«Εστιάζοντας στην ‘καρδιά’ της συντροφικής σχέσης σήμερα: Νέες ανάγκες, νέες δεξιότητες»  Κυριακή Πολυχρόνη M.A., C.G.P., E.C.P. Certified EFT Therapist/Supervisor and Trainer Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου EFT Greek Network

Αγάπη: η πλέον χρησιμοποιημένη λέξη & αξιολογημένη ως ο σημαντικότερος στόχος ζωής... Είναι η αγάπη ένα μυστήριο που συνεπάγεται μία ‘θύελλα συναισθημάτων’; μία μυστηριώδης μίξη σεξ και συναισθήματος; ένα σύντομο ξεμυάλισμα - έπειτα, μία φιλία; μία εθελοντική στρατηγική αναπαραγωγής; μία εξάρτηση (ντοπαμίνη); μία ηθική – υπερφυσική δύναμη; Ολέθρια Ιδέα! Εάν ναι, τότε δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε, δεν μπορούμε να την επηρεάσουμε ή να την διατηρήσουμε, και επιστήμη της αγάπης δεν υφίσταται. Η αγάπη είναι μία σχέση, ένα συνδέεσθαι... ένα εξαιρετικό φυσικό σύστημα επιβίωσης η πρώτιστη και πιο βασική ανάγκη – από την γέννηση ως το θάνατο η μοναδική μας άμυνα ενάντια στη ‘συναισθηματική ένδεια’ ένα ασφαλές καταφύγιο, δύναμης και αποτελεσματικής εξάρτησης 2 2 2

Η αγάπη κάνει καλό στην υγεία Οι σύντροφοι/εραστές είναι οι κρυμμένοι ρυθμιστές των σωματικών μας διεργασιών και της συναισθηματικής μας ζωής. Έρευνες αποδεικνύουν: Αρνητικά Η απομόνωση είναι επικίνδυνη για καρδιακή προσβολή και ο κίνδυνος εγκεφαλικού διπλασιάζεται Δύναμη της καρδιάς = δύναμη της ερωτικής σχέσης Η δυστυχία/αγωνία (distress) μέσα στη σχέση ανυψώνει τα επίπεδα κορτιζόλης. Η σύγκρουση καταπιέζει το ανοσοποιητικό σύστημα – καθυστερεί την θεραπεία (η σκληρότητα/κακεντρέχεια έχει επιπτώσεις). Η απόρριψη / ο αποκλεισμός διεγείρει τα ίδια κυκλώματα του εγκεφάλου με αυτά του σωματικού πόνου. Ανασφαλής σύνδεση: Συσχετισμένη με την αυξημένη μοναξιά, τον θυμό, την μνησικακία, την αγωνία, την κατάθλιψη, την παράνοια, την αυτογνωσία, τα σωματικά συμπτώματα, την χαμηλή αυτοεκτίμηση κι αυτοπεποίθηση (Mikulincer & Shaver, 2003) 3 3 3

Η αγάπη κάνει καλό στην υγεία Έρευνες αποδεικνύουν: Θετικά Το να κρατάς το χέρι ενός αγαπημένου ηρεμεί τους ‘ευερέθιστους νευρώνες’ του εγκεφάλου Η ‘καλλιέργεια παρηγοριάς’ προστατεύει από ασθένειες – διαπλάθει ανθεκτικότητα Η εμπιστοσύνη στους άλλους βοηθά την καρδιά – ελαττώνει τις δυσμενείς συνέπειες του γήρατος Όσοι νιώθουν ασφαλώς συνδεδεμένοι διαχειρίζονται τραυματικές εμπειρίες καλύτερα – θέματα υγείας, απώλειες, οικονομική δυσκολία, βίαιες επιθέσεις Ο ασφαλής δεσμός = η καλύτερη προστασία για την ανημποριά και την έλλειψη νοήματος Jim Coan Jim Housten- ο κίνδυνος που σχετίζεται με την κοινωνική απομόνωση είναι παρόμοιος με αυτόν του καπνίσματος Louise Hawley 911 Chris Fraley – βαλιστικές επιθέσεις Mikulincer Αίσθηση ασφάλειας. Όταν είσαι ασφαλώς συνδεδεμένος μπορείς να κάνεις θετικές αποδόσεις. Π.χ. Ο σύντροφος λέει, “όχι, δεν έχω όρεξη να κάνουμε έρωτα’’. Μπορείς να θυμάσαι οτι νιώθεις πως σε αγαπά και να απαντήσεις “Αυτό είναι απογοητευτικό!” ή θα μπορούσες να πεις “Σωστά, εξάλλου ποτέ δεν κάνουμε έρωτα – κάνουμε;” ή μπορείς να πεις “Καλά” Μπορείς να δώσεις συνεκτικά μηνύματα για τις ανάγκες σου. Αντέχεις αμφίσημα μηνύματα. Αφουγκράζεσαι την παρηγοριά και την φροντίδα. Μπορείς να είσαι ήρεμος. Μπορείς να συντονίζεσαι και να απαντάς. 4 4 4

Πολιτισμική Αλλαγή και “Σχετίζεσθαι” Ζευγαριού (Βάσω Βασιλείου) Οικοδόμηση του ΕΜΕΙΣ Χ5 - Χ4 Χ3 Καφενείο Γειτόνισσα Φίλη Χ2 Γειτόνισσα Καφενείο Χ1 Φίλη 5

Ο Πρωταρχικός Δεσμός Still Face Experiment

Η λειτουργική, ασφαλής εξάρτηση συμπληρώνει Ο Ενήλικος Δεσμός Ο Δεσμός είναι μια ενδογενής ανάγκη καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Η αναζήτηση και διατήρηση της επαφής με σημαντικούς άλλους είναι μία πρωταρχική κινητήριος δύναμη που είναι μέρος των ανθρώπων «από την κούνια ως τον τάφο». Η εξάρτηση είναι ένα έμφυτο, υγιές μέρος της ύπαρξής μας και όχι κάτι που ξεπερνάμε μεγαλώνοντας (Bowlby, 1988). Η λειτουργική, ασφαλής εξάρτηση συμπληρώνει την αυτονομία.

Συναισθήματα και Ανάγκες Δεσμού ή Τρωτά Σημεία (Raw Spots) Πανανθρώπινες Ανάγκες Δεσμού: Ασφάλεια Προσοχή Παρηγοριά / ανακούφιση Αποδοχή με αξία για τον άλλον Αίσθηση του ανήκειν Ξεχωριστός, σημαντικός και αξιαγάπητος Οι ανάγκες δεσμού είναι πανανθρώπινες, ενώ η έκφραση τους ορίζεται διαφορετικά σύμφωνα με το πολιτισμικό πλαίσιο.

Ενήλικος Δεσμός Μία ‘προβληματική’ συμπεριφορά θεωρείται μία απάντηση σε παλιές και/ή τωρινές απειλές για τον ασφαλή δεσμό. Στρατηγικές Δεσμού: ΑΣΦΑΛΗΣ Μπορεί να αναγνωρίζει / να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα αρνητικά συναισθήματα (σταθερός, προσγειωμένος) ΑΝΑΣΦΑΛΗΣ Αγχώδης Στρατηγική: Επιδεικνύει έντονη συναισθηματικότητα αλλά συχνά δεν μπορεί να χειριστεί τα συναισθήματά του (γαντζωμένος, ‘needy’) Αποφευκτική Στρατηγική: Προσπαθεί να αποκλείσει τα αρνητικά συναισθήματα, δεν νιώθει άνετα να αναζητήσει υποστήριξη (αδιάφορος, ψυχρός)

Επικριτικός Σύντροφος Απορριπτικός Γονιός Επικριτικός Σύντροφος - Οι Τύποι/Στρατηγικές Δεσμού ΔΕΝ είναι αμετάβλητες «δομές» - Οι Τύποι/Στρατηγικές είναι καθ’ έξιν τρόποι χειρισμού του θυμικού μας - Χρησιμοποιούμε διαφορετικές στρατηγικές με διαφορετικούς ανθρώπους - Είμαστε «μηχανές μάθησης» -- με ικανότητες να αλλάζουμε - Σημασία έχει το παρόν πλαίσιο και οι σχέσεις στο εδώ και τώρα

Πανανθρώπινες Συγκινήσεις Θυμός / Οργή Χαρά / Αγαλλίαση Θλίψη / Απόγνωση Φόβος / Άγχος Ντροπή / Αποστροφή Έκπληξη / Περιέργεια (Paul Ekman 2003)

“Τα συναισθήματα σπάνια εμφανίζονται μεμονωμένα ή σε αμιγή μορφή “Τα συναισθήματα σπάνια εμφανίζονται μεμονωμένα ή σε αμιγή μορφή. Αυτό στο οποίο αντιδρούμε στο περιβάλλον συχνά αλλάζει ταχύτατα…. Και είναι δυνατόν να έχουμε συναίσθημα σχετικά με το συναίσθημα. Συνήθως οι άνθρωποι βιώνουν έναν χείμαρρο συγκινησιακών αποκρίσεων……” ‘Emotions Revealed’ (Paul Ekman 2003)

Παραδοχές της προσέγγισής μας Βλέπουμε το κεντρικό πρόβλημα σε μία ταραγμένη σχέση ως: την απώλεια της ασφαλούς συναισθηματικής σύνδεσης     και                το μοτίβο των αρνητικών αλληλεπιδράσεων που αντικατοπτρίζει και διαιωνίζει αυτή την απώλεια. Τότε, ακαταμάχητα συναισθηματικά σήματα που έχουν στόχο να τραβήξουν ένα σύντροφο πιο κοντά ή να μειώσουν τη σύγκρουση, παραμορφώνονται και επισκιάζονται με κριτική, θυμό ή φαινομενική αδιαφορία. Αρνητικές σπείρες αλληλεπίδρασης τότε διαβρώνουν την εμπιστοσύνη και συνεχώς επιδεινώνουν τα φυσικά τρωτά σημεία και την αίσθηση της απομόνωσης του κάθε συντρόφου.

Παραδοχές μας Οι σύντροφοι δεν είναι ‘άρρωστοι’ ή ‘αναπτυξιακά καθυστερημένοι’. Είναι εγκλωβισμένοι. Οι περισσότερες ανάγκες και επιθυμίες είναι προσαρμοστικές. Αρνητικός Κύκλος Σχετίζεσθαι: στην προσπάθεια για σύνδεση, τα απογοητευμένα ζευγάρια παγιδεύονται σε αρνητικές επαναλαμβανόμενες αλληλεπιδράσεις (sequences of interaction), όπου οι σύντροφοι εκφράζουν δευτερογενή συναισθήματα παρά πρωτογενή.

Τα αρνητικά συναισθήματα εμφανίζονται σε δύο επίπεδα: το Πρωτογενές και το Δευτερογενές. Α. Τα Πρωτογενή Συναισθήματα είναι τα βαθύτερα, πιο τρωτά συναισθήματα όπως η θλίψη, ο πόνος, ο φόβος και η μοναξιά. Β. Τα Δευτερογενή Συναισθήματα είναι τα πιο αντιδραστικά συναισθήματα όπως ο θυμός, η ζήλια, η μνησικακία, η ντροπή και η ματαίωση. Εμφανίζονται σαν αντίδραση στα Πρωτογενή συναισθήματα. Γ. Τα Πρωτογενή Συναισθήματα γενικά φέρνουν τους συντρόφους πιο κοντά. Τα Δευτερογενή Συναισθήματα τείνουν να τους απομακρύνουν.

Παραδοχές του EFT Τα συναισθήματα οδηγούν συχνά σε προσαρμοστικές δράσεις – για παράδειγμα: Θυμός συχνά οδηγεί σε: Διεκδίκηση, υπεράσπιση Θλίψη συχνά οδηγεί σε: Αναζήτηση υποστήριξης, απόσυρση Έκπληξη/ο ενθουσιασμός συχνά οδηγεί σε : Προσοχή, διερεύνηση Αποστροφή/ντροπή συχνά οδηγεί σε: Κρύψιμο, διώξιμο, αποφυγή Φόβος συχνά οδηγεί σε: Φυγή, πάγωμα, παραίτηση Χαρά συχνά οδηγεί σε: Σύνδεση, μέθεξη

Ο Κύκλος του Σχετίζεσθαι Scott R. Woolley Ph.D. © Ο Επιδιώκτης Ο Αποσυρόμενος Συμπεριφορά/ες Αντιλήψεις/Πεποιθήσεις Δευτερογενή συναισθήματα --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ook at overview infinity loop stands out min 33 FINALLY In an uncomplicated and straightforward case of relational discord it may be possible to achieve all these tasks described in one session. with many it may take more sessions. Πρωτογενή συναισθήματα Ανεκπλήρωτες ανάγκες Σύνδεσης

Αξιολόγηση του Τύπου των Κύκλων Βήμα 2 του EFT Επιδιώκω / Αποσύρομαι (Επικριτικός Διώκτης και Αμυντικός Αποσυρόμενος) Ε - Α Επιδιώκω / Επιδιώκω ή Επιτίθεμαι / Επιτίθεμαι Ε - Ε Αποσύρομαι / Αποσύρομαι Εξαντλημένος/φοβισμένος Επιδιώκτης με Αποσυρόμενο ή 2 Αποσυρόμενοι (σπάνιο) Α - Α

Επιδιώκτης Εντοπίζοντας τις Συνήθεις Φράσεις της Κάθε Θέσης - Αντιλήψεις και Συγκινησιακές Αποκρίσεις - Επιδιώκτης Δεν έχει σημασία τι κάνω. Δεν έχουν καμία σημασία τα συναισθήματά μου. Όσο και να φωνάζω και να στριγκλίζω, δεν μπορώ να κάνω σύνδεση μαζί του/της. Ποτέ δεν με κοιτάζει όταν του/της μιλάω. Απλώς βλέπει τηλεόραση. Ποτέ δεν θέλει να περνάμε χρόνο μαζί ώστε να μπορέσουμε να συνδεθούμε. Είμαι εντελώς μόνος/η. Όλα τα εγώ και διευθετώ τα πράγματα μοναχός/η. Διψάω για προσοχή και νιώθω τόση απόγνωση. Τον/Την έχω βαρεθεί. pic - put a caption to this face Function of reactivity is different for Withdrawers and Pursuers? Pursuers reactivity is often about wanting to feel connected and reassured and to feel safe in their relationship-their motivating theme is to get closer Withdrawers reactivity is often about placating, avoiding conflict or discomfort and wanting to be safe

Εντοπίζοντας τις Συνήθεις Φράσεις της Κάθε Θέσης - Αντιλήψεις και Συγκινησιακές Αποκρίσεις - Ποτέ δεν τα καταφέρνω. Πάντα αστοχώ ή κάνω κάτι λάθος σε αυτή τη σχέση. Ποτέ δεν θα είμαι αρκετός/ή. Διαρκώς προσέχω πως βαδίζω. Μένω μακριά διότι τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν μιλάω. Δεν κάνω τον κόπο να προσπαθήσω να ανοιχτώ – δεν υπάρχει λόγος; Δεν θέλω να ταράξω τα νερά, γι’ αυτό σωπαίνω και κάνω πίσω. Δεν ξέρω τι αισθάνομαι. Είμαι χαμένος/η, παγώνω, μουδιάζω. Αποσυρόμενος

Υποκείμενη Συγκινησιακή Εμπειρία Αποσυρόμενος: Ανημποριά Αποτυχία ως σύζυγος Φόβος πως δεν είναι αυτό που πραγματικά θέλει ο/η σύζυγός του/της, πως δεν είναι αρκετά ικανός/ή Επιδιώκτης: Πληγωμένος/η, Μόνος/η και Εγκαταλελειμμένος/η Φόβος ότι ο/η σύντροφος, αν δει πραγματικά τι είναι, δεν θα την/τον θέλει.

Συνήθεις Αναπλαισιώσεις στο Βήμα 4 Η επικριτική επιδίωξη μπορεί να αναπλαισιωθεί ως προσπάθεια να: κλείσει η απόσταση στη σχέση, να έρθουν οι σύντροφοι πιο κοντά παλέψει για την επιβίωση της σχέσης 3) καταπολεμήσει την αποσύνδεση 4) εξαλείψει το άγχος για το ότι ο/η σύντροφος είναι τόσο απόμακρος/η Η απόσυρση μπορεί να αναπλαισιωθεί ως προσπάθεια να : 1) ηρεμήσει η σχέση και να αποκατασταθεί η ειρήνη 2) προστατεύσει τη σχέση από καυγάδες- να αποφύγει αναμενόμενη απογοήτευση 3) προστατεύσει τον εαυτό / σύντροφο και/ή να αποτρέψει περαιτέρω επιβάρυνση και στρες

Πως η Αγάπη Πάει Στραβά: Κολλάμε σε Δαιμονικούς Διαλόγους όταν δεν καταλαβαίνουμε: την φύση της αγάπης τις δικές μας ανάγκες τη σημαντική επίδραση που έχουμε στον σύντροφό μας τα μπερδεμένα/ διαστρεβλωμένα σήματα που συχνά στέλνουμε 23

Οι Δαιμονικοί Διάλογοι είναι ο εχθρός της ασφαλούς σύνδεσης. Οι σύντροφοι χρειάζεται να συνενωθούν ενάντιά τους - να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον να τους αναγνωρίζουν και να τους επιβραδύνουν. Όταν οι σύντροφοι δεν «αναζητούν – ρισκάρουν» και αντιδρούν, τότε καταφεύγουν στις συνήθεις τους στρατηγικές αντιμετώπισης όπως: κατηγορώ με θυμό ή αποσύρομαι Αυτές οι στρατηγικές συνήθως μαθαίνονται σε πρώιμες σχέσεις.

Να αλλάζουμε επίπεδο ώστε να ακούμε την «μουσική των συναισθημάτων» Στόχος μας: Να δημιουργήσουμε μια βασική ασφάλεια – μία Ασφαλή Βάση – για τη σχέση. Πώς; Να μάθουμε να βλέπουμε: το «παιχνίδι» και όχι την «μπάλα», το «χορό» και όχι το τελευταίο «βήμα» Να αλλάζουμε επίπεδο ώστε να ακούμε την «μουσική των συναισθημάτων» Να ορίσουμε το χορό ως το πρόβλημα, ως τον κοινό εχθρό και όχι τον άλλο. 25

3 Τύποι Δαιμονικών Διαλόγων: «Βρες τον Κακό»: Και οι δύο κατηγορούν / ρίχνουν την ευθύνη ο ένας στον άλλον. 2. «Η Πόλκα της Διαμαρτυρίας»: Ο ένας κριτικάρει, ελέγχει, παραπονιέται, ενώ ο άλλος αποφεύγει, υπερασπίζομαι και στη συνέχεια λιθοβολώ. 3. «Παγώνω και Τρέπομαι σε Φυγή»: Αμοιβαία Απόσυρση (ανημποριά, απελπισία) Ενδέχεται να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας και στους τρείς - συνήθως όμως ένας είναι ο κεντρικός. 26

Άσκηση Αναρωτήσου: Όταν νιώθεις αποσυνδεδεμένος/η, ποια είναι ή συνήθης επιλογή σου – η πρωταρχική σου κίνηση; Μήπως την έχεις μάθει σε παρελθούσες σχέσεις αγάπης; Πώς ΤΡΑΒΑΣ τον σύντροφό σου σε αυτόν το αρνητικό αυτοενισχυόμενο κύκλο; Πυροδοτείς ίσως δύσκολα συναισθήματα σε αυτόν/ήν; 27

Χρήσιμες Πηγές

Ευχαριστώ. Κυριακή Πολυχρόνη k_polychroni@otenet.gr www.eft.net.gr