ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Φ.Π.Ψ. Τομέας Παιδαγωγικής Αντιγόνη-Άλμπα Παπακωνσταντίνου, MSc, PhD Εντεταλμένη Διδασκαλίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η θεματική της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης μπορεί να συνοψιστεί στους ακόλουθους άξονες(Μυλωνάς, 1998:25) : Κοινωνικές ανισότητες στο σχολείο. Σχέση επίδοσης και πορείας στο σχολείο με την κοινωνική προέλευση. Κοινωνική αναπαραγωγή και σχολείο Σχολικοί μηχανισμοί κοινωνικής επιλογής: η αξιολόγηση, οι κατευθύνσεις και τα επίπεδα Κατάρτιση και σχέση της με το είδος και τη θέση εργασίας. Δια βίου εκπαίδευση Οικογένειες και σχολείο: σχέσεις και παιδευτικές πρακτικές

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η θεματική της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης μπορεί να συνοψιστεί στους ακόλουθους άξονες(Μυλωνάς, 1998:26) : Σχολείο και κοινότητα: αλληλοπροσδιορισμοί Εκπαιδευτικοί ως κοινωνική κατηγορία και ως δρώντες μέσα στο σχολείο (πρακτικές) Μαθητές ως κοινωνική κατηγορία και ως δρώντες μέσα στο σχολείο (πρακτικές) Κοινωνικοί προσδιορισμοί (ρητοί και άρρητοι) του αναλυτικού προγράμματος

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Auguste Comte (1798-1857) Η κοινωνία γίνεται αντιληπτή ως ένα αυτόνομο σύστημα με δικούς του νόμους, το οποίο μπορεί να λειτουργεί κατά το πρότυπο των θετικών επιστημών και κυρίως των επιστημών της φύσης. Κοινωνιολογία = Κοινωνική Φυσική = Κοινωνική Στατική + Κοινωνική Δυναμική Πνευματική εξέλιξη των κοινωνιών σύμφωνα με το νόμο των τριών σταδίων: Θεολογικό Μεταφυσικό Θετικιστικό

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Karl Marx (1818-1883) Κοινωνιολόγος που θεώρησε ότι η κοινωνία δεν μπορεί να μελετηθεί παρά μέσα από το ιστορικό, πολιτικό και κυρίως οικονομικό σύστημα που ακολουθεί. Πυλώνας της κοινωνικής πραγματικότητας και του οικονομικού-κοινωνικού συστήματος είναι ο τρόπος που ο άνθρωπος παράγει τα υλικά μέσα να ικανοποιήσει τις ανάγκες του Οικονομική δραστηριότητα = Βάση = Παραγωγικές δυνάμεις + Παραγωγικές σχέσεις Εποικοδόμημα = ιδεολογίες, κανόνες συμπεριφοράς, θρησκεία, φιλοσοφία, τέχνη, επιστήμες, γλώσσα και σκέψη.

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Emile Durkheim (1858-1917) Η κοινωνία είναι μία ιδιότυπη πραγματικότητα, μία ολότητα μεγαλύτερη από το άθροισμα των μελών της. Η έννοια της συλλογικής συνείδησης. «Το σύνολο των πεποιθήσεων και των αισθημάτων που είναι κοινά στο μέσο όρο των μελών της ίδιας κοινωνίας» (Durkheim, 1897:20) Η έννοια του κοινωνικού γεγονότος (fait social). Τα κοινωνικά γεγονότα είναι τρόποι του αισθάνεσθαι, του σκέπτεσθαι και του πράττειν (αντικειμενικοί) που υπάρχουν έξω από το άτομο και έχουν μια δύναμη πίεσης, εξαιτίας της οποίας επιβάλλονται σ’αυτό (Durkheim, 1963:5).

Πώς αναδιαμορφώνονται οι κοινωνικές δομές; ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Emile Durkheim (1858-1917) Τα κοινωνικά γεγονότα είναι «πράγματα» sui generis. Υποβάθμιση της συμμετοχής και του ρόλου του ατομικού υποκειμένου ως δρώντος στην παραγωγή των κοινωνικών φαινομένων. Μακρο-κοινωνιολογικός ντετερμινισμός. Εάν όμως τα κοινωνικά γεγονότα υπάρχουν sui generis πώς αλλάζουν οι κοινωνίες; Πώς αναδιαμορφώνονται οι κοινωνικές δομές;

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Max Weber (1864-1920) Η κοινωνία είναι μία πραγματικότητα ρευστή και πολύπλοκη και επομένως δεν είναι δυνατό να τη γνωρίζουμε πλήρως. Η έννοια του υποκειμενικού νοήματος. «Η συμπεριφορά είναι ανθρώπινη πράξη εάν και εφόσον το άτομο ή τα άτομα συνδέουν με αυτή ένα υποκειμενικό νόημα». Υποκειμενικό νόημα είναι το νόημα που δίνει το ίδιο το άτομο στη συμπεριφορά του (Weber, 1983:66).

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Max Weber (1864-1920) To «κοινωνικό γεγονός» λοιπόν γίνεται αντιληπτό ως το προϊόν της διαντίδρασης εσκεμμένων συμπεριφορών των ατόμων (Μυλωνάς, 1998:14) και για να το ερμηνεύσουμε πρέπει να τοποθετηθούμε στη θέση των δρώντων υποκειμένων και να κατανοήσουμε το νόημα και τη σημασία που τα υποκείμενα αυτά δίνουν στη δράση τους. Κατανοούσα κοινωνιολογία: «η επιστήμη που κατανοεί ερμηνευτικά την κοινωνική συμπεριφορά» (Weber, 1983:66) Η έννοια του ιδεότυπου (idéal type).

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Talcott Parsons (1902-1979) Θεμελιωτής του Δομολειτουργισμού. Ορίζει την Κοινωνιολογία ως Επιστήμη της Κοινωνικής Δράσης Βασικές θεωρητικές έννοιες: το Σύστημα και η Δράση Κοινωνική δράση, είναι εκούσια συμπεριφορά, που αποτελείται από διάφορες μονάδες δράσης, ενσωματωμένες σε υποσυστήματα. Ιεραρχία υποσυστημάτων: Πολιτισμικό υποσύστημα Κοινωνικό υποσύστημα, Υποσύστημα προσωπικότητας Βασικός στόχος του συστήματος είναι να επιβιώσει γι’αυτό και αναπτύσσει λειτουργίες που του το εξασφαλίζουν

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Talcott Parsons (1902-1979) Κάθε άτομο έχει προκαθορισμένη θέση και λειτουργικότητα στην κοινωνία και όλοι αλληλεξαρτώνται για μια επιτυχημένη ροή της κοινωνικής ζωής Η ενότητα και ισορροπία του συστήματος επιτυγχάνεται χάρη στη σταθερότητα της ανθρώπινης δράσης Η σταθερότητα της ανθρώπινης δράσης εξασφαλίζεται με την αφομοίωση του πολιτισμικού συστήματος στο σύστημα της προσωπικότητας Η αφομοίωση αυτή επιτυγχάνεται στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης