Η Μνήμη και η Φυσιολογία της

Μνήμη Είναι η ικανότητα μέσω της οποίας το άτομο με διάφορες νοητικές διεργασίες κατορθώνει να αποθηκεύει και να διατηρεί προς περαιτέρω χρήση τις εμπειρίες του για ένα μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την πρόσκτησή τους, καθώς και να τις αναπαράγει ως αντίδραση σε ειδικά ερεθίσματα. Η μνήμη είναι πολυαισθητηριακή και τα ερεθίσματά της εντυπώνονται μέσω όλων των αισθήσεων. Η πιο ανθεκτική στη λήθη είναι η οσφρητική μνήμη. Ακόμα, πιο ανθεκτική μνήμη προκαλείται υπό καθεστώς έντονης συναισθηματικής διέγερσης.

Μνήμη • Η αφετηρία της μνήμης είναι φυσιολογική, η οποία στη συνέχεια παίρνει ψυχολογική και κοινωνική διάσταση. Η ψυχολογική διάσταση της μνήμης είναι ατομική και αποδίδεται στην ιδιότητα της ανθρώπινης νόησης να αποδίδει πνευματική υπόσταση στις παραστάσεις που προσλαμβάνει. • Η κοινωνική διάσταση της μνήμης είναι η συλλογική μνήμη, η οποία προήλθε από την ανάγκη των ανθρώπων να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να μεταδώσουν στις επόμενες γενεές την εμπειρία τους από το παρελθόν. Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι ο άνθρωπος «θυμάται» με τη μνήμη και με την ιστορία.

Μνήμη και Λήθη Η μνήμη είναι αναπόσπαστα δεμένη με τη λήθη. Η μνήμη και η λήθη αποτελούν, θα λέγαμε, τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Δηλαδή, ενώ μνήμη ονομάζουμε τη δυνατότητα αποθήκευσης και ανάκλησης των πληροφοριών, λήθη είναι η απώλεια των ήδη αποθηκευμένων πληροφοριών.

Μνήμη και Λήθη • Η λήθη είναι φυσιολογική, αφού αποτελεί ένα χαρακτηριστικό της ίδιας της υγιούς μνήμης και δεν υπάρχει ερέθισμα που να καταγράφεται στην ανθρώπινη μνήμη και το οποίο να μην υπόκειται στη διαδικασία της λήθης. • Παθολογική γίνεται η λήθη όταν ξεπερνά κατά πολύ το μέσο όρο της λήθης που εμφανίζουν τα άτομα, ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα στην οποία ανήκουν.

Μνήμη και Λήθη Η απώλεια αυτή των πληροφοριών μπορεί να είναι σταδιακή λόγω του χρόνου που διαμεσολάβησε από την ημερομηνία της πρώτης εγγραφής ή άμεση λόγω ψυχικού ή εγκεφαλικού τραύματος.

Μνήμη και Λήθη Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η λήθη είναι μηχανισμός αυτοπροστασίας της λειτουργίας της ίδιας της μνήμης, αφού αποτελεί ουσιαστικά έναν μηχανισμό επιλογής και διαχείρισης των πληροφοριών που καταγράφτηκαν σε αυτή και ο οποίος την προστατεύει από την υπερφόρτωση με άχρηστες πληροφορίες ή μερικές φορές ακόμα και επικίνδυνες για την ψυχική υγεία αναμνήσεις. Ο Ebbinghaus (1885) μελέτησε πρώτος και παρουσίασε την καμπύλη της λήθης στον άνθρωπο.

Μνήμη και Λήθη Η λήθη μπορεί να προκληθεί με δυο μηχανισμούς: με την εξαφάνιση της πληροφορίας ή με την αδυναμία αλληλεπίδρασής της με άλλες. • Στην πρώτη περίπτωση (evaporation) απαιτείται συνήθως μια περίοδος λίγων ημερών, όπου ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να εμποδίσει την οριστική αποθήκευση της πληροφορίας η οποία μπορεί να είναι ακούσια (π.χ. βιογραφικά γεγονότα) ή εκούσια. • Στη δεύτερη περίπτωση της αλληλεπίδρασης (interference theory), η πληροφορία συνδέεται με ένα προγενέστερο (proactive) ή ένα μεταγενέστερο (retroactive) γεγονός, που εμποδίζει την ανάκλησή της.

