ΠΕΣΑΧ

Το Πέσαχ (Πέσαχ = περνώ από πάνω, προσπερνώ) είναι µια από τις µεγαλύτερες και αρχαιότερες γιορτές των Εβραίων κατά την οποία γιορτάζεται η Έξοδος από την Αίγυπτο και συγχρόνως η αναγέννηση του εβραϊκού έθνους. Η έναρξη του Πέσαχ είναι στις 15 του µήνα Νισάν και διαρκεί 7 (στο Ισραήλ) και 8 (στη Διασπορά) ηµέρες. Το πασχαλινό τραπέζι, που ονομάζεται Σέντερ (τάξη) γίνεται τις δύο πρώτες νύχτες (σήμερα, συνήθως, την παραμονή της πρώτης ημέρας της γιορτής) και µας θυµίζει τα γεγονότα από την Έξοδο.

Υπάρχει μια εντολή (Μιτσβά ), που αφορά αποκλειστικά την γιορτή του Πέσαχ και αυτή είναι, να τρώμε Ματσά και να απαλλαγούμε από οτιδήποτε είναι chamets (Χαμέτς), δηλαδή, όλες τις τροφές ή τα ποτά, που προέρχονται από τα ακόλουθα δημητριακά: σιτάρι (σκληρό ή μαλακό), κριθάρι, σίκαλη και βρώμη, όπως ψωμί, κέικ, μακαρόνια, μπύρα, ουίσκι κτλ. Πριν από τις ημέρες της γιορτής, καθαρίζεται επιμελώς όλο το σπίτι και ιδιαίτερα η κουζίνα, για να μην απομείνει κανένα Χαμέτς.

Το βράδυ της προπαραμονής (εφέτος Κυριακή 24 Μαρτίου 2013), αφού απαγγελθεί μια ειδική ευλογία, γίνεται η επίσημη αναζήτηση του Χαμέτς. Και αυτό γιατί: Το έθιμο θέλει να έχουμε  κρύψει δέκα κομματάκια Χαμέτς, καλά τυλιγμένα, σε διάφορα σημεία του σπιτιού. Το Χαμέτς που θα βρούμε κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, τυλίγονται καλά και τοποθετούνται σε εμφανές σημείο, για να τα κάψουμε το επόμενο πρωί.

Το Πέσαχ είναι γνωστό και ως η «Γιορτή των Ματσότ» και τούτο επειδή η Εντολή (μιτσβά) επιβάλει την κατανάλωση Ματσά και την απομάκρυνση όλα τα Χαμέτς (ένζυμα). Η διαφορά ανάμεσα στο ζυμωμένο ψωμί και την Ματσά είναι πρόδηλη: το ψωμί φουσκώνει, ενώ οι Ματσότ δεν επιτρέπεται διόλου να φουσκώσουν. Το χαρακτηριστικό «φούσκωμα» των τροφών Χαμέτς συμβολίζει την αλαζονεία και την έπαρση, ενώ το επίπεδο και χαμηλό σχήμα της Ματσά συμβολίζει την ταπεινοφροσύνη.

ΤΟ ΣΕΝΤΕΡ Ο δίσκος του Σέντερ έχει τον πιο σηµαντικό και συµβολικό χαρακτήρα της τελετής. Τοποθετείται στο κέντρο του τραπεζιού σκεπασµένος µε χρυσοκέντητο ύφασµα και περιέχει : 1. Το αβγό (µπεϊτσά), συµβολίζει τη θυσία 2. Το ψηµένο κοµµάτι από το µπροστινό πόδι του αρνιού, συµβολίζει το αρνί που έσφαξαν και έβαψαν τις πόρτες των σπιτιών τους 3. Τα πικρά χόρτα (μαρόρ), συµβολίζουν τα πικρά χρόνια της σκλαβιάς 4. Το χαροσέτ (κρέµα µε φρούτα και καρπούς), συµβολίζει τη λάσπη µε την οποία έφτιαχναν τα σπίτια των Αιγυπτίων 5. Το σέλινο, συµβολίζει και κεντρίζει το ενδιαφέρον για γνώση 6. Το ξίδι, συµβολίζει τα πικρά δάκρυα της σκλαβιάς 7. Τρία κοµµάτια ματσότ (άζυµος άρτος)

Όλο το τυπικό της βραδιάς περιέχεται σε ένα βιβλίο, που ονομάζεται Αγκαντά. Αγκαντά του 14ου αιώνα

1.Kadesh (Καντέσς) – Ευλογία Το Σέντερ ξεκινά με την απαγγελία του κιντούσς, που διακηρύττει την ιερότητα της γιορτής και ακολουθείται από την κατανάλωση του πρώτου ποτηριού κρασιού (από τα τέσσερα) της βραδιάς.

2.Urchatz (Ουρχάτς) — Καθαρμός Πλύσιμο των χεριών, ως ένδειξη καθαρμού από κάθε τι μιαρό. 3. Karpas – (Καρπάς) Ένα λαχανικό (συνήθως λίγα φύλλα μαιντανού ή ένα μικρό κομμάτι κρεμμυδιού ή βρασμένης πατάτας) βουτιέται σε αλατισμένο νερό και τρώγεται, συμβολίζοντας τη λιτή διατροφή και τα δάκρυα που προκαλούσε η μεταχείριση των Εβραίων σκλάβων από τους Αιγυπτίους.

4. Yachatz (Γιαχάτς) — Σπάσιμο του Ματσά Το μεσαίο από τα τρία ματσότ του τραπεζιού, σπάζει στα δύο: το ένα κομμάτι επιστρέφει στη θέση του και το άλλο χρησιμοποιείται ως afikoman (αφικομάν).Η λέξη προέρχεται από τα ελληνικά επικόμιον (μετά το δείπνο, επιδόρπιο). Το αφικομάν ‘‘κρύβεται’’ σε κάποιο σημείο του σπιτιού για να ‘‘ανακαλυφθεί’’ από κάποιο από τα παιδιά, το οποίο θα λάβει και μια μικρή ανταμοιβή.

5. Maggid (Μαγκίντ) — Ανάγνωση της Αγκαντά Ο μικρότερος συνδαιτημόνας διατυπώνει τις Τέσσερεις Ερωτήσεις, γνωστές ως Μα Νιστανά (Γιατί είναι διαφορετικό;). Κατόπιν διαβάζεται η ιστορία της Εξόδου. Στο τέλος πίνεται το δεύτερο ποτήρι κρασιού. 6. Rachtzah (Ραχτσά) — Πλύσιμο χεριών Δεύτερο πλύσιμο των χεριών, αυτή τη φορά με τη συνηθισμένη ευλογία, και προετοιμασία για την κατανάλωση ματσά.

7. Motzi Matzah (Μοτσί Ματσά) — Τρώμε το Ματσά Απαγγελία της ευλογίας (ha-motzi) για τον άρτο και κατανάλωση μέρους του μεσαίου και του πρώτου ματσά.  8. Maror (Μαρόρ) — Πικρά Χόρτα Απαγγελία μιας ευλογίας ενώ ένα πικρό λαχανικό (συνήθως μαρούλι ή ραδίκι) τρώγεται αφού βουτηχτεί στο χαρόσετ.

9. Korech (Κορέχ) — Το σάντουιτς Προς τιμήν του μεγάλου ραβίνου Χιλλέλ, λίγο από το μαρόρ, βουτηγμένο στο χαρόσετ ,τοποθετείται μεταξύ δύο κομματιών ματσά και τρώγεται ως ένα ιδιότυπο ΄΄σάντουιτς ’’. 10. Shulchan Orech (Σουλχάν Ορέχ) – Το (κυρίως) Δείπνο 11. Tzafun (Τσαφούν) – Η ώρα του αφικομάν Το κομμάτι ματσά που είχε αποκοπεί νωρίτερα (στο Γιαχάτς - 4), το λεγόμενο αφικομάν, τρώγεται ως επιδόρπιο.

12. Barech (Μπαρέχ) – Ευλογία μετά το φαγητό Μαζί με την απαγγελόμενη ευλογία, πίνεται το τρίτο ποτήρι κρασιού. Μετά γεμίζουμε το τέταρτο ποτήρι και τη λεγόμενη ‘’κούπα (ποτήρι) του Προφήτη Ηλία’’. Ταυτόχρονα ανοίγουμε για λίγο την πόρτα, διαβάζοντας τη σχετική Βιβλική περικοπή για την ιστορία της αναμονής του Moshiach (Μεσσία) , τον οποίο θα προπέμψει ο Προφήτης σε κάποιο Σέντερ. Κάθε χρόνο, αυτή η διαδικασία προετοιμασίας για την έλευση του Προφήτη, επαναλαμβάνεται.

13. Hallel (Χαλλέλ) – Ύμνοι Ανάγνωση ευχαριστήριων προσευχών και κατανάλωση του τέταρτου και τελευταίου ποτηριού κρασιού. 14. Nirtzah (Νιρτσά) – Ολοκλήρωση του Σέντερ Ανακοίνωση της ολοκλήρωσης του Σέντερ και κοινή ευχή το Πέσαχ να γιορτασθεί τον επόμενο χρόνο στην Ιερουσαλήμ (αφού έλθει ο Μεσσίας). Leshanah haba’ah be-yerushalayim! Λεσσανά χαμπαά μπε Γερουσαλάιμ! Next year in Jerusalem!