ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ Χ. ΦΟΥΝΤΖΟΥΛΑ

Αποστείρωση (sterilisation) Η πλήρης εξάλειψη ή καταστροφή των μικροοργανισμών (βλαστικών μορφών) και των σπόρων τους. εξασφαλίζει την καταστροφή των σπορογόνων βακτηρίων (π.χ. Clostridium botulinum, clostridium tetani, κ.ά), με εξαίρεση τα πρωτεϊνικά μολυσματικά μόρια (prions) μολυσμένα αντικείμενα μιας χρήσης (σύριγγες, βελόνες, τρυβλία καλλιεργειών) πριν την απόρριψη και επαναχρησιμοποιούμενα αντικείμενα (γυάλινα σκεύη, λαβίδες, κ.ά) Ικανοποιητική θεωρείται όταν στο μέσο του χρόνου ενός κανονικού κύκλου αποστείρωσης γίνεται μείωση >6 log cfu των πλέον ανθεκτικών σπόρων (cfu= colony forming unit και είναι η μέτρηση για ζωντανά μικροβιακά κύτταρα).

cfu: colony forming unit Five ml of Bacterial Culture is added to 45 ml of sterile diluent. From this suspension, two serial, 1/100 dilutions are made, and 0.1 ml is plated onto Plate Count Agar from the last dilution. After incubation, 137 colonies are counted on the plate. Calculate CFU/mL of the original Sample? Answer: First thing we need to know is the Dilution Factor, or how much the original sample is diluted: here Initially 5mL in 45mL = Final Volume / Sample volume = 50/5 = 10. Then two serial dilutions of 1/100. Total Dilution Factor = 10 * 100 *100 = 10^5 CFU/mL = cfu/ml = (no. of colonies x dilution factor) / volume of culture plate = (137 * 10^5)/0.1 =1.37*10^8 So Total colony forming units = 1.37*10^8 CFU/mL Converting CFU/mL to Log value For example, Total colony forming units = 1.37*10^8 CFU/mL and you want to convert it into Log value, Just take Log(CFU/mL) Here, log (1.37*10^8) = 8.13924922. Useful for expressing log reduction of microbes / biologic log reduction.

Αποστείρωση Φυσικά μέσα αποστείρωσης Χημικά μέσα αποστείρωσης Ξηρή θερμότητα Υγρή θερμότητα Ακτινοβολία Χημικά μέσα αποστείρωσης

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Ξηρή Θερμότητα Θερμική καταστροφή των μικροοργανισμών με οξείδωση Θερμός αέρας - Ξηρός κλίβανος αποστείρωσης Θερμοστάτης Χρονόμετρο Θερμόμετρο Πλεονεκτήματα: Μεγάλη διεισδυτική ικανότητα. Τα υλικά δε διαβρώνονται. Μειονεκτήματα: Μεγάλη χρονική διάρκεια έκθεσης. Μόνο αποστείρωση γυάλινων σκευών ή μεταλλικών εργαλείων (1700 - 3000 C).

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Ξηρή Θερμότητα Ερυθροπυράκτωση Καύση πάνω σε φλόγα μικρών μεταλλικών εργαλείων (λαβίδες, νυστέρια, μικροβιολογικοί κρίκοι, κ.ά) που χρειάζονται συχνή αποστείρωση.

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Ξηρή Θερμότητα Αποτέφρωση Καταστροφή, με πλήρη καύση, μολυσμένων υλικών με αίμα και άλλα βιολογικά υγρά, πριν την ταφή τους στο έδαφος. θ ~ 10000C Ο όγκος των αποριμμάτων μειώνεται κατά 95%. Λανθασμένη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε εκπομπή παθογόνων μικροβίων στον καπνό. Περιεκτικότητα αποβλήτων σε πλαστικά υλικά > 20% μειώνει την απόδοση της καύσης. Απαιτείται άδεια από τις τοπικές αρχές και προβλέπεται υγειονομική ταφή της τέφρας, σε επιλεγμένες, φυλασσόμενες περιοχές.

