Νικηφόρος Β. Αγγελόπουλος Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ Νικηφόρος Β. Αγγελόπουλος Ομότιμος Καθηγητής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Η Anna Freud το 1936 στο κλασσικό της βιβλίο The Ego and the Mechanisms of Defence, περιέγραψε για πρώτη φορά τον μηχανισμό της Ταύτισης με τον Επιτιθέμενο. Το 1910 ο Sigmund Freud στο βιβλίο του Τοτέμ και Ταμπού είχε ήδη περιγράψει τον μηχανισμό της Ταύτισης.

Ταύτιση ή Ταυτοποίηση. Ανήκει στους ανώριμους μηχανισμούς άμυνας. Το άτομο αφομοιώνει ιδιότητες ή στοιχεία άλλου προσώπου και μεταμορφώνεται σύμφωνα με αυτά. Η μεταμόρφωση συνήθως είναι μερική, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις τείνει να γίνει ολική. Διαφέρει από τη μίμηση κατά το ότι εκείνη είναι διαδικασία λίγο ή πολύ συνειδητή. Η ταύτιση είναι ιδιαίτερα συχνή κατά την περίοδο της εφηβείας και συμβάλλει κατά κάποιον τρόπο στη διαδικασία ωριμάνσεως της προσωπικότητος.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Είναι ασυνείδητος μηχανισμός που κινητοποιείται σε άτομα ευρισκόμενα σε καταστάσεις απειλής, θυματοποίησης και αβοηθησίας μπροστά σε συντριπτικώς ακατανίκητα βιώματα που τα καθιστούν ανίκανα να λειτουργήσουν. Είναι μια απάντηση στο βίωμα του να είναι κανείς θύμα και νικημένος.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Όταν κάποιος είναι θύμα βίας, η αυτοαντίληψη του περιλαμβάνει την ιδέα ότι είναι ανίσχυρος, ενώ η αντίληψη που έχει για τον άλλον, τον θύτη, περιλαμβάνει την ιδέα ότι αυτός είναι πανίσχυρος. Αν είναι να επιλέξει κανείς μεταξύ του να είναι ισχυρός ή ανίσχυρος, οι περισσότεροι θέλουν να αισθάνονται ισχυροί, επειδή είναι οδυνηρό να αισθάνονται αδύναμοι και να δέχονται πλήγματα.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Μία από τις επιλογές του είναι να γίνει σαν αυτόν που τον απειλεί. Ετσι θάβει την αρχική προσωπικότητα του κάτω από μια καινούργια περσόνα που είναι κατά κάποιον τρόπο αντίγραφο της απειλητικής φιγούρας.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Η ΤΜΕ θα εγκατασταθεί εφ’ όσον συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις (West and Martin, 1994): Το άτομο πιστεύει ότι απειλείται και ότι ο αντίπαλος έχει την βούληση να πραγματοποιήσει αυτήν την απειλή. Το θύμα μπορεί να έχει υποστεί βασανιστήρια ή να είναι μάρτυρας άλλων προσώπων που έχουν υποστεί βασανιστήρια.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Ο αντίπαλος κακομεταχειρίζεται ή απειλεί αγαπημένα πρόσωπα του θύματος ώστε να εντατικοποιήσει την τραυματική του κατάσταση. Δεν υπάρχει καμμία προοπτική για το μέλλον εκτός από εκείνη που επιβάλλει ο αντίπαλος. Το άτομο πιστεύει ότι δεν έχει δυνατότητες διαφυγής. Το θύμα ψάχνει απελπισμένα για σημάδια οίκτου και «βλέπει» τέτοιες ενδείξεις στις πράξεις του αντιπάλου.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Μέσα στα πλαίσια της απειλής και του τρόμου, το άτομο νοιώθει ότι ο αντίπαλος εκδηλώνει συμπεριφορές ευγένειας και καλοσύνης. Ο αντίπαλος αναφέρεται σε θλιβερές ιστορίες από τα παιδικά του χρόνια ως δικαιολογία για την συμπεριφορά του. Εάν το θύμα δεχθεί αυτές τις ιστορίες, ενώ δεν θα αποφεύγει την συνέχιση της κακομεταχείρησης, θα λάβει κάποιες ευγενικές συμπεριφορές που προσφέρουν μια προσωρινή παρηγοριά.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Το ταυτισμένο θύμα, έχει αποκλείσει όλες τις επιλογές εκτός από μία: πως θα αποφύγει το «μπλέξιμο», δηλαδή ο,τιδήποτε, θα μπορούσε να αναστατώσει τον θύτη. Βλέπει ως ταραχοποιούς όσους φίλους ή μέλη της οικογένειας,προσπαθούν να βοηθήσουν. Επειδή το θύμα κρίνει ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να κρυφτεί κάνει μια τελευταία προσπάθεια θάβοντας την αρχική του προσωπικότητα κάτω από μια μίμηση της περσόνας του θύτη.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Ενστικτικά το θύμα γνωρίζει ότι αν κατευνάσει τον επιτιθέμενο αυξάνουν οι πιθανότητες επιβίωσης του. Ο επιτιθέμενος διαβεβαιώνεται ότι «έχει δίκαιο» και τα ιδεολογήματα του ενισχύονται από το υποταγμένο θύμα. Όταν ο επιτιθέμενος απειλεί ότι θα σκοτώσει το θύμα εγκαθιστά σε αυτό ισχυρά επίπεδα φόβου. Ωστόσο όταν αλλάξει γνώμη και αρχίζει να δείχνει συμπόνια το θύμα θα αισθανθεί ευγνωμοσύνη.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Ανεξάρτητα από την πίεση που του ασκείται, το θύμα ασχολείται μόνο με τα «καλά» στοιχεία του εξουσιαστή του. Οι έστω και ελάχιστες πράξεις καλοσύνης ή ενδιαφέροντος από τη μεριά του δράστη μεγαλοποιούνται από το θύμα μέσα από την ανάγκη του εξωραϊσμού της πραγματικότητας.

