Διδάσκουσα: Δόμνα Μιχαήλ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΟΠΤΙΚΗ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1Ο , 2Ο & 3Ο μέρος Διδάσκουσα: Δόμνα Μιχαήλ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Χειμ. Εξάμηνο 2018-19

Οπτική εθνογραφία εθνογραφικό φιλμ Δόμνα Μιχαήλ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

Τέχνη vs Έρευνα Το φιλμ ως τέχνη Το φιλμ ως ερευνητικό εργαλείο

Το φιλμ ως ερευνητικό εργαλείο Εδώ τα δρώντα υποκείμενα είναι: Εθνοτικές ομάδες, παραδοσιακές κοινωνίες, φυλές (tribes), μεταναστευτικές ομάδες αλλά και σύγχρονα κοινωνικά σύνολα με κοινά χαρακτηριστικά

Οπτική εθνογραφία/οπτική ανθρωπολογία 2 είδη οπτικής ανθρωπολογίας: α) πρόσληψη (reception) (μελέτη της οπτικής εικόνας) και β) παραγωγή (η δημιουργία της εθνογραφικής οπτικής εικόνας) Οι οπτικοί ανθρωπολόγοι ενδιαφέρονται τόσο για το πολιτισμικό νόημα των οπτικών εκφράσεων (πρόσληψη) όσο και για την οπτική αποτύπωση των πολιτισμικών πρακτικών (παραγωγή).

Οπτική ανθρωπολογία Κλάδος της ανθρωπολογίας με ποικίλα ερευνητικά ενδιαφέροντα, που εκτείνονται από την φωτογραφία και το εθνογραφικό φιλμ μέχρι την ανάλυση των μέσων, τη μελέτη της υλικής κουλτούρας, παρουσιάσεις μουσείων, υπερ-μέσα (hypermedia) κλπ.

Εθνογραφικό Φιλμ Vs Ανθρωπολογικό Φιλμ : Εθνογραφικό φίλμ: Οπτικό τεκμήριο: δράση και διαδικασία της τεκμηρίωσης Η οπτική αποτύπωση κάποιων σημείων της παρατηρούμενης πραγματικότητας από τον ερευνητή κατά τη διαδικασία της έρευνας πεδίου (σημειώσεις πεδίου με κάμερα) Ανθρωπολογικό φιλμ, με ανθρωπολογικό σκοπό: Όπως η συγγραφή μιας μονογραφίας: Περιλαμβάνει χρήση προηγούμενων πηγών, αποτύπωση, δόμηση και ερμηνεία (κινηματογράφηση + παραγωγή) [Antononio Marazzi: “Ethnological and Anthropological Film: Production Distribution and Consumption,” in Senri Ethnological Studies 24, 1988]

Η εξέλιξη της οπτικής ανθρωπολογίας 1960 έως αρχές 1980:

Από την οπτική ανθρωπολογία στις οπτικές μεθόδους Οπτικοί ανθρωπολόγοι Από την οπτική ανθρωπολογία στις οπτικές μεθόδους

Πρώιμη επιστημονική οπτική έρευνα Αποικιακή φωτογραφία και φιλμ- επιστημονική μελέτη του «άλλου» http://www.nmafa.si.edu/exhibits/focus/colonial.html http://www.colonialfilm.org.uk/home/topic

Εθνογραφική έρευνα-απαρχές Κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας Μετά την αποικιοκρατία

1960 έως αρχές 1980 : Υπερασπιστές της οπτικής ανθρωπολογίας: Margaret Mead, John Collier & Becker

1980: Υπερασπιστές της οπτικής ανθρωπολογίας: J. Clifford, Writing Culture (1986)

Οπτική έρευνα βασικά ζητήματα Αντικειμενικότητα Υποκειμενικότητα Αναστοχασμός

Τέχνη εναντίον επιστήμης Μπορεί η οπτική έρευνα (video/film) να είναι αντικειμενική; Δεν είναι αναπόφευκτα υποκειμενική;

Αντικειμενικότητα V υποκειμενικότητα Mead VS Bateson

Τι είναι εθνογραφικό φιλμ; I.C. Jarvie, Social Anthropologist Απορρίπτει το φιλμ ως αληθινή καταγραφή της κουλτούρας [I.C. Jarvie, “Problem of the Ethnographic Real,” Current Anthropology 24, 1983, p. 315.]

Asch, Marshall, Spier (1973):Εθνογραφικό φιλμ-Δομή και Λειτουργία “Ο σκοπός του εθνογραφικού φιλμ είναι να διατηρήσει …την δομή των γεγονότων που καταγράφει όπως αυτά ερμηνεύονται από τους συμμετέχοντες. …Η κάμερα έχει την θέση της στον τόπο και το χρόνο, κι έτσι επιβάλλει μια άποψη για κάθε δράση . Ανοίγοντας και κλείνοντας την κάμερα προσδίδει αυτόματα μια δομή στα γεγονότα, όπως αυτή ορίζεται από τις αντιλήψεις/προκαταλήψεις του χειριστή της.

Εθνογραφικό φιλμ: Δομή και Λειτουργία Eπιμέλεια του υλικού (Asch, Marshall, Spier, “Ethnographic Film: Structure and Function,” Annual Review of Anthropology 2, 1973, pp. 179-80.)

Ο ανθρωπολόγος ως σύμβουλος στην παραγωγή εθνογραφικού/ανθρωπολογικού φιλμ Δίνει την εθνογραφική διάσταση μέσα από την επισταμένη μελέτη των υποκειμένων Την ποιοτική διάσταση σε πολιτισμικά θέματα Την εξοικείωση με το χώρο και τα πρόσωπα Την πρόσβαση στο πεδίο Την πρόσβαση σε ιδιωτικούς χώρους

Ο ανθρωπολόγος ως σύμβουλος στην παραγωγή εθνογραφικού/ανθρωπολογικού φιλμ Βοηθάει στην γραφή του σεναρίου ή γράφει όλο το σενάριο Προτείνει την δομή της οπτικής αφήγησης Εφιστά την προσοχή σε πολιτισμικά ευαίσθητα ζητήματα ώστε να αποφευχθούν ατυχείς και δυσάρεστες καταστάσεις Αποδίδει τη γλώσσα των ιθαγενών/εθνοτικών ομάδων/υποκειμένων

Σύγχρονες προσεγγίσεις ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

Σύγχρονες προσεγγίσεις ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τύποι αναστοχαστικότητας Βαθειά αναστοχαστικότητα: επιτυγχάνεται σε βίντεο που αποτυπώνουν δρώμενα καθώς συμβαίνουν και μας επιτρέπει να τα αποκαλύψουμε σε άλλους Επεξηγηματική αναστοχαστικότητα: είναι συχνή σε γραπτά κείμενα. Περιλαμβάνει περιγραφές της ερευνητικής εμπειρίας μετά το δρώμενο David MacDougall (1998)

Συνεργασία και ηθική

Οπτική εθνογραφία & οπτικές μέθοδοι Οπτική εθνογραφία & οπτικές μέθοδοι

Πεδία όπου χρησιμοποιείται η οπτική εθνογραφία Οπτική ανθρωπολογία Οπτική κοινωνιολογία Πολιτισμική γεωγραφία Εκπαιδευτική έρευνα Έρευνα στον τομέα της υγείας Έρευνα στον τομέα της κατανάλωσης Σε ακαδημαϊκά και εφαρμοσμένα πλαίσια

μέθοδοι Video έρευνα Φωτογραφική έρευνα Ζωγραφική και εικονογράφηση

Γιατί να χρησιμοποιούμε το βίντεο; Γιατί κάποια πράγματα δεν περιγράφονται ικανοποιητικά με λόγια. (MacDougall 1997: 292) Μπορούμε να δημιουργήσουμε οπτικές καταγραφές συμπεριφορών και δραστηριοτήτων Αυτά αργότερα μπορούν να ελεγχθούν λεπτομερώς από τον ερευνητή και να τα δει όλη η ερευνητική ομάδα Οι παρουσιάσεις αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθούν για εκπαίδευση, ενημέρωση κλπ

Η εκπαίδευση στους Alaskan Eskimos Το πρώτο γνωστό φιλμ εφαρμοσμένης εκπαίδευσης έγινε από τον J. Collier, 1950. Αποτελεί ακόμα μια χρήσιμη μελέτη περίπτωσης. Παρουσιάζει πως οι ερευνητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το φιλμ (βίντεο) ώστε να οπτικοποιήσουν συμπεριφορές και να τις αναλύσουν αργότερα.

J. Collier http://cemproductions.org/documentaries/johncollierjr.html Τα προβλήματα ακοής που είχε μετά από ένα ατύχημα στα 8 του, τον έκαναν να στραφεί στην εικόνα. Πριν από τον J. Collier, η ανθρωπολογία ήταν απλά ένα παιχνίδι λέξεων. Όλα περνούσαν μέσα από το αυτί κι όχι το μάτι. Η δουλειά του άνοιξε νέους ορίζοντες για την ανθρωπολογία.

J. Collier Ο Collier κινηματογράφησε την αλληλεπίδραση και συμπεριφορά δασκάλου και μαθητών ως παρατηρητής σε πολλά απομακρυσμένα σχολεία της Αλάσκα Δεν εργάστηκε μόνος ως ερευνητής αλλά σε ομάδα ερευνητών που χρησιμοποιούσαν άλλες ποιοτικές μεθόδους

… Διενήργησαν συγκριτική ανάλυση σε σχολεία παρατηρώντας διάφορους παράγοντες όπως σχέσεις μεταξύ μαθητών και δασκάλων , τα υλικά με τα οποία διακοσμούσαν τους τοίχους των αιθουσών, τη γλώσσα του σώματος μαθητών και δασκάλων κλπ. Αυτά τα ορατά στοιχεία συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης τους έδειξαν πως και γιατί διαφορετικές κοινωνικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις της διδασκαλίας στην Αλάσκα λειτούργησαν ή όχι.

Μακροχρόνια οπτική εθνογραφία

ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ ΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ & ΡΗΤΟΡΙΚΗ

Ποια είναι «οπτικά» μέσα Φωτογραφίες, φιλμ, βίντεο (ήχος και εικόνα ), κάθε καταγραφή με κάμερα ως δεδομένα προς μελέτη Στην Έρευνα χρησιμοποιούμε οπτικό- ακουστικά μέσα για να καταγράψουμε δεδομένα Επίσης εικόνες, φιλμ, βίντεο, PowerPoint παρουσιάσεις, κάθε οπτικό μέσο που δημιουργείται για να παρουσιάσει ή ν’ αναδείξει ιδέες και αναλύσεις της ακαδημαϊκής έρευνας. Στη Ρητορική χρησιμοποιούμε οπτικοακουστικά μέσα για να μιλήσουμε για κάποιο θέμα

Έρευνα και Ρητορικά Μέσα Μπορούμε να διασχίσουμε τα όρια;

Βασική συνθήκη Καμιά εικόνα δεν γίνεται κατανοητή εκτός διαλογικού πλαισίου.

Παρουσίαση Τι θέλω να πω; Ποιοι αποτελούν το ακροατήριό μου; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να πω αυτό που θέλω;

Τι θέλω να πω; (περιεχόμενο) Ποιο είναι το βασικό μου μήνυμα; Ποιος είναι ο στόχος και ο σκοπός μου όταν δημιουργώ αυτές τις εικόνες, βίντεο, slides, ιστοσελίδα ή άλλου τύπου πολυμεσικής παρουσίασης; Με ποιο τρόπο επενδύω στο θέμα; Ποιος με εξουσιοδοτεί για να μιλήσω;

Ποιο είναι το ακροατήριό μου; Ποιες ιδέες/πληροφορίες χρειάζεται να διατυπωθούν καθαρά; Ποια θέματα ή αντιρρήσεις μπορεί το ακροατήριό μου να έχει πάνω στα επιχειρήματά μου; Ποια είναι τα δικά τους ενδιαφέροντα και αξίες; Και πως μπορεί να σχετίζονται με τα μηνύματά μου;

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το πω; (μορφή) Διαλέγω το μέσο (medium), το είδος (genre), τη μορφή (format): Προφορικό: διάλεξη (lecture), συζήτηση (discussion), ανεπίσημος λόγος (informal speech) Γραπτό: εργασία, βιβλίο, e-mail, γράμμα οπτικό: φωτογραφίες, διαφάνειες, διαγράμματα, γραφήματα Mixed & multimedia: παρουσίαση PowerPoint, film, video, website, άλλα νέα μέσα