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Ξηρή Θερμότητα

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Υγρή Θερμότητα Θερμική καταστροφή των μικροοργανισμών με μη αναστρέψιμη πήξη των δομικών πρωτεϊνών του βακτηριακού κυττάρου, με την παρουσία του νερού. Πλεονεκτήματα: Η καλύτερη μορφή αποστείρωσης (ταχύτερη και αποτελεσματικότερη της ξηρής θερμότητας). Συνθήκες θερμοκρασίας και χρόνου χαμηλότερες εκείνων του ξηρού κλιβάνου. Ατμός υπό πίεση. Τυνδαλισμός. Βρασμός

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Υγρή Θερμότητα Κλίβανος αποστείρωσης με ατμό υπό πίεση P = 3 atm θ = 1320C T = 30 min Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη και αξιόπιστη μορφή αποστείρωσης. Επαναχρησιμοποιούμενα μολυσμένα σκεύη και εργαλεία, υλικά ευαίσθητα σε υψηλές θερμοκρασίες. Αποτελεσματικότερη αποστείρωση: Ξηρός κορεσμένος ατμός απουσία αέρα Κατάλληλη θερμοκρασία, ανάλογα με το είδος και το βαθμό της μόλυνσης. Πίεση ανάλογη με την θερμοκρασία. Επαρκής χρόνος διατήρησης των συνθηκών θερμοκρασίας και πίεσης για την καταστροφή των μικροβίων. Ατμοκλίβανος ή αυτόκαυστο

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Υγρή Θερμότητα Τυνδαλισμός Μορφή κλασματικής αποστείρωσης. 800 - 1000 C, για 30 min για τρεις συνεχείς ημέρες, με περιόδους επώασης ενδιάμεσα. Πλεονεκτήματα: Υλικά ευαίσθητα σε υψηλές θερμοκρασίες (θρεπτικά υλικά, καλλιέργειες βακτηρίων, κ.ά). Μειονεκτήματα: Χρονοβόρα και μη αξιόπιστη μέθοδος για την καταστροφή των σπόρων.

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Υγρή Θερμότητα Βρασμός Απλή και αρκετά αποτελεσματική μέθοδος για την καταστροφή των βλαστικών μορφών των μικροβίων. θmax =1000 C, για 10-30 min. Πλεονεκτήματα: Δεν απαιτείται ειδικός εξοπλισμός. Μειονεκτήματα: Μη πρακτική μέθοδος για καθημερινή χρήση. Μη αξιόπιστη σποροκτόνος δράση.

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Αποστείρωση με ακόρεστους χημικούς ατμούς (chemiclave) Παρόμοια με αυτόκαυστο. Αντί απεσταγμένου νερού, χρησιμοποιείται μίγμα από αλκοόλη, φορμαλδεΰδη, ακετόνη και απεσταγμένο νερό. θmax =1310 C, P= 20 psi για 10-30 min. Πλεονεκτήματα: ο μικρός κύκλος αποστείρωσης η μη πρόκληση βλάβης στα μεταλλικά εργαλεία η διεισδυτικότητα των ατμών φορµαλδεΰδης. Μειονεκτήματα: η καταστροφή των θερμοευαίσθητων εργαλείων. η διακοπή του κύκλου αποστείρωσης, εφόσον τα εργαλεία είναι υγρά. η έντονη οσμή από τους ατμούς φορµαλδεΰδης

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Ακτινοβολία Χρησιμοποιείται κυρίως για την αποστείρωση χώρων, συσκευών αλλά και ευαίσθητων επαναχρησιμοποιούμενων αναλωσίμων υλικών, όπως γάζες, σύριγγες, καθετήρες, εγγλυφίδες, ράμματα, ουροσυλλέκτες κ.ά. Χρησιμοποιούνται : ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ακτινοβολία-γ, ακτινοβολία-Χ) μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ακτινοβολία UV)

