ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Δρ. Αναστασία Μπαδέκα Τμήμα Χημείας Παν/μιο Ιωαννίνων

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΤΡΟΦΙΜΟ

Η μεταφορά είναι αποτέλεσμα της άμεσης επαφής ή αλληλεπίδρασης μεταξύ του τροφίμου και του υλικού συσκευασίας Όμως είναι δυνατόν και συστατικά του τροφίμου να μεταφερθούν στο υλικό συσκευασίας Αυτή η μεταφορά των συστατικών του υλικού στο τρόφιμο μπορεί να αλλοιώσει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του τροφίμου ή/και να το κάνει τοξικολογικά επικίνδυνο

Ολική μεταφορά (overall or global migration) – το άθροισμα Ειδική μεταφορά (specific migration) – μεταφορά μίας και γνωστής ένωσης του υλικού

Τρεις τάξεις μηχανισμών μεταφοράς: Τάξη Ι: Μη μεταφορά – είτε παρουσία είτε απουσία τροφίμου Τάξη ΙΙ: Ανεξάρτητη μεταφορά – μη ελεγχόμενη από το τρόφιμο παρόλο που μπορεί να επιταχύνει η παρουσία του τη μεταφορά Τάξη ΙΙΙ: Έκπλυση – ελέγχεται από το τρόφιμο, ασήμαντη όταν απουσιάζει το τρόφιμο

Η μεταφορά γίνεται αυθόρμητα από την περιοχή με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση προς την περιοχή με μικρότερη συγκέντρωση. Είναι διαδικασία δύο σταδίων: 1. Διάχυση του πρόσθετου από το εσωτερικό του πολυμερούς προς την επιφάνειά του 2. Μεταφορά του πρόσθετου στο τρόφιμο και η διασπορά του στον κύριο όγκο του

Παράγοντες που επηρεάζουν τη μεταφορά Οι φυσικοχημικές ιδιότητες του υλικού (MB, Tg, κρυσταλλικότητα, διακλαδώσεις, πυκνότητα, χημική συγγένεια) 2. Διαδικασία παρασκευής του υλικού (συμπίεση, εξώθηση – έγχυση, εμφύσιση) 3. Η φύση του συσκευασμένου τροφίμου (λιπαρό, όξινο ή αλκαλικό, στερεό ή υγρό, πορώδες επιφάνειας, κρυσταλλικότητα κ.α.)

4. Η φύση και η συγκέντρωση των προσθέτων του υλικού (πολικότητα, ΜΒ, σ.ζ. κ.α.) 5. Οι συνθήκες μεταφοράς (θερμοκρασία, χρόνος, ανάδευση κτλ)

Μέτρηση της μεταφοράς Σε δοχείο μεταφοράς τοποθετείται ο προσομοιωτής (200ml) και εμβαπτίζεται το υλικό (100dm2). Η επαφή είναι μίας πλευράς (one side contact) ή δύο πλευρών (two side contact). Οι συνθήκες χρόνου και θερμοκρασίας καθορίζονται από διεθνείς προδιαγραφές ή επιλέγονται ανάλογα με την πειραματική διαδικασία

Ποσομοιωτές τροφίμων για έλεγχο της μεταφοράς: απεσταγμένο νερό 3% οξικό οξύ σε νερό 8 ή 15 % αλκοόλη σε νερό ελαιόλαδο ή ισοοκτάνιο

Συνθήκες ελέγχου της μεταφοράς: 10 ημέρες στους 40οC 2 ημέρες στους 20οC (ισοοκτάνιο) 30min στους 150οC (121-150οC) 120min στους 175οC (>150οC) Όριο ολικής μεταφοράς 10mg/dm2 ή 60mg/kg

Πλαστικά υλικά συσκευασίας Τα πολυμερή εκτός από τη δομική τους μονάδα (μονομερή) περιέχουν και ένα πλήθος προσθέτων (πλαστικοποιητές, αντιοξειδωτικά, διογκωτικά, σταθεροποιητές, κτλ) τα οποία βελτιώνουν τις φυσικοχημικές και μηχανικές τους ιδιότητες.

