ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Ο Ρόλος του Δημόσιου Τομέα

Ο κρατικός προϋπολογισμός αποτελείται από τέσσερα βασικά μεγέθη: α) Δημόσιες Δαπάνες για αγορά αγαθών και υπηρεσιών, β) μεταβιβαστικές πληρωμές, γ) φόρος εισοδήματος και δ) έμμεσοι φόροι Έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού θεωρούνται ο φόρος εισοδήματος και οι έμμεσοι φόροι Δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού θεωρούνται οι μεταβιβαστικές πληρωμές και δαπάνες για αγορά αγαθών και υπηρεσιών

Όταν Έσοδα = Δαπάνες, ο προϋπολογισμός είναι ισοσκελισμένος (balanced budget) Όταν Έσοδα > Δαπάνες, ο προϋπολογισμός παρουσιάζει πλεόνασμα (surplus). Το πλεόνασμα μπορεί να διατεθεί για τη μείωση του δημόσιου χρέους. Όταν Έσοδα < Δαπάνες, ο προϋπολογισμός παρουσιάζει έλλειμμα (deficit). Το έλλειμμα καλύπτεται συνήθως με δανεισμό του κράτους.

Το κράτος έχει τη δυνατότητα να μεταβάλει το εισόδημα μεταβάλλοντας ένα ή περισσότερα από τα τέσσερα προαναφερθέντα μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού. Η μεταβολή των μεγεθών αυτών για τη σταθεροποίηση του συνολικού προϊόντος και εισοδήματος στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης χωρίς πληθωρισμό αποτελεί τη δημοσιονομική πολιτική του κράτους (fiscal policy).

Μια αύξηση του φόρου εισοδήματος μειώνει το διαθέσιμο εισόδημα, με αποτέλεσμα τη μείωση της δαπάνης για κατανάλωση και συνεπώς της συνολικής δαπάνης και του εισοδήματος ισορροπίας. Η μεταβολή του εισοδήματος ισορροπίας που προκαλείται από μια μεταβολή του φόρου εισοδήματος είναι συνήθως πολλαπλάσιά της, υπάρχει δηλαδή πολλαπλασιαστής φόρους εισοδήματος.

Πολλαπλασιαστές Πολλαπλασιαστής φόρου εισοδήματος: β= οριακή ροπή για κατανάλωση ΔΥ = Μεταβολή του εισοδήματος ΔΤ = Μεταβολή του φόρου εισοδήματος Είναι αρνητικός επειδή η αύξηση των φόρων μειώνει το διαθέσιμο Εισόδημα

Πολλαπλασιαστής φόρου εισοδήματος Π.χ. Αν η οριακή ροπή για κατανάλωση είναι ίση με 0,80, ο πολλαπλασιαστής φόρου εισοδήματος θα είναι -0,80/(1-0,80) = -4. Αυτό σημαίνει ότι αν ο φόρος εισοδήματος αυξηθεί ή μειωθεί κατά μία χρηματική μονάδα, το εισόδημα θα μειωθεί ή θα αυξηθεί κατά τέσσερις. Άρα, αντίστροφη πολλαπλασιαστική σχέση του φόρου εισοδήματος προς το εισόδημα ισορροπίας.

Πολλαπλασιαστής έμμεσων φόρων Όπου ΔΥ = Μεταβολή του εισοδήματος ΔΤΕ = Μεταβολή των έμμεσων φόρων Η μεταβολή του εισοδήματος από μια μεταβολή των έμμεσων φόρων βρίσκεται σε αρνητική σχέση με τη μεταβολή των φόρων επί τον πολλαπλασιαστή έμμεσων φόρων και δείχνει πώς μεταβάλλεται το εισόδημα όταν μεταβάλλονται οι έμμεσοι φόροι

Πολλαπλασιαστής δημόσιας δαπάνης Όπως και στην περίπτωση της μεταβολής των άλλων στοιχείων της δαπάνης, μια μεταβολή στο μέγεθος των δημοσίων δαπανών ασκεί πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στο εισόδημα. Ο πολλαπλασιαστής της δημόσιας δαπάνης θα είναι ίσος με: Είναι θετικός επειδή η αύξηση των Κρατικών Δαπανών αυξάνει το εισόδημα.