Φυσικά μέσα αποστείρωσης – Ακτινοβολία Ιοντίζουσες ακτινοβολίες εκπέμπονται από κατάλληλα διαμορφωμένες κάμερες (Ακτινοβολία γ από πηγή Κοβαλτίου-60 (60Co) έχει μεγάλη διαπεραστική ικανότητα για αντικείμενα μιας χρήσης (σύριγγες, τρυβλία, ...), για επιδεσμικό υλικό, για φάρμακα θερμοευαίσθητα. τεχνική δραστική έναντι πολλών βακτηριακών ειδών και ιών, αλλά παρουσιάζει το μειονέκτημα να μην προσβάλλει εύκολα τον ιό της ανοσοανεπάρκειας (HIV) και τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV). Ειδικά, ο HIV απαιτεί δόσεις γ-ακτινοβολίας άνω των 2 Χ 105 rads και Χ ακτινοβολίας άνω των 5 Χ 103 Joules/m2 για να καταστραφεί (Favero & Garner, 1986). Μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (λάμπες Η2 και Hg): 200-280 nm έλεγχος αερογενών λοιμώξεων σε νοσοκομεία, βιομηχανία παρασκευής τροφίμων, μικροβιολογικά εργαστήρια Η άριστη δράση της ακτινοβολίας είναι σε μήκος κύματος 260nm, στο οποίο απορροφούν οι βάσεις του πυρηνικού οξέος. Όταν οι μικροοργανισμοί εκτεθούν στο μήκος κύματος αυτό φονεύονται αφού υφίστανται μεταλλάξεις.

Χημικά μέσα αποστείρωσης Απολύμανση (disinfection) η εξάλειψη ή μείωση ≥ 3 log cfu (τουλάχιστον 1000 φορές) παθογόνων και δυνητικά παθογόνων μικροοργανισμών, όχι όμως των σπόρων τους, από αντικείμενα ή επιφάνειες. Ικανοποιητικό όριο η μείωση κατά: 5 log σε 5 min για βακτήρια και 4 log σε 5 min για ιούς Αντισηψία (antisepsis) η με χημικά μέσα καταστροφή των παθογόνων και δυνητικά παθογόνων μικροβίων, που βρίσκονται μέσα ή πάνω σε ζωντανό ιστό (δέρμα). Οι απολυμαντικές ουσίες είναι κατάλληλες για απολύμανση χώρων και αντικειμένων, αλλά γενικώς είναι τοξικές για το δέρμα και τους βλεννογόνους. Οι αντισηπτικές ουσίες χρησιμοποιούνται για την καταστροφή και αναστολή της ανάπτυξης παθογόνων κυρίως μικροοργανισμών σε ζωντανούς ιστούς.

Χημικά μέσα αποστείρωσης Ιδιότητες απολυμαντικού-αντισηπτικού προϊόντος Ευρύ αντιμικροβιακό φάσμα Να δρα όσο το δυνατόν ταχύτερα Η δραστικότητά του να μην επηρεάζεται από την παρουσία ανόργανων και οργανικών ουσιών Να αναμιγνύεται και να διαλύεται εύκολα στο νερό Να μην είναι τοξικό και ερεθιστικό στους ιστούς Να μην προσβάλλει τα αντικείμενα για απολύμανση Να είναι σταθερό στις επιδράσεις της θερμοκρασίας και του φωτός κατά την αποθήκευσή του Να είναι σχετικά φθηνό και εύκολο στη χρήση Να μην έχει δυσάρεστη οσμή και γεύση Οι μικροοργανισμοί να μην αναπτύσσουν εύκολα αντοχή σ’ αυτό