Υπάρχουν δύο τρόποι που η ΤΜΕ μπορεί να εκδιπλωθεί. Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Υπάρχουν δύο τρόποι που η ΤΜΕ μπορεί να εκδιπλωθεί. Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο το θύμα μαθαίνει να βλέπει σαν μέσα από τα μάτια του πανίσχυρου επιτιθέμενου και φθάνει να πιστεύει ότι δεν είναι απλώς ένα τυχαίο οποιοδήποτε θύμα, αλλά κάποιος που του αξίζει να είναι θύμα.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Στο δεύτερο σενάριο το θύμα ψάχνει να βρεί άλλα πρόσωπα για να τα θυματοποιήσει στην θέση του εαυτού του. Με αυτόν τον τρόπο το θύμα αισθάνεται ισχυρότερο και ότι ελέγχει την κατάσταση, διαιωνίζοντας έτσι την επιθετικότητα και την θυματοποίηση.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Το θύμα θα δει τον δράστη ως ένα πρόσωπο δυνητικά ευγενικό, ακόμη και αγαπόν με το οποίο θα σχηματίσει μια έντονη συναισθηματική σύνδεση, μια "συμπάθεια". Ενας "δεσμός", αναπτύσσεται μεταξύ απαγωγέα και θύματος. Ένας δεσμός με αυτόν που η κοινή λογική του υποδεικνύει να απαξιώσει.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Τα θύματα βίαιων και μακροχρόνιων ομηριών μερικές φορές συμφωνούν με τους δράστες και γίνονται δημόσιοι προπαγανδιστές τους. Με το να ταυτίζονται με αυτούς και μιμούμενοι την επιθετικότητα τους μετατρέπουν τους εαυτούς τους από απειλούμενους σε απειλούντες. Αυτή η ψυχική μεταμόρφωση επιτρέπει στο θύμα να αποκτήσει ένα αίσθημα ισχύος μέσα σε μια κατά τα άλλα ταπεινωτική κατάσταση.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Στις ήπιες μορφές της η ΤμΕ είναι ένας υγιής μηχανισμός άμυνας. Επιτρέπει τις διαδικασίες προσαρμογής σε απειλητικές καταστάσεις. Σε ιστορικό επίπεδο έχει σώσει ζωές πολλών ανθρώπων.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Στις βαρειές μορφές της η ΤμΕ μπορεί να οδηγήσει σε ψυχοπαθητική και αντικοινωνική συμπεριφορά. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ενδοψυχική ταύτιση θύματος και θύτη είναι δυνατόν να είναι τόσο ισχυρή που το θύμα να προβάλλει την επιθετικότητα ακόμη και προς εκείνους οι οποίοι προσπαθούν να το βοηθήσουν. Είναι οργισμένο και αντιστέκεται στις προσπάθειες αλλαγής.

