ΕΚΦΕ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Χημεία Α΄, Β΄, Γ΄ Λυκείου Ρυθμιστικά Διαλύματα - Ογκομέτρηση Χημική Ισορροπία - Οξειδοαναγωγή Ιδιότητες Αλκοολών-Καρβοξυλικών οξέων Σαπωνοποίηση Εισηγητής Στέφανος Κ. Ντούλας Χημικός MSc-MEd Συνεργάτης ΕΚΦΕ Αγίων Αναργύρων

Παρασκευή και Ρυθμιστική Ικανότητα Ρυθμιστικών Διαλυμάτων Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Ογκομετρική φιάλη των 100ml (4) CH3COOH 0,1M Ποτήρι ζέσεως των 100ml (8) CH3COONa 0,1M Ογκομετρικός κύλινδρος των 10ml (2) HCl 0,01M Ογκομετρικός κύλινδρος των 50ml NaOH 0,01M Ογκομετρικός κύλινδρος των 100ml Σιφώνιο Κουταλάκι ή Σπάτουλα Υδροβολέας Ετικέτες

Παρασκευή και Ρυθμιστική Ικανότητα Ρυθμιστικών Διαλυμάτων Α. Παρασκευή Ρυθμιστικών Διαλυμάτων Σε 3 ποτήρια ζέσεως των 100ml αναμιγνύουμε τα διαλύματα ως εξής: 10ml CH3COOH 0,1M + 40ml CH3COONa 0,1M 25ml CH3COOH 0,1M + 25ml CH3COONa 0,1M 40ml CH3COOH 0,1M + 10ml CH3COONa 0,1M Υπολογίζουμε τις συγκεντρώσεις και τη θεωρητική τιμή pH των διαλυμάτων A (pH=5,34) - B (pH=4,74) - Γ (pH=4,14) Μετράμε το pH των διαλυμάτων που παρασκευάσαμε

Παρασκευή και Ρυθμιστική Ικανότητα Ρυθμιστικών Διαλυμάτων Β. Ρυθμιστική Ικανότητα Ρυθμιστικών Διαλυμάτων Χωρίζουμε τα παραπάνω ρυθμιστικά διαλύματα σε δύο μέρη των 25ml το καθένα (2 σειρές) Σε κάθε ποτήρι της πρώτης σειράς προσθέτουμε 5ml HCl 0,01Μ Σε κάθε ποτήρι της δεύτερης σειράς προσθέτουμε 5ml NaOH 0,01Μ Μετράμε το pH των νέων διαλυμάτων Σε δύο ποτήρια των 100ml προσθέτουμε 25ml απιοντισμένο νερό Μετράμε το pH του νερού Στο ένα ποτήρι προσθέτουμε 5ml HCl 0,01Μ και στο άλλο 5ml NaOH 0,01Μ Μετράμε πάλι το pH

Προσδιορισμός περιεκτικότητας ξιδιού σε Οξικό Οξύ (Αλκαλιμετρία) Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Ογκομετρική φιάλη των 250ml (1) Ξύδι εμπορίου Ποτήρι ζέσεως των 250ml (1) NaOH 1M Κωνική φιάλη των 250 ml (1) Φαινολοφθαλεΐνη Προχοΐδα Γυάλινο χωνί Σταγονόμετρο Σιφώνιο των 10 ml Κουταλάκι ή Σπάτουλα Υδροβολέας Ετικέτες

Προσδιορισμός περιεκτικότητας ξιδιού σε Οξικό Οξύ (Αλκαλιμετρία) Με σιφώνιο πλήρωσης λαμβάνουμε 10ml ξυδιού σε κωνική φιάλη Προσθέτουμε με κύλινδρο 90ml νερού Προσθέτουμε 5-6 σταγόνες δείκτη φαινολοφθαλεΐνη Προσθέτουμε από την προχοΐδα πρότυπο διάλυμα ΝαΟΗ 1Μ Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία 2 φορές

Χημική Ισορροπία Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Δοκιμαστικοί σωλήνες μικροί (5) ΝΗ4SCN 0,1M Ογκομετρικός κύλινδρος των 10ml (2) FeCl3 0,1M Ογκομετρικός κύλινδρος των 100ml Γυάλινη ράβδος ανάδευσης Στερεά Ποτήρι ζέσεως των 100ml (1) NH4Cl στερεό Τρίποδο με πλέγμα Λύχνος Κουταλάκι ή Σπάτουλα Υδροβολέας Ετικέτες

Χημική Ισορροπία FeCl3 + 3NH4SCN Fe(SCN)3 + 3NH4Cl Ανοιχτό κίτρινο Βαθύ κόκκινο Στο ποτήρι ζέσεως τοποθετούμε 2ml FeCl3 και 1ml NH4SCN Προσθέτουμε με κύλινδρο 50ml νερού για να αραιώσουμε το έντονο χρώμα Σε τέσσερις δοκιμαστικούς σωλήνες βάζουμε από 5ml διαλύματος Κρατάμε τον πρώτο σωλήνα ως τυφλό δείγμα Στο δεύτερο σωλήνα προσθέτουμε 1-3ml (20σταγόνες) διαλύματος FeCl3 Στον τρίτο σωλήνα προσθέτουμε 1-3ml (20σταγόνες) διαλύματος NH4SCN Στον τέταρτο σωλήνα προσθέτουμε λίγο στερεό NH4Cl Έναν από τους σωλήνες με το έντονο κόκκινο χρώμα τους χωρίζουμε σε δύο ίσα μέρη (το διάλυμά τους) Τοποθετούμε τον έναν σε υδρόλουτρο και θερμαίνουμε

Οξειδοαναγωγή Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Δοκιμαστικοί σωλήνες μικροί (2) ΚΙ 0,1M Ογκομετρικός κύλινδρος των 10ml (3) Νa2SO3 0,1M Γυάλινη ράβδος ανάδευσης KMnO4 0,01M Τρίποδο με πλέγμα H2SO4 1M Λύχνος Υδροβολέας Ετικέτες

Οξειδοαναγωγή 2KMnO4 + 5Na2SO3 + 3H2SO4 → K2SO4 + 2MnSO4 + 5Na2SO4 + 3H2O 2KMnO4 + 10KI + 8H2SO4 → 6K2SO4 + 2MnSO4 + 5I2 + 8H2O Σε τρεις καθαρούς δοκιμαστικούς σωλήνες τοποθετούμε 3-4ml ΚΜnO4 Προσθέτουμε σε όλους 1ml H2SO4 Στον πρώτο σωλήνα προσθέτουμε 1ml Na2SO3 Στο δεύτερο σωλήνα προσθέτουμε 1ml KI Εάν απαιτείται θερμαίνουμε σε υδρόλουτρο

Επίδραση αιθανόλης σε μεταλλικό Νάτριο Επίδραση αιθανόλης σε μεταλλικό Νάτριο Όργανα – Συσκευές Αντιδραστήρια Γυάλινο χωνί Αιθανόλη Ογκομετρική φιάλη των 100ml Μεταλλικό Νάτριο Μπαλόνι Φαινολοφθαλεΐνη Μαχαίρι Λαβίδα ή σπάτουλα

Επίδραση αιθανόλης σε μεταλλικό Νάτριο Επίδραση αιθανόλης σε μεταλλικό Νάτριο CH3CH2OH + Na → CH3CH2ONa + ½ H2 Στην ογκομετρική φιάλη τοποθετούμε ποσότητα αιθανόλης (μέχρι τη μέση) Προσθέτουμε 3-4 σταγόνες φαινολοφθαλεΐνης Προσθέτουμε ένα κομματάκι Νάτριο που έχουμε πριν πολύ προσεκτικά κόψει με το μαχαίρι Προσαρμόζουμε γρήγορα το μπαλόνι στο στόμιο της φιάλης

Εστεροποίηση Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Δοκιμαστικός σωλήνας μικρός Αιθανόλη Ογκομετρικός κύλινδρος των 10ml (2) π. CH3COOH Γυάλινη ράβδος ανάδευσης π.H2SO4 Τρίποδο με πλέγμα Λύχνος Υδροβολέας

Εστεροποίηση CH3CH2OH + CH3COOH CH3COOCH2CH3 + H2O Σε δοκιμαστικό σωλήνα τοποθετούμε 2ml αιθανόλης και 2ml οξικού οξέος Προσθέτουμε 1ml π. Η2SO4 Θερμαίνουμε στο υδρόλουτρο στους 90οC Ανιχνεύουμε τον αιθέρα από τη χαρακτηριστική οσμή Αδειάζουμε το περιεχόμενο του σωλήνα σε ποτήρι ζέσεως που περιέχει μικρή ποσότητα νερού

Επίδραση οξικού οξέος σε ανθρακικά άλατα Επίδραση οξικού οξέος σε ανθρακικά άλατα Όργανα – Συσκευές Διαλύματα Κωνική φιάλη διήθησης Na2CO3 στερεό Ποτήρι ζέσεως των 100ml Διάλυμα Οξικού Οξέως Σταγονομετρική χοάνη Λάστιχο Κερί

Επίδραση οξικού οξέος σε ανθρακικά άλατα Επίδραση οξικού οξέος σε ανθρακικά άλατα 2 CH3COOH + Νa2CO3 → 2CH3COONa + CO2 + H2O Στην κωνική φιάλη τοποθετούμε μικρή ποσότητα (2 κουταλιές) Na2CO3 Προσθέτουμε στη φιάλη το οξικό οξύ ή με προσαρμοσμένη χοάνη ή με κύλινδρο και πωματίζουμε τη φιάλη Το παραγόμενο CO2 διοχετεύεται από το λάστιχο που είναι προσαρμοσμένο στο ακροφύσιο, σε ποτήρι ζέσεως. Απόχυση του CO2 στο κερί σβήνει τη φλόγα

Σαπωνοποίηση Όργανα – Συσκευές Αντιδραστήρια Όργανα – Συσκευές Αντιδραστήρια Ποτήρι ζέσεως 400ml Ελαιόλαδο Ξύλινη ράβδος ανάδευσης ΝaΟΗ 6Μ Τρίποδο με πλέγμα Κορεσμένο διάλυμα NaCl Λύχνος

Σαπωνοποίηση Στο ποτήρι ζέσεως τοποθετούμε 200ml ελαιόλαδο Προσθέτουμε στο ποτήρι 150-200ml ΝaΟΗ 6M Θερμαίνουμε υπό συνεχή ανάδευση

Παρασκευή διαλυμάτων CH3COOH 0,1M: 1,8ml πυκνού και αραίωση σε 250ml (ογκομετρική φιάλη) CH3COOΝa 0,1M: 0,82g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) HCl 0,01M: 0,1ml πυκνού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) ΝaOH 0,01M: 0,04g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) FeCl3 0,1M: 1,625g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) NH4SCN 0,1M: 0.76g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) KMnO4 0,01M: 0,16g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) Na2SO3 0,1M: 1,26g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) KI 0,1M: 1,66g στερεού και αραίωση σε 100ml (ογκομετρική φιάλη) H2SO4 1M: 1ml πυκνού και αραίωση στα 10ml ΝαΟΗ 1Μ: 10g στερεού και αραίωση σε 250ml (ογκομετρική φιάλη)

Βιβλιογραφία Κ. ΓΙΟΥΡΗ ΤΣΟΧΑΤΖΗ, Διδακτική Πειραμάτων Χημείας, Εκδόσεις Ζήτη 2000 ΣΙΔΕΡΗ ΜΗΤΣΙΑΔΗ, Οδηγός Πειραμάτων Χημείας, Σαββάλας 1994 ΕBBING GAMMON, Γενική Χημεία, Εκδόσεις Τραυλός ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ, Χημεία και Καθημερινή ζωή, Εκδόσεις Κάτοπτρο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ, Χημεία ένα συναρπαστικό Παιχνίδι, Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη 2005 ΛΙΟΔΑΚΗΣ, ΓΑΚΗΣ, Εργαστηρικός Οδηγός Χημείας Α΄ Λυκείου, ΟΕΔΒ Αθήνα