Τι είναι η γλωσσολογία; Η επιστημονική μελέτη της γλώσσας 1. τι σημαίνει ‘επιστημονική μελέτη’ και γιατί κάποιες άλλες προσεγγίσεις δεν ήταν επιστημονικές; 2. τι είναι ‘γλώσσα’ και ποια στοιχεία παρουσιάζει τόσο ενδιαφέροντα και ξεχωριστά ώστε μια ολόκληρη επιστήμη να έχει δημιουργηθεί γύρω από τη μελέτη της; 1

Ποια από όλες τις «γλώσσες» ενδιαφέρει τη γλωσσολογία; Γλώσσα ως σύστημα επικοινωνίας που υπάρχει και μαθαίνεται φυσικά (δεν κατασκευάζεται) από τα μέλη μιας κοινωνίας Γλώσσα ως το φυσικό σύστημα επικοινωνίας που χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο και έχει ως βάση τον έναρθρο λόγο 2

Χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γλώσσας (design features, Hockett 1963) πώς μεταβιβάζεται το μήνυμα; τι σχέση υπάρχει ανάμεσα στη λέξη και το αντικείμενο αναφοράς της; πώς κατακτάται η γλώσσα; πώς ορίζεται η δομή της γλώσσας; πώς περιγράφονται οι μετέχοντες σε μια γλωσσική πράξη;

Τι είναι το γλωσσικό σημείο; 4

Το γλωσσικό σημείο είναι συνδυασμός δύο εσωτερικών στοιχείων «ΑΝΘΡΩΠΟΣ» /ànθropos/ Σημασία / σημαινόμενο Μορφή/ σημαίνον

Σημειακό τρίγωνο (Στωικοί φιλόσοφοι)

Μοντέλο επικοινωνίας

δάσκαλος (γλώσσα Ινδιάνων Warao Βενεζουέλας) Αυθαίρετο μορφής/ σημασίας: είστε σε θέση αντιστοιχίσετε τις παρακάτω μορφές με τις σημασίες που σας δίνονται;;; odun asa bolna wartawan inaminatu madras kyinii πρωί (ιαπων.) ρεπόρτερ (ινδον.) δάσκαλος (γλώσσα Ινδιάνων Warao Βενεζουέλας) δάσκαλος (αραβ.) μιλάω (urdu, γλώσσα του Πακιστάν) ξύλο (τουρκ.) πονάω (ρωσ.) μεγάλη ομπρέλα για τον ήλιο (στην Twi της Γκάνας) 8

/min/. <mean> ‘σημαίνω’ (Αγγλ. ). <mine> ‘ορυχείο’ (Γαλ. ) /min/ <mean> ‘σημαίνω’ (Αγγλ.) <mine> ‘ορυχείο’ (Γαλ.) <min> ‘γωνία’ (Ουαλ.) <min>’πόνος’ (Βασκ.) <min>’από’ (Αραβ.) <μην>ΑΡΝΗΣΗ (Ελλην.) 9

Φύσει ή θέσει τα ονόματα; ἐμοὶ γὰρ δοκεῖ ὅτι ἄν τίς τῳ θῆται ὄνομα, τοῦτο εἶναι τὸ ὀρθόν: καὶ ἂν αὖθίς γε ἕτερον μεταθῆται, ἐκεῖνο δὲ μηκέτι καλῇ, οὐδὲν ἧττον τὸ ὕστερον ὀρθῶς ἔχειν τοῦ προτέρου, ὥσπερ τοῖς οἰκέταις ἡμεῖς μετατιθέμεθα [οὐδὲν ἧττον τοῦτ' εἶναι ὀρθὸν τὸ μετατεθὲν τοῦ πρότερον κειμένου]: οὐ γὰρ φύσει ἑκάστῳ πεφυκέναι ὄνομα οὐδὲν οὐδενί, ἀλλὰ νόμῳ καὶ ἔθει τῶν ἐθισάντων τε καὶ καλούντων Τι υπάρχει μέσα σε ένα όνομα; Αυτό που ονομάζουμε τριαντάφυλλο, αν είχε άλλο όνομα, θα μύριζε το ίδιο γλυκά. 'That which we call a rose by any other name would smell as sweet‘.

Βαθμοί «αυθαιρετότητας» Αν όλα τα γλωσσικά σημεία ήταν απολύτως αυθαίρετα, η γλώσσα δεν θα ήταν σύστημα και η επικοινωνιακή της λειτουργία θα ήταν υπό κατάρρευση. Μια γλώσσα δεν είναι εντελώς αυθαίρετη, γιατί το κάθε σύστημα έχει τη δική του λογική. Η θεμελιώδης αρχή περί του αυθαιρέτου των γλωσσικών σημείων δεν μας απαγορεύει από το να διακρίνουμε ανάμεσα σε αυτά τα σημεία που είναι εγγενώς αυθαίρετα/ απολύτως αναίτια και σε αυτά που είναι μόνο σχετικά αυθαίρετα. Η «αυθαιρετότητα» είναι τελικά μια παράδοξη αρχή. Συνιστά την πραγματική βάση του γλωσσικού συστήματος, ενώ την ίδια στιγμή η «συστηματικότητα» του συστήματος υποβάλλει τη γλώσσε αυστηρότατους περιορισμούς.

Η έννοια της «γλωσσικής σύμβασης» Ενώ η σχέση σημαινομένου-σημαίνοντος είναι οντολογικά αυθαίρετη, δεν σημαίνει ότι τα σημειωτικά συστήματα είναι κοινωνικά ή ιστορικά αυθαίρετα. Το σημείο είναι αυθαίρετο a priori, αλλά παύει να είναι αυθαίρετο a posteriori. H σχέση σημαίνοντος και σημαινομένου δεν είναι προϊόν ατομικής επιλογής. Αν συνέβαινε αυτό δεν θα υπήρχε επικοινωνία. Το άτομο δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει με κανένα τρόπο ένα σημείο από τη στιγμή που αυτό έχει παγιωθεί μέσα στη γλωσσική κοινότητα. Η γλώσσα είναι ένα μη διαπραγματεύσιμο συμβόλαιο μέσα στο οποίο γεννιέται καθένας από εμάς. Άρα, το οντολογικά αυθαίρετο που προϋποθέτει δεν μπορούμε να το δούμε, γιατί απλώς μαθαίνουμε να το αποδεχόμαστε ως «φυσικό»

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η μεγαλύτερη δυνατή πρόταση; Η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη. Ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη Ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη Η Μαρία ξέρει ότι ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη Είναι γεγονός ότι η Μαρία, η φίλη μου που έχει ένα κοριτσάκι που το λένε Διώνη της οποίας τα γενέθλια ήταν τον Σεπτέμβριο και η οποία την περασμένη εβδομάδα υπέφερε από ωτίτιδα για την οποία δεν υπάρχει άλλη θεραπεία από τη λήψη αντιβιοτικού το οποίο συστήνουν οι περισσότεροι γιατροί οι οποίοι ασχολούνται με τα παιδιά, ξέρει ότι ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη 13 13

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η μεγαλύτερη δυνατή πρόταση; Όσο μεγαλύτερες είναι οι προτάσεις, τόσο σπανιότερο να τις ακούσουμε ή να τις εκφωνήσουμε. Ωστόσο, θεωρητικά τόσο η παραγωγή όσο και η κατανόησή τους είναι δυνατές. Η απλή απομνημόνευση όλων των δυνατών προτάσεων μιας γλώσσας είναι αδύνατη. Οι ομιλητές όλων των γλωσσών έχουν την ικανότητα να παράγουν και να κατανοούν έναν απεριόριστο αριθμό προτάσεων. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα να σχηματίζουν απεριόριστα μεγάλες προτάσεις. Η δημιουργικότητα είναι καθολικό χαρακτηριστικό των ανθρώπινων γλωσσών. 14 14

Διπλή άρθρωση της γλώσσας (double articulation, Martinet) pona-o, pina-o, icoenia-Ø 1 Επίπεδο μονημάτων- πρωτεύον 2 Επίπεδο φωνημάτων - δευτερεύον p-o-n-a-o, p-i-n-a-o, i-k-o--e-n-i-a Στοιχεία χωρίς σημασία (2η άρθρωση) συνδυάζονται για να σχηματίσουν τα στοιχεία της πρώτης άρθρωσης 15

Δομική ιεραρχία γλωσσικών μονάδων Από τις απλούστερες μονάδες βαίνουμε στις σύνθετες και συνθετότερες. Καθαρώς υλικά στοιχεία (φθόγγοι) λειτουργούν ως φορείς διαφορετικής υποστάσεως στοιχείων (άυλων), των σημασιών. Κάθε επίπεδο δομείται με στοιχεία του αμέσως κατώτερου και παρέχει τα στοιχεία για να δομηθεί το αμέσως ανώτερο επίπεδο. Η γλώσσα είναι ένας ψηφιακός μηχανισμός που δίνει τη δυνατότητα στις μονάδες του να συνδυάζονται με ποικίλους τρόπους δημιουργώντας έτσι ένα μη πεπερασμένο σύστημα. ΚΕΙΜΕΝΟ imanaponaitapedjatisceskeftetetiborinakanikalitero ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ponaitokefalimou ΦΡΑΣΕΙΣ tokefalimu ΛΕΞΕΙΣ ponos ΜΟΡΦΗΜΑΤΑ pono-s ΦΩΝΗΜΑΤΑ p,o, n, o, s ΦΘΟΓΓΟΙ p, o, n, s, k, c, e, i