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Μηχανισμός δράσης Κυτταρικό τοίχωμα και κυτταροπλασματική μεμβράνη. Σε υψηλές συγκεντρώσεις (70%) η αιθυλική αλκοόλη προκαλεί πήξη των πρωτεϊνών και με αυτό τον τρόπο καταστρέφει τα βακτήρια. Αραιά διαλύματα απολυμαντικών (φαινόλες, αλδεΰδες, αλκοόλες) είναι δυνατόν να προκαλέσουν λύση του κυτταρικού τοιχώματος, ιδίως στα Gram-θετικά βακτήρια. Οι ουσίες αυτές προκαλούν αλλαγή στη διαπερατότητα της μεμβράνης ή αλλαγή του ηλεκτρικού δυναμικού της και δρουν στα ένζυμα της και ειδικά στις σουλφυδριλικές ομάδες.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Μηχανισμός δράσης Κυτταρόπλασμα. Προκαλούν αποικοδόμηση των πρωτεϊνών των ενζύμων και των νουκλεϊνικών οξέων και σε υψηλές συγκεντρώσεις πήξη του πρωτοπλάσματος. Δρουν επίσης στα ριβοσώματα, αναστέλλοντας την σύνθεση πρωτεϊνών. Ένζυμα και μεταβολικές λειτουργίες. Ορισμένα βαρέα μέταλλα ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις (χαλκός, άργυρος, υδράργυρος) αντιδρούν με τις σουλφυδριλικές ομάδες των ενζύμων και προκαλούν αλλαγές στις δομές των πρωτεϊνών. Το μονοξείδιο του άνθρακα αναστέλλει τη λειτουργία της κυτταρικής αναπνοής και δρα κατά του ενζύμου κυτοχρωμική οξειδάση, η ουσία 2,4 δινιτροφαινόλη παρεμποδίζει τη φωσφορυλίωση της αναπνευστικής αλυσίδας, και η αντιμυκίνη Α αναστέλλει τη μεταφορά ηλεκτρονίων στην αναπνευστική αλυσίδα των βακτηρίων.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Μηχανισμός δράσης Αναστολή της πρωτεϊνικής σύνθεσης. Ορισμένα αντιβιοτικά αναστέλλουν τη σύνθεση πρωτεϊνών στα προκαρυωτικά βακτήρια. Ο στόχος είναι συνήθως τα ριβοσώματα 50-70S. Τα αντιβιοτικά στρεπτομυκίνη και νεομυκίνη αναστέλλουν την ενσωμάτωση αμινοξέων στα πολυπεπτίδια. Η τετρακυκλίνη εμποδίζει την αντίδραση του αμινοακετυλ-tRNA με τα ριβοσώματα. Η χλωραμφενικόλη αναστέλλει τη δημιουργία πεπτιδικού δεσμού, και χρησιμοποιείται χημειοθεραπευτικά ως αποτελεσματικό βακτηριοστατικό μέσο χωρίς να επηρεάζει τις άλλες μεταβολικές λειτουργίες του κυττάρου. H σύνθεση των νουκλεϊνικών οξέων DNA, RNA επίσης αναστέλλεται από ορισμένα αντιβιοτικά (μιτομυκίνη, ακτινομυκίνη, ριφαμπικίνη).

