθάλαμος, μεταθάλαμος, μέση ή 3η κοιλία) Μέσο εγκέφαλο (τετράδυμο, εγκεφαλικά σκέλη, υδραγωγός του εγκεφάλου) Αποτελούν τον μέγα εγκέφαλο Οπίσθιο εγκέφαλο (γέφυρα, παρεγκεφαλίδα, 4η κοιλία) Έσχατο εγκέφαλο (προμήκης μυελός, 4η κοιλία) Αποτελούν τον ρομβοειδή εγκέφαλο Όριο μεγάλου και ρομβοειδούς είναι ο ισθμός (πίσω από το τετράδυμο) ΆΛΛΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ: 2 ημισφαίρια, παρεγκεφαλίδα, στέλεχος (προμήκης, γέφυρα, τετράδυμο, εγκεφαλικά σκέλη, οπτικοί θάλαμοι).

ΤΕΛΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ - ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ Τα ημισφαίρια συνδέονται με συνδέσμους και εσωκλείουν 2 κοιλότητες, τις πλάγιες κοιλίες. Εξωτερικά αποτελούνται από φαιά ουσία, τον φλοιό και εσωτερικά από λευκή ουσία. Μέσα στη λευκή ουσία βρίσκονται μάζες φαιάς ουσίας, οι πυρήνες του τελικού εγκεφάλου ή βασικά γάγγλια.

ΤΕΛΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ - ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ Τα 2 ημισφαίρια χωρίζονται ατελώς με την επιμήκη σχισμή του εγκεφάλου μέσα στην οποία εισέχει οβελιαία πτύχη της σκληρής μήνιγγας, το δρέπανο του εγκεφάλου. Χωρίζονται από την παρεγκεφαλίδα με την εγκάρσια σχισμή του εγκεφάλου μέσα στην οποία εισέρχεται πτυχή της σκληρής μήνιγγας, το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας. Παρουσιάζουν έλικες ή γύρους που χωρίζονται μεταξύ τους με αύλακες. Οι αύλακες είναι ολικές είτε φλοιώδεις. Οι ολικές λέγονται και σχισμές. Διακρίνεται το νεοχιτώνιο και ο ρινικός εγκέφαλος.

ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ - ΝΕΟΧΙΤΩΝΙΟ Διαιρείται με βαθιές αύλακες σε 4 λοβούς: μετωπιαίο, βρεγματικό, ινιακό, κροταφικό, που φέρονται γύρω από την νήσο του εγκεφάλου, που βρίσκεται στο βάθος της πλάγιας σχισμής του εγκεφάλου. Αύλακες που χωρίζουν τους λοβούς: κεντρική αύλακα του Rolando, πλάγια σχισμή του εγκεφάλου (του Sylvius), βρεγματοϊνιακή σχισμή.

ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΛΟΒΟΣ Άνω-έξω επιφάνεια: Παρουσιάζει 3 αύλακες: Πρόσθια κεντρική Άνω μετωπιαία Κάτω μετωπιαία. Αυτές αφορίζουν 4 έλικες: Πρόσθια κεντρική (κινητική χώρα, αρχή πυραμιδικής οδού) Μέση μετωπιαία Κάτω μετωπιαία (έλικα του Broca): χωρίζεται σε 3 μικρότερες (πίσω προς εμπρός): την καλυπτρική, την τρίγωνο και την κογχική. Στην έλικα του Broca εδράζεται το κινητικό κέντρο του λόγου.

ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΛΟΒΟΣ Έσω επιφάνεια: Παρουσιάζει 2 αύλακες: Μεσολόβια αύλακα Υπερμεσολόβια αύλακα ή αύλακα του προσαγωγίου Αυτές αφορίζουν 3 έλικες: Άνω μετωπιαία έλικα Παράκεντρο λόβιο (κέντρο μυών κάτω άκρων και περινέου, κέντρο ούρησης, κέντρο αφόδευσης) Έλικα προσαγωγίου (το οπίσθιο τμήμα ανήκει στον βρεγματικό λοβό)

ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΛΟΒΟΣ Κάτω επιφάνεια: Παρουσιάζει 2 αύλακες: Οσφρητική αύλακα (υποδέχεται οσφρητικό βολβό και οσφρητική ταινία) Κογχικές αύλακες Αυτές αφορίζουν τις εξής έλικες: Ευθεία έλικα Κογχικές έλικες (η οπίσθια είναι το κέντρο της κινητικότητας των σπλάχνων)

ΒΡΕΓΜΑΤΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Άνω-έξω επιφάνεια: Παρουσιάζει 2 αύλακες: Οπίσθια κεντρική αύλακα Διαβρεγμάτια αύλακα Αυτές αφορίζουν τις εξής έλικες: Οπίσθια κεντρική έλικα (κέντρα κοινής αισθητικότητας και γεύσης) Άνω βρεγματικό λόβιο (στην έσω επιφάνεια αποτελεί το προσφηνοειδές λόβιο) Κάτω βρεγματικό λόβιο: Χωρίζεται με μια μικρή κάθετη αύλακα στην υπερχείλια έλικα (εμπρός, ακουστικό κέντρο λόγου στο Αρ. ημισφαίριο) και την γωνιώδη έλικα (πίσω, οπτικό κέντρο του λόγου)

ΒΡΕΓΜΑΤΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Έσω επιφάνεια: Παρουσιάζει 2 αύλακες: Υποβρεγμάτια Οπίσθια μοίρα μεσολόβιας αύλακας Αυτές αφορίζουν τις εξής έλικες: Προσφηνοειδές λόβιο Οπίσθια μοίρα έλικας προσαγωγίου

ΙΝΙΑΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Άνω-έξω επιφάνεια: Παρουσιάζει τις άνω και έξω ινιακές αύλακες και έλικες Έσω επιφάνεια: Παρουσιάζει: Την πληκτραία σχισμή (ο φλοιός των τοιχωμάτων της παριστά το κέντρο της όρασης) Το σφηνοειδές λόβιο

ΙΝΙΑΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Κάτω επιφάνεια: Παρουσιάζει: Την παράπλευρη σχισμή και την γλωσσοειδή έλικα (ενίοτε διαιρείται με μια οβελιαία αύλακα στην άνω και κάτω γλωσσοειδή έλικα)

ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Έξω επιφάνεια: Εμφανίζει 2 αύλακες: Άνω κροταφική αύλακα Μέση κροταφική αύλακα Αυτές αφορίζουν 3 έλικες: Άνω κροταφική έλικα (αποτελεί μέρος του φλοιώδους κέντρου της ακοής) Μέση κροταφική έλικα Κάτω κροταφική έλικα

ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Άνω επιφάνεια: Εμφανίζει 3-4 μικρές έλικες, τις εγκάρσιες κροταφικές έλικες του Heschl, που χωρίζονται μεταξύ τους με τις εγκάρσιες κροταφικές αύλακες. Ο φλοιός αυτών των ελίκων και της προσκείμενης μοίρας της έξω επιφάνειας της άνω κροταφικής έλικας αποτελούν το φλοιώδες κέντρο της ακοής.

ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Κάτω επιφάνεια: Εμφανίζει 3 οβελιαίες αύλακες: Κάτω κροταφική αύλακα Παράπλευρη σχισμή Ιπποκάμπεια σχισμή Αυτές αφορίζουν 2 έλικες: Ατρακτοειδής έλικα Ιπποκάμπεια έλικα Περιγράφεται επίσης η ψαλιδωτή έλικα ή στεφανιαίος λοβός (τοξοειδής έλικα, που εξυπηρετεί οσφρητικές λειτουργίες)

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ ή ΝΗΣΟΣ ΤΟΥ REIL Βρίσκεται στον πυθμένα της πλάγιας σχισμής του εγκεφάλου. Γύρω της φέρεται μία κυκλοτερής αύλακα, που παρουσιάζει ένα ταπεινό έπαρμα, που λέγεται ουδός της νήσου. Διαιρείται με βαθιά κεντρική αύλακα σε πρόσθιο λοβό (3-5 έλικες, τις βραχείες) και οπίσθιο λοβό (1 έλικα, την επιμήκη).

ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ – ΡΙΝΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στον άνθρωπο. Περιλαμβάνει όλα τα μέρη των ημισφαιρίων που σχετίζονται με την πρόσληψη, την αγωγή και την αντίληψη των οσφρητικών διεγέρσεων (οσφρητικός βολβός, οσφρητική ταινία, οσφρητικό τρίγωνο, οσφρητικές χορδές, πρόσθια διάτρητη ουσία, υπομεσολόβια έλικα, παροσφρητική άλως, αμυγδαλοειδής πυρήνας, απιοειδής λοβός, ιπποκάμπειος σχηματισμός, οδοντωτή έλικα, φαιό ένδυμα μεσολοβίου).

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Τα 2 ημισφαίρια συνδέονται με εμμύελες νευρικές ίνες, που αποτελούν τους συνδέσμους των ημισφαιρίων: Μεσολόβιο ή τυλώδες σώμα Είναι ο μεγαλύτερος όλων και συνδέει τα 2 νεοχιτώνια. Σε μέση οβελιαία τομή έχει σχήμα αγκίστρου, που στρέφει το κυρτό προς τα εμπρός. Το μακρύ σκέλος λέγεται στέλεχος και το κοντό ρύγχος. Εκεί που το στέλεχος ενώνεται με το ρύγχος σχηματίζεται το γόνυ. Οι ίνες του φέρονται εγκάρσια, αποχωρίζονται οι μεν από τις δε, εισδύονται μέσα στη λευκή ουσία των ημισφαιρίων και φερόμενες ακτινοειδώς προς όλα τα σημεία του φλοιού αποτελούν, δεξιά και αριστερά, την ακτινοβολία του μεσολοβίου. Μ΄αυτήν συνδέονται αντίστοιχα μέρη των 2 νεοχιτωνίων. Η ακτινοβολία διαιρείται σε 3 μοίρες: μετωπιαία, βρεγματική και ινιοκροταφική.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Πρόσθιος σύνδεσμος Συνδέει τους οσφρητικούς βολβούς και τους απιοειδείς λοβούς. Ψαλίδα Συνδέει τους ιππόκαμπους με τα μαστία. Σύνδεσμος των ιπποκάμπων Συνδέει τους ιππόκαμπους. Για λόγους εμβρυολογικούς και τοπογραφικούς περιγράφεται μαζί τους και το διαφανές διάφραγμα.

ΠΛΑΓΙΕΣ ΚΟΙΛΙΕΣ Είναι 2 σχισμοειδείς και ανώμαλες κοιλότητες μέσα στα ημισφαίρια. Καθεμία είναι κλειστή από παντού και χωρίζεται από την αντίθετη με το διαφανές διάφραγμα. Επικοινωνεί με την 3η κοιλία και επομένως έμμεσα με την αντίθετη πλάγια κοιλία με το μεσοκοιλιακό τρήμα του Monro. Τα τοιχώματα υπαλείφονται από επένδυμα. Περιέχουν ΕΝΥ. Εμφανίζουν μία κεντρική μοίρα και 3 προσεκβολές προς τους 3 πόλους του ημισφαιρίου: το μετωπιαίο, το ινιακό και το κροταφικό κέρας. Στο έσω τοίχωμα του κροταφικού κέρατος βρίσκεται το χοριοειδές πλέγμα. Αυτό είναι μία αγγειώδης πτυχή της χοριοειδούς μήνιγγας, που περιβάλλεται από παντού από λεπτό επενδυματικό πέταλο και χρησιμεύει για την παραγωγή του ΕΝΥ.

ΠΥΡΗΝΕΣ ΤΕΛΙΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ή ΒΑΣΙΚΑ ΓΑΓΓΛΙΑ Είναι μάζες φαιάς ουσίας μέσα στη λευκή ουσία της βάσης των ημισφαιρίων. Ονομάζονται (δεξιά και αριστερά): Ραβδωτό σώμα Είναι ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος. Χωρίζεται με λευκή ουσία σε 2 μικρότερους πυρήνες: τον κερκοφόρο και τον φακοειδή. Ο φακοειδής υποδιαιρείται με λευκή ουσία σε 2 μικρότερους πυρήνες: κέλυφος (εκτός), ωχρά σφαίρα (εντός). Η ωχρά σφαίρα υποδιαιρείται με λευκή ουσία σε 2 μικρότερους πυρήνες: έξω και έσω. Ταινιοειδής πυρήνας ή προτείχισμα Αμυγδαλοειδής πυρήνας

Ταινιοειδής πυρήνας

ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Περιβάλλεται από τον φλοιό. Σε εγκάρσια διατομή στο ύψος του μεσολοβίου εμφανίζει μηνοειδές σχήμα, γι’ αυτό ονομάζεται μηνοειδές ή ημιωοειδές κέντρο. Αποτελείται από εμμύελες ίνες. Άλλες συνδέουν τις φλοιώδεις άλως του αυτού ημισφαιρίου (=συνδετικές ίνες), άλλες φέρονται με τους συνδέσμους από το ένα ημισφαίριο στο άλλο συνδέοντας αντίστοιχα μέρη (=συνδεσμικές ίνες) και άλλες συνδέουν τον φλοιό των ημισφαιρίων με την φαιά ουσία λοιπών τμημάτων του ΚΝΣ και αντίστροφα (=προβλητικές ίνες). Οι προβλητικές ίνες του νεοχιτωνίου είναι το κυριότερο συστατικό της λευκής ουσίας των ημισφαιρίων. Συγκλίνουν απ’ όλα τα σημεία του φλοιού προς το ραβδωτό σώμα και τον οπτικό θάλαμο, όπου πυκνώνονται και σχηματίζουν λευκή και πλατιά ταινία, την έσω κάψα. Οι ίνες της έσω κάψας προς τα άνω εισδύονται στο μηνοειδές κέντρο, διαχωρίζονται από τις ίνες του μεσολοβίου και σχηματίζουν μια εκτεταμένη ακτινοβολία, που κατευθύνεται προς τα διάφορα σημεία του φλοιού, που λέγεται ακτινωτός στέφανος. Οι ίνες της έσω κάψας προς τα κάτω μεταβαίνουν στο σκέλος του εγκεφάλου.

ΔΙΑΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Βρίσκεται μεταξύ τελικού και μέσου εγκεφάλου. Αποτελείται από: τους 2 οπτικούς θαλάμους ή θαλάμους Είναι 2 μεγάλα, φαιά και ωοειδή ογκώματα που το οξύ άκρο στρέφεται προς τα εμπρός και έσω και το αμβλύ προς τα πίσω και έξω. Το πρόσθιο άκρο αφορίζει με το πρόσθιο σκέλος της ψαλίδας το μεσοκοιλιακό τρήμα, με το οποίο η 3η κοιλία επικοινωνεί με τη σύστοιχη πλάγια κοιλία. τον υποθάλαμο Διακρίνεται σε μία μέση μοίρα, τον ιδίως υποθάλαμο και 2 πλάγιες, τις υποθαλάμιες χώρες. Η κάτω επιφάνεια του ιδίως υποθαλάμου εμφανίζει (πίσω προς εμπρός): τα μαστία, το φαιό φύμα με την χοάνη ή μίσχο της υπόφυσης και την υπόφυση, το οπτικό χίασμα και το τελικό πέταλο. Η υπόφυση είναι ένα μικρό, ωοειδές, ερυθρόφαιο σωμάτιο και αποτελεί τον σπουδαιότερο ενδοκρινή αδένα (άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-περιφέρειας). Κρέμεται με μίσχο από το φαιό φύμα και βρίσκεται μέσα σε μία οστεοϊνώδη κάψα. Δεξιά και αριστερά αυτής φέρεται ο σηραγγώδης κόλπος. Αποτελείται από 2 λοβούς: τον πρόσθιο ή αδενοϋπόφυση και τον οπίσθιο ή νευρικό (μαζί με την χοάνη αποτελεί την νευροϋπόφυση) και την διάμεση μοίρα, που είναι συνήθως ανανάπτυκτη στον άνθρωπο. Το οπτικό χίασμα είναι εγκάρσιο, 4πλευρο, λευκό πέταλο. Οι προσθιοπλάγιες γωνίες συνάπτονται με τα οπτικά ν. και οι οπισθοπλάγιες με τις οπτικές ταινίες.

ΔΙΑΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ τον επιθάλαμο Αποτελείται μπροστά από το επιθηλιακό πέταλο της 3ης κοιλίας και πίσω από την επίφυση, το τρίγωνο της ηνίας με το ομώνυμο γάγγλιο και τον οπίσθιο σύνδεσμο του εγκεφάλου. τον μεταθάλαμο Αποτελείται, δεξιά και αριστερά, από το έξω γονατώδες σώμα, που σχετίζεται με την οπτική οδό, και το έσω γονατώδες σώμα, που σχετίζεται με την ακουστική οδό. την μέση ή 3η κοιλία Βρίσκεται ανάμεσα στους 2 οπτικούς θαλάμους και επικοινωνεί μπροστά με τις πλάγιες κοιλίες (μέσω μεσοκοιλιακών τρημάτων) και πίσω με την 4η κοιλία (μέσω υδραγωγού του εγκεφάλου). Από το άνω τοίχωμα κρέμεται το χοριοειδές πλέγμα, που παράγει ΕΝΥ.

ΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Είναι ο μικρότερος. Η ραχιαία επιφάνεια αποτελείται από το τετράδυμο πέταλο. Η κοιλιακή επιφάνεια σχηματίζεται από τα εγκεφαλικά σκέλη. Οι πλάγιες επιφάνειες σχηματίζονται από τους βραχίονες το τετράδυμου. Μέσα απ’ αυτόν διέρχεται ο υδραγωγός του εγκεφάλου. Το τετράδυμο πέταλο είναι φαιό πέταλο που διαιρείται με 2 διασταυρούμενες αύλακες σε 4 υποστρόγγυλα επάρματα, τα 2 πρόσθια και τα 2 οπίσθια διδύμια. Η μέση αύλακα προς τα εμπρός ανευρύνεται στον υποκωνάριο βόθρο, όπου βρίσκεται το κωνάριο, και προς τα πίσω μεταπίπτει σε πτυχή, τον χαλινό του πρόσθιου μυέλινου ιστίου, που απολήγει στο ομώνυμο ιστίο. Δεξιά και αριστερά του χαλινού αναδύεται το τροχιλιακό ν.

ΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Ο υδραγωγός του εγκεφάλου (του Sylvius) είναι στενός και βραχύς σωλήνας μήκους 15mm που συνδέει την 3η με την 4η κοιλία. Εξωτερικά περιβάλλεται από φαιά ούσια, την κεντρική φαιά ούσια. Στην κοιλιακή μοίρα της ουσίας βρίσκεται στο ύψος των πρ. διδυμίων ο πυρήνας του κοινού κινητικού ν. και στο ύψος των οπ. διδυμίων ο πυρήνας του τροχιλιακού ν. Στο νοητό επίπεδο/όριο μεταξύ τετράδυμου και εγκεφαλικών σκελών διακρίνεται δεξιά και αριστερά η μέλαινα ουσία (του Sömmering), η οποία διαιρεί κάθε σκέλος σε βάση ή πόδα (κάτω) και την καλύπτρα (άνω). Από την βάση κατέρχονται φυγόκεντρες ίνες (φλοιο-προμηκική, -νωτιαία και –γεφυρική οδός). Από την καλύπτρα ανέρχονται αισθητικές οδοί. Η καλύπτρα περιέχει τον ερυθρό πυρήνα.

ΙΣΘΜΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Συνδέει τον μέγα εγκέφαλο (=τελικός, διάμεσος, μέσος) με τον ρομβοειδή (=οπίσθιος, έσχατος). Αποτελείται κοιλιακά από την ανώτατη μοίρα του ρομβοειδούς βόθρου (πρ. τοίχωμα 4ης κοιλίας), ραχιαία από τα άνω σκέλη της παρεγκεφαλίδας και το πρόσθιο μυέλινο ιστίο και στα πλάγια από το τρίγωνο του έξω λημνίσκου.

ΟΠΙΣΘΙΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Αποτελείται από: την γέφυρα (κοιλιακά) ΟΠΙΣΘΙΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Αποτελείται από: την γέφυρα (κοιλιακά) Είναι ένα λευκό όγκωμα, αποπλατυσμένο από εμπρός προς τα πίσω. Συνδέεται προς τα κάτω με τον προμήκη, προς τα άνω με τα εγκεφαλικά σκέλη και προς τα πλάγια με τα μέσα σκέλη της παρεγκεφαλίδας. Από τα εγκεφαλικά σκέλη χωρίζεται με την πρόσθια γεφυρική αύλακα. Από τον προμήκη χωρίζεται με την οπίσθια γεφυρική αύλακα, από την οποία αναδύεται, δεξιά και αριστερά, το απαγωγό ν. Πλάγιο όριο είναι η νοητή γραμμή που συνδέει την ανάδυση του τρίδυμου ν. με την ανάδυση του προσωπικού ν. Η πρόσθια επιφάνεια εμφανίζει στη μέση γραμμή την βασική αύλακα για την ομώνυμη αρτ. Δεξιά και αριστερά αυτής παράγονται από τις κατερχόμενες πυραμιδικές ίνες τα πυραμιδικά ογκώματα. Στα πλάγια της πρ. επιφάνειας και λίγο πιο πάνω από το μέσο της γέφυρας αναδύεται το τρίδυμο ν. Πέρα από την ανάδυση η πρ. επιφάνεια μεταπίπτει στο μέσο σκέλος της παρεγκεφαλίδας.

ΟΠΙΣΘΙΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ την παρεγκεφαλίδα (ραχιαία) Είναι αισθητικοκινητικό όργανο που ρυθμίζει την στατική και κινητική ισορροπία του σώματος. Βρίσκεται πίσω από την γέφυρα και τον προμήκη μυελό μέσα σε οστεοϊνώδη κάψα. Προς τα άνω χωρίζεται με το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας από τους ινιακούς λοβούς των ημισφαιρίων. Αποτελείται από 2 πλάγια μέρη, τα ημισφαίρια και ένα μέσο στενότερο των σκώληκα, ο οποίος διακρίνεται σε άνω και κάτω. Εμφανίζει 2 επιφάνειες (άνω, κάτω) και μία περιφέρεια. Οι επιφάνειες παρουσιάζουν έλικες. Πολλές έλικες σχηματίζουν τα λόβια. Τα λόβια του σκώληκα συνδέουν σαν σύνδεσμοι τα λόβια των ημισφαιρίων. Συνδέεται με το εγκεφαλικό στέλεχος με δεσμίδες λευκής ουσίας: τα άνω (σύνδεση με μέσο εγκέφαλο), τα μέσα (σύνδεση με με την γέφυρα) και τα κάτω σκέλη ή σχοινιοειδή σώματα (σύνδεση με τον πρ. μυελό) της παρεγκεφαλίδας.

ΕΣΧΑΤΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Αποτελείται από: Τον προμήκη μυελό Έχει σχήμα κολούρου κώνου, αποπλατυσμένου από εμπρός προς τα πίσω. Η βάση συνάπτεται με την γέφυρα και η κορυφή με τον νωτιαίο μυελό. Το μεγαλύτερο μέρος βρίσκεται ενδοκρανιακά, ακουμπώντας στο απόκλιμα και έχοντας πίσω την παρεγκεφαλίδα. Το άνω όριο είναι η οπ. γεφυρική αύλακα (ανάδυση απαγωγού ν.) και το κάτω όριο είναι οριζόντιο επίπεδο που διέρχεται πάνω από την ανάδυση του 1ου ζεύγους αυχενικών ν. Η πρόσθια επιφάνεια εμφανίζει στη μέση γραμμή την πρ. μέση αύλακα συνέχεια της ομώνυμης αύλακας του ν. μυελού. Δεξιά και αριστερά βρίσκεται η πυραμίδα του προμήκη, που παράγεται από τις πυραμιδικές ίνες. Αυτές χιάζονται στο κάτω τριτημόριο και σχηματίζουν τον χιασμό των πυραμίδων. Η πλάγια επιφάνεια παρουσιάζει προς τα άνω ένα ωοειδές έπαρμα την ελαία, που έχει ως υπόθεμα τον ομώνυμο πυρήνα. Από την περιοχή της ελαίας αναδύονται το υπογλώσσιο ν., η 9η , η 10η και η 11η εγκεφαλικές συζυγίες, το προσωπίκό ν. μαζί με το διάμεσο ν. και το ακουστικό ν. Η οπίσθια επιφάνεια διακρίνεται σε: κάτω ή κλειστή μοίρα, που παριστά την προς τα άνω συνέχεια των οπ. δεσμών του ν. μυελού και άνω ή ανοικτή μοίρα, που στα πλάγια αποτελείται από τα κάτω σκέλη της παρεγκεφαλίδας, στη μέση δε από ένα λεπτό επενδυματικό πέταλο.

ΕΣΧΑΤΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Την 4η κοιλία Βρίσκεται μπροστά από την παρεγκεφαλίδα και πίσω από την γέφυρα και την άνω μοίρα του προμήκη. Σε μέση οβελιαία διατομή έχει σχήμα αντίσκηνου, όπου διακρίνουμε 2 τοιχώματα: το πρόσθιο ή ρομβοειδή βόθρο και το οπίσθιο. Η άνω γωνία του ρομβοειδή βόθρου συνέχεται με τον υδραγωγό του Sylvius, η κάτω γωνία με τον κεντρικό σωλήνα της κλειστής μοίρα του προμήκη και οι 2 πλάγιες γωνίες λέγονται πλάγια κολπώματα της 4ης κοιλίας. Η οροφή εμφανίζει 3 τρήματα (μέσο και 2 πλάγια) με τα οποία η 4η κοιλία επικοινωνεί με τον υπαραχνοειδή χώρο και με τα οποία το ΕΝΥ φέρεται από τη μία κοιλότητα στην άλλη. Το μέσο τρήμα ή τρήμα του Magendi βρίσκεται στη μέση γραμμή λίγο πάνω από την κάτω γωνία του ρομβοειδούς βόθρου. Κάθε πλάγιο τρήμα ή τρήμα του Luschka βρίσκεται στο πέρας του σύστοιχου πλάγιου κολπώματος της 4ης κοιλίας.

ΜΗΝΙΓΓΕΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Περιβάλλουν τον εγκέφαλο, όπως και τον ΝΜ, και αφορίζουν λεμφώδεις χώρους. Είναι 3 (έξω προς μέσα): σκληρή, αραχνοειδής και χοριοειδής. Μερικοί διακρίνουν 2: την σκληρή ή παχιά και την λεπτή μήνιγγα (=αραχνοειδής+χοριοειδής). Η σκληρή παρουσιάζει προσεκβολές: i) το δρέπανο του εγκεφάλου (φέρεται οβελιαία μέσα στην επιμήκη σχισμή του εγκεφάλου και χωρίζει τα 2 ημισφαίρια) ii) το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας (χωρίζει την παρεγκεφα-λίδα από τους ινιακούς λοβούς των ημισφαιρίων) iii) το δρέπανο της παρεγκεφαλίδας (κάτω από το σκηνίδιο, στη συνέχεια του δρεπάνου του εγκεφάλου) και iv) το διάφραγμα της υπόφυσης (φέρεται οριζόντια πάνω από την υπόφυση και μετατρέπει τον βόθρο αυτής σε θήκη)

ΜΗΝΙΓΓΕΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Οι λεμφώδεις χώροι είναι ο υποσκληρίδιος και ο υπαραχνοειδής, που προς τα κάτω μεταπίπτουν στους ομώνυμους χώρους των μηνίγγων του ΝΜ. Ο υπαραχνοειδής χώρος κατά θέσεις ανευρύνεται και σχηματίζει τις δεξαμενές: i) παρεγκεφαλονωτιαία ή μεγάλη δεξαμενή (επικοινωνεί με την 4η κοιλία με τα τρήματα Magendi και Luschka) ii) δεξαμενή της γέφυρας (περιέχει την βασική αρτ.) iii) μεσοσκελιαία δεξαμενή (περιέχει τον αρτηριακό κύκλο, τα 2 κοινά κινητικά ν. και τον μίσχο της υπόφυσης) iv) δεξαμενή του οπτ. χιάσματος (περιέχει τις 2 πρ. εγκεφαλικές αρτ.) v) δεξαμενή του μεσολοβίου (περιέχει τη συνέχεια των 2 πρ. εγκεφ. αρτ.) vi) δεξαμενή της πλάγιας σχισμής του εγκεφάλου (περιέχει την μέση εγκεφαλική αρτ.) και vii) δεξαμενή της μεγάλης φλέβας του εγκεφάλου (περιέχει την ομώνυμη φλέβα).

ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ ΥΓΡΟ (ΕΝΥ) Γεμίζει τον υπαραχνοειδή χώρο του εγκεφάλου και του ΝΜ, τις κοιλότητες του ΚΝΣ, με τις οποίες ο υπαραχ. χώρος επικοινωνεί με τα τρήματα Magendi και Luschka της οροφής της 4ης κοιλίας. Παράγεται διαρκώς από τα χοριοειδή πλέγματα των κοιλιών του εγκεφάλου και αποχετεύεται διαρκώς στη φλεβική και τη λεμφική κυκλοφορία. Χρησιμεύει: i) για την αποχέτευση επιβλαβών προϊόντων του μεταβολισμού από το ΚΝΣ, ii) ως προστατευτικό περίβλημα, που προασπίζει το σύστημα αυτό από μηχανικές επιδράσεις.

ΑΓΓΕΙΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Ο εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από πλούσια αιμάτωση. Αγγειώνεται από τις 2 έσω καρωτίδες, από τις 2 σπονδυλικές αρτ. και από την βασική αρτ. Από την αναστόμωση των αρτ. αυτών στην βάση του εγκεφάλου σχηματίζεται ο αρτηριακός κύκλος ή εξάγωνο του Willis, με τον οποίον εξασφαλίζεται η παράπλευρη κυκλοφορία στον εγκέφαλο και η ισότιμη κατανομή του αίματος στον εγκέφαλο. Το εξάγωνο Willis σχηματίζεται με συμβολή της πρόσθιας αναστομωτικής, των πρόσθιων εγκεφαλικών, των οπίσθιων αναστομωτικών και των οπίσθιων εγκεφαλικών αρτηριών.

ΑΓΓΕΙΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Οι φλέβες του εγκεφάλου έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: i) δεν συνοδεύουν τις αντίστοιχες αρτ., ii) κάνουν πολλές αναστομώσεις μεταξύ τους, iii) δεν έχουν μυϊκό χιτώνα και iv) δεν έχουν βαλβίδες. Εκβάλλουν, πλην εξαιρέσεων, στους φλεβώδεις κόλπους της σκληρής μήνιγγας. Διακρίνονται σε: Επιπολής ή φλοιώδεις Αρχίζουν με τριχοειδή από το ημιωοειδές κέντρο και από τον φλοιό των ημισφαιρίων και υποδιαιρούνται σε: άνω, μέσες και κάτω εγκεφαλικές φλ. Κεντρικές ή εν τω βάθει Αθροίζουν αίμα από το εσωτερικό του εγκεφάλου (βασικά γάγγλια, τοιχώματα κοιλιών, κ.ά), που το αποχετεύουν στη μεγάλη φλ. του εγκεφάλου και μ’ αυτήν στον ευθύ κόλπο. Η μεγάλη φλέβα του εγκεφάλου ή φλέβα του Γαληνού σχηματίζεται από τη συμβολή των 2 έσω εγκεφαλικών φλ., αναδύεται ανάμεσα στο σπληνίο του μεσολοβίου και το τετράδυμο, φέρεται προς τα πίσω μέσα στην ομώνυμη δεξαμενή και εκβάλλει στον ευθύ κόλπο.

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΟΔΟΙ Βλέπετε χειρόγραφες σημειώσεις, που είναι διαθέσιμες στο κατάστημα φωτοτυπιών στον κεντρικό διάδρομο του Τ.Ε.Ι.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας