ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ Λαρίση Γεωργία, Κωσταρέλλη Βασιλική Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με την UNESCO πολλά παραδοσιακά παραμύθια, αναδεικνύουν το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής (1). Η αύξηση του επιπολασμού της παχυσαρκίας και του υπερβολικού βάρους στα ελληνόπουλα τις τελευταίες δεκαετίες (2) και η σταδιακή εγκατάλειψη της Μεσογειακής Διατροφής (3), καθιστά αναγκαίο το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση παρεμβατικών προγραμμάτων από την προσχολική ακόμα ηλικία - κρίσιμη περίοδο για τη διαμόρφωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών. Το σχολικό περιβάλλον έχει μεγάλο αντίκτυπο στη διατροφή των παιδιών και των εφήβων (4) και αποτελεί το σημαντικότερο πλαίσιο για την ανάπτυξη παρεμβάσεων σχετικά με την υγιεινή διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα (5). ΣΚΟΠΟΣ Δημιουργία, εφαρμογή και αξιολόγηση πιλοτικού Προγράμματος Σχολικής Διατροφικής Παρέμβασης μέσα από το Ελληνικό Παραδοσιακό Παραμύθι, για τη βελτίωση της διατροφικής συμπεριφοράς, σε παιδιά νηπιαγωγείου. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δημιουργία & Εφαρμογή Εκπαιδευτικού Υλικού, το οποίο αποτελείτο από: Οδηγό Δραστηριοτήτων για Εκπαιδευτικούς, σε μορφή Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών, χωρισμένο σε 10 Ενότητες με θέματα Διατροφής και συνοδευτικό Εποπτικό Υλικό Συλλογή Ελληνικών Παραδοσιακών Παραμυθιών, τα οποία διασκευάστηκαν ειδικά για τις ανάγκες του Προγράμματος Φύλλα Εργασίας για Παιδιά στο Νηπιαγωγείο, Ασκήσεις για Παιδιά και Γονείς στο Σπίτι & Ενημερωτικές Επιστολές για Γονείς, σχετικά με την εκάστοτε Ενότητα Διατροφής. Το Πρόγραμμα επίσης, περιλάμβανε ενημέρωση εκπαιδευτικών, εσπερίδα γονέων, επικουρικές δράσεις σε χώρους τέχνης, πολιτισμού και αθλητισμού και δημιουργία σχολικού λαχανόκηπου.Διάρκεια παρέμβασης: 3 μήνες, με συχνότητα εφαρμογής εκπαιδευτικού υλικού 2 φορές την εβδομάδα και χρονική διάρκεια 40 – 60 λεπτά κάθε φορά. Δείγμα: 83 νήπια 4,5 – 5,5 ετών (ομάδα παρέμβασης, n=62 & ομάδα ελέγχου, n=21). Αξιολόγηση Παρέμβασης: Δημιουργήθηκε ένα ειδικά σχεδιασμένο Ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από τους γονείς των νηπίων πριν και μετά την παρέμβαση με πληροφορίες για: τα κοινωνικοδημογραφικά και ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά γονέων και νηπίων τον τρόπο ζωής, τις διατροφικές συνήθειες, την προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή (KIDMED) και τη Διατροφική Συμπεριφορά (Child Eating Behaviour Questionnaire - CEBQ) των νηπίων. Οι γονείς, επίσης, επισήμαναν τα σημαντικότερα προβλήματα διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών τους, εστιάζοντας στη χαμηλή κατανάλωση και ποικιλία φρούτων και λαχανικών, στην περιορισμένη αποδοχή και την αρνητική κριτική απέναντι στα νέα τρόφιμα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Μετά την εφαρμογή του Προγράμματος στην Ομάδα Παρέμβασης, σε σχέση με την Ομάδα Ελέγχου, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική αύξηση στο συνολικό σκορ προσκόλλησης στη Μεσογειακή Διατροφή μείωση στις ώρες απασχόλησης σε οθόνη μείωση στο συνολικό αποτέλεσμα Ανταπόκρισης στο Φαγητό – CEBQ TEST & μείωση στο συνολικό αποτέλεσμα Συναισθηματικής Υποφαγίας – CEBQ TEST (Πίνακας 1). Πίνακας 1. Μεταβολές μεταξύ Ομάδας Παρέμβασης και Ομάδας Ελέγχου, πριν και μετά την παρέμβαση Μη Παραμετρικός Έλεγχος Wilcoxon, με p-value < 0,05 Επίσης, παρατηρήθηκε βελτίωση στη συμπεριφορά των νηπίων ως προς τη χαμηλή κατανάλωση και ποικιλία φρούτων και λαχανικών, την περιορισμένη αποδοχή και την αρνητική κριτική απέναντι στα νέα τρόφιμα (Διάγραμμα 1 – 2). Διάγραμμα 1. Εκτιμήσεις Γονέων Ομάδας Παρέμβασης ως προς την τροποποίηση των διατροφικών συμπεριφορών των παιδιών κατά την περίοδο της δράσης Διάγραμμα 2. Εκτιμήσεις Γονέων Ομάδας Ελέγχου ως προς την τροποποίηση των διατροφικών συμπεριφορών των παιδιών κατά την περίοδο της δράσης ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Υπήρξε θετική επίδραση του Προγράμματος στην ποιότητα της διατροφής και στη βελτίωση της διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών, ενώ σημαντικοί περιορισμοί θεωρούνται η σύντομη διάρκεια, το μικρό δείγμα μαθητών και η έλλειψη ελέγχου διατήρησης των αποτελεσμάτων μακροπρόθεσμα. Το ελληνικό παραδοσιακό παραμύθι, μέσα από ένα κατάλληλα σχεδιασμένο πρόγραμμα διατροφικής παρέμβασης είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο Αγωγής Υγείας. Το σχολικό περιβάλλον σε συνεργασία με τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα, μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη συμπεριφορών υγείας και να συμβάλλει στην καλλιέργεια της διατροφικής κουλτούρας. ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ n = 62 Mean (SD) ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ n = 21 p-value Δ_ΩΡΕΣ_ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ_ΣΕ_ΟΘΟΝΗ -0,46 (±1,04) 0,1 (±0,85) 0,010* Δ_KIDMED 3,31 (±3,8) 0,48 (±1,99) 0,001* Δ_FR Ανταπόκρισης στο Φαγητό -0,1 (±0,62) 0,13 (±0,41) 0,008* Δ_EUE Συναισθηματικής Υποφαγίας -0,09 (±0,8) 0,31 (±0,65) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. UNESCO. (2010). Decision of the Intergovernmental Committee: 5.COM 6.41. 2. Kotanidou, E.P., Grammatikopoulou, M.G., Spiliotis, B.E., Kanaka-Gantenbein, C., Tsigga, M., & Galli-Tsinopoulou, A. (2013). Ten –Year obesity and overweight prevalence in Greek children: A systematic review and meta-analysis of 2001 – 2010 data. HORMONES, 12(4), 537 – 549. 3. Cabrera, S. G., Fernαndez, H., Hernαndez, C. R., Nissensohn, M., Romαn-Vinas, B., & Serra-Majem, L. (2015). KIDMED test; prevalence of low adherence to the Mediterranean Diet in children and young a systematic review. Nutrition Hospitalaria, 32(6), 2390 – 2399. 4. Story, M., Nanney, M.S., & Schwartz, M.B. (2009). Schools and obesity prevention: Creating school environments and policies to promote healthy eating and physical activity. Milbank Q, 87(1), 71-100. 5. Cauwenberghe, E.V., Maes, L., Spittaels, H., van Lenthe, F.J., Brug , J., Oppert, J.M., & De Bourdeaudhuij, I. (2009). Effectiveness of school- based interventions in Europe to promote healthy nutrition in children and adolescents: systematic review of published and “grey” literature. British Journal of Nutrition, 103(6), 781 – 797.