Μονομερές βινυλοχλωρίδιο (VCM) Τοξική του επίδραση γνωστή από το 1930. Το 1973 ανακαλύφθηκε ότι μεταφέρεται στα τρόφιμα. Μέγιστο όριο στα υλικά 1ppm Μέγιστη μετανάστευση στα τρόφιμα 0.01ppm

Μονομερές στυρόλιο Σημείο ζέσης 145οC. Κεντρικό νευρικό σύστημα, ήπαρ Παρατηρήθηκαν επίπεδα μεταφοράς 60-2250ppm Ανεπιθύμητη μεταφορά, οσμή - γεύση πλαστικού. Μέγιστη καθημερινή λήψη 40μg/kg (προσωρινή)

Μονομερές ακρυλονιτρίλιο (AN) Όριο 80ppm στον περιέκτη, άρα στο τρόφιμο δεν είναι μεγαλύτερο από 0,3ppm (1975 FDA) Τα συμπολυμερή του ΑΝ δεν εγκρίθηκαν για αλκοολούχα ποτά Δεν θα πρέπει να ανιχνεύεται στα τρόφιμα με χρήση αναλυτικής μεθόδου με όριο ανίχνευσης ίσο με 0.020mg/kg

Πλαστικοποιητές Φθαλικοί, αδιπικοί για το PVC (26mg/dm2) Kιτρικοί για συμπολυμερή VC-VdC (10mg/dm2) Φθαλικοί – καρκινογενέσεις, διόγκωση ήπατος Αδιπικοί – υποψίες καρκινογενέσεων, ανωμαλίες στη σύλληψη κ.α. Όριο ειδικής μεταφοράς για τον DEHA = 18mg/kg Κιτρικοί – έλλειψη τοξικολογικών δεδομένων Μικρότερη μεταφορά από τους φθαλικούς και αδιπικούς

Αντιοξειδωτικά ΒΗΤ, BHA, Irganox 1010 στο HDPE και LDPE Επίπεδα που ανιχνεύθηκαν 0.5-60μg/dm2

Οσμές και μολύνσεις Διαλύτες εκτύπωσης – τολουόλιο, οξικός αιθυλεστέρας, αλδεύδες, κετόνες Μονομερή – στυρόλιο Όριο ανίχνευσης γεύσης στο νερό 22ppb ΡΕ – οσμή κεριού όταν θερμαίνεται Οσμή ακεταλδεΰδης και αλλυλικής αλκοόλης – προϊόντα θερμικής οξείδωσης του ΡΕ ΡΕΤ – ακεταλδεΰδη (οσμή στα αναψυκτικά, αλλαγή χρώματος του ΡΕΤ), ολιγομερή (0,02-2,73mg/kg)

Μεταλλική συσκευασία

Κασσίτερος Παρουσία οξυγόνου – διάλυση κασσιτέρου Όριο 250ppm σε διάφορες χώρες και ελαττώθηκε στα 200ppm κανονικές συνθήκες αποθήκευσης – αύξηση μόνο 50mg/kg 200mg/kg στα κονσερβοποιημένα τρόφιμα εκτός από τα αναψυκτικά, 100mg/kg στα αναψυκτικά και 50mg/kg για τα παιδιά

Μόλυβδος Τοξικός Ενήλικες: λήψη 50μg/kg βάρους Νομοθεσία: 2ppm κονσερβοποιημένα τρόφιμα, 0,5ppm παιδικές τροφές, 0,2ppm στα ποτά

Αλουμίνιο Γενικώς αναγνωρίζεται ως ασφαλές ΗΠΑ – ημερήσια δόση 9-14mg/ημέρα Διαβρώνεται από οξέα ή/και άλατα Σίδηρος, χαλκός, ψευδάργυρος, μαγνήσιο και χρώμιο Η μεταφορά του Al 67-2084ppb

Χρώμιο Επίστρωση 0,5μg/cm2 – 0,4mg/kg

Χαρτί

Διοξίνες Στη λεύκανση χαρτιού 4-5ppt FDA – δόση ίση με 0.0576pg (10-12 g)/kg βάρους/ημέρα

Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) Ανακυκλωμένο, εκτυπωτικά μελάνια Και τα δύο βρίσκονται στη φύση και είναι παρόντα στο γάλα, ψάρι, λίπος κρέατος πριν τη συσκευασία τους.

Νιτροζαμίνες Ν-νιτροζομορφολίνη (NMOR) και μορφολίνη (MOR) είναι μολυντές και μεταφέρονται στο τρόφιμο μετά από μεγάλο χρόνο επαφής. Οι αμίνες μετατρέπονται σε νιτροζαμίνες σε όξινο περιβάλλον (στομάχι) Η MOR χρησιμοποιείται ως επιβρανδυντής διάβρωσης σε βραστήρες.

Τριχλωροανισόλη Οσμή μούχλας Χλωροφαινόλη – πρόδρομος (από ανακυκλωμένο χαρτί)

Γυαλί

Αδρανές υλικό Πυρίτιο και οξείδιο του νατρίου – απίθανο να μεταφερθούν Ενδείξεις για μεταφορά μολύβδου και καδμίου Διοξείδιο του πυριτίου και μεταλλικά οξείδια Οδηγία της Ε.Ε.γυαλί και κεραμικά: ολική μεταφορά 60mg/l ή 10mg/dm2, μόλυβδο και κάδμιο 5mg/l ή 1mg/dm2 και 0,25mg/l ή 0,05mg/dm2 αντίστοιχα.