Βρεφική Ηλικία

Ορισμος Ως βρεφική ηλικία, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το διάστημα από τη γέννηση έως το τέλος του 2ου έτους του παιδιού. Στη χρονική αυτή περίοδο παρατηρείται ταχύτατη ανάπτυξη τόσο στο σωματικό όσο και στον ψυχοκοινωνικό τομέα

Σωματικός-κινητικός τομέας Στον τομέα αυτό πραγματοποιούνται αναπτυξιακές αλλαγές (πχ. το παιδί παίρνει βάρος, ύψος με ταχύτατο ρυθμό) που καθιστούν το παιδί ικανό να πραγματοποιεί κάθε μέρα όλο και πιο πολύπλοκες κινήσεις, με κορύφωση την κατάκτηση του σωματικού ελέγχου και την υπερνίκηση της βαρύτητας, με άλλα λόγια να σταθεί όρθιο και να κινηθεί.Η πορεία σωματικής ανάπτυξης αυτής της ηλικίας είναι στερεότυπη, αυτογενής και έχει κατεύθυνση από «πάνω προς τα κάτω» και από «μέσα προς τα έξω» ( δηλ. πρώτα αναπτύσσεται το κεφάλι και ο κορμός και μετά τα άκρα).

Γνωστικός τομέας-Γλωσσικός τομέας Στη φάση αυτή το παιδί λειτουργεί αυτόματα και όχι εμπειρικά, δηλαδή οι αντιδράσεις του δεν είναι απόρροια σκέψης, αλλά περισσότερο έμφυτες, αντανακλαστικές. Η περίοδος αυτή ξεκινά με το κλάμα του παιδιού, την παραγωγή των πρώτων ήχων, και γύρω στο πρώτο έτος αρχίζει η παραγωγή λόγου. Το παιδί είναι σε θέση να καταλαβαίνει αρκετά καλά τις προτάσεις των ενηλίκων αλλά υστερεί στο να χειριστεί το ίδιο σωστά τη γλώσσα.

Συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη Μετά τη γέννησή του, το βρέφος βρίσκεται σε μια γενική θυμική-συναισθηματική διέγερση, δηλαδή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε κάθε ερέθισμα με το κατάλληλο συναίσθημα. Ωστόσο έως το 2ο έτος στο συναισθηματικό τομέα προκύπτουν όλα τα είδη συναισθήματος (αγάπη, ζήλια, θυμός κ.ο.κ).

Επίσης αξίζει να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συνήθως στον 7ο ή 8ο μήνα, παρατηρείται η προσκόλληση του παιδιού στη μητέρα και τα μέλη της οικογένειας και η πρόκληση άγχους, φόβου όταν αυτά απομακρύνονται. Ο χειρισμός αυτής της κατάστασης συνεπάγεται την απόκτηση ή μη της «βασικής εμπιστοσύνης» στοιχείο μιας υγιούς προσωπικότητας ενός παιδιού! Δεν πρέπει το βρέφος να μένει μόνο του ή με τελείως άγνωστα σε αυτό πρόσωπα και στην περίπτωση που υπάρξει ανάγκη απομάκρυνσης της μητέρας, πρέπει να του δοθούν εξηγήσεις για το που βρίσκεται και πότε θα γυρίσει.

Η βρεφική ηλικία του ανθρώπου παίζει σημαντικό ρόλο στην μετέπειτα εξέλιξή του. Έχει παρατηρηθεί από έρευνες, ότι βρέφη που μεγάλωσαν μακριά από την οικογένειά τους και έζησαν στο απρόσωπο κλίμα ενός ιδρύματος, είχαν καθυστέρηση στην νοητική τους ανάπτυξη και η συμπεριφορά τους ήταν περίεργη και αλλοπρόσαλλη σε σχέση με τα παιδιά που μεγάλωναν κοντά στους γονείς τους, ακόμα και κάτω από άσχημες συνθήκες. Η μητέρα στην περίοδο αυτή είναι ο πρώτος φορέας κοινωνικοποίησης του βρέφους κι αν δεν υπάρχει κοντά του, το βρέφος φτάνει στα όρια της ιδιωτείας.

ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ Οι εμπειρίες που αποκτά το παιδί σε αυτή την ηλικία είναι καθοριστικές για τη μεταγενέστερη πορεία του. Αυτό σημαίνει πως το παιδί της προσχολικής ηλικίας χρειάζεται ποσοτικά και ποιοτικά ένα πλούτο εμπειριών έτσι ώστε να μπορέσει να μεγιστοποιήσει τα οφέλη των επιδράσεων που δέχεται που δέχεται από το περιβάλλον του που αυτό είναι : είτε το οικογενειακό περιβάλλον είτε το εξωοικογενειακό πλαίσιο παροχής ημερήσιας φροντίδας και αγωγής.

ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ Το περιβάλλον του παιδιού καλείται να καλύψει ένα σύνολο αναγκών του, που αφορούν : τη συναναστροφή με συνομηλίκους, την κίνηση, το παιχνίδι, την κοινωνικοποίηση, τη φροντίδα και αγωγή, την εκπαίδευση, και γενικότερα την ανάπτυξη των νοητικών, γλωσσικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων του παιδιού.