Τα πλαίσιά μου Ρητορική Κινηματογράφηση Πληροφορική Ντοκυμαντέρ / οπτική ανθρωπολογία

ΡΗΤΟΡΙΚΗ Η παρουσίαση ως Ρητορική Πράξη

Μοντέλα Επικοινωνίας: το αριστοτέλειο μοντέλο Μοντέλα Επικοινωνίας: το αριστοτέλειο μοντέλο

Μοντέλα Επικοινωνίας: το αριστοτέλειο μοντέλο Μοντέλα Επικοινωνίας: το αριστοτέλειο μοντέλο Ο Αριστοτέλης, στο μοντέλο που πρότεινε πριν 2000 χρόνια περίπου, ενσωματώνει πέντε βασικά στοιχεία της επικοινωνίας: Ομιλητής Ομιλία ή μήνυμα Κοινό Επίδραση/αποτέλεσμα Περίσταση/αιτία/στόχος Σε αυτό το μοντέλο, ο Αριστοτέλης προτείνει στον ομιλητή να κατασκευάσει ένα λόγο για διαφορετικά αροατήρια, για διαφορετικές περιστάσεις και με διαφορετική επίδραση.

Η Ρητορική με την κλασσική έννοια

Η Ρητορική με την νεωτερική (modern) έννοια Οι εικόνες που φτιάχνεις δεν είναι εκ πρώτης όψεως αυταπόδεικτες. Ακόμα και η πιο απλή εικόνα περιέχει ερμηνεία και κατασκευή. Δεν είναι ποτέ απλά μια πίπα.

Η φαντασιακή υπόσταση των εικόνων

Εικόνα & πραγματικότητα .

… Όμως πάντα η εικόνα, όπως και όλες μας οι αντιλήψεις είναι δυναμική και είναι πάντα υπό διαπραγμάτευση. Εξάλλου αυτό που ονομάζουμε «πραγματικότητα» είναι δυναμικό, ευμετάβλητο, ασταθές.

Οι φαντασιακές ή νοητές κοινότητες Και οι πραγματικές/φυσικές κοινότητες Β. Anderson (1983) Το φαντασιακό δίνει υπόσταση σε εικόνες και ιδέες σε συνεργασία με το συναίσθημα που καλλιεργείται γύρω από τις ιδέες. Π.χ. Η φαντασιακή υπόσταση του «έθνους»

Η Ρητορική με την μετανεωτερική (postmodern) έννοια Οι θεατές φτιάχνουν το νόημα λήψη, πολιτισμική κατασκευή Η προδοσία των εικόνων Μια εικόνα μπορεί ν’ αξίζει χίλιες λέξεις αλλά…ο παραγωγός δεν διαλέγει καμιά από αυτές τις λέξεις Μπορεί να μην βρίσκονται καν στη γλώσσα του Δύναμη/Γνώση Όλες οι ενέργειες παρουσίασης είναι μερικές, εστιασμένες, ειδικού ενδιαφέροντος Η δημιουργία, η χρήση και η ανάγνωση των οπτικών στοιχείων στις κοινωνικές επιστήμες απαιτούν προσοχή στα παραπάνω σημεία.

Κινηματογράφηση Διασταυρώνοντας όψεις

Διασταυρώνοντας όψεις Τεχνικές όψεις: Η θέση του υποκειμένου σε σχέση με την κάμερα, Ο ήχος και το μοντάζ ως υποστηρικτικά της αφήγησης και της αισθητικής πλευράς Ο κινηματογραφικός χρόνος είναι συμπυκνωμένος, επεκτεινόμενος και παραλειπόμενος.

Διασταυρώνοντας όψεις Ο αφηγηματικός χρόνος ρυθμίζεται και καθορίζεται από την πλοκή. Πλοκή: δίνει την αίσθηση της ενότητας σε ένα χρονολογικό απόσπασμα Οι χαρακτήρες: δρώντα υποκείμενα που ενεργούν και πάσχουν Φόρμα και περιεχόμενο συνεργάζονται Συνέπεια δράσης και μηνύματος ανάλογη αισθητική και αναστοχασμός

Ντοκυμαντέρ και Οπτική Ανθρωπολογία Η παράδοση του ντοκυμαντέρ Το εθνογραφικό φιλμ Επιστημολογία και ηθική

Εθνογραφικό φιλμ και Οπτική Ανθρωπολογία Το εθνογραφικό φιλμ νοείται κυρίως ως συλλογή οπτικού υλικού το οποίο είτε αποδεικνύει όσα ήδη γνωρίζουμε από τις ανθρωπολογικές αναλύσεις μιας περιοχής είτε χρησιμεύει ώστε να μελετήσει ο ανθρωπολόγος τα απεικονιζόμενα φαινόμενα, όπως τελετουργίες, κυνήγι κτλ. (MacDougall, 2006, σ.264).

ΟΠΤΙΚΟ ΜΕΣΟ Πρόσφατα, ο W.J.T. Mitchell (2005, σ. 260) υποστήριξε ότι ο όρος «οπτικό μέσο» είναι αποπροσανατολιστικός, καθώς επιμένει στη διάκριση των αισθήσεων μέσω της οποίας δεν περιγράφεται η εμπειρία θέασης της εικόνας. Στο επιχείρημά του επισημαίνει ότι η διαδικασία προσέγγισης του κόσμου μέσω της όρασης περιλαμβάνει και τις άλλες αισθήσεις, καθώς επίσης συμβολισμό και γλωσσικότητα.

Ντοκυμαντέρ και Οπτική Ανθρωπολογία Στην απόπειρα να διακρίνουμε την ανθρωπολογία από τις λοιπές σπουδές «του οπτικού», θα λέγαμε ότι βασικό σημείο διαφοροποίησης είναι η κυρίαρχη ανθρωπολογική προσέγγιση της εθνο- γραφίας.

3 τρόποι κινηματογραφικής γραφής 3 τρόποι κινηματογραφικής γραφής Περιγραφικός –μια ουδέτερη καταγραφή των βασικών χαρακτηριστικών Αξιολογικός – που παρουσιάζει κρίσεις και γνώμες για την αξία του φιλμ Ερμηνευτικός – που παρουσιάζει ένα επιχείρημα για το νόημα και την σημασία της ταινίας

To πρώτο εθνογραφικό ντοκυμαντέρ Το πρώτο ντοκυμαντέρ, η πρώτη καλλιτεχνική ταινία, το πρώτο εθνογραφικό φιλμ. Αρκετές από τις πρώτες ταινίες που έχουν γίνει ήταν εθνογραφικές (1890s-1930s) Robert Flaherty: πρωτοπόρος στο εθνογραφικό φιλμ. Το Nanook of the North,1922, αποτελεί ακόμα και σήμερα θέμα συζήτησης στην ανθρωπολογία. (MacDougall 1998: 103). Αναφέρεται στην καθημερινή ζωή μιας οικογένειας Itivimuit, των Inuit του Quebec.

αυθεντικότητα Η ακαδημαϊκή συζήτηση γύρω από την ταινία επικεντρώνεται στο ζήτημα της αυθεντικότητας. Μερικοί ισχυρίζονται ότι δεν μπορεί να είναι αντικειμενική ή «αληθινή επιστήμη» (“true science”) Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι η ταινία πιάνει την ‘ουσία’ της ανθρώπινης ΄φύσης και ότι οι χαρακτήρες είναι συμβολικοί.

Η εικόνα του «ιθαγενή» Ο τρόπος με τον οποίο η ταινία παρουσιάζει τους ιθαγενείς παρομοιάζει τον ρομαντικό πρωτογονισμό της σύγχρονης ανθρωπολογίας η οποία: Βλέπει το ιθαγενή ως απλοϊκό Τοποθετεί τα υποκείμενα σε μια εκτοπισμένη χρονική σφαίρα, έξω από ιστορικά πλαίσια ώστε να παρουσιάζει μια πρώιμη εξελικτική φάση

Η εικόνα του «ιθαγενή» Ο Flaherty βλέπει τους ιθαγενείς Inuit μέσα από το Δυτικό στερεότυπο της εποχής του ως αξιοπερίεργα πλάσματα Οι Ινουίτ αποτελούσαν δημοφιλή μουσειακά εκθέματα. Παρουσιάζονταν εξωραϊσμένα ως αδιάφθοροι, ανεξάρτητοι, επίμονοι, πατριαρχικοί αν και ποτέ δεν αντιμετωπίστηκαν ως ίσοι με τους λευκούς

… Πολλοί σύγχρονοι Inuit βρίσκουν τον «Nanook of the North» μη ρεαλιστικό έως κωμικό. Λένε ότι κατασκευάστηκε από τον Flaherty για λευκό ακροατήριο

Ο σκηνοθέτης Χρησιμοποίησε τους ιθαγενείς ως βοηθούς στα γυρίσματα και τους έβαλε να «παίξουν» σκηνές. Χρησιμοποίησε τέχνασμα για να δημιουργήσει μια δυτικού τύπου ιδέα της "αλήθειας" εν μέρει βασίζεται σε μια κατασκευή του εαυτού του ως εξερευνητή / καλλιτέχνη. Βάσισε το “Nanook” πάνω σε πολλές προσωπικές ,προκατειλημένες ιστορικές ιδέες

κατασκευή Οι Nanook συχνά κυνηγούσαν με όπλα, αλλά ο Flaherty τους έβαλε να κυνηγάν όπως οι πρόγονοί τους πριν την Ευρωπαϊκή επιρροή. Η σύζυγος του Nanook στην πραγματικότητα δεν είναι. Το πραγματικό του όνομα ήταν Allakariallak. Υπάρχει στην ταινία μια υπερβολή ως προς τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η οικογένεια.

Ρομαντική εθνογραφία “Released in 1922, Nanook is cited by most film historians as the first feature-length documentary” http://www.oneworldmagazine.org/seek/nanook/nbiblio.htm for article by Alain Silver. Nyla, Nanook's wife, and her baby at the trading post ,

Εθνογραφική αξία και διαφωνίες Flaherty’s enduring work is the 1922 film Nanook of the North, which has prompted much discussion within anthropology as to its ethnographic merit. See MacDougall 1998: 103. Robert Flaherty's NANOOK OF THE NORTH created the very genre of film documentary, with its documentation of Nanook the Inuit and the Eskimo traditions which were even then being erased by the influences of the white man. For close to 70 years, what we knew of Eskimo culture was what we learned from NANOOK OF THE NORTH. Unfortunately, the documentary is as much Flaherty's artistic and directorial imagination as reality. This program revisits Inukjiak, the site of Flaherty's filming, where Eskimo oral tradition still retains the memory of Flaherty's shoot, and learns that, among other things, the man's name was not Nanook, the women said to be Nanook's wives were actually Flaherty's, and the Inuits thought what Flaherty was asking them to do for the camera so hilarious they couldn't stop laughing. (unfortunately this anecdote is unsubstantiated by reference but it is amusing) http://www.avdist.fsu.edu/V070852.htm macdougall on flaherty.pdf http://www.geocities.com/gcalla1/nanook.htm

«Nanook of the North» & «Birth of a Nation» Κεντρικό θέμα και στις 2 ταινίες η φυλετική ιεραρχία και μια καταγραφή των αποικιακών και ιμπεριαλιστικών απόψεων και προσεγγίσεων της εθνογραφίας Ιδιαίτερα το Nanook άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία ντοκυμαντέρ .

Beau Geste (1939) Σκηνοθέτης William A. Wellman

Beau Geste Τρία αδέλφια Geste εξαφανίζονται από την Αγγλία για να αποφύγουν ένα σκάνδαλο και γίνονται μέλη της Γαλλικής Λεγεώνας των Ξένων. Η ταινία αναφέρεται στην αδελφική αγάπη, την πατριωτική τιμή, την αυτοθυσία και την προδοσία.

Ιμπεριαλιστική φαντασίωση Η αποικιακή κυριαρχία πάνω στους ιθαγενείς λαούς, η επιστημονική και αισθητική κυριαρχία πάνω στη φύση μέσα από σχήματα ταξινόμησης, καπιταλιστικής εκμετάλλευσης των πηγών και ιμπεριαλιστικής τάξη πραγμάτων

Ιστορικό πλαίσιο Ο κινηματογράφος γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της ακμής του Ευρωπαϊκού ιμπεριαλιστικού σχεδίου, όταν η Ευρώπη κατακτούσε εδάφη και υποδούλωνε λαούς. Το "White Man's Burden« του Kipling και η Αμερικάνικη κατάληψη της Κούβας και των Φιλιππίνων. Η Βρετανική κατάληψη της Αιγύπτου το 1882. Η Συνθήκη του Βερολίνου το 1884 που έθεσε την Αφρική στην σφαίρα επιρροής της Ευρώπης. Η σφαγή των Σιού Ινδιάνων το 1890 στο Wounded Knee.

Το εθνογραφικό φιλμ στην υπηρεσία των αποικιοκρατών Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία και Αμερική εγκωμιάζουν την αποικιοκρατία μέσα από ταινίες εθνογραφικού χαρακτήρα που παρουσιάζουν τα κατορθώματα των αποικιστών αποδυναμώνοντας την πάλη των τάξεων και μετατρέποντας την ταξική αλληλεγγύη σε εθνική και φυλετική αλληλεγγύη

…αλλά και της εθνικής ταυτότητας Η μυθοπλασία όπως προβάλλεται μέσα από τέτοιες ταινίες και ντοκιμαντέρ γίνεται τρόπος συγκρότησης «φαντασιακών κοινοτήτων» (Β. Anderson, 1983) και διαμορφώνει τον τρόπο σκέψης για τον ιστορικό χρόνο και την εθνική ιστορία.

Αποικιακές αφηγήσεις από την πλευρά του αποικιστή Πρώιμος κινηματογράφος Rhodes of Africa (1936), Beau Geste (1939), The Four Feathers (1939) The Western How the West was Won (1936), Oklahoma Kid (1939), The Last Frontier (1956), El Dorado (1967), The Last of the Mohicans (various) Science fiction Return of the Jedi (1983), Stargate (1994)

Μετά-αποικιακός κινηματογράφος με αποικιακά, ιμπεριαλιστικά μηνύματα Gentlemen Prefer Blondes (1953) The Man Who Knew too Much (1954) Gilligan’s Island (1960s, TV) Dr. No (1962) The Man Who Would be King (1975) A Passage to India (1984) The Indiana Jones movies (1981 – 2008) Coverage of The Gulf War

Παραδείγματα: «Raiders of the Lost Ark and Indiana Jones» and the «Temple of Doom»

Εθνογραφικό φιλμ: ζητήματα Θετικισμός και επιστημονικό φιλμ Κινηματογράφος της παρατήρησης Ανθρωπολογική κρίση της αντιπροσωπευτικότητας Αναστοχασμός πέρα από την απλή παρατήρηση Δεοντολογία Δικαιώματα (rights) των υποκειμένων Ερωτήματα του κοινού, πνευματικά δικαιώματα Πολιτική και επιστημολογία της παρουσίασης Νέα εθνογραφία και «νέο κύμα» στο εθνογραφικό φιλμ

Νέα Εθνογραφία Dialogism, dialogic relationship between ethnographer and informant(s) Ethnographies of the particular (present ethnographer and subjects as specific individuals in specific social contexts Reflexivity Subjects speak for themselves Conscious focus on narrative structure (e.g. Geertz’s “fictions”, anthropological representations are made not found)

«Πολύ μιλάς, πολύ κλαις» Πομακοχώρια

«Πολύ μιλάς, πολύ κλαις» Πομακοχώρια Μια γυναίκα στη Μάνταινα ετοιμάζει το μαλλί και ξεκινάει να δουλεύει στον αργαλειό. Με τον ήχο που κάνει το χτένι αρχίζουν και πέφτουν οι τίτλοι. Ξεκινάει η μουσική και αρχίζουν να εναλλάσσονται τα πλάνα του αργαλειού με πρόσωπα, δραστηριότητες, τοπία και πομακοχώρια. Η τελευταία κάρτα γράφει τη φράση του Πλούταρχου: «Άγει δε το φως προς την αλήθεια ο χρόνος» (ο χρόνος φέρνει στο φως την αλήθεια).

