Μηχανισμοί άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού- Βασικές αρχές ανοσίας

Η επιβίωση του ανθρώπου εξαρτάται από τη συντονισμένη λειτουργία των ιστών και των οργάνων του, ενώ παράλληλα θα πρέπει να διασφαλίζεται και η προστασία από εξωτερικούς παράγοντες, όπως π.χ. οι παθογόνοι μικροοργανισμοί (μ/ο). Ο οργανισμός αμύνεται εναντίον αυτών των εξωτερικών παραγόντων με ένα σύνολο μηχανισμών, τους μηχανισμούς άμυνας, που διακρίνονται με βάση τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα σε: εξωτερικούς ή εσωτερικούς και με βάση τη γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση τους σε : μη ειδικούς ή ειδικούς μηχανισμούς άμυνας ,αντίστοιχα.

Το «στρατηγείο» της οργάνωσης αυτής είναι το αίμα, που τόσο με τα έμμορφα συστατικά του(ερυθρά , λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια), όσο και με τα συστατικά του πλάσματος οργανώνει όλους τους τρόπους άμυνας του οργανισμού. Πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα, που βρίσκονται μέσα στον ερυθρό μυελό των οστών, διαφοροποιούνται τελικά στα διάφορα είδη κυττάρων που όλα μαζί συμμετέχουν στους μηχανισμούς άμυνας.

Διαφοροποίηση αιμοποιητικών κυττάρων 

Μηχανισμοί μη ειδικής άμυνας Αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε παθογόνο μικροοργανισμό (δεν παρουσιάζουν εξειδίκευση). σε πρώτο στάδιο παρεμποδίζει τους μ/ο να εισέλθουν στον οργανισμό σε δεύτερο στάδιο ( αν οι μ/ο καταφέρουν να διεισδύσουν) ενεργοποιεί μηχανισμούς για την εξουδετέρωσή τους

Α) Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο των μικροοργανισμών. Οι μηχανισμοί αυτοί αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού. Η είσοδος των μικροβίων μπορεί να γίνει μέσω του δέρματος, που καλύπτει όλη την εξωτερική επιφάνεια του οργανισμού

Αλλά μπορεί να γίνει και μέσω των βλεννογόνων που καλύπτουν εσωτερικά κοιλότητες του οργανισμού όπως αυτές του αναπνευστικού ή του πεπτικού συστήματος. Βλεννογόνο επιθήλιο που επενδύει εσωτερικά τους βρόγχους Βλεννογόνο επιθήλιο που καλύπτει εσωτερικά τον αυλό του εντέρου

Το δέρμα αποτελεί σημαντικό φραγμό στην είσοδο των μ/ο λόγω της δομής του. Αποτελείται από πολλές στοιβάδες, που η κάθε μια περιέχει κύτταρα στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Επιπλέον η εξωτερική κεράτινη στοιβάδα αποτελείται από νεκρά επιδερμικά κύτταρα και συνιστά σημαντικό εμπόδιο στην είσοδο των μ/ο.

Επιπρόσθετα ,οι σμηγματογόνοι αδένες εκκρίνουν σμήγμα, πλούσιο σε λιπαρά οξέα, ενώ οι ιδρωτοποιοί αδένες μέσω του ιδρώτα εκκρίνουν ουσίες όπως η λυσοζύμη και το γαλακτικό οξύ , που δημιουργούν δυσμενές περιβάλλον για τα μικρόβια.

Κάποτε μια πολυπληθής ομάδα ανθρώπων εισέβαλε σε μια περιοχή, προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε τροφή και νερό, για να μπορέσει να επιβιώσει. Οι προσπάθειες της ομάδας αυτής τελικά απέβησαν άκαρπες, διότι οι γηγενής κάτοικοι που κατοικούσαν στην περιοχή, αντιστάθηκαν στους εισβολείς με κάθε μέσο, ώσπου τους εξουδετέρωσαν πλήρως. Η ιστορία αυτή επαναλαμβάνεται διαρκώς στο δέρμα μας, όπου τεράστιοι πληθυσμοί μ/ο προσπαθούν να εισβάλουν. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν τα καταφέρνουν διότι στο δέρμα διαβιώνουν μη παθογόνοι μ/ο, που ανταγωνίζονται τους παθογόνους και εμποδίζουν την εγκατάστασή τους.