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Αλκοόλες Η αιθυλική (70-80% υδατικό διάλυμα) και η 2- προπανόλη ή ισοπροπυλική αλκοόλη (60-95% υδατικό διάλυμα) συνήθως χρησιμοποιούνται για αντισηψία σε υγιές δέρμα. Η αντιμικροβιακή δράση τους οφείλεται στη μετουσίωση των πρωτεϊνών, ενώ παράλληλα διαλύουν τα λιπίδια και καταστρέφουν τις μικροβιακές κυτταρικές μεμβράνες. Είναι χαμηλής τοξικότητας, δρουν άμεσα και δε διαβρώνουν τις επιφάνειες. Έχουν γρήγορη αντισηπτική και απολυμαντική δράση στα Gram θετικά και αρνητικά, στους μύκητες και στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Αλκοόλες Η βακτηριοκτόνος δράση τους σχετίζεται με τη συγκέντρωσή τους. Μειωμένη δράση σε συγκεντρώσεις <60% και >90%. Δρουν ιδανικά σε συγκέντρωση 70%, λόγω της περιεκτικότητας σε νερό, το οποίο δρα ενισχυτικά στη μετουσίωση των πρωτεϊνών. Μειονεκτήματα: Δεν καταστρέφουν τους σπόρους των βακτηρίων. Η δραστικότητα στους ιούς εξαρτάται από το είδος των ιών. Αφυδατώνουν το δέρμα και προκαλούν ερεθισμό σε επαφή με τα μάτια. Είναι εύφλεκτες.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Φαινόλες Χρησιμοποιούνται τα αλκυλιωμένα παράγωγά τους ή συνδυασμοί με απορρυπαντικά για απολύμανση επιφανειών. Οι φαινόλες και οι ενώσεις αυτών είναι ισχυροί αντιμικροβιακοί παράγοντες και στις συνήθεις συγκεντρώσεις που χρησιμοποιούνται (1-2%) επεμβαίνουν στην δομή των πρωτεϊνών. Χρόνος εφαρμογής: 10-30 min. Είναι αποτελεσματικές κατά των φυτικών μορφών των βακτηρίων, ορισμένων μυκήτων και ιών, αλλά δεν καταστρέφουν τους σπόρους.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Φαινόλες χλωροξυλενόλη Η χλωροξυλενόλη αποτελεί το 4,8% του συνολικού μείγματος του Dettol, με το υπόλοιπο να αποτελείται από πευκέλαιο, ισοπροπανόλη, καστορέλαιο, σαπούνι και νερό. Το Dettol είναι τοξικό, ερεθιστικό και καυστικό, ιδιαιτέρα όταν είναι αδιάλυτο. Οι φαινόλες που περιέχονται στο Dettol είναι τοξικές για τις γάτες, αφού ο οργανισμός τους δεν μπορεί να τις μεταβολίσει. Η χρήση του Dettol, ως παράγοντα για την καταπολέμηση των παρασίτων (σκαθάρι του ζαχαροκάλαμου), απαγορεύτηκε το 2011 στη Δυτική Αυστραλία από το Τμήμα Περιβάλλοντος και Διατήρησης (Department of Environment and Conservation) της κυβέρνησης της.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Φαινόλες Εμπορικές ονομασίες: pHisoHex, Gamophen, Septisol, Turgex, Germa-Medica, Hexachlorophane, Almederm. Περιέχεται σε φαινολικά απορρυπαντικά και σε αντισηπτικά σκευάσματα, υπό μορφή σαπουνιού ή αλοιφών. Χρησιμοποιείται στην αντισηψία του δέρματος. εξαχλωροφαίνη Ουσία χρησιμοποιούμενη στα καλλυντικά ως αντισηπτική και ως αντιβακτηριακή, κυρίως κατά των Gram (+) και, λιγότερο, κατά των Gram (-) μικροοργανισμών. Το εξαχλωροφαίνιο δρα με βραδεία προσκόλληση στο δέρμα, αλλά με παρατεταμένο αποτέλεσμα. Η ουσία αυτή είναι φωτοαλλεργική. Το εξαχλωροφαίνιο απορροφάται από το δέρμα και είναι κυτταροτοξικό (οίδημα εγκεφάλου) ενώ σε συγκεντρώσεις > 6% σε πούδρα προκάλεσε το 1972 στη Γαλλία το θάνατο παιδιών. Για τους λόγους αυτούς, η νομοθεσία στη Βρετανία δεν επιτρέπει την ενσωμάτωση της ουσίας σε ποσοστό > 0,75% ενώ στην Αμερική είναι υποχρεωτική η αναγραφή στην ετικέτα «Προσοχή περιέχει εξαχλωροφαίνιο – Μόνο για εξωτερική χρήση – Ξεπλένεται σχολαστικά».

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Κρεσόλες Εμπορική ονομασία: Lysol Παράγωγα φαινόλης με ισχυρή απολυμαντική δράση. Χρησιμοποιούνται σε μορφή σαπωνούχων διαλυμάτων μόνο για απολύμανση δαπέδων, τουαλετών και μολυσμένων επιφανειών στους υγειονομικούς χώρους. Χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης (1918) και ως προϊόν γυναικείας υγιεινής (δεκαετία 1920)