Μνήμη και Λήθη • Σε κάθε περίπτωση πάντως το γεγονός που καταγράφεται σαν παθολογικό είναι αυτό της ταχείας λήθης, που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των διαταραχών της μνήμης και ερευνάται με διαδικασίες καθυστερημένης ανάκλησης πληροφοριών. • Ο Freud (1901) θεωρούσε ότι η λήθη στην καθημερινή ζωή προκαλείται από ένα μηχανισμό άμυνας, την απώθηση, που θάβει στο υποσυνείδητο τις συναισθηματικά ενοχλητικές για το «εγώ» μνήμες.

Μνήμη και Λήθη • Ο Bower (1981) διαπίστωσε ότι η διάθεση στην οποία βρισκόμαστε, προσδιορίζει και το είδος των αναμνήσεων. Έτσι, θυμόμαστε πράγματα τα οποία ταιριάζουν με τη διάθεσή μας και αντίθετα έχουμε την τάση να ξεχνούμε εκείνα που δεν ταιριάζουν. • Οι Williams & Hollan (1981) έδειξαν ότι η νοερή επαναδημιουργία του πλαισίου αναφοράς μπορεί να συμβάλλει σε μια επανασυγκρότηση της μνήμης και ανάκτησης των πληροφοριών που έχουν ξεχαστεί.

Είδη Μνήμης • Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τύποι ταξινόμησης της λειτουργίας της μνήμης, οι οποίοι σχετίζονται με το είδος του ερεθίσματος, τη διάρκεια διατήρησης και τη δυνατότητα ανάπλασης του ερεθίσματος κλπ. Ενδεικτικά, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τη μνήμη : Ανάλογα με το ερέθισμα & το είδος της πληροφορίας: • Κιναισθητική • Ακουστική • Οπτική • Οσφρητική • Απτική

Είδη Μνήμης Από ψυχολογικής πλευράς: • Ακούσια ή εκούσια • Ρητή ή άρρητη (άδηλη) • Δηλωτική ή διαδικαστική (μνήμη γεγονότων) Ως προς τη διάρκεια διατήρησης της πληροφορίας: • Βραχυπρόθεσμη • Μακροπρόθεσμη

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση • Όσον αφορά στην ημισφαιρική εξειδίκευση των λειτουργιών της μνήμης, φαίνεται ότι και τα δυο ημισφαίρια ενεργοποιούνται για την απομνημόνευση των πληροφοριών. • Αυτό αποδεικνύεται από τη χαρτογράφηση και άλλων ανθρώπινων λειτουργιών στον εγκέφαλο με σύγχρονες νευροαπεικονιστικές μεθόδους του εγκεφάλου (ΡΕΤ), με το δεξί ημισφαίριο να εμφανίζεται περισσότερο ενεργοποιημένο σε δοκιμασίες ελέγχου της οπτικής μνήμης

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση Το γεγονός όμως ότι ένα ημισφαίριο ενεργοποιείται περισσότερο από το άλλο σε κάποιο συγκεκριμένο μνημονικό έργο, με το αριστερό ημισφαίριο να είναι κυρίως υπεύθυνο για την κωδικοποιημένη εγγραφή και επεξεργασία των λεκτικών πληροφοριών και το δεξιό υπεύθυνο για την επεξεργασία των οπτικών ερεθισμάτων, είχε ήδη αποδειχτεί από τη δεκαετία του 1950 σε μελέτες με στρατιώτες με παλαιά εγκεφαλικά τραύματα.

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση • Σύμφωνα με τη θεωρία της Gestalt, το ίδιο ερέθισμα το συλλαμβάνει αρχικά το δεξιό ημισφαίριο στη σφαιρική ολιστική μορφή του και το επεξεργάζεται το αριστερό ημισφαίριο κατά τρόπο αναλυτικό. • Υποστηρίζεται ακόμα ότι σε φυσιολογικά άτομα η εγγραφή και η κωδικοποίηση της οπτικής πληροφορίας γίνεται ταυτόχρονα με οπτικό (εικονικό) και λεκτικό τρόπο. • Έτσι η αντίσταση στη λήθη των πληροφοριών που εισέρχονται από την οπτική δίοδο γίνεται εντονότερη, αφού συμμετέχουν στην αποθήκευση και τα δυο ημισφαίρια

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση • Έχει αποδειχτεί επίσης από δοκιμασίες ελέγχου λειτουργίας της οπτικής μνήμης σε αρρώστους με βλάβη στο αριστερό ημισφαίριο, ότι υπάρχει μείωση της απόδοσής τους (Loiseau, Strube & Broustet, 1988). To γεγονός αυτό εξηγείται γιατί η λεκτική κωδικοποίηση και επεξεργασία των οπτικών πληροφοριών στο αριστερό ημισφαίριο που έχει υποστεί τη βλάβη, δεν είναι καλή. • Η άποψη που φαίνεται τελικά να επικρατεί είναι ότι τα δυο ημισφαίρια λειτουργούν συνεργατικά και όχι χωριστά, γεγονός που είναι άλλωστε αναγκαίο και για την ενότητα της συμπεριφοράς.

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση • Στη λεκτική π.χ. επικοινωνία οι έννοιες εκφράζονται ως προς την τυπική μορφή του λόγου (σύνταξη, γραμματική, λεξικό) από το αριστερό ημισφαίριο. • Η προσωδία (χρωματισμός φωνής, τόνος), που αντιστοιχεί στο περιεχόμενο του λόγου και εκφράζει ταυτόχρονα τη συναισθηματική κατάσταση του ομιλούντα, δίνεται από το δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου.

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση Τίθεται ακόμα το ερώτημα κατά πόσο η μεγαλύτερη ενεργοποίηση του ενός ή του άλλου ημισφαιρίου καθορίζεται τελικά από το είδος του υλικού-ερεθίσματος ή από τον τρόπο επεξεργασίας, που εξαρτάται από το έργο και από τον τύπο της ζητούμενης απάντησης.

Μνήμη και ημισφαιρική εξειδίκευση • Ο ρόλος της εκπαίδευσης φαίνεται και στο σημείο αυτό να είναι καθοριστικός, αφού έρευνες για τη μουσική αντίληψη έδειξαν ότι επαγγελματίες μουσικοί αναγνωρίζουν καλύτερα τις μελωδίες με ενεργοποίηση του αριστερού ημισφαιρίου, ενώ οι μη μουσικοί με το δεξί ημισφαίριο (Κalat, 1998).

Η φυσιολογία της μνήμης • Oι μετωπιαίοι λοβοί συνδέθηκαν από πολλούς ερευνητές με τη λειτουργία της μνήμης (Luria, 1973). Οι Milner, Petrides & Smith (1985) τόνισαν τη σημασία του μετωπιαίου λοβού στο χρονικό εντοπισμό των γεγονότων. • Ο ιππόκαμπος, ο αμυγδαλοειδής πυρήνας και γενικότερα το ιπποκάμπειο σύμπλεγμα του εγκεφάλου φαίνεται να εμπλέκεται άμεσα σε μνημονικές διαδικασίες και ιδιαίτερα της ρητής ή δηλωτικής μνήμης

Η φυσιολογία της μνήμης • Ο διεγκέφαλος, που περιλαμβάνει τους οπτικούς θαλάμους, τον υποθάλαμο, τον επιθάλαμο και την Τρίτη κοιλία, σχετίζεται επίσης άμεσα με τη μνήμη. Από έλλειψη θειαμίνης (βιταμίνης Β1) προκαλείται συρρίκνωση των νευρώνων και ιδιαίτερα των μαστίων, που αποτελούν τμήμα του υποθαλάμου και τα οποία συνδέονται ανατομικά με τον ιππόκαμπο και του ραχιαίου- έσω πυρήνα, οι νευρώνες του οποίου προβάλλουν στον προμετωπιαίο φλοιό. Η συρρίκνωση των νευρώνων στις περιοχές αυτές προκαλεί το αμνησικό σύνδρομο των Wernicke – Korsakoff με αναδρομική όσο και προδρομική αμνησία και εξασθένηση κυρίως της ρητής μνήμης (Schacter, 1985). Επίσης, υπάρχει δυσκολία στην ανάκληση της χρονικής σειράς των γεγονότων (Shimamura, Janowsky & Squire, 1991).