Οι βλεννογόνοι ,από την άλλη μεριά αποτελούν επίσης ένα πολύ σημαντικό φραγμό , επενδύοντας κοιλότητας του οργανισμού. Ένας από τους ρόλους τους είναι να εκκρίνουν βλέννα και να παγιδεύουν σε αυτή τους μ/ο. Ο βλεννογόνος του στομάχου εκκρίνει υδροχλωρικό οξύ και έτσι καταστρέφει την πλειονότητα των μικροβίων ,που εισέρχονται σε αυτό. Η λυσοζύμη είναι ένζυμο ,που διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων υδρολύοντας την πεπτιδογλυκάνη και βρίσκεται σε ιδρώτα, δάκρυα και σάλιο.

Ο βλεφαριδοφόρος (κροσσωτός) βλεννογόνος, διαθέτει επιπλέον τέτοιο επιθήλιο ώστε με τη βοήθεια των βλεφαρίδων, να απομακρύνει τους μ/ο ,που παγιδεύτηκαν στη βλέννα.

Β) Μηχανισμοί που αντιμετωπίζουν τους μ/ο μετά την είσοδό τους στον οργανισμό. Οι μηχανισμοί αυτοί αποτελούν τη δεύτερη γραμμή άμυνας του οργανισμού, εφόσον το μικρόβιο καταφέρει να ξεπεράσει την πρώτη γραμμή άμυνας και εισέλθει στον οργανισμό. Στους μηχανισμούς αυτούς, που επίσης δεν παρουσιάζουν εξειδίκευση ,αλλά έχουν γενικευμένη δράση, υπάγονται: Η φαγοκυττάρωση Η φλεγμονώδης αντίδραση Ο πυρετός και η δράση ορισμένων αντιμικροβιακών ουσιών.

φαγοκυττάρωση Τα φαγοκύτταρα είναι μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων. Διακρίνονται σε Ουδετερόφιλα και μονοκύτταρα Που διαφοροποιούνται σε μακροφάγα

Διαφοροποίηση μονοκύτταρου σε μακροφάγο

Μακροφάγο κύτταρο τη στιγμή που φαγοκυτταρώνει βακτήρια Μακροφάγο κύτταρο τη στιγμή που φαγοκυτταρώνει βακτήρια. (Η φωτογραφία είναι από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης και τα κύτταρα έχουν υποστεί ειδική χρώση).

Κατά τα φαγοκυττάρωση τα φαγοκύτταρα δρουν κατά το σχήμα:

Τα ουδετερόφιλα φαγοκύτταρα μετακινούνται χημειοτακτικά στο σημείο της μόλυνσης, δηλαδή έλκονται από ορισμένα χημικά μόρια. Τα ουδετερόφιλα και τα μονοκύτταρα μεταφέρονται στην περιοχή της μόλυνσης με την κυκλοφορία του αίματος και εξέρχονται από τα αιμοφόρα αγγεία με αμοιβαδοειδείς κινήσεις. Οι χημειοτακτικές ουσίες περιλαμβάνουν ουσίες που είναι προϊόντα διάσπασης του συμπληρώματος, ουσίες που διαφεύγουν από νεκρωμένα κύτταρα και πολυσακχαρίτες που προέρχονται από βακτήρια. http://www.youtube.com/watch?v=KiLJl3NwmpU&list=PL5AD20C9DC8FBCCB5&index=4

Προσοχή * Τα μακροφάγα, κατά τη διάρκεια της φαγοκυττάρωσης αποκόπτουν τμήμα του εισβολέα και το εκθέτουν στην επιφάνειά τους. Αυτό φυσικά γίνεται για κάποιο λόγο , που θα εξετάσουμε στη συνέχεια.

ii. Φλεγμονώδης αντίδραση ή φλεγμονή Είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων, που περιλαμβάνει Το κοκκίνισμα στην περιοχή του τραύματος Το οίδημα Τον πόνο και Την τοπική αύξηση της θερμοκρασίας.

