Δείκτες Επιμέλεια : Αλεξόπουλος Παναγιώτης, Χημικός, Συνεργάτης ΕΚΦΕ Ηλιούπολης

Ποιες ουσίες είναι έγχρωμες; Η περιοχή ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας 390-770 nm είναι το ορατό φάσµα. Όταν σ’ ένα άτοµο ή µόριο πέσει ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία αυξάνεται η ενεργειακή κατάστασή του γιατί γίνεται απορρόφηση ακτινοβολίας. Μια ουσία που απορροφά ένα τµήµα του ορατού φάσµατος, το ανθρώπινο µάτι την αντιλαμβάνεται σαν έγχρωμη, µε χρώµα το συμπληρωματικό αυτού που απορροφά. Χρειάζεται να έχουµε µεγάλη συγκέντρωση από µόρια της ουσίας για να γίνει αντιληπτό το χρώµα της.

Δείκτες οξέων-βάσεων ή πρωτολυτικοί δείκτες Οι «ηλεκτρολυτικοί δείκτες» είναι ασθενή οργανικά οξέα ή βάσεις των οποίων η συζυγής βάση ή οξύ εμφανίζει διαφορετικό χρώµα. Όταν ο δείκτης ιοντιστεί, το μόριο του έχει διαφορετικό χρώμα από το ιόν του: Η∆ + Η2Ο ↔ Η3Ο(+) + ∆(-) χρώμα 1 χρώμα 2 Ανάλογα με το pH του διαλύματος επικρατεί το χρώμα 1 ή το χρώμα 2 (αρχή του Le Chatelier ). Επειδή ο δείκτης προστίθεται στο διάλυµα σε πολύ µικρές συγκεντρώσεις (1-2 σταγόνες) η ειδική οξύτητα ή βασικότητά του δεν επηρεάζει το pH του διαλύµατος.

Δείκτης ΠΕΡΙΟΧΗ pH ΑΛΛΑΓΗΣ ΧΡΩΜΑΤΟΣ «ΟΞΙΝΗ» ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΒΑΣΙΚΗ» ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΛΙΑΝΘΙΝΗ 3,2‐4,4 pH<3,2 κόκκινο πορτοκαλί pH>4,4 κίτρινο ΦΑΙΝΟΛΟΦΘΑΛΕΪΝΗ 8,3‐10,0 pH<8,3 άχρωμο pH>10,0 φούξια (κόκκινο) ΜΠΛΕ ΤΗΣ ΒΡΩΜΟΘΥΜΟΛΗΣ 6,0‐7,6 pH<6,0 κίτρινο πράσινο  pH>7,6 γαλάζιο ΒΑΜΜΑ ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟΥ 4,7‐8,3 pH<4,7 κόκκινο μενεξεδί pH >8,3 ΕΡΥΘΡΟ ΤΟΥ ΜΕΘΥΛΙΟΥ 4,4 - 6,2 pH<4,4 κόκκινο κίτρινο pH >6,2 κίτρινο ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Δεν χρησιμοποιούμε φαινολοφθαλείνη για διαλύµατα µε pH μεγαλύτερο του 12 γιατί παρατηρείται προσθήκη υδροξυλίου στο µόριό της και γίνεται πάλι άχρωµη.

Δείκτης κόκκινο λάχανο Οξέα Βάσεις

Μελέτη χρώματος δεικτών σε μικροκλίμακα ΔΙΑΛΥΜΑ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ ΠΡΟΣΤΕΘΟΥΝ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΔΕΙΚΤΗ Ρίχνετε μία σταγόνα δείκτη ΦΑΙΝΟΛΟΦΘΑΛΕΪΝΗ Ρίχνετε μία σταγόνα δείκτη  ΒΑΜΜΑ ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟΥ Ρίχνετε μία σταγόνα δείκτη ΚΟΚΚΙΝΟ ΛΑΧΑΝΟ   1) Ρίχνετε 2-3 σταγόνες διάλυμα οξέος π.χ υδροχλωρικού (ΗCl) (ΟΞΙΝΟ ΔΙΑΛΥΜΑ) Χρώμα δείκτη:………….. 2) Ρίχνετε 2-3 σταγόνες διάλυμα χλωριούχου νατρίου (NaCl) (ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΔΙΑΛΥΜΑ) 3) Ρίχνετε 2-3 σταγόνες διάλυμα υδροξειδίου του νατρίου (NaOH) (ΒΑΣΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ)

Βίντεο Ένα κοκτέιλ δεικτών, γνωστό με το όνομα «Παγκόσμιος Δείκτης» http://www.chemview.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=620:%CE%B4%CE%B5-%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%B5-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B1-2

American Chemical Society Προσομοιώσεις American Chemical Society Μεταφορά πρωτονίου στο νερό http://www.middleschoolchemistry.com/f/chapter_6/lesson_8/proton_transfer.swf Προσθήκη οξέως στο νερό http://www.middleschoolchemistry.com/f/chapter_6/lesson_8/acids_donate_protons.swf Προσθήκη βάσης στο νερό http://www.middleschoolchemistry.com/f/chapter_6/lesson_8/bases_accept_protons.swf

Βιβλιογραφία American Chemistry Society http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content ΕΚΦΕ Ηλιούπολης http://ekfe-ilioup.att.sch.gr/ ΕΚΦΕ Αγρινίου http://ekfe-agrin.ait.sch.gr/pdfs/chemgg.pdf http://www.chemview.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=74:%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%83