Τα δικαιώματα του κατηγορουμένου στην ποινική δίκη

Δικαίωμα στη δίκαιη δίκη Απόρροια της αρχής του κράτους δικαίου Σκοπός: η χρηστή απονομή της δικαιοσύνης ΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Άρθρο 6(1) «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα όπως η υπόθεσίς του δικασθή δικαίως, δημοσία και εντός λογικής προθεσμίας υπό ανεξαρτήτου και αμερολήπτου δικαστηρίου, νομίμως λειτουργούντος, το οποίον θα αποφασίση είτε επί των αμφισβητήσεων επί των δικαιωμάτων και υποχρεώσεών του αστικής φύσεως, είτε επί του βασίμου πάσης εναντίον του κατηγορίας ποινικής φύσεως. Η απόφασις δέον να εκδοθή δημοσία…»

Δικαίωμα στη δίκαιη δίκη – Επισημάνσεις ΕΔΔΑ ΟΧΙ 4ος βαθμός δικαιοδοσίας ΕΣΔΑ  ελάχιστο όριο προστασίας: οργάνωση δικαστηρίων – Τήρηση ορίων ΕΣΔΑ

Πεδίο Εφαρμογής – Κριτήρια Engel Τυπικός χαρακτηρισμός αδικήματος Ουσιαστική φύση αδικήματος Βαρύτητα επαπειλούμενης κύρωσης Αρκεί και ένα από αυτά να συντρέχει – δυνατή πάντως και η σωρευτική εφαρμογή

Τυπικός χαρακτηρισμός αδικήματος Κρίσιμο το εθνικό Ποινικό Δίκαιο ΤΥΠΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Ποινικό αδίκημα; ΌΧΙ = έρευνα αν πληρούνται τα υπόλοιπα κριτήρια ΝΑΙ = θα θεωρηθεί ως ποινικό από το ΕΔΔΑ

Ουσιαστική φύση αδικήματος σύγκριση κρίσιμης διάταξης με άλλες διατάξεις της ίδιας έννομης τάξης Ενδείξεις ποινικού χαρακτήρα: Τιμωρητικός χαρακτήρας Πρόβλεψη για όλα τα άτομα

Βαρύτητα επαπειλούμενης κύρωσης Κρίσιμη η μέγιστη επαπειλούμενη ποινή – Garyfallou ΑΕΒΕ κ. Ελλάδος (1997): πρόστιμα για λαθρεμπόριο ιδιαίτερα υψηλά ΤΙΜΩΡΗΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

Εφαρμογή στην προδικασία Imbrioscia κ. Ελβετίας (1993) Μέτρα ή ενέργειες αποφασιστικής σημασίας για τη μετέπειτα διαδικασία και το δίκαιο χαρακτήρα της

Καθολικές Εγγυήσεις Άρθρου 6(1) Σειρά εγγυήσεων για την αποτελεσματική υπεράσπιση του κατηγορουμένου Περιεχόμενο προσδιορίζεται νομολογιακά

Δικαίωμα πρόσβασης στο δικαστήριο ΟΧΙ ρητή πρόβλεψη - Golder κ. Ηνωμένου Βασιλείου (1975) Χωρίς αυτό, άνευ νοήματος οι λοιπές εγγυήσεις Αποτελεσματική άσκηση + ικανοποιητική παρουσίαση της εκάστοτε υπόθεσης

Δικαίωμα πρόσβασης στο δικαστήριο ΟΧΙ απόλυτο δικαίωμα – περιορισμοί για νόμιμο σκοπό και με αναλογικότητα μέσου και επιδιωκόμενου σκοπού Είδη περιορισμών: Δικονομικοί περιορισμοί (π.χ. προθεσμίες), προσοχή σε φαινόμενα τυπολατρίας – Liakopoulou κ. Ελλάδος (2006)

Δικαίωμα πρόσβασης στο δικαστήριο Δικαιοδοτικές ασυλίες: Ασυλία Κράτους – Al-Adsani κ. Η.Β. (2001) Ασυλία διεθνών οργανισμών – Waite και Kennedy κ. Γερμανίας (1999) Βουλευτικές ασυλίες – Tsalkitzis κ. Ελλάδος (2006)

Ανεξαρτησία και Αμεροληψία δικαστηρίου Ανεξάρτητο – Stran Greek Refineries και Stratis Andreadis κ. Ελλάδος (1994) Κριτήρια Findlay κ. Ηνωμένου Βασιλείου (1997): Τρόπος διορισμού Διάρκεια θητείας Εγγυήσεις κατά εξωτερικών πιέσεων Φαινομενική ανεξαρτησία προς τα έξω

