Παράτυπη Είσοδος και Έννομες Υποχρεώσεις των Κρατών Υποδοχής Αγγελική Φανάκη Υποψήφια Διδάκτωρ Νομικής Αθηνών Τομέας Διεθνών Σπουδών ΕΚΠΑ Νοέμβριος 2016

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο ΙΣΤΟΡΙΑ Ήδη από τη δεκαετία του ’80 οι παράτυπες μετακινήσεις πληθυσμών σε δυτικά κράτη, δημιούργησαν διάφορες ευπαθείς ομάδες πληθυσμών, οι οποίες δεν εμπίπτουν ξεκάθαρα ούτε στην κατηγορία του «πρόσφυγα» ούτε σε αυτή του «μετανάστη». Ωστόσο, οι ομάδες αυτές χρήζουν διεθνούς προστασίας. Η Ύπατη Αρμοστεία των Η.Ε έδωσε προτεραιότητα στη διασφάλιση ζητημάτων πρόσβασης σε επικράτειες χωρών υποδοχής & στις σχετικές διαδικασίες για τους πρόσφυγες, ειδικότερα σε αυτό που χαρακτηρίζεται mixed flow migration across the Mediterranean από το 2014.

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΦΥΓΑ 1951 Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων τροποποίηση με το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης της 31ης Ιουλίου 1967, πρόσφυγας είναι: «κάθε πρόσωπο, το οποίο, επειδή έχει δικαιολογημένο φόβο διωγμού λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικής προέλευσης, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα, βρίσκεται έξω από τη χώρα της υπηκοότητάς του και δεν μπορεί, ή εξαιτίας αυτού του φόβου, δεν θέλει να προσφύγει στην προστασία της χώρας αυτής»

Συμβούλιο Θεσσαλονίκης (2003) Συμβούλιο Βρυξελλών (2003) ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: Ε.Ε & ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Συνθήκη Άμστερνταμ (1999) Συμβούλιο Ταμπέρε (1999) Συμβούλιο Λάακεν (2001) Συμβούλιο Σεβίλλης (2002) Συμβούλιο Θεσσαλονίκης (2003) Συμβούλιο Βρυξελλών (2003) Συμβούλιο Βρυξελλών (2005) Συμβούλιο Βρυξελλών (2007) Συμβούλιο Βρυξελλών (2009)

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΔΟΥΒΛΙΝΟ ΙΙΙ Ο Κανονισμός του Δουβλίνου (Κανονισμός αριθ 604/2013, μερικές φορές αναφέρεται ως Κανονισμός Δουβλίνο 3, προηγουμένως Κανονισμός Δουβλίνο 2 και Σύμβαση του Δουβλίνου) είναι μια νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που καθορίζει το κράτος μέλος της ΕΕ που είναι αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης για τους αιτούντες άσυλο που αναζητούν διεθνή προστασία δυνάμει της Σύμβασης για το καθεστώς των προσφύγων και την Οδηγία Αξιολόγησης της ΕΕ, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΔΟΥΒΛΙΝΟ ΙΙΙ Αποτελείται: (α)από τον Κανονισμό του Δουβλίνου και (β) τον κανονισμό EURODAC, ο οποίος θεσπίζει μια πανευρωπαϊκή βάση δεδομένων δακτυλικών αποτυπωμάτων για τους παράνομα νεοεισερχόμενους στην ΕΕ. Ο Κανονισμός του Δουβλίνου έχει ως στόχο τον ταχύ προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο [για αίτηση ασύλου] και προβλέπει τη μεταφορά του αιτούντος άσυλο στο εν λόγω κράτος μέλος. Συνήθως, το υπεύθυνο κράτος μέλος θα είναι το κράτος μέσω του οποίου ο αιτών άσυλο εισήλθε για πρώτη φορά στην ΕΕ. http://www.mfhr.gr/parembaseis/prosfyges-metanastes.html

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΤΥΠΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗ Μετακίνηση πληθυσμών η οποία λαμβάνει χώρα εκτός κανονιστικών πλαισίων χωρών καταγωγής, διέλευσης ή υποδοχής. Δεν έχει αναγνωριστεί σαφής ορισμός για το τι συνιστά παράτυπη μετανάστευση. Υπό το πρίσμα των χωρών καταγωγής, συνιστά παράτυπη μετακίνηση, η είσοδος, η διαμονή ή η εργασία σε μία χώρα χωρίς προηγούμενη νομιμοποίηση ή σχετικά νομιμοποιητικά έγγραφα σύμφωνα με τους ισχύοντες μεταναστευτικούς κανονισμούς. Η παρατυπία επίσης αναγνωρίζεται και σε περιπτώσεις όπου ένα άτομο περνά διεθνή σύνορα με πλαστό διαβατήριο ή λοιπά ταξιδιωτικά νομιμοποιητικά έγγραφα και δεν πληροί διοικητικά προαπαιτούμενα /λόγους εγκατάλειψης της χώρας καταγωγής του. Γι’αυτό και ο όρος ‘’παράνομη μετανάστευση’’ περιορίζεται στις περιπτώσεις λαθρεμπορίας και σωματεμπορίας. Πηγή: http://www.iom.int/key-migration-terms

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΧΩΡΕΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ Οι παράτυποι μετανάστες χρήζουν δικαιωμάτων και τα κράτη υποχρεώσεων προς αυτούς που έφθασαν στην επικράτειά τους ή /και τη δικαιοδοσία τους Οι παράτυποι μετανάστες χρήζουν δικαιωμάτων στη χώρα υποδοχής, είτε ως qua human beings (ΔΔΑΔ) είτε ως qua migrants (βάσει διεθνών Συνθηκών)

Θύματα εμπορίας ανθρώπων /trafficking. ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΝΕΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ Εγκλωβισμένοι μετανάστες - Stranded migrants (Ελλάδα): η εν λόγω ομάδα αντιμετωπίζει συγκεκριμένες ευπάθειες εξαιτίας του εγκλωβισμού της σε χώρα διέλευσης (transit country) χωρίς δυνατότητα χρήσης ισχυόντων νομικών μέσων προκειμένου να προχωρήσει άμεσα σε άλλη επιθυμητή χώρα διαμονής/προορισμού ή /και ακόμη να επιστρέψει στο τόπο καταγωγής της. Θύματα βίας ή με μετά-τραυματικό σύνδρομο μπορεί να έχουν ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας στη χώρα διέλευσης οπότε η τυχόν επιστροφή τους στη χώρα προέλευσης τους να είναι ακατάλληλη. Θύματα εμπορίας ανθρώπων /trafficking. Βίαια εκδιωχθέντες υπήκοοι μπορεί να αντιμετωπίσουν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χώρες υποδοχής ή κατά την επιστροφή στη χώρα προέλευσης.

Οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα έχουν τα εξής δικαιώματα: ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΧΩΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ Οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα έχουν τα εξής δικαιώματα: i. Χορήγηση δελτίου αιτούντος διεθνούς προστασίς με το οποίο μπορούν να κυκλοφορούν νόμιμα στη χώρα. ii. Πρόσβαση σε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. iii. Τέκνα αιτούντων άσυλο μπορούν να πάνε σχολείο. iv. Δικαίωμα στέγασης υπό τους όρους v. Δικαίωμα εργασίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Πηγή: http://asylo.gov.gr

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: Δικαιώματα μετά την χορήγηση διεθνούς προστασίας (καθεστώς πρόσφυγα ή επικουρική προστασία) στην Ελλάδα I i. Χορήγηση δωρεάν άδειας διαμονής με τριετή διάρκεια που μπορεί να ανανεωθεί. Η άδεια αυτή θα παραδοθεί 1-2 μήνες μετά την επίδοση θετικής απόφασης. Μέχρι τότε θα χορηγείται έγγραφο δηλ. δελτίο αιτούντος διεθνούς προστασίας σφραγισμένο με την ένδειξη «ΕΚΚΡΕΜΕΙ ΑΔΕΙΑ ΔΙΑΜΟΝΗΣ». ii. Χορήγηση ταξιδιωτικών εγγράφων μετά από αίτησή του ενδιαφερόμενου για τα οποία θα πρέπει να καταβληθεί παράβολο ύψους 85 ευρώ.

iv. Πρόσβαση σε νοσοκομειακή περίθαλψη. ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: Δικαιώματα μετά την χορήγηση διεθνούς προστασίας (καθεστώς πρόσφυγα ή επικουρική προστασία) στην Ελλάδα II Αν έχει χορηγηθεί επικουρική προστασία (όχι καθεστώς πρόσφυγα) και ήδη υπάρχει ή μπορεί να εκδοθεί διαβατήριο από τις αρχές της χώρας προέλευσης του αιτούντος, δεν χρειάζονται τα ανωτέρω ταξιδιωτικά έγγραφα, καθώς μπορούν να ταξιδέψουν με το διαβατήριό τους. iii. Δικαίωμα εργασίας. iv. Πρόσβαση σε νοσοκομειακή περίθαλψη. v. Τέκνα αιτούντων μπορούν να πάνε σχολείο. vi. Το μόνο επίδομα που το Κράτος δύναται να χορηγήσει είναι το επίδομα αναπήρου γι' αυτούς που έχουν κάποιας μορφής αναπηρία.

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΟΥΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΥΡΩΠΗ? Η μόνη περίπτωση να ταξιδέψει κάποιος αιτών άσυλο νόμιμα σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα είναι μέσω της διαδικασίας του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης. Ως αιτούντες άσυλο κατά κανόνα δεν δύνανται να ταξιδέψουν στην υπόλοιπη Ευρώπη, εκτός αν συντρέχουν αποδεδειγμένοι, σοβαροί λόγοι υγείας που απαιτούν την άμεση μετάβασή των αιτούντων στο εξωτερικό.

ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΟΥΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΥΡΩΠΗ? Εάν χορηγηθεί καθεστώς πρόσφυγα ή επικουρικής προστασίας γίνεται αίτηση για χορήγηση ταξιδιωτικών εγγράφων. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας χορήγησης ταξιδιωτικών εγγράφων μπορεί να διαρκέσει 1-2 μήνες. Με τα ταξιδιωτικά έγγραφα χορηγείται το δικαίωμα να ταξιδέψει ο πρόσφυγας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά όχι να εγκατασταθεί σε αυτές. Μπορεί για 3 μήνες ανά έξι μήνες αλλά μετά την παρέλευση του τριμήνου θα πρέπει να αποχωρήσει. Για να εγκατασταθεί ο πρόσφυγας σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις που θέτει η εκάστοτε ευρωπαϊκή χώρα για υπηκόους τρίτων χωρών.

Γονείς με ανήλικα τέκνα. ΜΕΡΟΣ Ι – ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: Υποδοχή & Παράτυπη Μετάστευση, η Ελλάδα ως Χώρα Υποδοχής στους Αιτούντες Άσυλο: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΥΝΕΝΩΣΗ - ΔΟΥΒΛΙΝΟ ΙΙΙ Μπορούν να συνενωθούν ασυνόδευτοι ανήλικοι με τους γονείς τους, τα αδέρφια τους, θείους και παππούδες/γιαγιάδες. Σύζυγοι μεταξύ τους. Γονείς με ανήλικα τέκνα. Ενήλικες (π.χ. ενήλικα αδέρφια, γονείς με ενήλικα τέκνα) μπορούν να συνενωθούν κατ’ εξαίρεση όταν π.χ. υπάρχει σοβαρό πρόβλημα υγείας, κάποιος είναι υπερήλικος και χρειάζεται τη φροντίδα του συγγενή του κλπ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