ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ-ΑΛΜΠΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Διδάσκουσα Π.Δ. 407/80 ΜΑΘΗΜΑ 6Ο (22/03/2013): ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Oι οικογενειακές μορφές αποτελούν πάντοτε ένα τμήμα της εκάστοτε κοινωνίας, καθρεφτίζουν τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένη και απορρέουν από τα όρια και τα περιθώρια που η κοινωνική δομή θέτει. Ιστορικά η οικογένεια έχει εξελιχθεί από εκτεταμένη ή ευρύτερη στη λεγόμενη πυρηνική. Οι μεταβολές ήταν ανάλογες με: 1. την ανθρώπινη φύση και διαδικασία αναπαραγωγής. 2. την οικονομική ζωή της κοινότητας. 3. τα δεδομένα ασφάλειας που η κοινωνία παρείχε. 4. τις ηθικές επιταγές ή τους θρησκευτικούς περιορισμούς. 5. τους άγραφους κανόνες κληρονομιάς και κατοχής περιουσίας.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Η προϊστορική οικογένεια Τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας για την μορφή, τη δομή και τις σχέσεις των μελών της προϊστορικής οικογένειας είναι ελάχιστα και σίγουρα μη επαρκή ώστε να δοθεί μια σαφής περιγραφή της. Ο J.J. Bachofen υποστήριξε ότι στις πρωτόγονες κοινωνίες κυριαρχούσε το μητρικό δίκαιο και προσπάθησε να εξηγήσει τη μετάβαση από τον εταιρισμό στη μονογαμία ως συνέπεια της εξέλιξης των θρησκευτικών παραστάσεων. Εταιρισμός Μητρικό δίκαιο Θεοποίηση των γυναικών Μονογαμία Πατρικό δίκαιο Πατέρας θεός Ιερά πορνεία

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ O Morgan τονίζει την επίδραση των κοινωνικών παραγόντων στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της οικογένειας. Υποστηρίζει ότι τα οικογενειακά σχήματα μεταβάλλονται ανάλογα με τις διαδοχικές φάσεις εξέλιξης από τις οποίες περνά ο άνθρωπος και είναι: Η αγριότητα: Ελεύθερες σεξουαλικές σχέσεις Αιματοσυγγενική οικογένεια Ομαδογαμική οικογένεια Η βαρβαρότητα: Ζευγαρωτή ή συνδυασμική οικογένεια Ο πολιτισμός: Μονογαμική οικογένεια

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Η οικογένεια στην αρχαιότητα Απουσία συγγεκριμένου όρου για το γάμο. Αποδίδονταν περιφραστικά με εκφράσεις όπως «πήρε μια γυναίκα» ή «άνοιξε σπίτι», οι οποίες έχουν ως σημείο αναφοράς τον άντρα. Σουμέριοι: Δομή οικογένειας, σκοπός του γάμος, διαζύγιο, υιοθεσία Αιγύπτιοι: Αιτία γάμου, γάμος, δομή οικογένειας Έλληνες: Δομή οικογένειας, σκοπός του γάμου και προγαμιαίες, θεσμός της διαθήκης, θέση της γυναίκας Ρωμαίοι: Αιτία γάμου, δομή οικογένειας, κληρονομιά

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Η οικογένεια μεσαιωνική Ευρώπη Η περιγραφή της οικογένειας καθίσταται δύσκολη εξαιτίας των ελάχιστων πηγών και των ασαφειών που υπάρχουν στα περισσότερα από τα γραπτά κείμενα εκείνης της περιόδου. Οι βαρβαρικές φυλές που κατακτούν σταδιακά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία υιοθετούν τα οικογενειακά μοντέλα. Κύριο χαρακτηριστικό της μεσαιωνικής οικογένειας είναι η μεγάλη εξάρτηση από τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και κατ’επέκταση οι συνεχείς μεταβολές της. Ποιος ο ρόλος της Εκκλησίας στη διαμόρφωση και τη λειτουργία των οικογενειών;

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Η οικογένεια στους νεότερους χρόνους Η αλλαγή της παραγωγικής διαδικασίας συνεπάγεται και αλλαγή της οικογενειακής δομής. Η οικογένεια χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια ενώ στο κέντρο της τοποθετείται το παιδί και η διαπαιδαγώγησή του. Χαρακτηριστικά της οικογένειας 15ο – 18ο αιώνα: μεγαλύτερη ηλικία γάμου (μετά τον 17ο αιώνα σύνδεση γάμου-συναισθήματος) διαφορετική κατοικία του νέου ζευγαριού παραμονή των παιδιών σε άλλη οικογένεια, μέχρι συνήθως το γάμο τους

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Η οικογένεια στους νεότερους χρόνους Ειδικά μετά τον 18ο αιώνα: Η οικογένεια αρχίζει να καταλαμβάνει μια πολύ σημαντική θέση στη συναισθηματική ζωή των ανθρώπων. το παιδί μπαίνει στο κέντρο της οικογένειας και προστατεύεται από τις κακές επιρροές των ενηλίκων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. Νόβα-Καλτσούνη, Χ. (επ.), 2004, Κείμενα κοινωνιολογίας του γάμου και της οικογένειας, Αθήνα: Τυπωθήτω-Δαρδάνος