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Χλώριο Διαλύματα υποχλωριώδους νατρίου (NaClO)- Χλωρίνη περιεκτικότητα από 3% έως 6% χρώμα υποκίτρινο με έντονη οσμή χλωρίου καυστικά για το δέρμα, τα μάτια και τους βλεννογόνους.  υποχλωριώδες ασβέστιο [Ca(ClO)2] απολυμαντική δράση Η δραστικότητα ενός διαλύματος υποχλωριώδους νατρίου εξαρτάται από το χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην παρασκευή και στη χρήση του. Και τούτο γιατί υφίσταται υδρόλυση, σχηματίζοντας υποχλωριώδες οξύ, είτε βρίσκεται σε ανοικτό είτε σε κλειστό δοχείο. Η υδρόλυση είναι, επίσης, συνάρτηση της θερμοκρασίας. Το εμπορικό διάλυμα έχει διάρκεια ζωής (διατηρεί την απολυμαντική του δράση) περίπου 12 έως 24 μήνες, με την προϋπόθεση ότι φυλάσσεται σε θερμοκρασίες δωματίου.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Χλώριο Χρησιμοποιείται σε μορφή αραιού υδατικού διαλύματος Χλωραμίνη Τ

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Ιώδιο Η δραστικότητά του οφείλεται στην ιδιότητα που έχει να ενώνεται (ιωδιώνει) με την τυροσίνη (αμινοξύ), καταστρέφοντας τις πρωτεΐνες των μικροβίων. Καταστρέφει τα βακτήρια, το μυκοβακτηρίδιο φυματίωσης, ενώ ελαττώνει τον αριθμό των μυκήτων και των ιών. Στο εμπόριο κυκλοφορούν: το βάμμα του ιωδίου που είναι αλκοολικό διάλυμα ιωδίου/ ιωδιούχου καλίου και τα ιωδοφόρα, η ιωδιούχος ποβιδόνη που διατίθεται σε δύο μορφές: Η ιωδιούχος ποβιδόνη 7,5% (Betadine, Didadine, Videne, Pho-raid). Η ιωδιούχος ποβιδόνη κατά την επαφή της με τους ιστούς απελευθερώνει βαθμιαία ιώδιο. Το αλκοολικό διάλυμα ιωδιούχου ποβιδόνης 10%. Εξαχνούμενο ιώδιο

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Σύγκριση αλογονούχων Τα ιωδιούχα παρουσιάζουν μεγάλο αντιμικροβιακό φάσμα. είναι δραστικά σε μικρό χρόνο, οικονομικά, με παρατεταμένη δραστικότητα και με λίγες παρενέργειες. παρουσιάζουν το μειονέκτημα ότι δεν μπορούν να αποστειρώσουν, είναι ασταθή σε υψηλές θερμοκρασίες, το διάλυμα πρέπει να παρασκευάζεται καθημερινά ενώ απενεργοποιείται από νερό μεγάλης σκληρότητας και από τις αλκοόλες. Μεταξύ των μειονεκτημάτων τους είναι και η ιδιότητά τους να χρωματίζουν τις επιφάνειες, τις οποίες και οξειδώνουν ταχύτατα. Τα χλωριούχα εμφανίζουν ταχεία μικροβιοκτόνο δράση, ενώ είναι σποροκτόνα μόνο σε υψηλές συγκεντρώσεις. Είναι οικονομικά, αλλά απαιτείται καθημερινή παρασκευή του διαλύματος, ενώ η δράση του περιορίζεται από την ύπαρξη οργανικού φορτίου. διαβρώνουν τα μέταλλα, τα πλαστικά και τον ιματισμό, έχουν έντονη οσμή και είναι ερεθιστικά για το δέρμα και τα μάτια.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου χλωριούχο αλκυλβενζαλκόνιο χλωρεξιδίνη Είναι κατιοντικά επιφανειοδραστικά απορρυπαντικά π.χ. χλωριούχο αλκυλβενζαλκόνιο. Δρουν με αδρανοποίηση των ενζύμων παραγωγής ενέργειας, με μετουσίωση των πρωτεϊνών και με διάσπαση της κυτταρικής μεμβράνης. Βακτηριοστατικά, μυκητοστατικά, σποροστατικά και αναστέλλουν τα φύκη. Βακτηριοκτόνα σε μεγάλες συγκεντρώσεις για gram-θετικά βακτήρια και μετρίως δραστικά για gram-αρνητικά βακτήρια και μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Λιπόφιλοι ιοί αδρανοποιούνται. Η χλωρεξιδίνη δεν έχει δράση έναντι μη λιπόφιλων ιών (ροταϊός, αδενοϊός, εντεροϊός, κλπ.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου Δεν είναι φυματιοκτόνα ή σποροκτόνα, δεν αδρανοποιούν τους υδρόφιλους ιούς. Αδρανοποιούνται από τα ανιοντικά καθαριστικά (σαπούνια), από πολλά μη ιοντικά απορρυπαντικά και από ιόντα Ca2+, μαγνησίου, τρισθενούς σιδήρου και αργιλίου. Χρησιμοποιούνται για εξυγίανση επιφανειών (δαπέδων, τραπεζών κλπ), αλλά δε συνιστώνται από διεθνείς οργανισμούς, λόγω των παραπάνω μειονεκτημάτων. Ως συντηρητικά και αντιμικροβιακά σε κοσμητικά προϊόντα, σαπούνια, κρέμες σώματος, προϊόντα περιποίησης δέρματος. Ανεπιθύμητες ενέργειες: ερυθρότητα και εγκαύματα δέρματος, σπανίως εμφάνιση άσθματος. Η χαμηλή τοξικότητά τους, οδήγησε στην χρήση τους σαν εξυγιαντικά των μέσων παραγωγής τροφίμων.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Αλδεΰδες γλουταραλδεΰδη και φορμαλδεΰδη υψηλή και ευρεία αντιμικροβιακή δράση (gram θετικά και αρνητικά βακτήρια, μύκητες, μυκοβακτηρίδια, σπόρους βακτηρίων και ιούς) είναι σποροκτόνα σε θερμοκρασία δωματίου (μετά την παρέλευση 6-10 ωρών) προκαλούν μέτρια διάβρωση, διαπερνούν το αίμα, το πύον και τα οργανικά ξέσματα έχουν μεγάλο χρόνο ζωής είναι σχετικά ακίνδυνα για πλαστικά και λάστιχα χρησιμοποιούνται ως απολυμαντικά ή αποστειρωτικά εργαλείων. Γλουταραλδεΰδη (χρησιμοποιείται σε διάλυμα 2%) Φορμαλδεΰδη (χρησιμοποιείται με τη μορφή υγρού ή ατμών φορμόλης)