Ανεξαρτησία και Αμεροληψία δικαστηρίου Αμερόληπτο: μη προκατειλημμένο Υποκειμενική σκοπιά: όχι προδιαμορφωμένη άποψη Αντικειμενική σκοπιά: δικαιολογημένες αμφιβολίες του κατηγορουμένου Tierce κ. Σαν Μαρίνο (2000)

Δικαστήριο που λειτουργεί νόμιμα Δικαστήριο: Αυτόνομη έννοια - δικαιοδοτική λειτουργία + αρμοδιότητα σύμφωνα με το νόμο Λειτουργεί νόμιμα όταν: Έχει καθιδρυθεί με νόμο Τηρεί τους ειδικούς κανόνες λειτουργίας του Kontalexis κ. Ελλάδος (2008)

Ο δίκαιος χαρακτήρας της δίκης Αρχή της ισοπλίας: παρουσίαση επιχειρηματολογίας – ΌΧΙ μειονεκτικότερη θέση από τον αντίδικο Στενή σχέση με ά. 6(3) στ.(γ), (δ), (ε) - Makhfi κ. Γαλλίας (2004)

Ο δίκαιος χαρακτήρας της δίκης Αρχή της αντιδικίας: Έκθεση απόψεων για όλα τα προσκομισθέντα αποδεικτικά μέσα- επιρροή στην έκβαση της δίκης Κατηγορούσα αρχή γνωστοποιεί όλα τα αποδεικτικά μέσα - Rowe and Davis κ. Η.Β. (2000) Στενή σχέση με ά. 6(3) στ.(γ), (δ), (ε)  ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ φυσική παρουσία κατηγορουμένου – Colozza κ.Ιταλίας (1985)

Ο δίκαιος χαρακτήρας της δίκης Νομιμότητα αποδεικτικών μέσων: συλλογή και αξιολόγηση με δίκαιη διαδικασία Αν το παρανόμως αποκτηθέν αποδεικτικό μέσο ήταν αποφασιστικό για καταδίκη  παράβαση – Gäfgen κ. Γερμανίας (2010) ΠΟΤΕ ΑΠΟΔΕΚΤΑ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟΚΤΗΘΕΝΤΑ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΑΡ. 3 ΕΣΔΑ

Ο δίκαιος χαρακτήρας της δίκης Σιωπή και μη αυτοενοχοποίηση: μη συναγωγή αποδεικτικών μέσων από άρνηση του κατηγορουμένου να καταθέσει εις βάρος του – O’ Halloran και Francis κ. Η.Β.(2007) ΟΧΙ απόλυτο – John Murray κ. Η.Β. (1996) Εξαρτάται από φύση και βαθμό εξαναγκασμού, ύπαρξη εγγυήσεων, τρόπο χρήσης – Jalloh κ.Γερμανίας (2006)

Ο δίκαιος χαρακτήρας της δίκης Κεκαλυμμένη δράση αστυνομικών: ΟΧΙ όμως αστυνομική παρότρυνση Κριτήρια διάκρισης – Teixeira de Castro κ. Πορτογαλίας (1998) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Θα είχε διαπραχθεί το αδίκημα; Δικαιολογημένη υποψία ; Χρονικό σημείο επέμβασης; ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Δυνατότητα του κατηγορουμένου να αμφισβητήσει την δράση ;

Ο δίκαιος χαρακτήρας της δίκης Αιτιολόγηση αποφάσεων:απάντηση στα κύρια επιχειρήματα + αποτελεσματικότερη άσκηση ενδίκων μέσων – Hadjianastasiou κ. Ελλάδος (1992) Ασφάλεια δικαίου: να μην τίθεται εν αμφιβόλω μια αμετάκλητη δικαστική απόφαση + ζήτημα αντιφατικών αποφάσεων – Iordan Iordanov κ. Βουλγαρίας (2009)

Εύλογη διάρκεια Απονομή δικαιοσύνης χωρίς καθυστερήσεις, αλλά εντός λογικής προθεσμίας – αυτόνομη έννοια Κριτήρια Frydlender κ. Γαλλίας (2000) Πολυπλοκότητα υπόθεσης Συμπεριφορά προσφεύγοντος Συμπεριφορά κρατικών αρχών Διακύβευμα για προσφεύγοντα

Εύλογη διάρκεια Έναρξη χρόνου: από τη στιγμή που το πρόσωπο θεωρείται κατηγορούμενο – Diamantides κ. Ελλάδος (2003) Λήξη χρόνου: με την έκδοση της απόφασης ή με την επίδοσή της, αν απαιτείται – Eckle κ. Γερμανίας (1982)

Δημοσιότητα της διαδικασίας ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΚΕΣ Δημόσια ακροαματική διαδικασία επιβάλλεται για αποτελεσματική άσκηση ά.6 παρ.3 (γ), (δ), (ε)

Άρθρο 6 παρ. 2: Τεκμήριο Αθωότητας «Παν πρόσωπον κατηγορούμενον επί αδικήματι τεκμαίρεται ότι είναι αθώον μέχρι της νομίμου αποδείξεως της ενοχής του.» Απόρροια του δικαιώματος στη δίκαιη δίκη Αυτόνομη ερμηνεία

Ερμηνεία ΕΔΔΑ Everyone charged with a criminal offence shall be presumed innocent until proved guilty according to law. Charged? Criminal Offence? Engel & others κ. Ολλανδίας Μόνο ποινικά;

Ερμηνεία ΕΔΔΑ Everyone charged with a criminal offence shall be presumed innocent until proved guilty according to law.

Ερμηνεία ΕΔΔΑ Everyone charged with a criminal offence shall be presumed innocent until proved guilty according to law. Plea bargaining? (ποινική συνδιαλλαγή)

Ερμηνεία ΕΔΔΑ Everyone charged with a criminal offence shall be presumed innocent until proved guilty according to law. θεωρία δηλητηριώδους δέντρου; (Gäfgen κατά Γερμανίας, 2010)

Εκφάνσεις τεκμηρίου αθωότητας ΕΔΔΑ : Διασταλτική ερμηνεία – Allen κ. Η.Β., 2013 Διαδικαστική εγγύηση Στοιχείο της προσωπικότητας

Διαδικαστική εγγύηση Η παραδοσιακή ερμηνεία του ά. 6§2 Στενή ερμηνεία, «κατηγορία ποινικής φύσης» όχι π.χ. ύποπτοι ή προσωρινώς κρατούμενοι (Allen κ. Η.Β., 2013) Ισχύει από την απαγγελία της κατηγορίας ως την αμετάκλητη καταδίκη

Διαδικαστική εγγύηση Κατανομή βάρους απόδειξης: ΟΧΙ αμάχητα τεκμήρια πριν την κατάφαση της ενοχής (Telfner κατά Αυστρίας 2001) Κρίσεις περί της ενοχής: Στάση του δικαστηρίου (appearance of justice – Daktaras v. Lithuania 2001) αμεροληψία υποκειμενική κ αντικειμενική «είναι» «φαίνεσθαι» Αιτιολογία της απόφασης

Στοιχείο της προσωπικότητας Konstas κ. Ελλάδος (2011): τεκμήριο αθωότητας = έκφανση των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου κατοχυρώνει το σεβασμό της τιμής κ αξιοπρέπειάς του Ξεφεύγουμε από το στενό πλαίσιο της ποινικής δίκης σχηματικά 3 περιπτώσεις

Στοιχείο της προσωπικότητας 1) Συναφείς ποινικές διαδικασίες ή παρεπόμενες της κύριας ποινικής δίκης Αποφάσεις: Minelli κ. Ελβετίας (1983) (δικαστικά έξοδα) Allen κ. Η.Β. (2013) (αποζημίωση – miscarriage of justice)

Στοιχείο της προσωπικότητας 2) Συναφείς μη ποινικές δίκες Κριτήριο : ΣΥΝΑΦΕΙΑ Αστική-διοικητική ευθύνη: ΔΕΚΤΗ υπό διαφορετικά κριτήρια (Allen κ. Η.Β., 2013)

Στοιχείο της προσωπικότητας 3) Κρίσεις από μη δικαστικές αρχές Konstas κ. Ελλάδος (2011) απλή αναφορά πραγματικών περιστατικών χρόνος σχολίων ιδιότητα κρατικού αξιωματούχου

Άρθρο 6 παρ. 3(α) :το δικαίωμα σε πληροφόρηση «Ειδικώτερον, πας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα : α) όπως πληροφορηθή , εν τη βαχυτέρα προθεσμία εις γλώσσαν την οποία εννοεί και εν λεπτομερία την φύσιν και τον λόγον της εναντίον του κατηγορίας»

Άρθρο 6 παρ. 3(α) : το δικαίωμα σε πληροφόρηση Α. Το περιεχόμενο ο τύπος και η έκταση της πληροφόρησης Πληροφόρηση ως προς την φύσιν και τον λόγον της κατηγορίας Πρέπει να είναι λεπτομερής και επίσημη – κρίσιμο το κατηγορητήριο Σκοπός : άμυνα του κατηγορουμένου

Μεταβολή του κατηγορητηρίου Mattocia κ. Ιταλίας (2000) Τροποποιήσεις ή συμπληρώσεις Δικαίωμα αμφισβήτησης – οργάνωση της άμυνας Εξετάζεται υπό το πρίσμα του 6 παρ 3 (α) + (β) Μεταβολή ως προς τα <<εγγενή στοιχεία>> - ΟΧΙ παραβίαση (Salvador κ. Ισπανίας, 1976/ Pelissier and Sassi κ. Γαλλίας, 1999)

Τύπος πληροφόρησης Δεν απαιτείται συγκεκριμένος τύπος (βλ. Pelissier and Sassi κ. Γαλλίας, 1999) Συνήθως γραπτή- δεν αποκλείεται προφορική ή αποστολή με επιστολή Κατηγορούμενοι μειωμένης πνευματικής ικανότητας (Vaudelle κ. Γαλλίας, 2001)

«εις γλώσσαν την οποίαν εννοεί» Μετάφραση σε γλώσσα που κατανοεί, όχι απαραίτητα τη μητρική του Όχι απαραίτητη γραπτή μετάφραση. - Kamasinski κ. Αυστρίας (1989) (προσοχή στο κατηγορητήριο) Κάθε περίπτωση κρίνεται in concreto.

«εν τη βραχυτέρα προθεσμία» in concreto. Σημασία έχει το κατά πόσον η χρονική στιγμή της πληροφόρησης επηρεάζει δυσμενώς τη θέση του κατηγορουμένου – Casse κ. Λουξεμβούργου (2006)

«εν τη βραχυτέρα προθεσμία» Σε περίπτωση μεταβολής της κατηγορίας: Ενημέρωση είτε πριν τη δίκη με το κατηγορητήριο είτε κατά την πορεία της δίκης, με επίσημο όμως τρόπο, όπως η επέκταση της κατηγορίας.

Άρθρο 6 παρ. 3(β) «Ειδικώτερον, πας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα : β) όπως διαθέτη τον χρόνον και τας αναγκαίας ευκολίας προς προετοιμασίαν της υπερασπίσεώς του.»

Άρθρο 6 παρ. 3(β) Χρόνος + αναγκαίες διευκολύνσεις για προετοιμασία της υπεράσπισης. Επάρκεια κρίνεται in concreto. Στενή σχέση με ά. 6 παρ. 3(α) + (γ). Αρκετές φορές εξέταση από κοινού εδ. (β) + (γ) – Moiseyev κ. Ρωσίας (2008), Krempovskij κ. Λιθουανίας (1999)

Άρθρο 6, παρ. 3, εδ. β’ Κάθε τι που είναι ‘αναγκαίο’ για την προετοιμασία της κύριας δίκης. Ως προς την ενεργητική νομιμοποίηση: κατηγορούμενος που αθωώθηκε και κατηγορούμενος που δηλώνει ότι δεν προτίθεται να συμμετάσχει περαιτέρω στη διαδικασία δεν μπορεί να επικαλεστεί παραδεκτά την παραβίαση του δικαιώματος προς προετοιμασία της υπεράσπισης.

Ο αναγκαίος χρόνος Σχέση λεπτής ισορροπίας προς το δικαίωμα να δικασθεί η υπόθεση σε λογική προθεσμία , κατά το ά. 6 παρ. 1 – Ocalan κ. Τουρκίας (2005) Σημασία έχει ο πραγματικός χρόνος στη διάθεση του κατηγορουμένου. Η διάθεση χρόνου αφορά τόσο τον κατηγορούμενο όσο και τον συνήγορό του. Η επάρκειά του κρίνεται in concreto.

Ο αναγκαίος χρόνος Σχετικά σύντομες προθεσμίες όχι πάντα αντίθετες στο εδ. β΄. Ωστόσο: Δίκη λίγες ώρες μετά τη σύλληψη προσώπου που δεν εκπροσωπείτο από δικηγόρο παραβίαζε το εδ. β΄. – Galstyan κ. Αρμενίας (2007) Το ίδιο και για την παροχή δύο εβδομάδων στους δικηγόρους για φάκελο 17000 σελίδων – Ocalan κ. Τουρκίας (2005)

Ο αναγκαίος χρόνος Επίσης η επάρκεια του χρόνου κρίνεται διαφορετικά αναλόγως του σταδίου της διαδικασίας, π.χ. στην έφεση ο κατηγορούμενος θεωρείται ότι είναι πλέον εξοικειωμένος με το φάκελο, ιδίως τη φύση της κατηγορίας και τα στοιχεία στα οποία στηρίζεται. Αλλά, Χατζηαναστασίου κ. Ελλάδος (1992)

Οι αναγκαίες διευκολύνσεις Αρχή της εκατέρωθεν ακροάσεως και αρχή της ισοπλίας  και τα δύο μέρη θα πρέπει να λαμβάνουν γνώση και να σχολιάζουν τις κατατεθειμένες παρατηρήσεις και τα στοιχεία που έχει προσκομίσει το άλλο μέρος. Galstyan κ. Αρμενίας (2007) (‘ο κατηγορούμενος δικαιούται να λάβει γνώση των αποτελεσμάτων της έρευνας’).

Οι αναγκαίες διευκολύνσεις Όχι απόλυτο. Πιθανοί περιορισμοί για λόγους δημοσίου συμφέροντος ή προστασίας δικαιωμάτων τρίτων (π.χ. στις ποινικές διαδικασίες, ανάγκη προστασίας των μαρτύρων από αντίποινα). Τυχόν περιορισμός θα πρέπει να εξισορροπείται με την τήρηση άλλων εγγυήσεων κατά τις διαδικασίες των δικαστικών αρχών. Αυτό κρίνεται πάντα in concreto.

Οι αναγκαίες διευκολύνσεις Οι αποφάσεις του ΕΔΔΑ κάνουν λόγο για δύο είδη ‘ευκολιών’: Δυνατότητα επικοινωνίας με εμπιστευτικό και αποτελεσματικό τρόπο του κατηγορουμένου με το δικηγόρο του. Πρόσβαση στη δικογραφία σε βάρος του κατηγορουμένου.

Επικοινωνία με τον δικηγόρο Παραβίαση: η ανάγνωση των σημειώσεων των δικηγόρων από τις διοικητικές αρχές, η δυνατότητα πρόσβασης στη δικογραφία σε ένα συγκεκριμένο κτίριο η ανάγκη άδειας για επίσκεψη στον κατηγορούμενο. Από την άλλη, επιτρεπτή: η επίσκεψη στον κατηγορούμενο σε συγκεκριμένες μόνο ώρες - ΕΕπιτροπήΔΑ, Bonzi κ. Ελβετίας (1978) η υποχρέωση εχεμύθειας του δικηγόρου απέναντι και στον ίδιο τον πελάτη του σε αρχικό στάδιο της διαδικασίας και προκειμένου να προστατευθούν μάρτυρες. – ΕΕπιτροπήΔΑ, Kurup κ. Δανίας (1985)

Πρόσβαση στη δικογραφία Πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία του φακέλου που έχουν συγκεντρωθεί από τις δημόσιες αρχές. Επιτράπηκε: η προσωρινή αδυναμία πρόσβασης σε ορισμένα έγγραφα, που δεν επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα. η πρόσβαση στον δικηγόρο, αλλά όχι στον κατηγορούμενο. – Kamasinski κ. Αυστρίας (1989) Παραβίαση, όμως, η άρνηση πρόσβασης στον κατηγορούμενο που δεν εκπροσωπείτο από δικηγόρο, αλλά παρίστατο αυτοπροσώπως σε όλες τις διαδικασίες. – Foucher κ. Γαλλίας (1997)

Προσωρινώς κρατούμενοι Ιδιαίτερη η σημασία των ευκολιών εδώ. ‘Αναγκαίες ευκολίες’: συνθήκες κράτησης που να επιτρέπουν στον κατηγορούμενο να διαβάσει και να γράψει με ένα βαθμό συγκέντρωσης. Σωματική και ψυχική κόπωση των κατηγορουμένων κρίθηκε ότι υπονόμευσε το δίκαιο χαρακτήρα της πολύ σημαντικής δίκης που ακολούθησε αμέσως μετά. – Barbera, Messegue and Jabardo κ. Ισπανίας (1988)

Άρθρο 6 παρ. 3 (γ) : το δικαίωμα υπεράσπισης με ή χωρίς συνήγορο «Ειδικώτερον , πας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα: γ) όπως υπερασπιση ο ίδιος εαυτόν ή αναθέση την υπεράσπισήν του εις συνήγορον της επιλογής του , εν η δε περιπτώσει δεν διαθέτει τα μέσα να πληρώση συνήγορον να τω παρασχεθή τοιούτος δωρεάν , όταν τούτο ενδύκνειται υπό του συμφέροντος της δικαιοσύνης.»

Άρθρο 6 παρ. 3 (γ) : το δικαίωμα υπεράσπισης με ή χωρίς συνήγορο 3 ειδικότερα δικαιώματα: Α) Αυτοπρόσωπη παράσταση και υπεράσπιση Β) Παράσταση με συνήγορο Γ) Δωρεάν νομική συνδρομή – προϋπόθεση: το συμφέρον της δικαιοσύνης

Άρθρο 6 παρ. 3(γ) : το δικαίωμα υπεράσπισης με ή χωρίς συνήγορο Άρθρο 6 παρ. 3(γ) : το δικαίωμα υπεράσπισης με ή χωρίς συνήγορο Τρόπος άσκησής τους δεν προκύπτει από την γραμματική διατύπωση Τα συμβαλλόμενα κράτη επιλέγουν τα μέσα για την διασφάλισή τους Το Δικαστήριο ελέγχει κατά πόσο ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της δίκαιης δίκης

Α . Το δικαίωμα σε αυτοπρόσωπη παράσταση Correia De Matos κ. Πορτογαλίας (2002) Καταρχήν δικαίωμα να υπερασπιστεί ο ίδιος τον εαυτό του Σύνδεση με το δικαίωμα για παράσταση και συμμετοχή στην δίκη ΟΧΙ απόλυτο– εθνική νομοθετική πρόβλεψη υποχρεωτικής νομικής εκπροσώπησης σε ορισμένες περιπτώσεις

Β. Παράσταση με συνήγορο Ειδικότερη εγγύηση της αρχής της δίκαιης δίκης Δικαίωμα επιλογής του κατηγορουμένου˙ υφίστανται περιορισμοί (Croissant κ. Γερμανίας, 1980) Επιτροπή και ΕΔΔΑ – σε τρεις κατηγορίες υποθέσεων

1. Πραγματική υπεράσπιση και ερήμην αποφάσεις 1. Πραγματική υπεράσπιση και ερήμην αποφάσεις Πραγματική υπεράσπιση Artico κ. Ιταλίας (1980) ΕΣΔΑ προστασία πρακτικών και αποτελεσματικών δικαιωμάτων Λήψη θετικών μέτρων προστασίας Συμπαράσταση Διορισμός Αναφορά στο συμφέρον της δικαιοσύνης

1. Πραγματική υπεράσπιση και ερήμην αποφάσεις 1. Πραγματική υπεράσπιση και ερήμην αποφάσεις Ερήμην αποφάσεις Poitrimol κ. Γαλλίας (1993)/ Colozza κ. Ιταλίας (1985) δικαίωμα παράστασης δικαίωμα υπεράσπισης Μη άσκηση του 1ου δεν συνεπάγεται έκπτωση από το 2ο

2. Διορισμός συνηγόρου όταν επιβάλλεται από το συμφέρον της δικαιοσύνης Artico κ. Ιταλίας (1980) Καταρχήν συνδέεται με το δικαίωμα σε δωρεάν νομική συνδρομή Διασταλτική ερμηνεία: κρίσιμο κριτήριο σε κάθε περίπτωση υπεράσπισης

3. Εμπιστευτικός χαρακτήρας της επικοινωνίας με τον δικηγόρο Ocalan κατά Τουρκίας (1999) Ευρωπαϊκός μηχανισμός κατοχύρωσης της αρχής της δίκαιης δίκης Επικοινωνία συνηγόρου-κατηγορουμένου χωρίς την παρουσία τρίτων Περιορισμοί για «εύλογη αιτία»

Παράσταση με συνήγορο στο στάδιο προδικασίας Saldouz κ. Τουρκίας (2008) Κρίσιμες δηλώσεις κατά την αστυνομική προανάκριση δικαίωμα νομικής συνδρομής Περιορισμοί για «επιτακτικούς λόγους» Εξέταση του συνόλου της διαδικασίας Ανήλικοι κατηγορούμενοι Ενοχοποιητικές δηλώσεις συνεκτιμώνται- ΟΧΙ μέσο καταδίκης

Γ. Το δικαίωμα σε δωρεάν νομική συνδρομή Twalib κ. Ελλάδος (1998) Σωρευτικά δύο προϋποθέσεις : 1. Η οικονομική αδυναμία του κατηγορουμένου 2. Το συμφέρον της δικαιοσύνης

1. Η οικονομική αδυναμία του κατηγορουμένου Καταρχήν οι εθνικές αρχές εξετάζουν την συνδρομή της Δικαστήριο ελέγχει για τυχόν αυθαίρετες αποφάσεις

2. Το συμφέρον της δικαιοσύνης Δεν απαιτείται απόδειξη διαφορετικής έκβασης της πορείας της δίκης, αν είχε παρασχεθεί συνήγορος Τυχόν νομικές γνώσεις δεν απαλλάσσουν από την υποχρέωση νομικής συνδρομής

Η πρακτική και αποτελεσματική υπεράσπιση Οι υποχρεώσεις του κράτους ΔΕΝ εξαντλούνται στον διορισμό συνηγόρου Λήψη θετικών μέτρων Ευθύνη των κρατικών αρχών

Άρθρο 6 παρ. 3(δ): Το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων «Ειδικώτερον, πας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα: δ) να εξετάση ή ζητήση όπως εξετασθώσιν οι μάρτυρες κατηγορίας και επιτύχη την πρόσκλησιν και εξέτασιν των μαρτύρων υπερασπίσεως υπό τους αυτούς όρους ως των μαρτύρων κατηγορίας.»

Άρθρο 6 παρ. 3(δ): Το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων Έκφανση της αρχής της ισοπλίας Σκοπός: εξασφαλίζει τη δυνατότητα του κατηγορουμένου να μπορεί να αμφισβητήσει τις κατηγορίες εις βάρος του

Άρθρο 6 παρ. 3(δ): Το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων 3 ειδικότερα δικαιώματα: Να εξετάζει ή να ζητά να εξετάσει τους μάρτυρες κατηγορίας Να καλεί μάρτυρες της επιλογής του Να εξετάζονται μάρτυρες κατηγορίας και υπεράσπισης υπό τους ίδιους όρους

Άρθρο 6 παρ. 3(δ): Το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων Έλεγχος ΕΔΔΑ: Διαδικασία εξέτασης μαρτύρων + δίκαιος χαρακτήρας ΟΧΙ έλεγχος μαρτυρικών καταθέσεων – νομιμότητα αποδεικτικών μέσων είναι ζήτημα εσωτερικού δικαίου (Gäfgen κ. Γερμανίας, 2010)

Έννοια “Μάρτυρα” Αυτόνομη έννοια – Kostovski κ. Ολλανδίας (1989): Κάθε πρόσωπο, του οποίου η κατάθεση παρουσιάστηκε ενώπιον του δικαστηρίου και ελήφθη υπόψη από το τελευταίο Vidgen κ. Ολλανδίας (2012)  και επιβαρυντική κατάθεση του συγκατηγορούμενου

Άρθρο 6 παρ. 3(δ): Το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων Al-Khawaja and Tahery κ. Η.Β. (2011) Αρχή της αντιδικίας: Όλα τα αποδεικτικά μέσα ενώπιον του κατηγορουμένου σε δημόσια ακρόαση + δυνατότητα αμφισβήτησης

Άρθρο 6 παρ. 3(δ): Το δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων Επιμέρους κανόνες: Σοβαρός λόγος για μη εμφάνιση ή ανωνυμία μάρτυρα Κανόνας περί αποκλειστικού ή αποφασιστικού αποδεικτικού μέσου

Σοβαρός λόγος για μη εμφάνιση ή ανωνυμία μάρτυρα Κατ’ αρχήν, αντιμετωπίζονται κατά τον ίδιο τρόπο, βλ. όμως και Van Mechelen κ. Ολλανδίας (1997) ΘΑΝΟΝΤΕΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ, που έχουν καταθέσει – διαβάζεται η δήλωσή τους ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ– λήψη μέτρων από αρχές για ανεύρεσή του Σε περίπτωση φόβου του μάρτυρα

Σοβαρός λόγος για μη εμφάνιση ή ανωνυμία μάρτυρα 3)Φόβος : λόγω απειλών – δε λαμβάνεται υπόψη η μαρτυρία Λόγω γενικότερου αισθήματος φόβου – εφόσον δεν είναι υποκειμενικός

Κανόνας περί αποκλειστικού ή αποφασιστικού αποδεικτικού μέσου Αποκλειστικό = μοναδικό Αποφασιστικό = καθοριστικό για ένδειξη ενοχής Κατ’ αρχήν, η αποδοχή μιας τέτοιας κατάθεσης, θίγει τα υπερασπιστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου

Κανόνας περί αποκλειστικού ή αποφασιστικού αποδεικτικού μέσου ΌΧΙ ανελαστική εφαρμογή του κανόνα Παροχή αντισταθμιστικών παραγόντων Λόγος: η μη εμφάνιση ή ανωνυμία, αποτελεί περιορισμό των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου

Ειδικές περιπτώσεις Θύματα σεξουαλικών αδικημάτων (S.N. Κ. Σουηδίας, 2002) Μάρτυρες που απολαμβάνουν οφέλη από την κατάθεσή τους – crown witnesses (Vidgen κ. Ολλανδίας, 2012)

Άρνηση κλήσης ή εξέτασης μάρτυρα ΟΧΙ ΚΛΗΣΗ ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΜΑΡΤΥΡΩΝ Ο κατηγορούμενος πρέπει να αποδείξει ότι η άρνηση θίγει το δίκαιο χαρακτήρα της δίκης – Engel κ. Ολλανδίας (1976)

Άρθρο 6 παρ. 3(ε): Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας «Ειδικώτερον, πας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα : ε) να τύχη δωρεάν παραστάσεως διερμηνέως, εάν δεν εννοεί ή δεν ομιλεί την χρησιμοποιουμένην εις το δικαστήριον γλώσσαν.»

Άρθρο 6 παρ. 3(ε): Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας Παροχή σε αυτόν που δε γνωρίζει ή δεν κατανοεί τη γλώσσα της διαδικασίας ΟΧΙ αξίωση παροχής διερμηνείας σε άλλη γλώσσα π.χ. εθνικής μειονότητας στην οποία ανήκει ο αιτών. ΟΧΙ παροχή απαραίτητα στη μητρική αλλά και σε γλώσσα που κατανοεί

Άρθρο 6 παρ. 3(ε): Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας Kamasinski κ. Αυστρίας (1989) – δικαίωμα ακροάσεως ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ κατανόηση γλώσσας μόνο από συνήγορο Εφαρμογή και στο στάδιο της προδικασίας + μετάφραση κρίσιμων εγγράφων –πληρέστερη κατανόηση των κατηγοριών

Άρθρο 6 παρ. 3(ε): Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας Διερμηνέας και ΟΧΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ –μετάφραση μόνο των απαραίτητων (π.χ. κατηγορητήριο – σχέση και με άρθ. 6 παρ.3(α) ΕΣΔΑ) Απλή περίληψη όσων ειπώθηκαν - επαρκής

Άρθρο 6 παρ. 3(ε) ΕΣΔΑ: Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας Cuscani κ. Η.Β. (2002) Θετικές υποχρεώσεις – Ο εθνικός δικαστής εξετάζει: Αν χρειάζεται διορισμός διερμηνέα Αν είναι επαρκείς οι παρεχόμενες υπηρεσίες διερμηνείας

Άρθρο 6 παρ. 3(ε) ΕΣΔΑ: Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας Luedicke, Belkacem and Koç κ. Γερμανίας (1978) Δωρεάν παροχή διερμηνείας ΑΠΑΛΛΑΓΗ σε κάθε περίπτωση

Άρθρο 6 παρ. 3(ε): Το δικαίωμα σε παροχή δωρεάν διερμηνείας ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ: αντίθετο στο γράμμα και το σκοπό της διάταξης Περιορισμός σε ορισμένο χρονικό σημείο Πιθανόν να έθιγε το δίκαιο χαρακτήρα δίκης, αν ο κατηγορούμενος δε ζητούσε διερμηνεία, λόγω οικονομικής αδυναμίας

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας! Αλκίνοος Στέλιος Θεοδόσης Παληάς Κωνσταντίνα Τζουμάκα Κατερίνα Δασκαλοπούλου