Παίζουν ρόλο ατομικές αξίες, ηθική και πεποιθήσεις Παίζουν ρόλο ατομικές αξίες, ηθική και πεποιθήσεις. Σύμφωνα με την γνωστή μελέτη του Bettelheim (1960) στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι μη πολιτικοί κρατούμενοι της μεσαίας τάξης επειδή τους έλλειπε κάποια στέρεη πολιτική, ηθική ή φιλοσοφική θέση Δεν καταλάβαιναν τι τους είχε συμβεί και γιατί αφού ήσαν νομιμόφρονες. Τους αναστάτωνε που τους μεταχειρίζονταν σαν «κοινούς εγκληματίες». Ακόμη και αν τους κακομεταχειρίζονταν διαβεβαίωναν ότι ποτέ δεν ήσαν αντίθετοι στον ναζισμό.

Δέχονταν σαν δίκαιο ότι έκανε η γκεστάπο. Εχασαν τον αυτοσεβασμό που προέκυπτε από το κοινωνικό και οικονομικό τους εύρος, και ανέπτυξαν συμπεριφορές μικροπρέπειας, εριστικότητας και μεμψιμοιρίας. Το μόνο που έκαναν ήταν να εκλιπαρούν κατά τρόπο εξευτελιστικό. Οι περισσότεροι αντέγραφαν συμπεριφορές των ποινικών κρατουμένων αλλά όχι των πολιτικών κρατουμένων. Πολλοί έγιναν καταδότες της γκεστάπο

Οι πολιτικοί κρατούμενοι και οι θρησκευόμενοι παρουσίαζαν διαφορετικές συμπεριφορές: Θεωρούσαν την κράτηση στο στρατόπεδο ως ένα μικρό πλήγμα διότι τους βρήκε προετοιμασμένους. Δεν είχαν λόγο να είναι εξευτελισμένοι. Ησαν υποδειγματικοί, χρήσιμοι, δίκαιοι, αξιόπιστοι και σεμνοί.

Λόγῳ της αξιοπιστίας τους οι δεσμοφύλακες τους χρησιμοποιούσαν σε θέσεις επιστάτη αλλά εκείνοι ποτέ δεν εκμεταλλεύτηκαν τις θέσεις τους για να κερδίσουν προνόμια εις βάρος άλλων κρατουμένων. Οι Ιαχωβάδες ενοχλήθηκαν ακόμη λιγώτερο και κράτησαν την ακεραιότητα τους. Δεν παρέλειπαν στο ελάχιστο να κάνουν προσηλυτισμό.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Εχθρολαγνεία Ένα χαρακτηριστικό είδος ΤΜΕ παρατηρείται και στις συγκρούσεις μεταξύ ομάδων. Όταν το άτομο εγκαταλείπει κάθε ελπίδα ότι η ομάδα στην οποία ανήκει θα μπορέσει να υπερισχύσει, τότε ταυτίζεται με αυτούς που επιτίθενται και με τη σειρά του επιτίθεται στους δικούς του. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε ευρύτατα σε μαζικό επίπεδο κατά και μετά, τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Εχθρολαγνεία Τα ψυχικώς ανεπαρκή άτομα είναι πλέον ευάλωτα. Ανεπαρκής, Πτωχευμένη, Εξαρτητική προσωπικότητα αποδέχονται την χειραγώγηση τρέπονται αβίαστα προς την εθελοδουλία και ετσι κινητοποιούν τον μηχανισμό ΤΜΕ Η εχθρολαγνεία θα καταλάβει πολλά μέλη της κοινότητας όταν υπάρχει κοινωνικοπολιτική, πνευματική και ηθική παρακμή, καλλιεργημένος φόβος.

Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο Εχθρολαγνεία Στις περιπτώσεις αυτές το ψυχιατρικό στοιχείο παίζει μικρότερο ρόλο από ότι το πολιτικό. Πνευματική, επιστημονική και ηθική παρακμή προκαλεί στους πολίτες αίσθημα αδυναμίας ότι είναι ανυπεράσπιστοι και ακολούθως θα επιδιώξουν κάποιο είδος κατευνασμού. Ετσι ο ηττημένος θα αποδεχτεί εκ των υστέρων την ιδεολογία του νικήτη και θα γίνει γελοίος και γλοιώδης εκφραστής της.

Σύνδρομο της Στοκχόλμης Ποικιλία της ταύτισης με τον επιτιθέμενο είναι το Σύνδρομο της Στοκχόλμης, (Stockholm syndrome) που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη ενός συναισθηματικού δεσμού του θύματος με τον δράστη σε καταστάσεις ομηρίας.

Σύνδρομο της Στοκχόλμης Σύνδρομο της Στοκχόλμης. Ο όρος επινοήθηκε από τον Nils Bejerot, Σουηδό εγκληματολόγο και ψυχίατρο που είχε τον ρόλο συμβούλου της αστυνομίας, για να περιγράψει ένα συγκεκριμένο ψυχολογικό φαινόμενο που παρατηρήθηκε σε ομήρους κατά την διάρκεια μιας ληστείας στην Στοκχόλμη το 1973.

Τέσσερις υπάλληλοι της τράπεζας κρατήθηκαν από δυο ληστές σε μια απόπειρα ληστείας στις 23/8/1973. Οι ληστές κράτησαν τα θύματά τους σε κατάσταση ομηρίας εντός της τράπεζας επί έξι μερόνυχτα. Κατά την δοκιμασία τους μερικοί από τους ομήρους έδειξαν συμπάθεια προς τους ληστές. Ύστερα από μερικές ημέρες, οι όμηροι άρχισαν να επικρίνουν την αστυνομία για τη σκληρή στάση της και αρνούνταν να απελευθερωθούν. Μια κρατούμενη ταχέως και ανεξηγήτως ερωτεύθηκε έναν από τους ληστές και μαζί δημοσίως επέπληξαν τον πρωθυπουργό της Σουηδίας για την αποτυχία του να κατανοήσει τις απόψεις των εγκληματιών. Για ένα μικρό διάστημα μετά την απελευθέρωση της η πρώην αιχμάλωτη συνέχισε να εκφράζει συναίσθημα για τον ληστή.

Οι αστυνομικοί δοκίμασαν τα πάντα, προκειμένου να ελευθερώσουν τους ομήρους! Δοκίμασαν να στείλουν ένα σμάρι από μέλισσες μέσα στο χρηματοκιβώτιο, όπου ήταν κλεισμένοι οι ληστές με τους ομήρους. Τελικά, οι αστυνομικοί άνοιξαν μια τρύπα στο χρηματοκιβώτιο και έριξαν μέσα αέρια και οι όμηροι ελευθερώθηκαν. Στο τέλος της ομηρίας, αρκετά από τα θύματα αντιστάθηκαν στην προσπάθεια των αρχών, να τους διασώσουν (!) και έπειτα - μετά τη σύλληψη των δραστών - αρνήθηκαν να καταθέσουν εναντίον των απαγωγέων τους ή προσφέρθηκαν να ενισχύσουν οικονομικά τον δικαστικό αγώνα τους. Σήμερα, κάποιοι από αυτούς συνεχίζουν τη ζωή τους με άλλο όνομα, νιώθοντας ασήκωτο το βάρος από το σύνδρομο που γεννήθηκε άθελά τους.

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης δεν εντάσσεται στις επίσημες ταξινομήσεις των ψυχιατρικών νόσων ICD-10 και DSM 5. Τα διαγνωστικά κριτήρια είναι ασαφή, ρευστά και ατεκμηρίωτα. Δεν είναι συχνό σε ειρηνικές περιόδους διότι εκδηλώνεται μόνο σε περιπτώσεις ληστρικής ή τρομοκρατικής ομηρίας. Από τα θύματα αυτών των ενεργειών ένα ποσοστό, άλλοτε μικρό και άλλοτε μεγαλύτερο εκδηλώνει τα συμπτώματα της διαταραχής. Αυτό εξαρτάται από παράγοντες όπως η διάρκεια της ομηρείας, ο συγχρωτισμός ομήρων και απαγωγέων, η άσκηση βίας σωματική ή ψυχολογικής (Βεστάκης 2013).

Το ότι το θύμα θα ήθελε να βρεθεί στη θέση του θύτη ισως δεν θα πρέπει να γενικευτεί ως ερμηνευτικό στοιχείο αυτής της σχέσης. Η ΤΜΕ είναι θέμα επεξεργασμένο από τους ψυχαναλυτές και τους ψυχιάτρους. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις αδικεί αυτούς που υπήρξαν θύματα. Δεν υπαρχουν πράγματι πειστικές μελέτες για την έκταση του προβλήματος αυτού. Πολλοί πιστεύουν ότι οι περιπτώσεις ΤΜΕ είναι πολύ λίγες σε αριθμό.

Στα άτομα, που εμφανίζεται το σύνδρομο, παρατηρούνται συμπεριφορές, που σε άλλες συνθήκες θεωρούνται παράλογες. Κάτω από ανείπωτη ψυχολογική πίεση και ενδεχόμενη σωματική κόπωση (αϋπνία, ασιτία, κακός βιορυθμός κ.α.): - πράξεις ευγένειας από τους απαγωγείς, ακόμη και πολύ μικρής σημασίας, παίρνουν σημαντικές διαστάσεις από την πλευρά του θύματος - οι απόπειρες τρίτων προς διάσωση λαμβάνονται ως απειλή της ισορροπίας του θύματος άρα αποδοκιμάζονται ή ακόμα χειρότερα παρεμποδίζονται - τα κίνητρα των δραστών παρερμηνεύονται από το θύμα και, τέλος, - η διάρκεια της ομηρίας φαίνεται μικρότερης διάρκειας στα θύματα από ό,τι ήταν στην πράξη.

Τέλος, τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της Στοκχόλμης, εμφανίζονται κοινώς σε άτομα, που υπέστησαν μία φοβερή πίεση, όπως οι κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά, άνθρωποι που έζησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, αιχμάλωτοι πολέμου, κ.α.. Τα συμπτώματα του συνδρόμου ενδέχεται να διαρκέσουν χρόνια. Σε μερικές περιπτώσεις ακόμη και μετά από μακροχρόνια θεραπεία και ψυχολογική υποστήριξη, δεν υποχωρούν εντελώς ακόμα και σε τεράστιο βάθος χρόνου.

Σύνδρομο της Στοκχόλμης στην οικονομία Σύνδρομο της Στοκχόλμης στην οικονομία. Το 2012 στην 9η Παγκόσμια συνδιάσκεψη για τις εξελίξεις στην Οικονομική θεωρία και Πολιτική (Bilbao 2012) διατυπώθηκε η άποψη ότι συμπεριφορές και στάσεις εκδηλώνονται από θύματα οικονομικής υποδούλωσης και οδηγούν σε ταύτιση ακόμη και υπεράσπιση των καταπιεστών τους. Κυβερνήσεις καθίστανται όμηροι των δανειστών, πολυεθνικών εταιρειών (όπως η κυβέρνηση της Ιρλανδίας από την Apple το 2016), των αγορών, του διεθνούς κεφαλαίου, εξαιτίας της ανάγκης να ανακεφαλαιοποιήσουν το δημόσιο χρέος, δεχόμενες όρους που θέτουν σε αμφισβήτηση το διεθνές δίκαιο και την εθνική τους κυριαρχία.

Είναι προφανές ότι η ΤμΕ δημιουργεί μακροχρόνιες και δυσθεράπευτες μεταβολές στην ψυχολογία και την προσωπικότητα που μπορεί να διαρκέσουν πολύ μετά την παραίτηση του θύτη από τον έλεγχο επί του θύματος.

Ψευδής Ταυτότητα. Ο όρος ψευδο-ταυτότητα χρησιμοποιήθηκε το 1974 από τον Glatzel (1974) για να περιγράψει μια παραληρηματική μεταβολή του εαυτού σε περιπτώσεις μείζονος κατάθλιψης μέσα στα πλαίσια κυκλοθυμικής διαταραχής. Το 1985 ο Girodo (1985) περιέγραψε περιπτώσεις πρακτόρων της αστυνομίας που είχαν κάνει εισοδισμό σε οργανώσεις διακίνησης ναρκωτικών υποδυόμενοι σχετικούς ρόλους για χρονικά διαστήματα μηνών ή και ετών. Όταν η αποστολή τους τελείωσε διαπιστώθηκε ότι αυτοί οι αστυνομικοί αντιμετώπιζαν δυσκολίες επανόδου στην πραγματική τους προσωπικότητα.

Οι O'Neil and Demos (1977) παρομοίωσαν το πρώτο βήμα της διαδικασίας μετάλλαξης της σκέψης στην δημιουργία μιας κρίσης ταυτότητας. Κατά την διάρκεια αυτής της κρίσης, αρχίζει να εμφανίζεται η νέα ψευδο-ταυτότητα. Από την στιγμή που θα εμφανισθεί είναι πιθανόν να διαρκέσει και σταδιακά να διαμορφωθεί σαφέστερα και να ισχυροποιηθεί στον βαθμό που το επιβάλλουν και τα χαρακτηριστικά στοιχεία της κατάστασης μέσα στην οποία επιτελείται.

Η στρέβλωση της ταυτότητας ενός προσώπου και εμφάνιση μιας καινούργιας και διαφορετικής περσόνας είναι η βασική και πιο σημαντική εκδήλωση της διεργασίας της ψυχοαποσύνδεσης. Η ταύτιση με τον επιτιθέμενο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μια μορφή ψυχοαποσυνδετικής διαταραχής της προσωπικότητας.

Παρατεταμένο περιβαλλοντικό στρες ή καταστάσεις ζωής βαθειά διαφορετικές από τις συνηθισμένες, είναι δυνατόν να διαταράξουν τις φυσιολογικώς απαρτιωτικές λειτουργίες της προσωπικότητας. Ατομα που έχουν εκτεθεί σε τέτοιες δυνάμεις ίσως προσαρμοσθούν μέσω ψυχοαποσύνδεσης δημιουργόντας μια μεταλλαγμένη περσόνα ή ψευδο-ταυτότητα (West, 1994). Μια τέτοια ψευδοταυτότητα καθιστά ικανό το άτομο να ανταπεξέλθει την έκτακτη κατάσταση στην οποία βρίσκει τον εαυτό του.

Το παρατεταμένο stres και το χρόνιο ψυχικό τραύμα, όπως συμβαίνει στις πολεμικές καταστάσεις, δεν οδηγεί αναγκαστικά σε αποδόμηση αλλά σε αναδιοργάνωση της ταυτότητας και την δημιουργία μιας «νέας ταυτότητας». Οι τρόποι που χρησιμοποιούνται από το άτομο με σκοπό την επιβίωση του είναι εκείνοι που συμβάλλουν στην διαμόρφωση της «νέας ταυτότητας». Συνοπτικά το τραύμα δεν πυροδοτεί μόνο ψυχοπαθολογία αλλά και διαμόρφωση μιας νέας προσωπικότητας (Greer 1980).

Ωστόσο η ψευδο-ταυτότητα είναι περισσότερο από ένας παροδικός ρόλος Ωστόσο η ψευδο-ταυτότητα είναι περισσότερο από ένας παροδικός ρόλος. Μοιάζει με κάτι σαν την «αλλαγή» στις περιπτώσεις πολλαπλής προσωπικότητας (ΠΠ) αλλά διαφέρει σε πολλά από αυτήν. Η ΠΠ είναι αποτέλεσμα ψυχοτραυματικών εμπειριών κατά την πρώτη παιδική ηλικία και τα συμπτώματα εμφανίζονται αργότερα συνεπείᾳ ενδοψυχικών συγκρούσεων που αλληλεπιδρούν με βιωματικές περιστάσεις.

Η ψευδοταυτότητα συνήθως γίνεται από εξωτερική ψυχοκαταπόνηση προερχόμενη από το περιβάλλον του ατόμου το οποίο συνήθως είναι ελεύθερο συμπτωμάτων δυσλειτουργίας της προσωπικότητας και για το οποίο η καινούργια περσόνα αντιπροσωπεύει μια μεταμόρφωση που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις μιας κατάστασης στη ζωή του που διαφέρει ριζικά από την προηγούμενη ζωή του.

Στις περιπτώσεις ΠΠ ο ασθενής είναι δυνατόν να έχει περισσότερες της μιας προσωπικότητες η μια τελείως διαφορετική από την άλλη που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Στην περίπτωση της ψευδοταυτότητας η αλλαγή της προσωπικότητας, απότομη ή σταδιακή, αφορά αυτήν την ίδια την προσωπικότητα η οποία αντανακλά τις απαιτήσεις της εκάστοτε κατάστασης.

Θεραπεία της ΤΕ. Βασικός στόχος της θεραπείας είναι η εγκλωβισμένη πραγματική προσωπικότητα να απελευθερωθεί από τον εναγκαλισμό της ψευδοταυτότητας, με την καλλιέργεια της λογικής σκέψης. Με την κατανόηση του πως οι άνθρωποι συχνά ταυτίζονται με τους επιτιθέμενους και πως αυτό επιδρά στην μελλοντική συμπεριφορά η κοινωνία θα καταλάβει καλύτερα τα προβλήματα που προκύπτουν από την θυματοποίηση και ετσι θα παράσχει αποτελεσματικές υπηρεσίες στα θύματα διευκολύνοντας την πορεία προς μια ομαλή ανάρρωση καταπολεμώντας την συχνά υποσυνείδητη τάση να αποδίδουν μομφή στο θύμα.

Τόσο η Πολλαπλή Προσωπικότητα όσο και η ψευδοταυτότητα παρουσιάζουν μεγάλες δυσκολίες στη θεραπεία. Τα πράγματα είναι καλύτερα στην ψευδοταυτότητα αν και η κατάσταση δυνατόν να αποκτήσει χρόνιο χαρακτήρα. Μερικές φορές με το να γυρίσει ο ασθενής απλώς στην προηγούμενη κανονικότητα της ζωής του θα αποκτήσει την φυσιολογική του ταυτότητα. Ωστόσο και τότε θα αντιμετωπίσει το καθήκον να επαναποκτήσει πολλές από τις παραμελημένες λειτουργίες της προηγούμενης φυσιολογικής προσωπικότητας του.

Ενώ στην ψυχοθεραπεία της ΠΠ ο στόχος είναι η συμφιλίωση και απαρτίωση των δύο προσωπικοτήτων σε ένα νέο υγιέστερο σύνολο, ο στόχος της θεραπείας της ψευδοταυτότητας είναι η αποκατάσταση της αρχικής ταυτότητας. Ακολούθως ο ασθενής θα χρειασθεί θεραπεία των υπολλειμμάτων της ψυχοτραυματικής διαταραχής που προέκυψε από το στρες το οποίο την προκάλεσε. Αρχικώς θα πρέπει να προσανατολισθεί ο ασθενής αυστηρά στην παρούσα πραγματικότητα, στο εδώ και τώρα, σε σχέση με τον χρόνο, τον τόπο, τα πρόσωπα, τα γεγονότα και τον εαυτό.

Η ψυχική σύνδεση μεταξύ θύματος και θύτη μπορεί να είναι τόσο ισχυρή που το θύμα ουσιαστικά καταφέρεται εναντίον εκείνων που προσπαθούν να το βοηθήσουν. Σε αυτές της περιπτώσεις η απαλλαγή από την ψευδή ταυτότητα είναι ιδιαιτέρως δυσχερής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΕΣΤΑΚΗΣ Γρ. (2013). Από το Σύνδρομο της Στοκχόλμης στο Σύνδρομο Κουίσλινγκ και επέκεινα (Υβρις – Νέμεσις). Ιατρικές εξελίξεις . ΚΖ:295, 29-34. BETTELHEIM B. (1960). The informed Heart: Autonomy in a mass age. NY, MacMillan Free Press. BLISS, EL. (1986). Multiple personality, allied disorders and hypnosis. New York: Oxford University Press. FERENCZI, S. (1909). Introjection and transference. Chapter 2 in: FirstContributions to Psycho-Analysis. London: Maresfield Reprints, 1952. FREUD, Anna. (1966). The Ego and the Mechanisms of defence. New York, International Universities Press. (Original FREUD, S. (1918). Totem and Taboo. New York: Moffat Yard and Company. GIRODO, M. (1985). Health and legal issues in undercover narcotics investigations: Misrepresented evidence. Behavioral Sciences and the Law, 3, 299-308. GLATZEL, J. (l974). Zur psychopathologie zyklothym-depressiver verlaufe. Psychiatria Clinica, 7, 120-128. GREER F. (1980). Toward a developmental view of adult crises: A re-examination of crisis theory. Journal of Humanistic Psychology, 20(4):17-27. HIRSCH M. (1996). 2 forms of identification with the aggressor--according to Ferenczi and Anna Freud. Prax Kinderpsychol Kinderpsychiatr. 1996 Jul-Aug;45(6):198-205. [Article in German]. KLUFT, RP. (1991). Multiple personality disorder. In A. Tasman & S. M. Goldfinger (Eds.), American Psychiatric Press review of psychiatry (Vol. 10). Washington D.C.: American Psychiatric Association Press. MELSKY RE. (2004). Identification with the aggressor: how crime victims often cope with trauma. FBI Law Enforcement Bulletin,The. FindArticles.com. 07 Mar, 2011. OCHBERG F. M. (1978). The victim of terrorism. The Practitioner, 220, 293-302. O'NEILL, W. F., DEMOS, G. D. (1977). The semantics of thought reform. Etc., 34, 413-430. SURYANI LK, JENSEN GD. (1993). Trance and possession in Bali: A window on western multiple personality, possession disorder, and suicide. New York: Oxford University Press. WEST LJ, MARTIN PR. (1994). Pseudo-Identity and the Treatment of Personality Change in Victims of Captivity and Cults. WEST, LJ. (1967). Dissociative reaction. In A. M. Freedman & H. I. Kaplan (Eds.), Comprehensive textbook of psychiatry, (pp. 885-899). Baltimore: Williams and Wilkins. WEST, LJ. (1994). The pseudo-identity syndrome. Journal of Nervous and Mental Disorders.