ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ τησ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΤα ΤΟΝ PIAGET Επιμέλεια παρουσίασης: Πλαβούκος Χρήστος

Προσυλλογιστικό στάδιο (2 έως 7 ετών) Ο Piaget το ονομάζει προ-συλλογιστικό, καθώς θεωρεί πώς μέχρι την ηλικία των 7 ετών τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τις γνωστικές διεργασίες εκείνες που θα τα βοηθήσουν ώστε να πραγματοποιούν νοητικούς συλλογισμούς. Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά αρχίζουν ολοένα και περισσότερο να χρησιμοποιούν νοητικά σύμβολα, όπως εικόνες ή λέξεις, τα οποία αναπαριστούν αντικείμενα και καταστάσεις που συναντούν στη καθημερινότητά τους. Το στάδιο αυτό σύμφωνα με τον Piaget χωρίζεται σε 2 επιμέρους περιόδους: Τη προεννοιολογική περίοδο (2 έως 4 ετών) Τη διαισθητική περίοδο (4 έως 7 ετών)

Προεννοιολογική περίοδος (2 έως 4 ετών) Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία είναι ικανά να χρησιμοποιούν λέξεις και εικόνες με συμβολικό τρόπο Τότε πρωτοεμφανίζεται το υποκριτικό παιχνίδι, το οποίο όταν γίνεται με τη συμμετοχή μελών της οικογένειάς, βοηθά ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες Σύμφωνα με το πείραμα της DeLoache η διπλή αναπαράσταση εμφανίζεται στα παιδιά από την ηλικία των 3 ετών Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά, όταν παρατηρήσουν δύο φαινόμενα να συμβαίνουν μαζί, συχνά λανθασμένα θεωρούν πως αυτά έχουν σχέση αιτίου-αποτελέσματος

Προεννοιολογική περίοδος (2 έως 4 ετών) – Οι απόψεις του Piaget Θεωρεί πως η γλώσσα φανερώνει γνώσεις που ήδη έχει ένα παιδί και πως δεν το βοηθά σημαντικά ώστε να αναπτύξει επιπλέον τις γνώσεις του. Δηλαδή υποστηρίζει πως η γνωστική ανάπτυξη συμβάλλει στη γλωσσική και όχι η ανάπτυξη της γλώσσας στην ανάπτυξη των γνώσεων ενός παιδιού Πιστεύει πως τα παιδιά σε αυτό το στάδιο δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τις γνωστικές τους διεργασίες τόσο ώστε να μπορούν να σκέφτονται λογικά όπως οι ενήλικες, υποτιμώντας όμως, όπως αποδείχτηκε αργότερα, τη νοημοσύνη τους Θεωρεί πως η μεγαλύτερη αδυναμία των παιδιών σε αυτό το στάδιο είναι ο εγωκεντρισμός τους (παράδειγμα αποτελεί το ότι πολλά παιδιά ηλικίας από 3 έως 4 ετών δυσκολεύονται να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση ενός άλλου) και πως σε αυτόν οφείλεται η αδυναμία του παιδιού να ξεχωρίσει ορισμένα φαινόμενα από τη πραγματικότητα

Προεννοιολογική περίοδος – Πείραμα Roberts 1988 Αρχικά, οι ερευνητές έδειξαν σε παιδιά ηλικίας 9 μηνών εικόνες ενός συγκεκριμένου πτηνού. Αφού εξοικειώθηκαν με αυτό, τότε τους παρουσίασαν εικόνες από άλλα είδη πτηνών καθώς και ένα άλογο. Τα παιδιά ενώ δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με τα άλλα είδη, το άλογο, τους φάνηκε ιδιαίτερα περίεργο και διαφορετικό. Αυτό σημαίνει πως αναγνώρισαν τη διαφορετικότητά του και κατ’ επέκταση πως είχαν σχεδόν διαμορφώσει τη κατηγορία «πτηνό» στο μυαλό τους χωρίς να τους την έχει περιγράψει με λέξεις κάποιος.