Η φυσιολογία της μνήμης • Τέλος, βλάβες του αριστερού θαλάμου, προκαλούν - σύμφωνα με πολλούς ερευνητές- διαταραχές της λεκτικής μνήμης, ενώ βλάβες του δεξιού θαλάμου της οπτικο- χωρικής μνήμης (Speedie & Heilman, 1983). • O κροταφικός λοβός, ο προμετωπιαίος φλοιός, ο πρόσθιος εγκέφαλος, τα βασικά γάγγλια, ο βασικός πυρήνας του Meynert, αλλά σύμφωνα με τελευταίες έρευνες και η παρεγκεφαλίδα, παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη μνημονική ικανότητα (Kalat, 1998).

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • H πρώτη θεωρητικά τεκμηριωμένη προσέγγιση για το βιολογικό υπόβαθρο και το μηχανισμό της μάθησης έγινε από τον Donald Hebb το 1949. • Αυτός υποστήριξε ότι η λειτουργία της μάθησης στηρίζεται στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των συνάψεων των εγκεφαλικών νευρώνων, η οποία προκαλείται χάρη στην ταυτόχρονη δραστηριότητα και διέγερση των μετασυναπτικών και προσυναπτικών νευρώνων.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης Δηλαδή όταν ένας νευράξονας ενός νευρώνα Α πυροδοτεί συνεχώς το νευρικό κύτταρο Β, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται η ικανότητα του Α να διεγείρει και στο μέλλον το κύτταρο Β.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Όταν μάλιστα ο νευράξονας Α συχνά πυροδοτείται ταυτόχρονα με έναν άλλο νευράξονα Γ, τότε η συνδυαστική επίδραση των δυο πάνω στον Β επιφέρει αύξηση της διεγερσιμότητας του Β σαν απάντηση στον Α, κατά τα πρότυπα δηλαδή της κλασσικής εξαρτημένης μάθησης, (όπου ο νευράξονας Γ π.χ. είναι υπεύθυνος για το εξαρτημένο ερέθισμα). • Οι συνάψεις αυτές, που η αποτελεσματικότητά τους αυξάνει εξαιτίας της ταυτόχρονης ενεργοποίησης του μετασυναπτικού και προσυναπτικού νευρώνα, ονομάστηκαν συνάψεις του Hebb και ενέχονται σε ορισμένα είδη συνειρμικής μάθησης.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Ο ρόλος της μακροπρόθεσμης ενίσχυσης (LTP, Long-Term Potentiation), που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά σε νευρώνες του ιππόκαμπου (Bliss & Lomo, 1973), φαίνεται ότι είναι καθοριστικός σε ορισμένα είδη μάθησης και στη δημιουργία μακροπρόθεσμης μνήμης.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Κατά τη διαδικασία αυτή ο νευρώνας «βομβαρδίζεται» από μια σύντομη αλλά με μεγάλη συχνότητα-αλληλουχία ερεθισμάτων, που προκαλούν περίπου 100 συναπτικές διεγέρσεις σε διάστημα από 1΄΄ έως 4΄΄ δευτερόλεπτα. • Με τον τρόπο αυτό ο συγκεκριμένος νευρώνας γίνεται υπερευαίσθητος και αντιδρά έντονα σε ίδιας μορφής ερέθισμα, που μπορεί να προκληθεί σε μεταγενέστερο χρόνο.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Αν μάλιστα, σύμφωνα με το μοντέλο της κλασσικής εξαρτημένης μάθησης, συμβαίνει σχεδόν ταυτόχρονος βομβαρδισμός δυο διαφορετικών νευρώνων, τότε υπάρχει μεγαλύτερη τόσο σε ένταση όσο και σε διάρκεια επίδραση της LTP. • Η LTP φαίνεται να εγκαθίσταται πιο σύντομα στον ιππόκαμπο απ’ ότι στον εγκεφαλικό φλοιό, όπου εγκαθίσταται σταδιακά σε διάστημα από 30΄ έως 90΄ λεπτών της ώρας. Όμως στον ιππόκαμπο αρχίζει να εξασθενεί εξίσου γρήγορα και δεν έχει μεγάλη διάρκεια η επίδρασή της. Δεν υπάρχει πάντως ομοφωνία μεταξύ των ερευνητών, αν η LTP στηρίζεται σε μετασυναπτικές ή σε προσυναπτικές αλλαγές ή σε αλλαγές και των δυο ειδών.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Επίσης, σύμφωνα με πιο πρόσφατες έρευνες, η εμφάνιση της LTP είναι πιθανό να μη βασίζεται σε ένα μόνο μηχανισμό. Οι Lynch & Baundry (1991), πρότειναν τρεις τέτοιους πιθανούς μηχανισμούς. • Το γλουταμικό είναι ένα αμινοξύ, που χρησιμοποιείται από ολόκληρο τον οργανισμό μας για την κατασκευή πρωτεϊνών. Είναι ο νευροδιαβιβαστής που λειτουργεί στις πιο πλαστικές συνάψεις του εγκεφάλου μας – αυτές που εκδηλώνουν LTP.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Οι υποδοχείς γλουταμικού, οι οποίοι βρίσκονται κυρίως στην υποδεκτική πλευρά της σύναψης, είναι τεσσάρων ειδών: τρία είδη ιονοτροπικών υποδοχέων με τα ονόματα AMPA, NMDA και καΐνικοί. Ο τελευταίος τύπος είναι μεταβοτροπικός και λέγεται mGluR.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Έτσι, εκτός από το γλουταμινικό οξύ, είναι γνωστός ο ρόλος της ακετυλοχολίνης - ενός άλλου νευροδιαβιβαστή- και των χολινεργικών συνάψεων στη μνήμη και στη μάθηση. • Τέλος, με την πρόοδο της φαρμακευτικής επιστήμης έχουν βρεθεί σκευάσματα και ουσίες που δρουν στη βελτίωση της μνήμης των ασθενών και αυτά μπορούν να καταχωρηθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: τα αγγειοτρόπα, τα νοοτρόπα και τα ανασταλτικά του ασβεστίου.