Η ερυθρότητα (κοκκίνισμα) οφείλεται στο γεγονός ότι στην περιοχή του τραύματος τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται , ώστε μεγαλύτερη ποσότητα αίματος να εισρεύσει στην περιοχή. Το γεγονός αυτό εξασφαλίζει μεγαλύτερη ποσότητα λευκών αιμοσφαιρίων, αλλά και αιμοπεταλίων που θα συνεισφέρουν μαζί με τον τραυματισμένο ιστό, στον σχηματισμό του ινώδους και στο κλείσιμο της πληγής.

Το Ινώδες είναι μία αδιάλυτη πρωτεΐνη που εμπλέκεται στην πήξη του αίματος. Εναποτίθεται γύρω από την πληγή, με τη μορφή ενός πλέγματος, όταν συμβεί μια κάκωση. Γίνεται ξηρό και σκληρό, με αποτέλεσμα  την διακοπή της αιμορραγίας. Το ινώδες αναπτύσσεται στο αίμα από μια διαλυτή πρωτεΐνη, το ινωδογόνο. Η μετατροπή του ινωδογόνου σε ινώδες είναι το τελικό στάδιο στην πήξη του αίματος. Τα αιμοπετάλια, ένας τύπος κυττάρων που βρίσκονται στο αίμα και όταν έρχονται σε επαφή με κατεστραμμένο ιστό, απελευθερώνουν το ένζυμο θρομβίνη. Στη συνέχεια λαμβάνει χώρα, ο σχηματισμός του ινώδους , που είναι απαραίτητο για την επούλωση των πληγών.

Ο πόνος που αισθανόμαστε όταν χτυπάμε οφείλεται σε τραυματισμό των νευρικών απολήξεων των νευρώνων (νευρικών κυττάρων). Παράλληλα οι μ/ο που εισέρχονται εκκρίνουν στην περιοχή, τοξίνες.

Στην περιοχή του τραύματος θα παρατηρήσουμε επιπλέον και τη δημιουργία οιδήματος ( πρήξιμο). Αυτό οφείλεται στη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων και στη διάχυση του πλάσματος του αίματος στους γύρω ιστούς. Το πλάσμα περιέχει αντιμικροβιακές ουσίες που: είτε καταστρέφουν τους μ/ο είτε ειδοποιούν περισσότερα φαγοκύτταρα να προσέλθουν στην τραυματισμένη περιοχή. Επιπλέον τα φαγοκύτταρα προσελκύονται και από χημικές ουσίες που απελευθερώνονται από τα τραυματισμένα κύτταρα, αλλά και από τους μ/ο (χημειοταξία).

Το πύον είναι είναι οι απώλειες της "μάχης" που έδωσε ο οργανισμός για να καταπολεμήσει κάποια μικρόβια που εισέβαλαν στον οργανισμό μας. Για να το πούμε απλά, το πύον είναι νεκρά μικρόβια και φαγοκύτταρα από τον αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού μας , τα οποία εγκλωβίζονται σε ένα παχύρευστο κιτρινόλευκο υγρό προκειμένου ο οργανισμός να τα αποβάλλει. 

iii) πυρετός Η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος είναι περίπου 36,6ο C. Αν όμως ένας μικροβιακός παράγοντας προκαλέσει γενικευμένη μόλυνση , η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει (πυρετός). Ας δούμε όμως τι προκαλεί ο πυρετός και ποια είναι τελικά η ωφέλειά του: Ο οργανισμός θέλει να παρεμποδίσει την ανάπτυξη του μικροβίου. Τα μικρόβια που προσβάλλουν τον άνθρωπο παρουσιάζουν βέλτιστη ανάπτυξη όταν η θερμοκρασία στην οποία αναπτύσσονται είναι πλησίον σε αυτή των 36,6ο C. Επομένως οποιαδήποτε παρέκκλιση από αυτή δυσχεραίνει την ανάπτυξη του μικροβίου.

ΤΕΛΙΚΑ ΜΗΠΩΣ ΝΑ ΞΑΝΑΣΚΕΦΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΛΛΟΓΙΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΠΥΡΕΤΙΚΩΝ ; Εξάλλου , σε περιπτώσεις προσβολής από ιούς ο πυρετός εξυπηρετεί άλλο μηχανισμό παρεμπόδισης. Γνωρίζουμε ότι οι ιοί χρησιμοποιούν τα ένζυμα και τις πρωτεΐνες των κυττάρων των ξενιστών τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν τον πολλαπλασιασμό τους. Με τον πυρετό τα ένζυμα αυτά αδρανοποιούνται και έτσι ο ιός δε μπορεί να τα χρησιμοποιήσει. Τα φαγοκύτταρα μέσω του πυρετού ενισχύουν τη δράση τους. ΤΕΛΙΚΑ ΜΗΠΩΣ ΝΑ ΞΑΝΑΣΚΕΦΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΛΛΟΓΙΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΠΥΡΕΤΙΚΩΝ ;

iv)Ουσίες με αντιμικροβιακή δράση Ιντερφερόνες: ενεργοποιούνται κατόπιν προσβολής από ιούς. Πρόκειται για εξειδικευμένες πρωτεΐνες, που αρχικά εντοπίζονται στο κυτταρόπλασμα των προσβεβλημένων κυττάρων. Στη συνέχεια όμως διαχέονται στο μεσοκυττάριο υγρό, ανάμεσα στα κύτταρα και συνδέονται με τα υγιή κύτταρα πάνω σε ειδικούς υποδοχείς. Η σύνδεση αυτή ενεργοποιεί αυτομάτως την παραγωγή ειδικών πρωτεϊνών που αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των ιών, προστατεύοντας έτσι τα υγιή κύτταρα, αφού ακόμη και αν ο ιός καταφέρει να εισχωρήσει σε αυτά, δε μπορεί να πολλαπλασιαστεί.

Οι ιντερφερόνες βρίσκονται σε μικρές ποσότητες στα κύτταρα Οι ιντερφερόνες βρίσκονται σε μικρές ποσότητες στα κύτταρα. Τελευταίες έρευνες εστιάζονται στην αύξηση της ποσότητας των ιντερφερονών στον οργανισμό, διότι βρέθηκε ότι δρουν ανασταλτικά στην αύξηση των καρκινικών κυττάρων. Συμπλήρωμα: είναι μια ομάδα από 20 πρωτεΐνες με αντιμικροβιακή δράση και εντοπίζονται στον ορό του αίματος. Προπερδίνη: ομάδα 3 πρωτεϊνών. Δρουν μαζί με τις πρωτεΐνες του συμπληρώματος, εμφανίζοντας επίσης αντιμικροβιακή δράση. Εντοπίζονται και αυτές στον ορό του αίματος. Το διαυγές κίτρινο υγρό που διαχωρίζεται από τα έμμορφα συστατικά του αίματος στη διάρκεια της πήξης του σε δοκιμαστικό σωλήνα ονομάζεται ορός .

Μηχανισμοί ειδικής άμυνας- ανοσία Όταν κάποια ξένη ουσία (αντιγόνο) εισέλθει στον οργανισμό μας, τότε αυτός αντιδρά παράγοντας εξειδικευμένα κύτταρα και προϊόντα κυττάρων π.χ. (αντισώματα), με σκοπό να την εξουδετερώσει. Η ικανότητα του οργανισμού να αναγνωρίζει τις ξένες προς αυτόν ουσίες και να αντιδρά απέναντί τους ονομάζεται ανοσία, ενώ η διαδικασία που λαμβάνει χώρα, προκειμένου να εξουδετερωθεί το αντιγόνο, ονομάζεται ανοσοβιολογική απόκριση και ενεργοποιείται από την παρουσία και μόνο του αντιγόνου.

Ως αντιγόνα θεωρούνται: Ολόκληροι μικροοργανισμοί (βακτήρια, ιοί, μύκητες κ.ά.) Τμήμα των μ/ο (πρωτεΐνες, λιπίδια, κ.λ.π.) Τοξίνες που παράγονται από αυτόν τον μ/ο Φαρμακευτικές ουσίες Συστατικά τροφών Κύτταρα ή ορός από άλλα άτομα ή ζώα Η γύρη

Χαρακτηριστικά μηχανισμών ειδικής άμυνας Η εξειδίκευση, δηλ. τα προϊόντα της ανοσοβιολογικής απόκρισης, δρουν μόνο κατά της συγκεκριμένου αντιγόνου, το οποίο προκάλεσε και την παραγωγή τους. Η μνήμη, δηλ. η ικανότητα που διαθέτει ο οργανισμός να θυμάται τα αντιγόνα με τα οποία είχε έρθει σε επαφή κάποια άλλη στιγμή και έτσι αν εκτεθεί δεύτερη φορά σε αυτά, να μπορεί να δράσει άμεσα για να τα εξουδετερώσει. Χαρακτηριστικά μηχανισμών ειδικής άμυνας

Η ανοσολογική απόκριση πραγματοποιείται στα δευτερογενή λεμφικά όργανα Το ανοσοβιολογικό σύστημα αποτελείται από : Τα πρωτογενή λεμφικά όργανα και τα Δευτερογενή λεμφικά όργανα. Η ανοσολογική απόκριση πραγματοποιείται στα δευτερογενή λεμφικά όργανα

Στα πρωτογενή ανήκουν: 1 Στα πρωτογενή ανήκουν: 1. Ο μυελός των οστών, ένας μαλακός ιστός μέσα στο εσωτερικό κοίλο των οστών που είναι και η βασική πηγή όλων των αιμοσφαιρίων, συμπεριλαμβανομένων των λευκών αιμοσφαιρίων που πρόκειται να γίνουν αμυντικά κύτταρα.

2. Ο θύμος αδένας που είναι ένα όργανο πίσω από το στέρνο και σε αυτόν γίνεται η διαφοροποίηση και η ωρίμανση των Τ-λεμφοκυττάρων.

Στα δευτερογενή λεμφικά όργανα ανήκουν: Οι λεμφαδένες,  μικροί σε σχήμα φασολιού, οι οποίοι σχηματίζουν ομάδες στο αυχένα, στις μασχάλες, στην κοιλιακή χώρα και στην βουβωνική χώρα. Κάθε λεμφαδένας περιέχει ειδικούς χώρους όπου τα αμυντικά κύτταρα συναθροίζονται και μπορούν να συναντούν τα αντιγόνα. 

2. ο σπλήνας,  ένα όργανο μεγέθους γροθιάς που βρίσκεται επάνω και αριστερά της κοιλιακής χώρας. Αποτελείται και αυτός από ειδικούς χώρους όπου τα αμυντικά κύτταρα συναθροίζονται και μπορούν να συναντούν τα αντιγόνα. 

3. Οι αμυγδαλές, που είναι δύο μορφώματα, πλούσια σε λεμφικό ιστό και βρίσκονται στη βάση της γλώσσας. Ο ρόλος τους αφορά στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού και στην ομαλή απομάκρυνση τοξινών από τον οργανισμό.

4. Ο λεμφικός ιστός κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα που βρίσκεται σε πολλές περιοχές μέσα στο σώμα αλλά κυρίως επενδύει το βλεννογόνο της πεπτικής οδού και χαρακτηρίζεται από την περιεκτικότητά του σε  Τ-λεμφοκύτταρα, τύπου ΤCR -1+, B -λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα που εκκρίνουν ανοσοσφαιρίνες.