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Το πιο σημαντικό για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας θεωρείται το παιχνίδι, που θα πρέπει να είναι διασκεδαστικό και ένας ευχάριστος τρόπος συνάντησης ανθρώπων και επιλογής φίλων. Τα παιδιά μπορούν να μάθουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, ενώ όταν θέλουν να συνεχίσουν το παιχνίδι με τους φίλους τους, είναι απαραίτητο να βρουν τρόπους για να αναπτύξουν αλληλεπίδραση με τα άλλα παιδιά.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού παίζει η διαδικασία της κοινωνικοποίησης, η οποία αρχίζει από τη στιγμή της γέννησης του παιδιού καθώς οι ενήλικες διαφοροποιούν τα βρέφη από εκείνη τη στιγμή. Βασικό χαρακτηριστικό διάκρισης είναι τα διαφορετικά ρούχα που φορούν στα βρέφη ανάλογα με το φύλο καθώς και η συμπεριφορά που εκδηλώνουν απέναντι στα βρέφη (Turner, 1998).

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Στην ηλικία των τριών, τεσσάρων και πέντε ετών τα παιδιά δεν βασίζονται εντελώς σε λογικούς συλλογισμούς. Επίσης, η σκέψη είναι μονόπλευρη καθώς τα παιδιά εστιάζουν την προσοχή τους σε μια προέχουσα πλευρά του θέματος που τα ίδια σκέφτονται. Κύρια στοιχεία της νηπιακής ηλικίας σύμφωνα με τον Piaget είναι ο εγωκεντρισμός, η σύγχυση του φαινομενικού και πραγματικού κόσμου και η εμφάνιση και χρήση μη λογικών συλλογισμών. Συγκεκριμένα, τα παιδιά ηλικίας 2-6 ετών αναπαριστούν την πραγματικότητα στον εαυτό τους μέσα από τη χρήση συμβόλων, λέξεων και χειρονομιών

Σχολική Ηλικία

Η αρχή της σχολικής ζωής είναι μία δύσκολη και απαιτητική μεταβατική περίοδος διότι το παιδί καλείται αφενός να αποκτήσει σχολικές γνώσεις και αφετέρου να προσαρμοστεί σε ένα νέο άγνωστο περιβάλλον. Στη φάση αυτή εμφανίζονται συγκεκριμένα προβλήματα τα οποία δεν έχουν μία και μοναδική αιτιολογία που μπορούμε εύκολα να αναγνωρίσουμε, καθώς βιολογικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν και το πρόβλημα που εμφανίζεται είναι το αποτέλεσμα αυτής της αλληλεπίδρασης. Ο εκπαιδευτικός ανησυχεί και αισθάνεται ότι πρέπει να παρέμβει, εφόσον το πρόβλημα είναι σοβαρό, διαρκεί πολύ και αποτελεί εμπόδιο στην επίδοση του παιδιού ή στην παρακολούθηση του σχολείου. Το παιδί συμπεριφέρεται διαφορετικά στο σπίτι από ότι στο σχολείο.

Ιδιαίτερα Γνωρίσματα - Συνήθεις Συμπεριφορές 5 ως 9 ετών - το στάδιο της δομής και των ορίων Είναι ένα σημαντικό στάδιο γιατί αποτελεί τη γέφυρα ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την εφηβεία. Σ’ αυτή τη φάση, τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο και χρειάζεται να μάθουν να τα καταφέρνουν μόνα τους χωρίς τους γονείς τους, να συνυπάρξουν με πολλά νέα παιδιά, να ακολουθήσουν καινούρια προγράμματα και να ανταποκριθούν στις προσδοκίες πολλών νέων ενηλίκων. Παρόλο που τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο στην ίδια ηλικία, δεν είναι όλα έτοιμα την ίδια εποχή, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους. Στα πρώτα σχολικά χρόνια, οι κοινωνικές σχέσεις των παιδιών γίνονται όλο και πιο σημαντικές. Ο κόσμος τους διευρύνεται και μαθαίνουν περισσότερα για το πώς σκέφτονται οι άλλοι, τι πιστεύουν και πως συμπεριφέρονται. Κάποιες φορές σ’ αυτό το στάδιο, οι γονείς ανησυχούν ότι χάνουν τον έλεγχο πάνω στα παιδιά τους.

  Πρέπει να: ● Διαχειριστούν τη σύγκρουση με άλλα παιδιά. ● Επικοινωνήσουν με άλλους, ακόμη κι αν διαφωνούν. ● Να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. ● Να αντιμετωπίσουν τον εκφοβισμό. ● Να ακολουθούν τους κανόνες, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό. ● Να είναι ευγενικά, ακόμη κι αν οι άλλοι δεν είναι. Επίσης το παιδί καλείται τώρα να μάθει για τα όρια και το λόγο για τον οποίο τα χρειαζόμαστε. Σ’ αυτή την ηλικία, το παιδί αρχίζει να μαθαίνει να ακούει για να πάρει τις πληροφορίες που χρειάζεται και να διαχωρίζει τις ανάγκες από τις επιθυμίες. Θα δοκιμάζει τους κανόνες της οικογένειας και τις συνέπειες της παραβίασής τους. Θα δοκιμάζει τις αξίες της οικογένειας και θα μάθει ότι μπορεί να υπάρχει και διαφωνία και αγάπη στην οικογένεια. Επίσης θα μάθει για τα διαφορετικά όρια και τις προσδοκίες που υπάρχουν εκτός οικογένειας, π.χ. στο σχολείο και στις διάφορες ομάδες. Θα αρχίσει να ταυτίζεται πολύ με το φύλο του και θα μάθει για την προσωπική υπευθυνότητα και τον αυτοέλεγχο.

Σχέσεις με τους συνομηλίκους Η περίοδος της των μεσαίων χρόνων αρχίζει να εμφανίζεται ενσυναίσθηση και έγνοια για τους άλλους σχολικής ηλικίας είναι η εποχή κατά την οποία οι σχέσεις με τους συνομηλίκους αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Ήδη από την αρχή ενώ στην ηλικία των 9 ή 10 χρόνων έχουν αρκετά αναπτυγμένη την ικανότητα για αγάπη και για συμπόνια..