Η βιοχημεία της μνήμης και της μάθησης • Στο επίπεδο ακόμα των μεμονωμένων κυττάρων, η μάθηση φαίνεται να προκαλείται μεταξύ των άλλων και από την αύξηση των επιπέδων του ασβεστίου στο εσωτερικό των νευρώνων, με ταυτόχρονη μείωση της ροής του καλίου και αυξημένο αριθμό ορισμένων συναπτικών υποδοχέων • Από όσα εκθέσαμε παραπάνω, μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι η ελλιπής ανάπτυξη του ΚΝΣ ή οι μαθησιακές δυσκολίες (learning disabilities) που αντιμετωπίζει ένα παιδί, πιθανόν να οφείλονται σε έλλειψη κάποιων απαραίτητων ουσιών στον εγκέφαλο.

Μνήμη και Μάθηση • Η μνήμη σχετίζεται άμεσα με τη μάθηση. Κάθε μορφή μάθησης στηρίζεται σε μια λειτουργία ή έκφραση της μνήμης. • Ο ιππόκαμπος και η αμυγδαλή επιτελούν το μεγαλύτερο μέρος της μαθησιακής και μνημονικής δραστηριότητας, σύμφωνα με τον Goleman (1997), όπως ο ίδιος αναφέρει στο βιβλίο του για τη συναισθηματική νοημοσύνη.

Μνήμη και Μάθηση Η μνήμη, άλλωστε, όπως έχει επισημάνει ο Guilford (1967) είναι μια από τις πέντε βασικές λειτουργίες της ανθρώπινης νόησης: μνήμη κατανόηση συγκλίνουσα νόηση αποκλίνουσα νόηση αξιολόγηση

Μνήμη και Μάθηση Είναι ακόμα γνωστό ότι η μνημονική ικανότητα –όπως και άλλες ικανότητες του ανθρώπου- είναι δυνατόν να βελτιωθεί ύστερα από άσκηση και η λειτουργικότητα όσο και η χωρητικότητα της μνήμης να αυξηθεί. • Η εργαζόμενη μνήμη (working memory) στον άνθρωπο είναι μια μορφή έκφρασης της γενικότερης μνημονικής ικανότητας, απαραίτητη, επίσης, για την μάθηση. • Τόσο στα μαθηματικά όσο και στο μάθημα της γλώσσας, όπως επισημαίνεται από όλους τους ερευνητές, η μνήμη και οι διάφορες λειτουργίες της παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Μνήμη και Μάθηση • Ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών εισέρχεται καθημερινά στην αισθητηριακή και βραχυπρόθεσμη μνήμη, όμως πολύ λίγες από αυτές παγιώνονται τελικά σε μακροπρόθεσμες μνήμες. • Η μάθηση, επομένως και η παγίωση μιας βραχυπρόθεσμης μνήμης σε μακροπρόθεσμη, δεν είναι απλά και μόνο αποτέλεσμα χρόνου, όπως διατυπώθηκε στην αρχική θεωρία του Donald Hebb (1949). • Η μάθηση συνδέεται με τη συναισθηματική κινητοποίηση του ατόμου και τη διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, που αυξάνει με την έκκριση της επινεφρίνης στην κυκλοφορία του αίματος (Mc Gauch, 1990).

Μνήμη και Μάθηση • Έτσι όταν ο άτομο βρίσκει τις πληροφορίες ευχάριστες και πολύ περισσότερο συναρπαστικές, τότε εκκρίνεται επινεφρίνη, η οποία αυξάνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα που είναι διαθέσιμα στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η μνημονική λειτουργία και η παγίωση των μνημών (Hall & Gold, 1990). Σημ. Αυτό δείχνει το δρόμο για μια πιο αποτελεσματική διδασκαλία.

Μνήμη και Μάθηση Ο Baddeley (1995) υποστηρίζει ότι το μοντέλο αυτό αναπαράγει υπεραπλουστευτικά το πεπατημένο και κλασσικό διχοτομικό μοντέλο για τη μνήμη, που διακρίνει την βραχυπρόθεσμη από την μακροπρόθεσμη (STΜ - LTΜ), ενώ ο ίδιος έχει διατυπώσει την άποψη ότι η βραχυπρόθεσμη μνήμη είναι μέρος της μακροπρόθεσμης σε «ενεργοποιημένη» κατάσταση και επισημαίνει τα παρακάτω:

Μνήμη και Μάθηση το μοντέλο δείχνει ότι ασθενείς με προβλήματα στη βραχυπρόθεσμη μνήμη (STΜ) πρέπει να αντιμετωπίζουν προβλήματα και στη μακροπρόθεσμη (LTM), ενώ κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να προκύπτει, σύμφωνα με έρευνες Η άποψη ότι μόνο η διατήρηση ενός ερεθίσματος στη βραχυπρόθεσμη μνήμη για κάποιο χρονικό διάστημα εξασφαλίζει τη μεταφορά του στη μακροπρόθεσμη μνήμη κρίνεται αστήρικτη, σύμφωνα με άλλες έρευνες

Μνήμη και Μάθηση • Από το μοντέλο απουσιάζουν εντελώς η δυνατότητα ταυτόχρονης εισαγωγής δεδομένων (π.χ. λίστας λέξεων ελεύθερης ανάκλησης και λίστας αριθμών) στη βραχυπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη μνήμη καθώς και η δυνατότητα εισαγωγής δεδομένων απ’ ευθείας στη μακροπρόθεσμη • Η άποψη ότι η βραχυπρόθεσμη μνήμη στηρίζεται στην ακουστική-φωνολογική κωδικοποίηση και η μακροπρόθεσμη μνήμη στη σημασιολογική κωδικοποίηση είναι υπεραπλουστευμένη, όπως απέδειξαν μεταγενέστερες έρευνες.