«Πολύ μιλάς, πολύ κλαις» Πομακοχώρια Διεπιστημονική ρεαλιστική προσέγγιση Χωρίς στημένες σκηνές Συνεντεύξεις σε εξωτερικούς χώρους με πομάκους, σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους με ερευνητές Νατουραλιστικό πλαίσιο Πραγματικός χρόνος

Επιλογή του θέματος «Τρεις ανθρωπολόγοι, ένας ιστορικός, ένα ισλαμολόγος και πολλοί Πομάκοι μας ξεναγούν στα βουνά της Ροδόπης – στα Βαλκάνια – για να γνωρίσουμε από κοντά τον πληθυσμό των Πομάκων, την ιστορία, τον πολιτισμό τους, τα προβλήματα, τους φόβους και τις ελπίδες τους. Οι Πομάκοι είναι ένας πληθυσμός που ζει στα βουνά της Ροδόπης, στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, κατά μήκος των συνόρων. Η γλώσσα τους είναι νοτιοσλαβική και η θρησκεία τους μουσουλμανική. Η καταγωγή τους δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά. Αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες, Βούλγαροι, Τούρκοι. Χαρακτηριστική είναι μια παροιμία τους: «Να φοβάσαι του Τούρκου το βόλι, του Βούλγαρου το ξύλο και του Έλληνα το μολύβι», γιατί το βόλι και το ξύλο ξεχνιούνται, αλλά το μολύβι δεν ξεχνάει».

Η διαπραγμάτευση του θέματος Το θέμα το διαπραγματευόμαστε, δεν το περιγράφουμε απλά Δεν μιλάμε πάνω στις αφηγήσεις Δεν συμπεριλαμβάνουμε επεξηγηματικούς τίτλους Συμπεριλαμβάνονται τα ερωτήματα του κινηματογραφιστή που δεν εμφανίζεται στο πλάνο, όμως αφηγείται σε κάποια σημεία

Η διαπραγμάτευση του θέματος Σαφής αφήγηση Κατασκευασμένη αναπαράσταση Μοντάζ- πορτρέτα και τοπία

… Λήψεις ολόσωμες στο περιβάλλον Λήψεις του πληροφορητή και του ανθρωπολόγου πρόσωπο με πρόσωπο Οι κάμερες και τα μέσα λήψης εκτός πλάνου Δημιουργία φυσικής ατμόσφαιρας Πορτρέτα και τοπία σε αντιπαράθεση Λήψεις εσωτερικών χώρων, έμφαση στην καθημερινή ζωή

ήχος Φυσικοί ήχοι Ντόπια μουσικά ακούσματα Θεματική μουσική Pomaks in Greece. - YouTube.html blob:https%3A//www.youtube.com/a283796e-cdcd-4599-b7fa-cac94c4ef2fc

Ηθική και πολιτική της παρουσίασης Οι πληροφορητές ‘κλειδιά’ που συμμετέχουν στα γυρίσματα λαμβάνουν γνώση και δίνουν την συγκατάθεση του τελικού προϊόντος πριν την τελική διανομή Αυτό αποτελεί ρίσκο αλλά χτίζει εμπιστοσύνη Δεν είναι πάντα εφικτό ειδικά σε λήψεις σε περιοχές εμπόλεμες, σε ιθαγενείς φυλές κλπ

Ως ανθρωπολογική παράδοση Εξετάζει νόρμες και ιδανικά της τοπικής κοινωνίας Διερευνά επιστημονικά τα πολιτισμικά νοήματα Παρουσιάζει την πραγματικότητα από την πλευρά των δρώντων υποκειμένων Αναζητά ν’ αναδείξει τη λογική και αξία ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής

Ως πολιτισμική κριτική Οι πληροφορητές ως ειδικοί μάρτυρες αποκαλύπτουν τις αξίες και τα νοήματα της κοινωνικής, πολιτικής και ιστορικής τους ζωής.

ΤΟ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Να γνωρίζεις τα υποκείμενα Αναστοχαστικότητα (backgrounded) Να φιλμάρεις ολοκληρωμένα γεγονότα Να υποστηρίζεις το φιλμ με τεκμηρίωση Να παίρνεις ανατροφοδότηση από τα υποκείμενα Να αναζητάς ανατροφοδότηση από δείγμα ακροατηρίου Να διανείμεις το φιλμ κατάλληλα Να εκδόσεις οδηγό/μονογραφία που να συνοδεύει την ταινία

ΤΕΛΟΣ 1ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