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Αλδεΰδες δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν ως αντισηπτικά ούτε προτείνονται για απολύμανση επιφανειών εμφανίζονται πολύ ερεθιστικά για τους ιστούς έχουν ισχυρή αλλεργιογόνο δράση αποτελούν πηγές εκπομπής μεγάλων ποσοτήτων πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs/Volatile Organic Compounds) αποχρωματίζουν τα διάφορα μέταλλα ο χρόνος ζωής τους εξαρτάται από το οργανικό φορτίο η αραίωσή τους αυξάνει την οξειδωτική τους ικανότητα. Κατά το πρόσφατο παρελθόν και στην προσπάθεια να αντικατασταθεί η γλουταραλδεΰδη, η οποία είναι μεν αποτελεσματική αλλά επικίνδυνη για τη γενική υγεία των εργαζομένων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, προτάθηκε η χρήση της OPA, δηλαδή της ορθο-φθαλαλδεΰδης, η οποία παρουσιάζει σημαντική μικροβιοκτόνο δραστηριότητα και παράλληλα είναι λιγότερο επιβλαβής για το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Αλδεΰδες Φορμαλίνη ή φορμόλη Κορεσμένο υδατικό διάλυμα μεθανάλης, που περιέχει 40% κατ' όγκο και 37% κατά βάρος μεθανάλη, ονομάζεται «100% φορμαλίνη». Φορμόλη ή μεθανοδιόλη Σε χημική ισορροπία με μια σειρά διαφόρων ολιγομερών, μια ισορροπία που εξαρτάται από την αρχική συγκέντρωση της μεθανάλης και από τη θερμοκρασία. Σε διάλυμα φορμαλίνης συνήθως προστίθεται και μια μικρή ποσοτητα ενός σταθεροποιητή, όπως η μεθανόλη, που παρεμποδίζει την οξείδωση και τον πολυμερισμό της μεθανάλης. Μια τυπική εμπορικού βαθμού φορμαλίνη μπορεί να περιέχει 10-12% μεθανάλης και (ίσως) επιπρόσθετα διάφορες μεταλλικές (ή μεταλλοειδείς) προσμίξεις (όπως αρσενικό). Ιδανικές συνθήκες εφαρμογής: 3-27% φορμαλίνη και 70-90% αλκοόλη, χρόνος επαφής 10-30 min, >24 h για την καταστροφή των σπόρων.

Χημικά μέσα αποστείρωσης- Οξείδιο του αιθυλενίου Το χημικά καθαρό οξιράνιο, στις κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος, δηλαδή σε θερμοκρασία 25°C και υπό πίεση 1 atm, είναι άχρωμο, εύφλεκτο αέριο, με (απατηλή) γλυκιά οσμή, παρόμοια με αυτή του αιθέρα, (και αυτό) όταν έχει συγκέντρωση που βρίσκεται (ήδη) σε τοξικά επίπεδα. Όνομα IUPAC Οξιράνιο Άλλες ονομασίες Εποξυαιθάνιο Αιθυλενοξείδιο Οξακυκλοπροπάνιο Το οξιράνιο είναι καρκινογόνο, μεταλλαξιογόνο, ερεθιστικό και αναισθητικό, με ένα παραπλανητικό ευχάριστο άρωμα. Είναι εξαιρετικά εύφλεκτο αλλά και εκρηκτικό, οπότε χρησιμοποιείται και μεταφέρεται ως καταψυγμένο υγρό, για να ελεγχθεί η βλαπτική φύση του. ο απλούστερος ετεροκυκλικός αιθέρας Ως δηλητηριώδες αέριο, που δεν αφήνει ίχνη στα αντικείμενα με τα οποία έρχεται σε επαφή, το χημικά καθαρό οξιράνιο είναι αποστειρωτικό, που χρησιμοποιείται ευρύτατα από νοσοκομεία και από τη βιομηχανία παραγωγής ιατρικού εξοπλισμού, σε αντικατάσταση της χρήσης ατμού σε υλικά που είναι ευαίσθητα στη θερμότητα, όπως οι μίας χρήσης πλαστικές σύριγγες.

Μικροβιοκτόνες ιδιότητες απολυμαντικών και αντισηπτικών ουσιών Βακτήρια Gram θετικά Gram αρνητικά Σπόροι Ιοί Μυκοβακτήρια Μύκητες Ενώσεις χλωρίου +++ ++ + Αλκοόλες 70% (αιθυλική και ισοπροπυλική αλκοόλη) - +- Αλδεΰδες (φορμαλδεΰδη και γλουταραλδεΰδη) Ενώσεις φαινόλης Ενώσεις ιωδίου (βάμμα ιωδίου, ιωδοφόρα) Χλωρεξιδίνη 4% +++: ισχυρή, ++: μέτρια, +: ελαφρά, -: μηδαμινή, +-: εξαρτάται από τον ιό.

Παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα απολυμαντικών και αντισηπτικών ουσιών Ο αριθμός των μικροοργανισμών (όσο μεγαλύτερο το μικροβιακό φορτίο, τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται για ολική καταστροφή των μικροβίων) Η αντοχή των μικροοργανισμών σε διάφορα απολυμαντικά μέσα (μεγαλύτερη αντοχή, με αύξουσα σειρά εμφανίζουν οι σπόροι βακτηρίων, το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, οι ιοί (Poliovirus, Coxsackie), οι μύκητες (candida, aspergillus), οι ιοί (herpes, HIV και τα βακτήρια( staphylococcus, pseudomonas)) Η συγκέντρωση της χημικής απολυμαντικής ουσίας Ο χρόνος επίδρασης της χημικής απολυμαντικής ουσίας

Παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα απολυμαντικών και αντισηπτικών ουσιών Η θερμοκρασία (20-400C), το pH και η σκληρότητα του νερού Η παρουσία οργανικών υλικών (αίμα, κλπ) και απορρυπαντικών ουσιών (μειώνουν τη δράση) Η επιφάνεια επαφής απολυμαντικών- μικροβίων Ο κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικότητας