Σπυριδούλα Βαρλοκώστα Γλωσσική Κατάκτηση ΜΑΘΗΜΑ 10 Σπυριδούλα Βαρλοκώστα Email: svarlokosta@phil.uoa.gr

Μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου – Αναφορικές προτάσεις Sheldon (1974): Οι αναφορικές προτάσεις SS και ΟΟ είναι πιο εύκολες από τις SO και OS SS The dog that t jumps over the pig bumps into the lion OO The dog stands on the horse that the giraffe jumps over t SO The lion that the horse bumps into t jumps over the giraffe OS The pig bumps into the horse that t jumps over the giraffe Tavakolian (1981): Παιδιά ηλικίας 4-5 ετών ερμηνεύουν τις αναφορικές προτάσεις ως συμπλεκτικές δομές σε ποσοστό περίπου 50%: (1) The dog pushed the sheep that t jumped over the fence = The dog pushed the sheep and jumped over the fence

Μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου – Αναφορικές προτάσεις Δύο προσεγγίσεις για το φαινόμενο αυτό: Tavakolian (1981): Τα παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στους Κανόνες Επαναδρομής (recursive rules) από τους οποίους φτιάχνονται οι αναφορικές προτάσεις και δημιουργούν επίπεδες δομές (flat structures) (συμπλεκτικές δομές). Learnability problem: αν τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι η ερμηνεία μιας δομής είναι λανθασμένη, πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αρνητικές ενδείξεις (negative evidence) στο γλωσσικό περιβάλλον.

Μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου – Αναφορικές προτάσεις Goodluck & Tavakolian (1982): Οι λανθασμένες ερμηνείες των αναφορικών προτάσεων είναι συνάρτηση της πολυπλοκότητας της δομής της αναφορικής πρότασης: Οι σωστές ερμηνείες αυξάνονται (ποσοστό 76%) όταν το ρήμα της αναφορικής πρότασης είναι αμετάβατο: The dog pushed the sheep that t hoped up and down

Μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου – Αναφορικές προτάσεις Hamburger & Crain (1982): τα αποτελέσματα αυτά ήταν παράγωγο του τρόπου με τον οποίο είχαν σχεδιαστεί οι δοκιμασίες ελέγχου της κατανόησης των ΑΠ. Συγκεκριμένα, σε μια πρόταση σαν την (1), υπάρχουν δύο προϋποθέσεις: (α) η (1) προϋποθέτει ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο πρόβατα παρόντα στο περιβάλλον της ιστορίας που δίνεται στο πλαίσιο της δοκιμασίας και (β) μόνο ένα από τα πρόβατα πήδησε πάνω από τον φράκτη. Ωστόσο, οι ερευνητές που πραγματοποίησαν τις δοκιμασίες ελέγχου δεν έλαβαν υπόψη τους τις πραγματολογικές αυτές προϋποθέσεις, αφού στις ιστορίες έδιναν στα παιδιά μόνο ένα παιχνίδι-πρόβατο.

Μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου – Αναφορικές προτάσεις Hamburger & Crain (1982): Ενώ οι ενήλικες είναι σε θέση να υπερβούν πραγματολογικές ασάφειες (pragmatic failures), τα παιδιά δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Οι Hamburger & Crain (1982) διόρθωσαν στο δικό τους πείραμα αυτή την πραγματολογική ασάφεια, τις συνθήκες επιτυχίας (felicity conditions) για τη χρήση των αναφορικών προτάσεων, με αποτέλεσμα η κατανόηση των αναφορικών προτάσεων να είναι εφικτή από τα παιδιά (σε ποσοστό 69% στα παιδιά 3 ετών, 74% στα παιδιά 4 ετών και 95% στα παιδιά 5 ετών). Ο όρος συνθήκες επιτυχίας (felicity conditions) αναφέρεται στο γεγονός ότι αυτό που βεβαιώνεται σε μια συζήτηση πρέπει να είναι κατάλληλο για τους στόχους αυτής της συζήτησης (Grice 1989). Για παράδειγμα στην ερώτηση «Βρέχει έξω;», η απάντηση «θα πιω καφέ», αν και μπορεί να αναφέρεται και να βεβαιώνει κάτι που είναι αληθές, δεν είναι κατάλληλη ως απάντηση για τους στόχους της συγκεκριμένης συζήτησης.

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Σύμφωνα με την Labelle (1988, 1990, 1996), ο σχηματισμός αναφορικών προτάσεων στην παιδική γλώσσα δεν είναι αποτέλεσμα μετακίνησης. Η παρουσία ‘πλεοναστικών’ αντωνυμιών στα πρώιμα στάδια της κατάκτησης των αναφορικών προτάσεων στη Γαλλική αποτελεί αντεπιχείρημα στην υπόθεση της μετακίνησης. Η απουσία του φαινομένου pied piping (συνέλκυση) αποτελεί ένα δεύτερο επιχείρημα κατά της υπόθεσης της μετακίνησης.

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Labelle (1988, 1990, 1996): Δύο στρατηγικές αναφορικοποίησης, η στρατηγική των λεξικών κενών (gap strategy) (4) και η στρατηγική των πλεοναστικών στοιχείων (resumptive strategy), δηλαδή χρήση πλεοναστικών αντωνυμιών ή αναδιπλασιασμό Ονοματικών Φράσεων (5). Επιπλέον, δεν παρατηρείται χρήση αναφορικών τελεστών. Όλες οι αναφορικές προτάσεις σχηματίζονται με τον Συμπληρωματικό Δείκτη que: (4) C’est la balle qu’i(l) dessine ‘Είναι η μπάλα που αυτός ζωγραφίζει’ (5) á. Sur la balle qu’i(l) l’attrape ‘Πάνω στη μπάλα που αυτός την πιάνει’ β. Sur la balle qu’i(l) lance la balle ‘Πάνω στη μπάλα που αυτός πιάνει τη μπάλα’

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Labelle (1988, 1990, 1996): Δεν παρατηρείται συνέλκυση (pied piping) (ένα είδος μετακίνησης) της πρόθεσης σε αναφορικές προτάσεις όπως η (6), σε περιβάλλοντα δηλαδή όπου στη γαλλική γλώσσα είναι υποχρεωτική η συνέλκυση της πρόθεσης (βλ. 7) (στις 1.348 αναφορικές προτάσεις στο σώμα κειμένων γαλλόφωνων παιδιών 3-6 ετών στον Καναδά δεν υπήρχε ούτε μία πρόταση με συνέλκυση πρόθεσης): (6) Sur la petit fille que le monsieur i(l) montre un dessin (παιδικός λόγος) ‘Πάνω στο μικρό κορίτσι που ο άνδρας αυτός δείχνει μια εικόνα’ (7) Sur la petite fille a qui le monsieur montre un dessin (λόγος ενηλίκων) ‘Πάνω στο μικρό κορίτσι στο οποίο ο άνδρας δείχνει μια εικόνα’

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Η απουσία συνέλκυσης της πρόθεσης έχει παρατηρηθεί και σε δεδομένα άλλων γλωσσών (Guasti et al. 1996 για τα γαλλόφωνα παιδιά στη Γαλλία, Mc Daniel, Mc Kee & Bernstein (1998) για αγγλόφωνα παιδιά – αναφορικές προτάσεις με εγκατάλειψη πρόθεσης (preposition stranding: The boy who John will give a gift to). Ωστόσο, οι Goodluck & Stojanovic (1996) δείχνουν ότι παιδιά ηλικίας 5-6 ετών με μητρική την Σερβοκροατική παράγουν αναφορικές προτάσεις με συνέλκυση πρόθεσης.

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Labelle (1988, 1990, 1996): Οι πρώιμες αναφορικές προτάσεις παράγονται με βάση έναν σημασιολογικό μηχανισμό (τα πρωίμα γλωσσικά συστήματα βασίζονται σε σημασιολογικά σχήματα (semantic constructs) που προέρχονται από νοητικές κατηγορίες (conceptual categories), τα οποί αργότερα υποκαθιστούνται από συντακτικά σχήματα. Πρόβλημα συνέχειας (continuity problem) (Pèrez-Leroux 1995).

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Πιθανές ερμηνείες: Οι πρώιμες αναφορικές προτάσεις (και αυτές με κενή κατηγορία και αυτές με πλεοναστική αντωνυμία) δεν είναι αποτέλεσμα μετακίνησης αλλά γένεσης ενός κενού τελεστή (operator) στη θέση Χαρ ΣΔ, ο οποίος δεσμεύει (A’ binds) μια πλεοναστική αντωνυμία, λεξική ή κενή (pro). Οι πρώιμες αναφορικές προτάσεις με κενή κατηγορία είναι αποτέλεσμα μετακίνησης ενός κενού τελεστή (operator) στη θέση Χαρ ΣΔ από τη θέση συμπληρώματος.