Μνήμη και Μάθηση • Σύμφωνα με τον Tulving (1972), η ποιότητα της ανάκλησης εξαρτάται και από την ποιότητα της κωδικοποίησης, δηλαδή την ποιότητα εγγραφής της πληροφορίας. • Η κωδικοποίηση είναι καλύτερη όταν αναφέρεται σε συγγενή εννοιολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία διευκολύνουν την ανάκλησή τους, παρά σε απλά συγγενή φωνολογικά χαρακτηριστικά, π.χ. σε ομόηχες ή απλά ομοιοκατάληκτες λέξεις.

Μνήμη και Μάθηση • Επίσης, η ανάκληση υποβοηθείται, σύμφωνα με την αρχή της εξειδικευμένης κωδικοποίησης του Tulvin (encoding specificity principle) από την αναγνώριση, δηλαδή αν το υλικό προς απομνημόνευση (π.χ. κατάλογος λέξεων) συνδέεται άμεσα με μια αρχική λέξη- έννοια αναφοράς. • Το επίπεδο δηλαδή επεξεργασίας των προς απομνημόνευση πληροφοριών δεν έχει και τόση σημασία, όσο το βάθος και η ποιότητα της πρωτογενούς επεξεργασίας των ίδιων των πληροφοριών αυτών

Μνήμη και Μάθηση • Μια λέξη δηλαδή μπορούμε να την κωδικοποιήσουμε με έναν καθαρά επιφανειακό οπτικό τρόπο ή να την αναλύσουμε ταυτόχρονα στα φωνητικά της στοιχεία ή ακόμη και να την συνδυάσουμε με κάποια άλλη που της μοιάζει και που ήδη γνωρίζουμε. • Έτσι μια δοκιμασία απομνημόνευσης (elaborative rehearsal) με υλικό από προϋπάρχουσες γνώσεις, οι οποίες έχουν ήδη υποστεί μια πολυδιάστατη εννοιολογική κωδικοποίηση, ανακαλείται καλύτερα από μια απλή διαδικασία διατήρησης (maintenance rehearsal), όπου το υλικό αποτελείται από απλές φωνολογικές ή οπτικές αναπαραστάσεις ασύνδετες μεταξύ τους και απλά επαναλαμβανόμενες

Μνήμη και Μάθηση • Βέβαια, ο ρόλος του πλαισίου μέσα στις συνθήκες του οποίου συντελείται η μάθηση είναι καθοριστικός, αφού οι ίδιες συνθήκες διευκολύνουν την ανάκληση. • Σύμφωνα ακόμα με έρευνες των Godden και Baddeley (1975) η ανάκληση υλικού διευκολύνεται σημαντικά στο ίδιο ή σε παρόμοιο περιβάλλον, στο οποίο έλαβε χώρα η μάθηση. • Είναι χαρακτηριστικό ότι λίστες ονομάτων, οι οποίες που απομνημονεύτηκαν υποβρυχίως (κάτω δηλαδή από την επιφάνεια του νερού) είχαν 40% καλύτερη ανάκληση στο ίδιο περιβάλλον, απ’ ότι στην ξηρά.

Μνήμη και Μάθηση Επίσης, η διαδικασία απομνημόνευσης νέων πληροφοριών διευκολύνεται, όταν μέσα από την εξάσκηση ένα άτομο γνωρίζει πολύ καλά το έργο που έχει αναλάβει και επομένως οι διαδικασίες εκτέλεσης του έργου αυτού αυτοματοποιούνται και δεν απαιτούν το σύνολο της προσοχής του ατόμου. Είναι ακόμα γεγονός ότι οι οπτικές πληροφορίες αποθηκεύονται πιο εύκολα από τις ακουστικές. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν διαφορές στον τρόπο κωδικοποίησης.

http://panacea.med.uoa.gr/ http://www.cf.ac.uk/plasticity/index.html Χρήσιμες Ιστοσελίδες http://panacea.med.uoa.gr/ http://www.cf.ac.uk/plasticity/index.html http://www.bris.ac.uk/synaptic/public/brainbasic.html