Εισαγωγή στην Ψυχολογία Ενότητα 3: Μέθοδοι έρευνας στην Ψυχολογία Διδάσκουσα: Ειρήνη Σκοπελίτη Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Σκοποί ενότητας Παρουσίαση και εξοικείωση με τις κυριότερες ερευνητικές μεθόδους της επιστήμης της Ψυχολογίας: την παρατήρηση και το πείραμα

Περιεχόμενα ενότητας Πειραματική μέθοδος Παράγοντες δυσκολίας Παρατήρηση-Ερωτηματολόγια Φυσική παρατήρηση Έμμεση Συμμετοχική Κλινική Δημοσκοπική έρευνα

Πείραμα Βασικές έννοιες του πειράματος Συσχέτιση Μεταβλητές για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων Παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα του πειράματος Θέματα Δεοντολογίας

Μέθοδος Ένα σύνολο κανόνων και τεχνικών παρατήρησης, οι οποίες επιτρέπουν στους ερευνητές να αποφύγουν τις πλάνες, τα λάθη και τα εσφαλμένα συμπεράσματα, τα οποία μπορεί να προκαλέσει η απλή παρατήρηση «Οι μέθοδοι της ψυχολογίας είναι απλές ή πολύπλοκες;»

Παράγοντες που δυσκολεύουν την ψυχολογική έρευνα Πολυπλοκότητα Μεταβλητότητα Αντιδραστικότητα Τα ανθρώπινα όντα είναι εξαιρετικά πολύπλοκα, μεταβάλλονται διαρκώς και αντιδρούν το καθένα με μοναδικό τρόπο.

Δημιουργία Υποθέσεων Υπόθεση: δήλωση που μπορεί να εξεταστεί Πώς καταλήγουμε στη διατύπωση μίας υπόθεσης; Παρατήρηση Εξοικείωση με σχετική βιβλιογραφία Επιστημονική θεωρία: σύνολο αλληλένδετων προτάσεων σχετικά με κάποιο συγκεκριμένο φαινόμενο

Ο κύκλος της έρευνας Παρατηρούμε και μετά: Γνωρίζουμε τη σχετική βιβλιογραφία και τις σχετικές θεωρίες Διατυπώνουμε υποθέσεις Διεξάγουμε έρευνα για να ελέγξουμε τις υποθέσεις Οδηγούμαστε σε νέες παρατηρήσεις των αποτελεσμάτων μας Ελέγχουμε τις υποθέσεις μας Ανατρέχουμε στη σχετική βιβλιογραφία και τις σχετικές θεωρίες

Οι θεωρίες μας επιτρέπουν να δημιουργήσουμε υποθέσεις σχετικά με το τι μπορεί να συμβεί ή τι πρέπει να συμβεί ή θα συμβεί κάτω από ορισμένες συνθήκες. Οι έρευνες γίνονται για να δημιουργήσουν συνθήκες, να ελέγξουν τις υποθέσεις και να παράσχουν αποδείξεις υπέρ ή κατά των θεωριών που τις δημιούργησαν.

Παρατήρησεις/Ερωτηματολόγια Η παρατήρηση ελέγχει πράξεις, δράσεις, συμπεριφορές Το ερωτηματολόγιο ή η συνέντευξη έχουν στόχο να προκαλέσουν παραγωγή λόγου και να φέρουν στην επιφάνεια γνώμες για πράξεις

Φυσική παρατήρηση Ο παρατηρητής είναι ο μάρτυρας των ατομικών και συλλογικών συμπεριφορών χωρίς να τροποποιεί τη συνήθη διεξαγωγή των περιστάσεων επικοινωνίας Έμμεση παρατήρηση Ο παρατηρητής μελετάει ατομικές ή συλλογικές συμπεριφορές αλλά αυτή τη φορά μέσα από περιστάσεις που ο ίδιος δημιούργησε

Συμμετοχική παρατήρηση Ο παρατηρητής συμμετέχει στην περίσταση που εξετάζει μαζί με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες Κλινική παρατήρηση Η μέθοδος που συνίσταται στην ακρόαση και παρατήρηση του υποκειμένου. Αναζητούνται οι τρόποι συμπεριφοράς του υποκειμένου, η γένεσή τους, η δομή τους και οι συσχετίσεις τους με το περιβάλλον ανάπτυξής τους

Δημοσκοπική έρευνα Για προβλήματα που δεν μπορούν να μελετηθούν μέσω της παρατήρησης Έμμεση διερεύνηση της γνώμης των ανθρώπων γύρω από πολιτικά θέματα, κ.α. Επαρκής δημοσκόπηση απαιτεί: Προ-ελεγμένο ερωτηματολόγιο Αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού

Πείραμα Η παρατήρηση και η δημοσκοπική έρευνα προσφέρουν μόνο ενδείξεις για τα πιθανά αίτια μιας συμπεριφοράς Οι ψυχολόγοι προκειμένου να επιλέξουν ανάμεσα σε εναλλακτικές υποθέσεις και να αποδείξουν σχέσεις αιτίου-αιτιατού πρέπει να ελέγξουν τις σχετικές μεταβλητές και όχι μόνο να τις περιγράψουν Τα πειράματα είναι καταστάσεις όπου ο ερευνητής επηρεάζει μία μεταβλητή και παρατηρεί το αποτέλεσμα αυτού του χειρισμού σε μια άλλη μεταβλητή ενώ κρατάει σταθερές όλες τις υπόλοιπες

Έννοιες Πειράματος Έλεγχος Το βασικό χαρακτηριστικό ενός πειράματος είναι ότι ο ερευνητής ελέγχει ενεργά την αξία μιας τουλάχιστον μεταβλητής για να προσδιορίσει τις επιδράσεις της σε μια άλλη μεταβλητή. Ανεξάρτητη μεταβλητή Αλλαγές σ' αυτή την μεταβλητή υποτίθεται ότι προκαλούν αλλαγές στην εξαρτημένη μεταβλητή. Εξαρτημένη μεταβλητή Αυτή η μεταβλητή υποτίθεται ότι είναι το αποτέλεσμα, το οποίο εξαρτάται από την καθορισμένη αξία της ανεξάρτητης μεταβλητής.

Πειραματική ομάδα Η πειραματική ομάδα αποτελείται από εκείνα τα υποκείμενα που εκτίθενται στην ανεξάρτητη μεταβλητή. Ομάδα ελέγχου Η ομάδα ελέγχου αποτελείται από εκείνα τα υποκείμενα που είτε δεν εκτίθενται καθόλου στην ανεξάρτητη μεταβλητή είτε εκτίθενται εν μέρει στην ανεξάρτητη μεταβλητή.

Συσχέτιση Χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της συσχέτισης για να καθορίσουμε αν κάποια μεταβλητή την οποία δεν ελέγχουμε συνδέεται ή συσχετίζεται με κάποια άλλη μεταβλητή που μας ενδιαφέρει Σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος δεν ελέγχονται από μελέτες συσχέτισης Δύο μεταβλητές μπορεί να συσχετίζονται χωρίς η μία να είναι αιτία της άλλης

Μεταβλητές αναγκαίες για την εξαγωγή σωστών συμπερασμάτων Εγκυρότητα: Ένα πείραμα είναι έγκυρο, όταν εξετάζει αυτό που πρέπει να εξετάσει Αξιοπιστία: Ένα πείραμα είναι αξιόπιστο, όταν βρίσκουμε τα ίδια αποτελέσματα όταν το επαναλάβουμε Αμεροληψία: Ένα πείραμα είναι αμερόληπτο όταν δεν ευνοεί μία θεωρία εις βάρος μίας άλλης

Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα ενός πειράματος Αστάθμητες μεταβλητές Προσδοκίες του πειραματιστή Μπορεί να επηρεάσουν τις παρατηρήσεις Μπορεί να επηρεάσουν την πραγματικότητα

Ανάλυση Δεδομένων Περιγραφική Στατιστική: χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα συγκεκριμένο σύνολο δεδομένων. Επαγωγική Στατιστική: περιγράφει ένα ορισμένο σύνολο δεδομένων αλλά χρησιμοποιείται για να γίνουν εκτιμήσεις σχετικά με το αν τα αποτελέσματα μπορούν να γενικευθούν σε κάποιες πλευρές της πραγματικής ζωής

Θέματα Δεοντολογίας στην Ψυχολογία Συναίνεση κατόπιν ενημέρωσης Απουσία εξαναγκασμού Προστασία από βλάβη Αρχή ελάχιστου κινδύνου: ανάλυση κινδύνων και οφέλους Δικαίωμα του απορρήτου Ενημέρωση εκ των υστέρων

Κώδικας δεοντολογίας στα ζώα Είναι ηθικά αποδεκτό να αναγκάζεις ζώα να «πληρώνουν το κόστος» έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να απολαύσουν αμφίβολα οφέλη; Έχουν τα ζώα δικαιώματα; Πότε τα δικαιώματα των ζώων υπερέχουν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ειρήνη Σκοπελίτη, «Εισαγωγή στην Ψυχολογία». Ενότητα 3: Μέθοδοι έρευνας στην Ψυχολογία. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/PN1524/

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.