Αναφορικές προτάσεις ως δομές χωρίς μετακίνηση ερωτηματικού στοιχείου Ενδείξεις μετακίνησης: Αν οι πρώιμες αναφορικές προτάσεις ήταν αποτέλεσμα γένεσης κενού τελεστή στον Χαρ ΣΔ ο οποίος δεσμεύει μια κενή κατηγορία στη θέση υποκειμένου θα έπρεπε να υφίστανται αναφορικές προτάσεις υποκειμένου όπως η (8) (όπως μόνο προτάσεις όπως η (9) απαντώνται στα δεδομένα) (8) *la fille que parle [ΟΦ la fille [Opi que [proi parle]]] (9) la fille qui parle [ΟΦ la fille [Opi quii [ti parle]]] το κορίτσι που μιλά

Varlokosta & Armon-Lotem (1998) Dependency Number +cl/pronoun -cl RNP S 39 37 (95%) *2 (5%) DO 38 9 (24%) 26 (68%) *3 (8%) IO 37 *21 (57%) *7 (19%) PP 35 4 (11%) *23 (66%) *8 (23%)

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Καλύτερη κατανόηση δομών μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου με εξάρτηση υποκειμένου συγκριτικά με δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου με εξάρτηση αντικειμένου (1) Who is pulling the athlete? (2) Show me the doctor that is pulling the athlete. (3) Who is the athlete pulling? (4) Show me the doctor that the athlete is pulling

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου (1) Who is pulling the athlete? (2) Show me the doctor that is pulling the athlete. (3) Who is the athlete pulling? (4) Show me the doctor that the athlete is pulling De Vincenzi (1991), De Vincenzi et al. (1999): Minimal Chain Principle account: οι δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου με εξάρτηση αντικειμένου απαιτούν τη δημιουργία μεγαλύτερων/μακρύτερων αλυσίδων και επομένως πιο απαιτητικό επεξεργαστικό υπολογισμό. Gordon et al. (2001), (2004): Μemory-Ιnterference account: για την επεξεργασία των δομών μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου με εξάρτηση αντικειμένου απαιτείται να κρατηυούν στη μνήμη εργασίας δύο ΠροσδΦ (DPs).

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Relativized Minimality: Minimal Configuration: . . . X. . . Z. . . Y. . . Y is in a minimal configuration (MC) with X iff there is no Z such that: a. Z is of the same structural type as X, and b. Z intervenes between X and Y (in terms of c-command) (Rizzi, 2004: 225) Rizzi (2004): Cartographic Approach: Κάθε συντακτική θέση στο συντακτικό δενδροδιάγραμμα καθορίζεται από ένα σύνολο μορφοσυντακτικών χαρακτηριστικών και αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να ομαδοποιηθούν με βάση την τάξη στην οποία ανήκουν: a. Argumental: person, gender, number, case; b. Quantificational: wh-, Neg, measure, focus …; c. Modifiers: evaluative, epistemic, Neg, frequentative, celerative, measure, manner …; d. Topic)” (Grillo 2009: 1432)

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Relativized Minimality:

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Relativized Minimality: Friedmann et al (2009): Δεν είναι όλες οι δομές μετακίνησης με εξάρτηση αντικειμένου το ίδιο δύσκολες/απαιτητικές, επομένως δεν δημιουργούν όλες minimality effects. Μόνο οι δομές που είναι όμοιες σε ό,τι αφορά τον λεξικό τους περιορισμό (δηλ. δομές που περιέχουν δύο ΠροσδΦ με λεξικές ΟΦ): Who is the soldier chasing?’ ‘Which painter is the soldier chasing?’

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Varlokosta et al. (2014) Ποιος γιατρός κυνήγησε τον στρατιώτη; Ποιος κυνήγησε τον στρατιώτη; Τι κυνήγησε τον στρατιώτη; Ποιον στρατιώτη κυνήγησε ο γιατρός; Ποιον κυνήγησε ο γιατρός; Τι κυνήγησε ο γιατρός;

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Varlokosta et al. (2014) Δείξε μου τον γιατρό που κυνήγησε τον στρατιώτη Δείξε μου τον γιατρό που κυνήγησε ο στρατιώτης Ο γιατρός που κυνήγησε τον στρατιώτη είναι ψηλός Ο γιατρός που κυνήγησε ο στρατιώτη είναι ψηλός Δείξε μου τον γιατρό που κάποιος κυνήγησε Δείξε μου τον γιατρό που κάποιος στρατιώτης κυνήγησε

Ασυμμετρίες υποκειμένων-αντικειμένων στις δομές μετακίνησης ερωτηματικού στοιχείου Varlokosta et al. (2014) Δείξε μου όποιον κυνήγησε τον στρατιώτη Δείξε μου όποιον κυνήγησε ο στρατιώτης Δείξε μου όποιον γιατρό κυνήγησε τον στρατιώτη Δείξε μου όποιον γιατρό κυνήγησε ο στρατιώτης