Τομέας Αθλοπαιδιών Αποστολίδης Νικόλαος Αναπληρωτής Καθηγητής Φυςιολογικeς απαιτhςεις και χαρακτηριςτικα των αθλητων ςτην καλαθοςφαιριςη Τομέας Αθλοπαιδιών Αποστολίδης Νικόλαος Αναπληρωτής Καθηγητής

Φυσιολογικές απαιτήσεις και χαρακτηριστικά των αθλητών στην καλαθοσφαίριση Σκοπός Α)να καταγράψει: α) τις φυσιολογικές απαιτήσεις του αθλήματος β) τις δοκιμασίες αξιολόγησης των φυσιολογικών παραμέτρων στο εργαστήριο και στο γήπεδο. Β)να αναδείξει: μεθόδους προπόνησης και αξιολόγησης αυτών των παραμέτρων με ευκολότερους τρόπους στο γήπεδο.

Το άθλημα της καλαθοσφαίρισης χαρακτηρίζεται από προσπάθειες με: Το άθλημα της καλαθοσφαίρισης χαρακτηρίζεται από προσπάθειες με: b/min Υψηλή ένταση (15%) Υπομέγιστη και μέτρια ένταση (60%) Χαμηλή ή ενεργητική ανάπαυση (25%) (Mc Innes et al., 1995)

Κατά τη διάρκεια του αγώνα: Καλύπτονται διαλειμματικά 4,5 – 5,0 km Το 75% του καθαρού χρόνου είναι έντασης >85% hrmax Οι υψηλού επιπέδου αθλητές παρουσιάζουν: Σχετικά υψηλή αερόβια ικανότητα (≈55 ml∙kg-1 ∙min-1) Μέτρια αναερόβια ισχύ (≈13 w∙kg-1) Σχετικά υψηλό αναερόβιο κατώφλι (≈75% VO2max) χαρακτηρίζονται: Μεγάλο σωματικό ανάστημα (≈2m) Μεγάλο σωματικό βάρος (≈98kg) Σχετικά μικρό ποσοστό λίπους (≈11%)

Κατά τη διάρκεια του αγώνα: 4,5 – 5,0 km Διαφορετικές μετατοπίσεις Διαφορετικές ταχύτητες (τρέξιμο, τρέξιμο με μπάλα, γλίστρημα, άλματα) (Crisafulli et al., 2002) Εμπλέκονται και τα δύο μεταβολικά συστήματα (Ciuti et al., 2002) Οι αθλητές διατηρούν υψηλή καρδιακή συχνότητα, αλλά και υψηλή συγκέντρωση γαλακτικού οξέος στο αίμα (Mc Innes et al., 1995)

Έρευνες Μεταβολικές απαιτήσεις του αθλήματος μέσω: α) ερωτηματολογίου (Latin et al.,1994; Berg & Latin, 1995; Ainsworth et al., 2000) β) εργαστηριακών τεστ (Gillam, 1985; Hoffman et al., 1991; Hunter et al., 1993; Tavino et al., 1995; Caterisano et al., 1997; La Monte et al., 1999; Apostolidis et al., 2004) γ) τεστ στο γήπεδο (Hoffman et al., 1999; Crisafulli et al., 2002 ;Apostolidis et al., 2004)

σχετικά υψηλές φυσιολογικές απαιτήσεις Έρευνες Μέτρηση φυσιολογικών χαρακτηριστικών όπως καρδιακούς παλμούς και συγκέντρωση γαλακτικού οξέος, σε πραγματικό αγωνιστικό χρόνο (Mc Innes et al., 1995; Taylor, 2003, 2004; Abdelkrim et al., 2006) σχετικά υψηλές φυσιολογικές απαιτήσεις παρά το γεγονός ότι οι προσπάθειες μέγιστης έντασης αντιστοιχούν σε μικρή αναλογία του συνολικού χρόνου του αγώνα (Mc Innes et al., 1995; Rodriguez-Alonso et al., 2003; Abdelkrim et al., 2006)

Έρευνες Οι αθλητές υψηλού επιπέδου παρουσιάζουν καλύτερα φυσιολογικά χαρακτηριστικά συγκριτικά με αυτούς που αγωνίζονται σε χαμηλότερο επίπεδο. (Mc Innes et al., 1995; Par et al., 1996 ; Apostolidis et al., 2004) -------------------------------------------------------------------------------------------------- Περιορισμένες αναφορικά με τη συμμετοχή του αερόβιου μεταβολισμού σε αγωνιστικές συνθήκες. (Ciuti et al., 1996; Crisafulli et al., 2002; Rodriguez-Alonso et al., 2003) Άφθονες αναφορικά με τον υπολογισμό της αερόβιας ικανότητας διαμέσου της καρδιακής συχνότητας παρά το γεγονός ότι δεν θεωρείται απόλυτα αξιόπιστος δείκτης (Paterson, 1979; Tumity, 1993)

Ειδικά χαρακτηριστικά της καλαθοσφαίρισης Συχνότητα και διάρκεια κινήσεων κατά τον αγώνα (Abdelkrim et al., 2006) Μεταβλητές (Ν= 38) Συχνότητα Μέσος χρόνος (sec) % πραγματικού χρόνου Γρήγορες ταχύτητες Υψηλής δυσκολίας Άλματα Σύνολο υψηλής έντασης 55 (±11) 94 (±16) 44 (±7) 193 (±24) 2.1 (±0.2) 2.0 (±0.2) 1.0 (±0.1) 1.8 (±0.1) 5.3 (±0.8) 8.8 (±1.0) 2.1 (±0.3) 16.1 (±1.4) Τρέξιμο Μέτριας δυσκολίας Σύνολο μέτριας 97 (±14) 197 (±33) 294 (±40) 2.3 (±0.3) 1.9 (±0.2) 10.4 (±0.8) 17.7 (±2.5) 28.1 (±2.3) Χαλαρό τρέξιμο Χαμηλής δυσκολίας Σύνολο χαμηλής έντασης 113 (±8) 175 (±10) 288 (±11) 2.2 (±0.2) 1.7 (±0.1) 1.9 (±0.1) 11.6 (±0.8) 14.2 (±1.0) 25.8 (±1.5) Περπάτημα Στάση Σύνολο αποκατάστασης 129 (±10) 147 (±11) 275 (±16) 2.4 (±0.3) 2.3 (±0.2) 14.4 (±1.1) 15.5 (±1.2) 29.9 (±2) Σύνολο των κινήσεων 1050 (±51) Πίνακας 1.

Σωματομετρικά χαρακτηριστικά καλαθοσφαιριστών Συγγραφείς Ηλικία (έτη) Φύλο Ύψους (cm) Βάρους (kg) Λίπος (%) Ν Abdelkrim et al (2006) 18.3±0.5 Α 189±0.05 80.3±6.7 8.2±5.6 38 Mc Innez et al (1995) 23.5±3.2 191±10.2 90.8±11.8 8 Narazaki et al (2008) 20.8±1 192.4±11.7 91.9±17.4 9.7±5.9 6 Θ 174.2±9 66.9±5.8 19.8±4.5 Ostojic et al (2006) 23.4±3.5 199.5±8.2 96.5±11.2 11.5±4.6 60 Castagna et al (200;) 16.8±1.2 181.3±5.7 73±10 18 Sallet et al (2005) 24.1±4.8 196.4±8.9 93.1±13.2 12.6±3.1 58 Apostolidis et al (2004) 18.5±0.14 199.5±1.73 95.5±2.44 11.4±0.5 13 Heather et al (----) 21.6±1.8 181.8±6 29 Hoffman et al (199;) 19. ±1.7 194.2±6 88.4 12.9±3.1 20 96.17±12.3 Cocentas et al (2005) 24.73±3.83 197.64±9.76 1 33 Πίνακας 2.

Αερόβια ικανότητα Ορίζεται ως η σχετική ένταση που μπορεί να διατηρείται σε μεγάλο χρόνο ή ως η ανώτατη ένταση που μπορεί να διατηρείται σε ορισμένο χρόνο (Bosquet et al., 2002). Όσο μεγαλύτερη είναι η αερόβια ικανότητα ενός αθλητή, τόσο μεγαλύτερο έργο μπορεί να παράγει (Rosell & Saltin, 1973). Υπολογίζεται μέσω της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO2max). Εκφράζεται σε απόλυτες τιμές με λίτρα ανά λεπτό (L/min) ή σε σχετικές τιμές, με χιλιοστόλιτρα ανά χιλιόγραμμο σωματικού βάρους ανά λεπτό (ml∙kg-1∙min-1).

Αερόβια ικανότητα καλαθοσφαιριστών υψηλού επιπέδου Συγγραφείς Μέθοδος Πλήθος Ηλικία (έτη) Επίπεδο VO2 max ml∙kg-1∙min-1 Hoffman et al (1999) Treadmill 20 19±1.7 Ε.Ο.Ν. Ισραήλ 50.2±3.8 Crisafulli et al (2002) K4 8 22±3.99 Α2 Ιταλίας 45.32±8.19 Balavanis et al (2003) Cooper 21 22.4 Έλληνες 54-57 Apostolidis et al (2004) 13 18.5±0.14 Έφηβοι διεθνείς 51.7±4.8 Sallet et al (2005) 58 (33+25) 24.1 ΓάλλοιI+II κατ. 54.9±7.2 Cocentas et al (2005) 33 24.73 Ευρωπαίοι ελίτ 50.25±7.83 Ostojic et al (2006) Estimated 60 23.4±3.5 Σέρβοι ελίτ 49.8±4.9 Abdelkrim et al (2006) 20m Shuttle run 38 18.3±0.5 Νέοι ελίτ 52.8±2.4 Castagna et al (2007) 15m Shuttle sprint 17 16.8±1.2 Ιταλική λίγκα 59.6±6.9 Castagna et al (2008) 16 16.8 59.5±7.9 Nazaraki et al (2008) 12 (6+6) 20.4±1.1 NCAA devII 50.3±5.9 Πίνακας 3.

Μέτρηση αερόβιας ικανότητας Α. Εργαστηριακές μετρήσεις (laboratory test) Δαπεδοεργόμετρο - Treadmill (ACSM, 1975) Άσκηση με προοδευτικά αυξανόμενη ένταση κάθε 1΄ και μέχρι εξάντλησης. Αρχική ταχύτητα: 12km/h Αρχική κλίση: 0% Β. Μετρήσεις γηπέδου (field test) -12 λεπτο συνεχές τρέξιμο και μέτρηση της Cooper απόστασης που καλύπτει ο δοκιμαζόμενος - 2.400m και χρονομέτρηση 20m παλίνδρομο τρέξιμο με προοδευτικά αυξανόμενη ένταση (Krustrup et al., 2003; Thomas et al., 2006).

Αναερόβιο κατώφλι Είναι η ανώτατη ποσότητα οξυγόνου που μπορεί να καταναλώνει ο οργανισμός κατά την άσκηση, πριν αρχίσει η συστηματική συγκέντρωση γαλακτικού οξέος στο αίμα (Κλεισούρας, 1979). Ορίζεται ως η απόκλιση της συγκέντρωσης CO2 στον εκπνεόμενο αέρα, σε σχέση με την πρόσληψη οξυγόνου (Yoshida et al., 1981). Προσδιορίζεται κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας για τη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου στο δαπεδοεργόμετρο, από τις αναπνευστικές παραμέτρους, ή από τη συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος στο αίμα.

Αναερόβια ικανότητα καλαθοσφαιριστών υψηλού επιπέδου, σε μηχανική ισχύ και συγκέντρωση γαλακτικού οξέος. Συγγραφείς Μέγιστη Ισχύς (w∙kg-1) Μέση Ισχύς (w∙kg-1) Ηλικία (έτη) Ν Δείκτης Κόπωσης % Συγκέντρωση Γαλακτικού οξέος mmol∙L-1 Hoffman et al (1999) 14.4±1.7 9.1±1.2 19±1.7 20 59.5 >8 Balavanis et al (2003) 13.04 22.4 21 Apostolidis et al (2004) 10.7±0.4 8±0.2 18.5 13 49.5±20.4 11.1±1.6 Sallet et al (2005) 12.2±2.7 24.1 58 58.9 Ostojic et al (2006) 16.4 23.4 60 Delextrat & Cohen (2008) 10 8 23.6±2.8 16 57.4±14.9(A) (8+8) 47.2±15.1(Θ) Αναστασιάδης (1989) 9.41±1.83 Mc Innes et al (1995) 8.5±3.1 Adbelkrim et al (2007) 6.5±1.27 Castagna et al (2007) 14.2±3.1 13.6±3.1 Castagna et al (2008) 14.1±3.5 13.2±2.9 Nazaraki et al (2008) 4.2±1.3 Πίνακας 4.

Μέτρηση αναερόβιας ισχύος Α. Εργαστηριακές μετρήσεις (laboratory test) Κυκλοεργόμετρο – Wingate (Inbar et al., 1996) 30΄ ποδηλάτησης με μέγιστη προσπάθεια και με αντίσταση 0,075/kg σωματικού βάρους. Κατακόρυφο άλμα σε δυναμοδάπεδο Β. Μετρήσεις γηπέδου (field test) Γρήγορος ελιγμός με μπάλα (AAHPERD,1984) (r=-0.58, p<.05) Ντρίπλα ταχύτητας (r=-0.62, p<.05) Παλίνδρομη ταχύτητα 140m (r=-0.56, p<.05) Παλίνδρομο τρέξιμο 140m με ντρίπλα (r=-0.73, p<.05) (Apostolidis et al.,2004)

Κινηματική ανάλυση αγώνα Η ανάλυση των κινητικών δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια του αγώνα, διαφόρων αθλημάτων (καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, χειροσφαίριση, ποδοσφαίριση, ράγκμπι), δίνει πληροφορίες για τις φυσιολογικές απαιτήσεις και τα κινητικά τους πρότυπα (Αναστασιάδης, 1989; Mc Innes et al., 1995; Abdelkrim et al., 2006; Nazaraki et al., 2008). Οι μελέτες που αφορούν ανάλυση των φυσιολογικών χαρακτηριστικών και απαιτήσεων κατά τον αγώνα είναι περιορισμένες. Καλαθοσφαιριστές κολεγιακού επιπέδου κάλυψαν απόσταση περίπου 2km μόνο με αμυντικές κινήσεις (Blace,1941).

Ειδικά χαρακτηριστικά της καλαθοσφαίρισης Συχνότητα και διάρκεια κινήσεων κατά τον αγώνα (Mc Innes et al., 1995) Μεταβλητές (N=8) Συχνότητα Μέσος χρόνος (sec) Περπάτημα- Στάση Τζόκινγκ Γρήγορο τρέξιμο Σπριντ Γλίστρημα Άλματα 295 (±54) 99 (±36) 107 (±27) 105 (±52) 345 (±110) 46 (±12) 2.5 (±0.5) 2.5 (±0.4) 2.3 (±0.4) 1.7 (±0.2) 5.7 (±0.3) 0.9 (±0.1) Σύνολο των κινήσεων 997 (±183) Πίνακας 5.

Σχήμα 1. Ποσοστό διαφόρων κινήσεων επί του συνολικού και πραγματικού χρόνου αγώνα (Mc Innes et al.,1995).

Σχήμα 2. Ποσοστό του συνολικού και πραγματικού χρόνου αγώνα που δαπανήθηκε σε διάφορες κατηγορίες καρδιακής συχνότητας (Mc Innes et al.,1995).

Διάγραμμα 1. Αντιπροσωπευτική παρουσίαση καρδιακών παλμών και πρόσληψης οξυγόνου αθλητή σε αγώνα εξάσκησης (Nazaraki et al., 2008).

Διάγραμμα 2. Παράδειγμα καρδιακών παλμών ενός αθλητή σε αγώνα 4 δεκαλέπτων χωρίς ανάπαυλες (Mc Innes., 1995).

Διάγραμμα 3. Παράδειγμα καρδιακών παλμών ενός αθλητή σε ένα 10΄ με ανάπαυλες (TO) και όλες τις άλλες διακοπές (SUB OUT, FOUL, FT) του αγώνα (Mc Innes et al., 1995).

Διάγραμμα 4. Σχετικές μεταβολές πρόσληψης οξυγόνου (VO2), καρδιακών παλμών (HR), γαλακτικού οξέος (LA), αντιλαμβανόμενη προσπάθεια (RPE), και διάρκειας προσπαθειών υψηλής έντασης (PAM) (Nazaraki et al., 2008).

Συμπεράσματα - Προτάσεις Οι αθλητές θα πρέπει να διαθέτουν μεγάλο σωματικό ανάστημα. Οι αθλητές θα πρέπει να βελτιώνουν διαρκώς την αερόβια ικανότητα και αναερόβια ισχύ. Ο προπονητικός σχεδιασμός θα πρέπει να προβλέπει ώστε η εξειδικευμένη προπόνηση να προκαλεί εκτός από τις τεχνικές και τακτικές προσαρμογές, ανάλογες φυσιολογικές. Η εξειδικευμένη προπόνηση να γίνεται σε εντάσεις περί το αναερόβιο κατώφλι και συχνά να το υπερβαίνει, ώστε οι προκαλούμενες προσαρμογές να είναι έντονες. Η προπόνηση σε ακραίες εντάσεις βοηθά και στην τελειοποίηση της κινητικής συμπεριφοράς, προσομοιάζοντας τις πραγματικές συνθήκες αγώνα. Διαρκείς μετρήσεις των φυσιολογικών χαρακτηριστικών και σε συνθήκες γηπέδου, ώστε να ελέγχεται η απόδοση ευκολότερα και να λειτουργεί και ως στοχοθέτηση για βελτίωση στους επόμενους ελέγχους.