Το ανοσοβιολογικό μας σύστημα απαρτίζεται κυρίως από λεμφοκύτταρα Το ανοσοβιολογικό μας σύστημα απαρτίζεται κυρίως από λεμφοκύτταρα. Αυτά είναι μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων, εμπύρηνα, μικρά και σφαιρικού σχήματος κύτταρα.

Τ-λεμφοκύτταρα Β- λεμφοκύτταρα Τα λεμφοκύτταρα διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: Τ-λεμφοκύτταρα Β- λεμφοκύτταρα

Τα Τ- λεμφοκύτταρα παράγονται στο μυελό των οστών, αλλά διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο θύμο αδένα. Διακρίνονται σε: Βοηθητικά Τ- λεμφοκύτταρα, που ενεργοποιούνται από ένα τμήμα του αντιγόνου που βρίσκεται εκτεθειμένο στην επιφάνεια των μακροφάγων. Στη συνέχεια, εκκρίνουν ουσίες (λεμφοκίνες, κυτοκίνες) και ενεργοποιούν με τη σειρά τους, ή άλλα είδη Τ- λεμφοκυττάρων ή τα Β-λεμφοκύτταρα. Τ- λεμφοκύτταρα μνήμης. Παράγονται κατά την πρώτη έκθεση του οργανισμού σε ένα αντιγόνο. Στην περίπτωση αυτή δε συμμετέχουν στην ανοσοβιολογική απόκριση. Εάν όμως το αντιγόνο εμφανιστεί για δεύτερη φορά, τότε ενεργοποιούνται άμεσα.

3. Κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα 3. Κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα . Ενεργοποιούνται από τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. Καταστρέφουν κύτταρα προσβεβλημένα από ιούς ή καρκινικά κύτταρα. Τ –λεμφοκύτταρα του αίματος που επιτίθεται σε καρκινικό κύτταρο

4. Κατασταλτικά Τ- λεμφοκύτταρα 4. Κατασταλτικά Τ- λεμφοκύτταρα. Είναι προορισμένα να σταματούν την ανοσοβιολογική απόκριση ,όταν το αντιγόνο έχει πλέον αντιμετωπισθεί επιτυχώς. Τα Τ- λεμφοκύτταρα αποτελούν το 80% των λεμφοκυττάρων. Είναι τα κύτταρα που ευθύνονται για την απόρριψη των μοσχευμάτων ,αλλά και για την εμφάνιση αντιδράσεων υπερευαισθησίας.

Τα Β-λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών Τα Β-λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών. Το έργο τους είναι να συνθέσουν ειδικές πρωτεΐνες τα αντισώματα ή αλλιώς ανοσοσφαιρίνες, τις οποίες στη συνέχεια εκθέτουν στην επιφάνειά τους. Κάθε Β-λεμφοκύτταρο διαθέτει τέτοια αντισώματα – υποδοχείς , που όμως είναι απόλυτα εξειδικευμένα και αναγνωρίζουν μόνο ένα συγκεκριμένο αντιγόνο με το οποίο και συνδέονται.

Β-λεμφοκύτταρα μνήμης Μόλις το β-λεμφοκύτταρο συνδεθεί με το αντιγόνο, αρχίζει να διαιρείται και να μετατρέπεται σε: Πλασματοκύτταρα και Β-λεμφοκύτταρα μνήμης Τα πλασματοκύτταρα παράγουν και εκκρίνουν μεγάλες ποσότητες αντισωμάτων. Τα αντισώματα αυτά είναι πανομοιότυπα με αυτά που υπήρχαν στην επιφάνεια του αρχικού Β-λεμφοκυττάρου. Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης θα ενεργοποιηθούν και θα δράσουν σε επόμενη έκθεση του οργανισμού στο ίδιο αντιγόνο.

αντισώματα Ειδικά πρωτεϊνικά μόρια που παράγονται από τα Β-λεμφοκύτταρα. Έχουν την ιδιότητα να συνδέονται αποκλειστικά και μόνο με τα αντιγόνο που προκάλεσε την παραγωγή τους. Έχουν δηλαδή απόλυτη εξειδίκευση, παρουσιάζοντας μια σχέση κλειδιού- κλειδαριάς μαζί του.

Το μόριο του αντισώματος αποτελείται από τέσσερις μεγάλες πολυπεπτιδικές αλυσίδες. Δύο μεγάλες, τις βαριές και δυο μικρές, τις ελαφριές, που συνδέονται μεταξύ τους με ομοιοπολικούς δεσμούς. Η τελική μορφή που παίρνει το μόριο μοιάζει με σφεντόνα ή με το γράμμα Υ.

Το αντίσωμα χωρίζεται σε δυο περιοχές: μια σταθερή και μια μεταβλητή Το αντίσωμα χωρίζεται σε δυο περιοχές: μια σταθερή και μια μεταβλητή. Η μεταβλητή είναι η περιοχή όπου το αντίσωμα συνδέεται με το αντιγόνο και αλλάζει ανάλογα με τα αμινοξέα από τα οποία αποτελείται. Όλο το υπόλοιπο μόριο αποτελεί τη σταθερή περιοχή του αντισώματος.

Η σύνδεση του αντιγόνου με το αντίσωμα προκαλεί : Την ενεργοποίηση του συμπληρώματος Την αδρανοποίηση των παραγόμενων τοξινών Του αναγνώριση του αντιγόνου από τα μακροφάγα και την ολοκληρωτική καταστροφή του από αυτά.

Μόλις ένα αντιγόνο εισέλθει στον οργανισμό μας ενεργοποιείται η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση, ενώ όταν το ίδιο αντιγόνο εισέλθει για δεύτερη φορά στον οργανισμό μας ενεργοποιείται η δευτερογενής ανοσοβιολογική απόκριση. Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση περιλαμβάνει τρία στάδια: 1ο στάδιο: ενεργοποίηση των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων 2ο στάδιο: α. ενεργοποίηση των Β-λεμφοκυττάρων (χυμική ανοσία) και β. ενεργοποίηση των κυτταροτοξικών Τ- λεμφοκυττάρων (κυτταρική ανοσία) 3ο στάδιο: τερματισμός της ανοσοβιολογικής απόκρισης.

1ο στάδιο: : ενεργοποίηση των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων Τα πρώτα κύτταρα που θα ενεργοποιηθούν μόλις εισέλθει το αντιγόνο στον οργανισμό , είναι τα μακροφάγα. Αυτά θα καταστρέψουν το αντιγόνο και στη συνέχεια θα προσδέσουν ένα τμήμα του στην επιφάνεια της πλασματικής τους μεμβράνης. Η θέση σύνδεσης είναι μια πρωτεΐνη, που σε κάθε άτομο είναι μοναδική και χαρακτηριστική και ονομάζεται αντιγόνο ιστοσυμβατότητας. Η πρόσδεση αυτή γίνεται προκειμένου τα μακροφάγα να «παρουσιάσουν» το αντιγόνο σε άλλα κύτταρα. Για το λόγο αυτό λειτουργούν ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα.

ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα λειτουργούν πολλοί τύποι κυττάρων του ανθρώπινου σώματος  Ένας ιός επιτίθεται σ‘ ένα νευρικό κύτταρο. Ένα βοηθητικό Τ- λεμφοκύτταρο με τον υποδοχέα του αναγνωρίζει ένα μέρος του ιού (αντιγόνο) πάνω στο αντιγόνο ιστοσυμβατότητας του προσβεβλημένου νευρικού κυττάρου.

2ο στάδιο: α. ενεργοποίηση των Β-λεμφοκυττάρων (χυμική ανοσία) Αφού τα μακροφάγα «φωτογραφίζουν» το τμήμα του αντιγόνου, κάνουν την εμφάνισή τους τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. Αυτά εκκρίνουν τότε ουσίες με τις οποίες ενεργοποιούν τα Β-λεμφοκύτταρα , που αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να διαφοροποιούνται σε πλασματοκύτταρα. Τα τελευταία παράγουν και εκκρίνουν μεγάλες ποσότητες αντισωμάτων απόλυτα ειδικά για το αντιγόνο. Η έκκριση των αντισωμάτων γίνεται στο αίμα και στη λέμφο και ονομάζεται χυμική ανοσία. Εάν το ίδιο αντιγόνο εισέλθει στον οργανισμό για 2η φορά, θα ενεργοποιηθούν τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης

β. ενεργοποίηση των κυτταροτοξικών Τ- λεμφοκυττάρων (κυτταρική ανοσία) Εάν το αντιγόνο είναι καρκινικό κύτταρο ή κάποιο κύτταρο από μεταμοσχευμένο ιστό ή κάποιος ιός, τότε και πάλι τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα συμβάλουν στην ενεργοποίηση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων. Αυτά θα καταστρέψουν το αντιγόνο. Τα βοηθητικά μαζί με τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα επιτελούν την κυτταρική ανοσία. Εάν το ίδιο αντιγόνο επανεμφανισθεί , θα ενεργοποιηθούν άμεσα τα Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης.

3ο στάδιο: τερματισμός της ανοσοβιολογικής απόκρισης 3ο στάδιο: τερματισμός της ανοσοβιολογικής απόκρισης. Όταν ο οργανισμός κρίνει ότι το αντιγόνο εξουδετερώθηκε ,τότε το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει ειδικά προϊόντα που παράλληλα με τα κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα σταματούν τη διαδικασία της ανοσοβιολογικής απόκρισης.

Εάν στον οργανισμό εισέλθει το ίδιο αντιγόνο για δεύτερη φορά, τότε ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης και ή έκκριση αντισωμάτων αυτή τη φορά είναι άμεση, με αποτέλεσμα να μη προλαβαίνουν να εμφανισθούν τα συμπτώματα της ασθένειας. Ενεργοποιείται δηλαδή η Δευτερογενής Ανοσολογική Απόκριση.

Τύποι ανοσίας- ενεργητική και παθητική ανοσία Η ανοσία διακρίνεται σε: Ενεργητική και Παθητική Στην ενεργητική ο οργανισμός ενεργοποιείται με δυο τρόπους: Με φυσικό τρόπο, δηλαδή να έρθει σε επαφή με ένα αντιγόνο του περιβάλλοντος Με τεχνητό τρόπο, όπου δέχεται μια ποσότητα εμβολίου, το οποίο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μ/ο ή τμήματά τους. Στην παθητική ανοσία χορηγούνται στον οργανισμό έτοιμα αντισώματα, που έχουν παραχθεί σε άλλο οργανισμό. Μπορεί να επιτευχθεί φυσιολογικά από τη μητέρα στο έμβρυο μέσω του πλακούντα ή στο νεογνό μέσω του θηλασμού ή τεχνητά με τη χορήγηση ορού που περιέχει έτοιμα αντισώματα. Τα αντισώματα αυτά έχουν δημιουργηθεί είτε σε άλλο άτομο ή σε ζώο.

Προσοχή ***** Με το εμβόλιο , ενεργοποιείται ο ανοσοβιολογικός μηχανισμός και παράγονται αντισώματα και κύτταρα μνήμης. Το άτομο που εμβολιάζεται δεν εμφανίζει τα συμπτώματα της ασθένειας και δεν τη μεταδίδει. Με τον ορό, δεν ενεργοποιείται ο ανοσοβιολογικός μηχανισμός, δηλαδή δεν παράγονται αντισώματα και κύτταρα μνήμης. Η δράση της παθητικής ανοσίας είναι άμεση, αλλά η διάρκειά της παροδική.