Πολλαπλασιαστής μεταβιβαστικών πληρωμών Ο πολλαπλασιαστής μεταβιβαστικών πληρωμών θα είναι ίσος με:

Πληθωριστικό και Αντιπληθωριστικό κενό Το κενό που υπάρχει μεταξύ της συνολικής δαπάνης που υπάρχει και της συνολικής δαπάνης που θα έπρεπε να υπάρχει για να επιτευχθεί ισορροπία στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης ονομάζεται αντιπληθωριστικό κενό. Για να εξαλειφθεί αυτό πρέπει το κράτος ή να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες ή να μειώσει το φόρο εισοδήματος

Διαγραμματική παρουσίαση αντιπληθωριστικού κενού

Πληθωριστικό και Αντιπληθωριστικό κενό Το ποσό κατά το οποίο η συνολική δαπάνη στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης υπερβαίνει το προϊόν ονομάζεται πληθωριστικό κενό. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες.

Διαγραμματική παρουσίαση πληθωριστικού κενού

Διαρθρωτικό και κυκλικό έλλειμμα Διαρθρωτικό είναι το έλλειμμα που με δεδομένα το φορολογικό σύστημα και τις κρατικές δαπάνες προκύπτει όταν το εισόδημα βρίσκεται στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης. Κυκλικό είναι το έλλειμμα που οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχει ύφεση και τα φορολογικά έσοδα είναι μειωμένα λόγω της μείωσης του εισοδήματος.

Στο εισόδημα πλήρους απασχόλησης οι κρατικές δαπάνες είναι μεγαλύτερες από τα φορολογικά έσοδα κατά το διάστημα αβ. Αυτό αποτελεί το διαρθρωτικό έλλειμμα. Ας υποθέσουμε ότι λόγω ύφεσης, το εισόδημα βρίσκεται στο επίπεδο Υ1. Στο επίπεδο Υ1 το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού είναι μεγαλύτερο από το αβ και ισούται με γδ. Το έλλειμμα αυτό περιλαμβάνει το διαρθρωτικό έλλειμμα και το κυκλικό (γε). Το κυκλικό έλλειμμα είναι αποτέλεσμα της οικονομικής συγκυρίας και δεν οφείλεται σε συγκεκριμένη πολιτική. (Πετράκη-Κώττη και Κώττη (2000), Σύγχρονη Μακροοικονομία, Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα).

Συνέπειες του δημόσιου χρέους Το μέγεθος του δημόσιου χρέους εκφράζεται συνήθως ως ποσοστό του ΑΕΠ, γιατί η δυνατότητα μιας οικονομίας να εξυπηρετήσει ένα ορισμένο χρέος εξαρτάται από το ύψος του εισοδήματός της. Το δημόσιο χρέος μπορεί να είναι εσωτερικό δηλ. χρέος προς άτομα ή οργανισμούς που βρίσκονται στην επικράτεια της χώρας ή Εξωτερικό δηλαδή χρέος προς άτομα ή οργανισμούς που βρίσκονται έξω από την επικράτεια της χώρας

Συνέπειες του δημόσιου χρέους Επιπτώσεις στα κίνητρα και την οικονομική αποτελεσματικότητα. Είσπραξη φόρων – Αρνητικές επιδράσεις στα κίνητρα για εργασία, αποταμίευση, επένδυση, καινοτομία και ανάληψη επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η δημιουργία χρέους σημαίνει μείωση της συσσώρευσης κεφαλαιουχικών αγαθών στον ιδιωτικό τομέα και των δυνατοτήτων για αύξηση παραγωγικότητας.

Χρέος κυβέρνησης 2015-2016 (%ΑΕΠ)

Περαιτέρω μελέτη - πηγές http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Government_finance_statistics/el