Προεννοιολογική περίοδος – Πείραμα DeLoache σε παιδιά από 2 έως 3 ετών Αρχικά, οι ερευνητές του πειράματος, υπό την παρουσία των παιδιών, έκρυψαν σε ένα δωμάτιο υπό κλίμακα (μια μινιατούρα του δωματίου), ένα παιδικό παιχνίδι. Τότε, ζητήθηκε στα παιδιά να το βρουν στο μεγαλύτερο (κανονικό) δωμάτιο, όπου ήταν κρυμμένο στην ίδια θέση και αφού το προσπαθούσαν αυτό, να ξαναγύριζαν στη μινιατούρα για να το βρουν ξανά και σε αυτή. Το αποτέλεσμα ήταν τα παιδιά ηλικίας από 2 έως 2 1/2 ετών να μην μπορούν, στη πλειοψηφία τους, να βρουν που ήταν κρυμμένο το παιχνίδι στο πραγματικό δωμάτιο, αλλά να μπορούν να το βρουν ξανά στο μοντέλο υπό κλίμακα. Τα παιδιά όμως ηλικίας 3 ετών, στη πλειοψηφία τους, κατάφεραν επιτυχώς να το βρουν και τις δύο φορές.

Προεννοιολογική περίοδος – Πείραμα DeLoache σε παιδιά από 2 έως 3 ετών Από αυτό το πείραμα μπορούμε να συμπεράνουμε, πως τα νεότερα παιδιά ηλικίας από 2 έως 2 1/2 ετών, σε αντίθεση με τα παιδιά ηλικίας 3 ετών, δεν έχουν ακόμη διαμορφώσει την ικανότητα της διπλής αναπαράστασης (δηλαδή την ικανότητα να έχουν στο μυαλό τους ταυτόχρονα δύο διαφορετικές αναπαραστάσεις ενός αντικειμένου) για να μπορούν να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία από την μινιατούρα των τριών διαστάσεων ως δεδομένο, ώστε να σκεφτούν ότι το κανονικό δωμάτιο είναι το ίδιο, και πως το παιχνίδι βρίσκεται στο ίδιο σημείο, με το υπό κλίμακα δωμάτιο.

Διαισθητική περίοδος (4 έως 7 ετών) Ονομάζεται έτσι καθώς τα παιδιά δεν είναι ακόμα σε θέση να πραγματοποιήσουν πολύπλοκους συλλογισμούς με το μυαλό τους και βασίζονται ως προς την κατανόηση του χώρου γύρω τους, στην εμφάνιση των αντικειμένων Σε αυτή την ηλικία είναι τώρα πιο ικανά από πριν για την ταξινόμηση αντικειμένων με βάση τα κοινά τους χαρακτηριστικά Τα παιδιά όμως δυσκολεύονται όταν κατηγοριοποιούν αντικείμενα, στη κατανόηση των σχέσεων που έχουν αντικείμενα διαφορετικών κατηγοριών, επειδή συνήθως επικεντρώνονται σε ένα μόνο προφανές αντιληπτό χαρακτηριστικό τους (επικέντρωση), πράγμα που αποτελεί και το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου. Σε αυτή τη περίοδο δηλαδή, τα παιδιά έχουν τη τάση να επικεντρώνουν τη προσοχή τους σε ένα, κάθε φορά, χαρακτηριστικό ενός αντικειμένου ή μιας κατάστασης, μη δίνοντας σημασία σε όλα τα άλλα

Διαισθητική περίοδος (4 έως 7 ετών) Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, τα παιδιά γίνονται λιγότερο εγωκεντρικά Επιπρόσθετα, δεν έχουν την ικανότητα να συνειδητοποιήσουν ότι μερικά χαρακτηριστικά των αντικειμένων μπορεί να μεταβάλλονται επιφανειακά χωρίς όμως να αλλοιώνονται οι πραγματικές ιδιότητες τους. Παραδείγματος χάρη τα παιδιά αυτής της περιόδου δεν κατανοούν ακόμα πως αν έχουν δύο ίσα γεμάτα ποτήρια νερού και το ένα το χύσουν σε μία ψηλή κυλινδρική στήλη, στο τέλος η ποσότητα νερού της στήλης αυτής θα είναι ίδια με αυτή που αρχικά είχε το κάθε ποτήρι ξεχωριστά. Αυτό συμβαίνει, διότι επικεντρώνονται στο πιο αντιληπτό για αυτά χαρακτηριστικό, που είναι το ύψος και αγνοούν πως μεταβάλλονται και άλλα χαρακτηριστικά ώστε να διατηρηθεί η ίδια ποσότητα νερού και στα δύο δοχεία (έχουν δηλαδή ανικανότητα διατήρησης)

Διαισθητική περίοδος (4 έως 7 ετών) – Η άποψη του Piaget για την έλλειψη διατήρησης των παιδιών στο στάδιο αυτό Ο Piaget πιστεύει πως τα παιδιά δεν έχουν ακόμα την ικανότητα της διατήρησης καθώς τους λείπουν δύο βασικές νοητικές λειτουργίες. Η πρώτη είναι η ικανότητα να λαμβάνουν υπόψη τους πολλά χαρακτηριστικά μαζί ώστε να δημιουργούν συλλογισμούς και να σκέφτονται (αποκέντρωση) και η δεύτερη είναι η ικανότητα της αντιστρεψιμότητας. Πιο συγκεκριμένα σε σχέση με την αντιστρεψιμότητα, αν την είχαν, θα μπορούσαν να αναιρέσουν νοητικά ορισμένες πράξεις ώστε να παρατηρήσουν πως στη πραγματικότητα κάποια πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς όπως νομίζουν (όντας στο προσυλλογιστικό στάδιο), όπως στο παράδειγμα με τα δύο ποτήρια νερού.

Νέα στοιχεία για το προσυλλογιστικό παιδί Ο Piaget είχε εξάγει τα συμπεράσματά του με βάση τα τεστ που πραγματοποιούσε, τα οποία όμως πολλές φορές ήταν πολύ δύσκολα για να απαντηθούν από τα παιδιά αυτών των ηλικιών. Παραδείγματος χάρη, ο Piaget βασισμένος στα δικά του τεστ για ορισμένες κατηγορίες θεμάτων, όπως για την έννοια της διατήρησης και τον συλλογισμό του αιτίου-αποτελέσματος, είχε συμπεράνει λανθασμένα, πως τα παιδιά δεν είχαν ακόμη αναπτύξει πολλές από αυτές τις πνευματικές δυνατότητές. Στη πραγματικότητα όμως σύμφωνα με σύγχρονες έρευνες, φαίνεται πως τα παιδιά είναι πιο ανεπτυγμένα νοητικά από όσο θεωρούσε ο Piaget σε αυτές τις ηλικίες. Πιο συγκεκριμένα, ερευνητές που εξέταζαν παιδιά στα νεότερα χρόνια με πιο απλά τεστ στη δομή (στο περιεχόμενο όμως ίδια) με τα αντίστοιχα τεστ του Piaget, συμπέραναν πως διαθέτουν έστω και ελάχιστα αυτές τις νοητικές λειτουργίες.

Το στάδιο των συγκεκριμένων λογικών νοητικών ενεργειών (από 7 έως 11 ετών) Τα παιδιά σε αυτό το στάδιο συνεχίζουν να μειώνουν τον εγωκεντρισμό τους σε σχέση με το προσυλλογιστικό στάδιο (και έχουν επίγνωση του διαφορετικού τρόπου που μπορεί να βλέπουν οι άλλοι τα πράγματα) Ξεκινούν να σκέφτονται πιο λογικά σχετικά με τα αντικείμενα, τους ανθρώπους γύρω τους, καθώς και τις εμπειρίες τους Τώρα οι δυσκολίες που υπήρχαν στο προηγούμενο στάδιο της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών, όπως στη διατήρηση, τη ταξινόμηση και την αντιστρεψιμότητα μειώνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Είναι δηλαδή, ικανά να λύσουν τέτοια προβλήματα και να διενεργούν πολυσύνθετους συλλογισμούς λόγω των πιο ανεπτυγμένων νοητικών λειτουργιών

Το στάδιο των συγκεκριμένων λογικών νοητικών ενεργειών (από 7 έως 11 ετών) Τα παιδιά δεν αποδίδουν πλέον ιδιότητες έμψυχων όντων σε άψυχα αντικείμενα (ανιμισμός) Η σκέψη τους δεν έχει πλέον το χαρακτηριστικό της επικέντρωσης και γνωρίζουν καλύτερα τις σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος στη καθημερινότητά τους Τα συμπεράσματά που εξάγουν βασίζονται πλέον στη λογική τους Έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν νοητική αφαίρεση για να λύνουν προβλήματα Μπορούν να κάνουν νοητική σειροθέτηση, δηλαδή να ταξινομήσουν νοητικά με βάση μια ποσοτική ιδιότητα (π.χ. κατά σειρά ύψους, βάρους κ.λπ.) ορισμένα αντικείμενα (π.χ. ανθρώπους) Διαθέτουν πλέον την ικανότητα της μεταβατικότητας ώστε να αναγνωρίζουν τις σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων μιας σειράς

Το στάδιο των τυπικών - αφαιρετικών σκέψεων (από 11-12 ετών και μετά) Στο στάδιο αυτό το παιδί ως άτομο αρχίζει να αναπτύσσει ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, ο οποίος δίνει βάση σε αφηρημένες έννοιες, καθώς σκέφτεται περισσότερο με τυπικές-αφαιρετικές σκέψεις, οι οποίες αναφέρονται σε μη υπαρκτά αντικείμενα, γεγονότα και διαδικασίες Ένα ακόμα χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου είναι ο ονομαζόμενος από τον Piaget υποθετικό-παραγωγικός συλλογισμός. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά, χρησιμοποιώντας αυτό το συλλογισμό, είναι σε θέση να κάνουν σκέψεις πάνω σε υποθετικά δεδομένα για να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα. Αυτή είναι μια διαδικασία ιδιαίτερα χρήσιμη για τις θετικές επιστήμες και ιδιαίτερα για τα μαθηματικά.

Το στάδιο των τυπικών - αφαιρετικών σκέψεων (από 11-12 ετών και μετά) Παράλληλα όμως με τον παραγωγικό συλλογισμό, τα παιδιά είναι σε θέση να χρησιμοποιούν και τον επαγωγικό ταυτόχρονα με την αφηρημένη και συστηματική σκέψη τους για την επίλυση προβλημάτων, ο οποίος αποτελεί και τη συλλογιστική πορεία του επιστήμονα. Δηλαδή από το ειδικό στο γενικό (και με βάση τη επιστήμη από τη παρατήρηση στη γενίκευση).

Το στάδιο των τυπικών - αφαιρετικών σκέψεων (από 11-12 ετών και μετά) – Κοινωνικές συνέπειες της τυπικής αφαιρετικής σκέψης Εξαιτίας αυτού του τρόπου σκέψης, τα παιδιά είναι σε θέση: να διαμορφώσουν μια σταθερή ταυτότητα (κοινωνική και προσωπική) να κατανοούν καλύτερα τη συμπεριφορά των ατόμων γύρω τους να προετοιμάζονται καλύτερα πριν πάρουν δύσκολες αποφάσεις, έχοντας υπολογίσει τις εναλλακτικές που θα είχαν και τις πιθανές συνέπειες των αποφάσεών τους να αμφισβητούν τα πάντα μερικές φορές όπως την εγχώρια εξουσία ή ακόμα και τους γονείς τους να αισθάνονται απογοήτευση από τη κατάσταση γύρω τους να έχουν πιο έντονη την αίσθηση του «εγώ» (να είναι πιο εγωκεντρικά)

Το στάδιο των τυπικών - αφαιρετικών σκέψεων (από 11-12 ετών και μετά) – Κοινωνικές συνέπειες της τυπικής αφαιρετικής σκέψης Επίσης στα πλέον έφηβα αυτά παιδιά παρουσιάζονται δύο φαινόμενα εφηβικού εγωκεντρισμού: Το πρώτο αφορά το φαινόμενο του φανταστικού ακροατηρίου (που είναι η αίσθηση πως βρίσκονται συνεχώς υπό το βλέμμα ατόμων που κρίνουν τα πάντα σε σχέση με την εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους) και Το δεύτερο αφορά τον προσωπικό μύθο (δηλαδή την ιδέα που έχει το άτομο πως είναι μοναδικό και ιδιαίτερο ως προς τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του)

Το στάδιο των τυπικών - αφαιρετικών σκέψεων (από 11-12 ετών και μετά) Τέλος, αξίζει να αναφερθεί, πως δεν φτάνουν όλοι οι άνθρωποι στο στάδιο αυτό την ίδια χρονική περίοδο της ζωής τους και κάποιοι δεν φθάνουν καθόλου. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί, ότι ορισμένοι άνθρωποι που δεν πραγματοποιούν συχνά αφαιρετικούς-τυπικούς συλλογισμούς δεν είναι σε θέση να λύσουν ακόμα και τα απλά προβλήματα που έβαζε ο Piaget για να μελετήσει την αφαιρετική σκέψη στους εφήβους. Επιπρόσθετα από μια άλλη έρευνα προκύπτει το παρακάτω αρκετά ενδιαφέρον γράφημα, το οποίο επισημαίνει πως ο κάθε άνθρωπος (εδώ φοιτητής) εμφανίζει αφαιρετικές σκέψεις σε προβλήματα του πεδίου ενασχόλησης του περισσότερο από ότι σε προβλήματα άλλων πεδίων, στοιχείο αρκετά σημαντικό για την αξιοπιστία των πειραμάτων και των τεστ του Piaget.

Το στάδιο των τυπικών - αφαιρετικών σκέψεων (από 11-12 ετών και μετά) Ποσοστό εμφάνισης τυπικής αφαιρετικής σκέψης

Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας